ТАРКИБИДА МЕТАЛЛ БЎЛГАН БИРИКМАЛАРНИНГ ПОЛИВИНИЛХЛОРИДНИНГ ОЛОВДАН ҲИМОЯЛАШ ХОССАЛАРИ ВА ТЕРМОЛИЗ ЖАРАЁНИГА ТАЪСИРИНИ ЎРГАНИШ

HAC
Google Scholar
Chiqarish:
Ulashish
Нурқулов, Ф., & Ҳакимов , Ў. (2023). ТАРКИБИДА МЕТАЛЛ БЎЛГАН БИРИКМАЛАРНИНГ ПОЛИВИНИЛХЛОРИДНИНГ ОЛОВДАН ҲИМОЯЛАШ ХОССАЛАРИ ВА ТЕРМОЛИЗ ЖАРАЁНИГА ТАЪСИРИНИ ЎРГАНИШ. Zamonaviy Fan Va Tadqiqotlar, 2(10), 668–676. Retrieved from https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/24642
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Annotasiya

Ушбу тадқиқот ишида таркибида металл ва фофсор-металл бўлган оловни секинлаштирувчи тизимлардан фойдаланган ҳолда ёнувчанлиги пасайтирилган поливинилхлорид асосида полимер композицияларни олиш усулларини ишлаб чиқилди. Қўйилган мақсадга эришиш учун таркибида металл, фосфор-азот ва фосфор-азот-металл бўлган ОСТ мавжудлигида поливинилхлориднинг термооксидланувчи парчаланиш қонуниятлари, таркибида металл бўлган ОСТ компонентларининг ўлчамлари ва ПВХ-композицияларнинг оловни секинлатиш хоссалари ва термолизи кинетикаси орасидаги ўзаро боғлиқлиги ўрганилди ҳамда ПВХ-композицияларнинг оловдан ҳимояловчи кўрсаткичларини таъминловчи ОСТ таркиби аниқланган.

Похожие статьи


background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

668

ТАРКИБИДА МЕТАЛЛ БЎЛГАН БИРИКМАЛАРНИНГ

ПОЛИВИНИЛХЛОРИДНИНГ ОЛОВДАН ҲИМОЯЛАШ ХОССАЛАРИ ВА

ТЕРМОЛИЗ ЖАРАЁНИГА ТАЪСИРИНИ ЎРГАНИШ

Ф.Н.Нурқулов

m.ф.д.,проф

Кимё технологиялари илмий-тадқиқот институти лаборатория мудири

Ў.Д.Ҳакимов

Қашқадарё вилояти ФВБ

https://doi.org/10.5281/zenodo.10030375

Аннотация.

Ушбу тадқиқот ишида таркибида металл ва фофсор-металл бўлган

оловни секинлаштирувчи тизимлардан фойдаланган ҳолда ёнувчанлиги пасайтирилган
поливинилхлорид асосида полимер композицияларни олиш усулларини ишлаб чиқилди.
Қўйилган мақсадга эришиш учун таркибида металл, фосфор-азот ва фосфор-азот-металл
бўлган ОСТ мавжудлигида поливинилхлориднинг термооксидланувчи парчаланиш
қонуниятлари, таркибида металл бўлган ОСТ компонентларининг ўлчамлари ва ПВХ-
композицияларнинг оловни секинлатиш хоссалари ва термолизи кинетикаси орасидаги
ўзаро боғлиқлиги ўрганилди ҳамда ПВХ-композицияларнинг оловдан ҳимояловчи
кўрсаткичларини таъминловчи ОСТ таркиби аниқланган.

Калит сўзлар:

антипирен наноқўшимчалари, ёнувчанлик, оловбардошлик, полимер

композициялар.

ОГНЕЗАЩИТНЫЕ СВОЙСТВА МЕТАЛЛСОДЕРЖАЩИХ

ПОЛИВИНИЛХЛОРИДНЫХ СОЕДИНЕНИЙ И ВЛИЯНИЕ НА ПРОЦЕСС

ТЕРМОЛИЗА.

Аннотация.

