ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 7 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
78
MAMLAKATIMIZDA OG‘IR ATLETIKACHILARNI
MASHG‘ULOTLARGA MOSLASHTIRISH
Elboyeva Umida Rahimjon qizi
Ajiniyaz nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti jismoniy madaniyat
fakultetining 2 - D guruh talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.8118841
Annotatsiya.
Ushbu maqolada og’ir atletikachi sportchilar bilan olib boriladigan
mashg’ulotlarda
sportchini
yuklamalarga
moslashtirishning
ayrim jihatlari haqida fikr
yurtilgan.
Kalit so‘zlar:
yuklama, og’ir atletika, mashg’ulot, haftalik, oylik, musobaqalar,
dast va siltab ko’tarish, tezlik, kuch, jismoniy harakat, mushak.
ADAPTATION OF WEIGHTLIFTERS TO TRAINING IN OUR COUNTRY
Abstract.
This article reflects on some aspects of the adaptation of the athlete to the loads in
training with weightlifting athletes.
Key words:
load, weightlifting, training, weekly, monthly, competitions, set and jerk lifting, speed,
strength, physical movement, muscle.
АДАПТАЦИЯ ТЯЖЕЛОАТЛЕТОВ К ТРЕНИРОВКАМ В НАШЕЙ СТРАНЕ
Аннотация.
В этой статье рассматриваются некоторые аспекты адаптации
спортсмена к нагрузкам на тренировках с тяжелоатлетами.
Ключевые слова:
нагрузка, тяжелая атлетика, тренировка, неделя, месяц, соревнования,
рывок и рывок, скорость, сила, физическое движение, мышцы.
Og’ir atletika sportida hozirda dast va siltab ko’tarish kabi klassik mashqlar to’plami
mavjud bo’lib, bu harakatlarning ikkalasi ham butun vujud bilan amalga oshiriladi va katta
jismoniy kuch, tezlik, harakatni idrok etish, bajarish texnikasi va moslashuvchanlikni o’zida
birlashtiradi. Bundan tashqari bu sport turi mutloq va nisbiy kuch talab qiladi va qo’l, bel, oyoq
va son mushaklari kuchli va tezkor kuchiga tayanadi.
Sportchiga berilgan yuklama to’g’ri yoki noto’g’ri tanlanganligini bilish uchun
sportchilar berilgan yuklamani qay tarzda bajarishini haftalik va oylik mashg’ulot siklini
kuzatish orqali bilib olish mumkin.
Ishning dolzarbligi shundan iboratki, og’ir atletika sport nazariyasida yuqori malakali
sportchilarni mashg’ulot yuklamasiga moslashtirishning metodologik jihatlari hali to’liq ishlab
chiqilmagan va bu yo’nalishda hali yechimini kutayotgan muammolar talaygina. Sportchilar
bilan mashg’ulotlar olib borishning ayrim muammolariga bag’ishlangan alohida amalga
oshirilgan tadqiqotlarga qaramasdan bu jarayon mamlakatimizda yetarlicha o’rganilmagan. Shu
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 7 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
79
sababli ushbu ilmiy tadqiqot ishida sportchilarni yuklamalarga moslashtirishning ayrim jihatlari
ko’rib chiqilgan.
Ilmiy adabiyotlarda og’ir atletika mashg’ulotining yuki og’irlik miqdori, takroriy
mashqlar soni, ishlatiladigan mashqlar soni, yukning hajmi, mushaklarning faolligi va
boshqa omillar bilan tavsiflangan. Shuningdek, sport turi bo’yicha mashg’ulotlar sport
mahoratini oshirishga qaratilgan
jarayon
sifatida
tushuniladi.
Sportchilar
bilan
olib
boriladigan mashg’ulotlar asosan yangi narsalarni o’rganish va allaqachon o’zlashtirilgan
narsalarni takomillashtirishni o’z ichiga oladi. Oliy sport mahorati darajasiga yetgan,
respublika va xalqaro miqyosdagi musobaqalarda qatnashgan sportchilar tayyorgarlik jarayonini
kasbiy tayyorgarlik darajasida olib boradilar. Shuning uchun mashg’ulot uzoq muddatli
jarayon hisoblanib, sportchilar bilan individual shug’ullanish sifatida tushuniladi.
Ilmiy
tadqiqotlarda
og’ir
atletikachilarni
mashg’ulot
yuklamalariga
moslashtirishning 12 haftalik sikllari ishlab chiqilgan bo’lib, ularda musobaqa mashqlari
texnikasini takomillashtirishga qaratilgan mashgʼulot rejasi, yaʼni musobaqa mashqlariga
nisbatan maxsus mashqlardagi shtangani koʼtarish soni va shiddati
boʼyicha
mashgʼulot
yuklamalari
taqsimlangan.