В данной научно-исследовательской работе разработаны способы

получения полимерных композиций на основе поливинилхлорида пониженной горючести с
использованием металлических и фосфорно-металлических антипиреновых систем. Для
достижения цели изучены закономерности термоокислительного разложения
поливинилхлорида в присутствии ОСТ, содержащих металл, фосфор-азот и фосфор-азот-
металл, размеры компонентов ОСТ, содержащих металл, и взаимосвязь огнезащитных
свойств. Изучена кинетика термолиза ПВХ-композиций, изучены огнезащитные свойства
ПВХ-композиций, определено содержание ОСТ, обеспечивающего указанные показатели.

Ключевые слова:

огнезащитные нанодобавки, горючесть, огнестойкость,

полимерные композиции.

FLAMMABLE PROTECTION PROPERTIES OF METAL-CONTAINED

POLYVINYL CHLORIDE COMPOUNDS AND EFFECTS ON THERMOLYSIS

PROCESS.

Abstract.

In this research work, methods of obtaining polymer compositions based on

polyvinyl chloride with reduced flammability using metal and phospho-metal flame retardant
systems were developed. In order to achieve the goal, the laws of thermooxidative decomposition
of polyvinyl chloride in the presence of OST containing metal, phosphorus-nitrogen, and
phosphorus-nitrogen-metal, the dimensions of OST components containing metal, and the
interrelationship between the flame retardancy properties and thermolysis kinetics of PVC-


background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

669

compositions were studied, and the flame-retardant properties of PVC-compositions were studied.
The content of the OST that provides the indicators is determined.

Key words:

flame retardant nanoadditives, flammability, fire resistance, polymer

compositions.

Поливинилхлорид (ПВХ), шунингдек, у асосидаги композицион материаллар

саноатда ва маиший хўжаликда энг кенг қўлланиладиган полимерлардан биридир. ПВХ дан
қилинган буюмлар қурилишда, безаклаш ва қоплама материалларни, поябзал, болалар
ўйинчоқларини тайёрлашда, шунингдек, озиқ-овқат маҳсулотларини қадоқловчи материал
сифатида қўлланилади. Бундай турдаги буюмларни тайёрлашда, қоида бўйича,
пластификациялаштирилган ПВХ қўлланилади ва бу материалнинг деформацион ва
мустаҳкамлик хоссаларини оширади. Ишлаб чиқариладиган ассортиментга қараб
киритиладиган пластификатор миқдори масса бўйича 100 қисмга 40 қисмдан 90 қисмгача
бўлган миқдорни ташкил қилади ва бу материалнинг ёнғинга ҳавфлилигини кескин
оширади (кислород индекси пастификаторсиз ПВХ лар учун 47% бўлган миқдордан 20%
гача тушади). Бундай композицион материаллар (КМ) ёнганида катта миқдорда тутун
ажралиб чиқиши, аланганинг тарқалиш тезлиги юқорилиги, шунингдек, эритма
томчиларини ҳосил қилиш қобилияти билан тавсифланади ва бу бундай синетик
материалларнинг кенг қўлланилишини белгиланган даражада чеклайди.

Ўтказилган тадқиқотларнинг катта миқдордаги сонига қарамасдан ПВХ асосидаги

КМ ларнинг ёнувчанлиги, тутун ажратиб чиқариши, ёниш ва термолиз материалларининг
заҳарлилигини пасайтириш муаммоси тўлиқ ечилмаган. Шу сабабли, ёнишни секинлатгич
(ЁС) ва оловни секинлатувчи тизимларнинг (ОСТ) янги турларини қўллаш орқали ПВХ ва
у асосидаги материалларнинг ёнувчанлигини камайтириш имконини ўрганиш долзарб
масала ҳисобланади.

ПВХ-композициялардаги металл бирикмаларнинг термостабиллаштирувчи ва

оловдан ҳимояловчи таъсирларини самарасини баҳолаш мақсадида термогравиметрки
таҳлил шароитларида кечадиган термокимёвий жараёнларнинг кинетикаси ўрганилган.
Алюминий оксид тригидрати, алюминий ва магний гидроксидлари руҳ ва қалай оксидлари
ҳамда руҳ гексагидроксистаннати каби металл бирикмалари ПВХ массаси бўйича 25%
миқдорни ташкил этишда полимер эритмасига киритилган.