Shuningdek,
ogʼir atletikachilarning dast koʼtarish texnikasini
takomillashtirishda, maxsus mashqlarning parsial mashgʼulot yuklamalari yuzasidan takliflar
va tavsiyalar ishlab chiqilgan. Unga ko’ra tajriba guruhi malakali ogʼir atletikachilarining oʼn
ikki haftalik tayyorgarlik siklidagi dast koʼtarish mashqlaridagi yuklamalarning hajmi
dinamikasi ishlab chiqilgan va amaliyotda birinchi bor dast koʼtarish mashqining final
tezlanish fazasidagi harakatga oʼxshash harakatda qoʼllar mushaklar kuchini, shtangani
koʼtarilish balandligi va tizza boʼgʼimining yozilish burchagi oshirishga yoʼnaltirilgan hamda
shtanganing
harakat
traektoriyasini boshqarishga ijobiy taʼsir koʼrsatuvchi “XM-tren”
trenajerida asosiy mashgʼulot yakunidan soʼng 1,2,3,4-shiddat zonalarida 1-4 haftada 200 marta,
5-8 haftalarda 176 marta, musobaqa oldi siklining 9-12 haftalarida 54 martadan bajarish tatbiq
etildi.
Har bir sportchi murabbiy tomonidan berilgan yuklamaga to’g’ri amal qilishi va uni
bajarishi lozim. Ma‟lumki sportchiga murabbiy tomonidan beriladigan yuklamalar sportchining
jismonan baquvvat qilishga undaydi. Sportchi murabbiyning bergan yuklamasini bajara olmasa
yoki noto’g’ri bajarsa sportchiga tibbiy jarohat yetishi hech gap emas. Har bir sportda bo’lgani
kabi og’ir atletika sport turida ham sportchiga beriladigan yuklama hajmi sportchining
jismoniy sifatlariga qarab belgilanadi. Sportchilar natijalarining o’sishi ko’p jihatdan
mashg’ulot yuklamasi qanchalik to’g’ri tanlanganligiga bog’liq.
Og’ir atletika sport turida mashg’ulotlar davomida o’tirib-turish mashqlari tananing
baquvvatlashuvi hamda kuch qobiliyatlarining rivojlanishini ta‟minlovchi asosiy mashg’ulotlardan
hisoblanadi. O’tkazilgan ilmiy tadqiqotlarda oʼtirib-turish ogʼir atletikachining mushaklari
kuchni tarbiyalashning asosiy vositasi sifatida qaralib, oʼtirib-turishlarda toʼgʼri tanlab olingan
yuklama kuch hamda sport-texnik koʼrsatkichlarning oʼsishini taʼminlashi isbotlangan.
Og’irlik ko’tarishda og’irlik kattaligi muhim ahamiyat kasb etadi. Bu omil sportchi
organizmiga ta‟sir qilishning sifat va son jihatlari sifatida qaraladi va bu sportchi organizmining
faoliyat yuritish darajasini qo’zg’atuvchining maxsus ta‟siri kattaligiga asoslandi.
Shug’ullanuvchi yetarli darajada jismoniy tayyorgarlikka ega ekanligiga ishonch hosil
qilganda, og’irlik vaznini hisobga olib o’rgatishga kirishish lozim. O’rgatilayotgan harakat
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 7 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
80
bilan nazariy jihatdan tanishib olgan, uni tahlil qila oladigan, umumiy vazifalar hamda
harakatning
har
bir
fazasi
vazifalarini tushunadigan
atletlar
o’rgatishga
yaxshi
tayyorlangan hisoblanadi. Umumiy yuklamalar miqdoridan foydalanish mashg’ulot tizimining
ayrim bosqichlarida uning vaqtinchalik kamayishi, yoki barqarorlashishi, yohud vaqtinchalik
oshirishni nazoratda tutadi.
Jismoniy tarbiya jarayonida foydalaniladigan umumiy yuklama miqdori shunday bo’lishi
kerakki uning qo’llanilishi sog’liqda salbiy o’zgarishlarini keltirib chiqarmasligi lozim.
Qo’llaniladigan yuklamaga moslashib borgan sari, ya‟ni moslashishli o’zgarishlar barqaror holat
bosqichiga o’tgan sayin umumiy yuklama o’lchamining navbatdagi oshirilishi bajarilishi kerak.
Erishgan tayyorgarlik darajasi qancha yuqori bo’lsa, yuklama parametrlari shuncha katta
oshiriladi.
REFERENCES
1.
Дворкин Л. С. Тяжелая атлетика. учебник для вузов. М.: Советский спорт, 2005.
2.
Matkarimov.R.M.
Ogʼir
аtletikаchilаr
texnikаsini
tаkomillаshtirishdа
mаxsus
mаshqlаrning pаrsiаl mаshgʼulot yuklаmаlаrini rejаlаshtirish uslubiyati. Fan sportga
jurnali. №4/2021.
3.
Matkarimov.R.M. Mаlаkаli ogʼir аtletikаchilаrdа
musobаqа
mаshqlаr
texnikаsini
tаkomillаshtirishgа
yoʼnаltirilgаn
pаrsiаl
mаshgʼulot
yuklаmаlаrini
rejаlаshtirish xususiyatlаri. Fan sprotga jurnali. №1/2021.
4.
Salomov.R.S. Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyati. Darslik. T.: ‘ITA-PRESS’,
2015.