Олиб борилган тадқиқотлар натижасида аниқландики, ПВХ-композициясига металл

бирикмаларни киритиш, коидага асосан, кокс қолдиғининг (КҚ) оксидланиш ва
композициясини максимал парчаланиш тезликлари ҳароратининг даражаси ва миқдори
таркибида металл бўлган компонентнинг кимёвий табиатига боғлиқ бўлган
пластификациялаштирилган ПВХ нинг ушбу хоссалариникига нисбатан силжишига (1-
жадвал) ҳамда металл гидроксидларидан фойдаланилганда парчаланиш тезлигини ҳарорат
боғлиқлигини биомодал характери ҳосил бўлишига (1-жадвал, 1, 2 - расмлар)олиб келади.
Юқори ҳарорат билан таъсир этилгандаги ҳосил бўлувчи КҚ учун оксидланишга турлича
бўлган чидамлилик хосдир. Таркибида қалай оксиди бўлган композиция энг юқори
чидамлиликка эгалиги кўрсатилган ва КҚ оксидланиш ҳароратининг сезиларли кўтарилиши
ҳамда ушбу кўрсаткичнинг энг юқори қиймати (46%) бу тўғрисида далолат беради. Шу


background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

670

билан бирга термолизнинг иккала босқичида максимал тезликларнинг ҳарорат соҳалари
ҳамда ушбу тавсифнинг даражасидаги фарқлар 700 ºС даги КҚ катталигига (у 16 дан 20%
гача бўлган миқдорни ташкил этади) ўз таъсирини кўрсатмайди.

1-жадвал.

Таркибида модификациялаштирилган бирикмалар бўлган

пластификациялаштирилган ПВХ композицияларнинг ТГА маълумотлари

Таркибида

металл

бўлган

бирикмалар

T

max

, ºC

V

max

,

%/дақиқа

КҚ, %

(350 ºC

да)

КҚ оксидланиши

КҚ, %

(500ºC

да)

КҚ, %

(700 ºC

да)

T

max

, ºC

V

max

,

%/дақиқа

-

250

14.86

11.85

495

1.3

9.7

5.3

Al2O3·3H2O

270

15.63

31.7

514

1.8

22.5

15.8

ZnO

251

40.51

41.6

461

20.5

20

17

SnO2

290

15.3

35.6

454
535

6.4

8

46

20

Al(OH)3

268
295

5.43

10.59

32.5

532

1.9

27

20

Mg(OH)2

247
281

7.33
9.68

39.3

481

1.93

21.5

19

ZnSn(OH)2

268

31.4

32.7

548

2.3

28.5

16



Таркибида металл бўлган ЗГ лар билан модификациялаштирилган ПВХ нинг

оловдан ҳимоялаш хоссаларини таққослаш шуни кўрсатдики (2-жадвал), ушбу
бирикмаларни

ПВХ

га

киритиш

КИ

нинг

абсолют

қийматини

пластификациялаштирилмаган ПВХ учун 0.8 дан 9.4% гача, пластификациялаштирилган
ПВХ учун 3.3 дан 7.0 % гача оширади.

2-жадвал.

Металл бирикмаларни ПВХ нинг оловдан ҳимояловчи хоссаларига таъсири.

Металл
бирикмалар*

КИ, %

КИ, % абс.**

КИ, % нисб.***

ПВХ
пласт-
маган

ПВХ
пласт

ПВХ
пласт-
маган

ПВХ
пласт

ПВХ
пласт-
маган

ПВХ
пласт

-

26.0

20.0

-

-

-

-

Al(OH)3

26.8

23.3

0.8

3.3

3.0

14.2

Al2O3·3H2O

26.8

24

0.8

4.0

3.0

16.7

SnO2

28.4

25.0

2.4

5.0

8.4

20.0

ZnO

31.2

26.8

5.2

6.8

16.7

24.4

ZnSn(OH)2

31.6

27.0

5.6

7.0

17.7

25.9

Mg(OH)2

35.4

27.0

9.4

7.0

26.5

25.9

* Заррачаларнинг ўлчами 1-10 мкм


background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

671

**

КИ, % абс. –таркибида металл бирикмалари бўлган пластификациялаштирилган

ва пластификациялаштирилмаган ПВХ-композициялардаги КИ нинг бошланғич
наъмуналарникига нисбатан ўзгариши:

КИ, % абс. = (КИ

пвх

– КИ

пвх-зг

)

*** КИ, % нисб. – кислород индексининг нисбий ўзгариши:
КИ, % нисб. = (

КИ, % абс./КИ

пвх

)·100%

КИ нинг энг кичик абсолют ва нисбий ўзгариши таркибида алюминий бирикмалари

бўлган композицияларда содир бўлади. Композиция таркибига руҳ оксиди, магний
гидроксиди ва руҳ гексагидроксистаннати киритилганда КИ нисбий ўзгариши сезиларли
даражада катта бўлади (25.4-253.9%).

Турбуленлардан фойдаланган ҳолда пластификациялаштирилган ПВХ нинг

ёнувчанлигини пасайтириш имкониятларини ўрганиш

Юқорида

кўриб

чиқилган

металл

таркибли

ОСТ

ларнинг

пластификациялаштирилган ПВХ лари учун оловдан ҳимоялаш самарадорлигини ошириш
имкониятларини баҳолаш мақсадида таркибига ўлчамлари 40-50 нм бўлган углерод
нанонайчалар (УНН) ва мис таркибли углерод нанонайчалар (Cu-турбуленлар) қўшилган
ОСТ билан модификациялаштирилган ПВХ термолизи жараёнлари ўрганилган. Турбулен
қўшимчалар полимер эритмасига массаси бўйича 1% миқдоридаги композиция
шакллантиришда қўшилган.

ТГА га (3-жадвал) мувофиқ, пластификациялаштирилган ПВХ га таркибида руҳ

оксиди ва гексагидроксистаннат билан бирга УНН ва турбуленлар бўлган оловни
секинлаштирувчи тизимлар қўшилиши композиция термолизи жараёнига турлича таъсир
қилади.

3-жадвал.

Таркибида металл бўлган ОСТ лар билан модификациялаштирилган ПВХ-

композицияларнинг ТГА си.

Композиция

таркиби

Парчаланиш босқичи

КҚ оксидланиш босқичи

700ºС даги

КҚ, %

T

max

, ºC

V

max

,

%/дақиқа

T

max

, ºC

V

max

,

%/дақиқа

пласт. ПВХ +ZnO

251

40.9

461

20.5

17

пласт. ПВХ +ZnO +

Cu-турбулен

236

25.49

464

7.9

21

пласт. ПВХ +ZnO

+УНН

242

40.07

443

8.92

19.5

пласт. ПВХ

+ZnSn(OH)6

268

31.4

548

2.3

16

пласт. ПВХ +

ZnSn(OH)6+УНН

265

28.96

531

23.03

15

пласт. ПВХ

+ZnSn(OH)6+Cu-

турбулен+

264

28.94

514
594

2.26
1.48

16


background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

672


Таркибида нанодисперс қўшимчалар бўлган барча композицияларнинг термолиз

жараёни биринчи босқичда тор ҳарорат интервалида (200-270ºС) кечади, аммо унинг
интенсивлиги

турлича

бўлади:

таркибида

руҳ

гексагидроксистаннат

бўлган

композицияларнинг парчаланиш даражаси 60% дан юқори бўлган миқдорни ташкил этса,
таркибида руҳ оксиди бўлган композициялар учун бу миқдор 40-45% ни ташкил қилади.

Композицияга таркибида руҳ оксиди бўлган углерод нанонайчаларини қўшиш

максимал парчаланиш тезлигини ўзгартирмайди, аммо ушбу максимумни пастроқ бўлган
ҳароратлар чегарасига кўчиради. Шу билан бирга, таркибида руҳ гиксогидроксистаннат
бўлган композициялар учун углерод нанонайчаларини қўшишда максимал парчаланиш
тезлиги ва ушбу максимумнинг ҳарорати ўзгармайди. Турбуленлар қўшилганда таркибида
руҳ оксиди бўлган композицияда таркибида руҳ оксидидан ташқари углерод нанонайчалар
бўлган композицияларникига нисбатан максимал парчаланиш тезлиги пасаяди. Аммо
бундай ўзгаришлар таркибида руҳ гексагидроксистаннат бўлган композицияларда содир
бўлмайди.

ОСТ таркибига нанонайчалар ва турбуленларнни қўшиш (4-жадвал) барча

композицияларда

кислород

индексининг

пасайишига

олиб

келади.

Пластификациялаштирилган ПВХлар асосидаги такрибида деярли барча ўрганилаётган
ОСТ лар бўлган композициялар учун термолиз жараёни характеристикалари ва хусусан
оловдан ҳимоялаш характеристикалари (кислород индекси катталиги) орасидаги симбат
боғлиқлик йўқ. Алангаланиш шароитлари КИ билан белгиланадиган учувчвн газ шаклидаги
термолиз маҳсулотлари таркибидаги фарқлар бунга сабаб бўлиши мумкин.

4-жадвал.

Пластификациялаштирилган ПВХ учун турли ОСТларнинг оловдан ҳимояловчи

таъсирини баҳолаш

.

ОСТ таркиби

КИ, %

КИ, % абс.

КИ, % нисб.

Таркибида

металл бўлган

компонент

Углеродли

нанодисперс

компонент

-

-

20

0

0

ZnSn(OH)6

-

27

7.0

25.9

ZnSn(OH)6

УНН

24.8

-2.2

-8.9

ZnSn(OH)6

Cu-турбулен

24.8

-2.2

-8.9

ZnO

-

26.8

6.8

25.4

ZnO

УНН

25.0

-1.8

-7.2

ZnO

Cu-турбулен

25.5

-1.3

-5.1

SnO2

-

25

5.0

20

SnO2

Cu-турбулен

23

-2.0

-8.7

* пластификациялаштирилган ПВХ
Композицияларни атом-кучланишли микроскопия (АКМ) усулида ўрганишда (3-

жадвал) маълум бўлдики, мис таркибли турбулен мавжудлигида полимер матрица танаси ва


background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

673

юзасидаги заррачалар нисбатан йирик бўлган 2-5 мкм ўлчамли агломератлар ва 200-300 нм
ўлчамли алоҳида жойлашган заррачалар кўринишида бўлиши мумкин.

Бунда таркибида турбулен бўлмаган композицияда алоҳида жойлашган

заррачаларнинг миқдори йирик ўлчамли агломератларнинг миқдоридан бир неча маротаба
кўп бўлади. Агломератлар руҳ гексагидроксистаннат заррачалари ва турбуленнинг асосий
структуравий компоненти бўлган углерод нанонайчаларнинг фаол юзалари орасидаги ўзаро
таъсири натижасида ҳосил бўлади. Оловни секинлаштирувчи тизимларнинг ўлчамлари ва
уларнинг тақсимланишидаги бундай фарқлар ПВХ-композицияларнинг термолизида ҳам
маълум даражада роль ўйнаши ва натижада оловдан ҳимоялаш характеристикаларига
таъсир қилиши мумкин.

3-расм. Шаклланган наъмуналар юзаларининг микрофотосуратлари: пласт. ПВХ +

ZnO+Cu-турбулен (а), пласт. ПВХ + ZnSn(OH)6 + Cu-турбулен (б), пласт. ПВХ +
ZnSn(OH)6 (в).

Таркибида метататалл бўлган наноўлчамли бириикмаларнинг

пластификациялаштирилган ПВХ нинг оловдан ҳимоялаш хоссалари ва термолиз

жараёнига таъсири

Таркибида АСАМФ ва ўлчамлари 50 нм бўлган никель ацетат, магний гидроксид,

темир

ва

руҳоксидлари

бўлган

оловни

секинлаштирувчи

тизимларрнинг

пластификациялаштирилган ПВХ нинг оловдан ҳимоялаш хоссалари ва термолиз
жараёнига таъсириўрганилди (4-расм).

Олинган маълумотлар таркибида металл бирикмаларининг нанозаррачалари бўлган

оловдан ҳимояланган ПВХ-композициялари термолизида кечадиган жараёнларнинг
мураккаблиги ҳақида далолат беради. Хусусан, парчаланиш ва оксидланиш максимал
тезликалри ҳарорати ўзгариши йўналишлари ва ушбу жараёнларнинг тезликлари
катталиклари орасидаги корреляция мавжуд эмас.


background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

674

4-расм. наноўлчамли заррачаларнинг микрофототасвирлари: а – магний гидроксид,

б – руҳ оксиди, в – темир оксиди.

ОСТ таркибига руҳ оксиди нанозаррачаларини киритиш термолиз жараёнини

сезиларли даражадаги ўзгаришларига олиб келади. Бундай тизим мавжудлигида максимал
парчаланиш тезлиги бошланғич пластификациялаштирилган ПВХ никидаги ҳарорат
чегарасида бўлади, аммо бу жараён энг кичик тезлик билан кечади ва энг термочидамли
кокс қолдиғи ҳосил бўлишига олиб келади (КҚ нинг максимал оксидланиш тезлиги
ҳарорати 588 ºС), 700 ºС даги (28%) кокс қолдиғи миқдори эса таркибида фақат АСАМФ
бўлган ПВХ нинг ушбу характеристикасига нисбатан икки баробар катта бўлади.

Руҳ оксиди заррачалари ўлчамларининг термолиз жараёнига таъсири баҳоланди.

Таркибида микроўлчамли заррачалар ва 10 нм ўлчамли заррачалар бўлган композициялар
термолизининг биринчи босқичи 240-320 ºС ҳарорат чегарасида кечиб ўтади. Ушбу
композицияларнинг парчаланиш тезлигини ҳароратига боғлиқлиги бимодал характерга эга.
Шу билан бирга таркибида 50 нм ўлчамли заррачалар бўлган композиция учун бу боғлиқлик
пастроқ ҳароратда (254 ºС) максимуми унимодал эгри чизиқ кўринишига эга. Бунда
микроўлчамли руҳ оксиди заррачалари ва ўлчамлари 10 нм бўлган заррачалар бўлганда бу
жараён икки босқичда кечади. Шунингдек, кокс қолдиғининг максимал оксидланиш
тезлиши ҳарорати ва ушбу характеристика катталиги орасида фарқлар мавжуд.

Полимер композицияга фосформеталл таркибли ОСТларни қўшиш тизимнинг

иссиқлик физика хоссаларига ва молекуляр ҳаракатчанлигига таъсир қилади. ДСК
маълумотларига мувофиқ, таркибида руҳ оксидининг наноўлчамли заррачалари бўлган
композиция максимал эриш ҳароратиинтервалининг (233 ºС гача) энг кескин ошиши ва
эриш энтальпиясини жуда катта даражада пасайиши билан тавсифланади. Эриш
энтальпиясининг пасайиши, хатто у жуда катта бўлмаса ҳам, таркибида никель ацетат
заррачалари бўлган композицияларда ҳам содир бўлади. Аниқки, деструкция реакциялари
билан бирга кечадиган оксидланиш реакцияларининг конденсатлашган фазадаги
ингибациялаш ва структуралаш жаранлари бунга сабабдир. Бу натижалар ушбу
композициянинг КҚ миқдори тўғрисидаги ТГА маълумотлари билан корреляциялашади.
Бунга қарама-қарши равишда, ПВХ-композицияга темир оксиди қўшилганда эриш
энтальпияси содир бўлади ва у ушбу ҳарорат чегараларида деструкция реакциялари
кўплиги ва уларнинг натижасида ТГА маълумотларига мувофиқ пастмолекуляр
маҳсулотларнинг ажралиб чиқмаслиги тўғрисида далолат беради.

Таркибида АСАМФ ва металл бирикмалари бўлган барча ОСТ мавжудлигида КҚ

миқдори таркибида ЗГ сифатида фақат АСАМФ бўлган ПВХ учун бу кўрсаткичнинг
миқдоридан ошсада, таркибида магний бирикмалари бўлган тизимлардаги ҳолатларда
уларнинг заррачалари ўлчамларидан қатъий назар металл таркибли компонент
мавжудлигида олинадиган миқдорларга етиб бормайди. Таркибида фақат АСАМФ ва руҳ
бирикмалари бўлган ОСТ лар миқдори бўйича индивидуал компонентлар мавжудлигидаги
олинадиганлардан анча ошиб кетадиган кокс қолдиғи ҳосил бўлишини таъминлайди.
Таркибида АСАМФ билан бир қаторда руҳ оксидининг нанозаррачалари бўлган
композицияларнинг самарадорлиги энг юқорилигини таъкидлаб ўтиш лозим (5-расм). Ушбу
ОСТ мавжудлигида кокс қолдиғининг абсолют кўпайишмиқдор 17.1% ни ташкил этади.


background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

675

ПВХ-композицияга руҳ оксиди нанозаррачалари билан бирга АСАМФ қўшиш термостабил
кокс қолдиғини шаклланишига олиб келади. Унинг чиқиши 700 ºС да 28 % ни ташкил
қилади ва бу таркибида ўрганилаётган бошқа металл бирикмаларининг наноўлчамли
заррачалари бўлган композицияларникига нисбатан деярли 2 баробар кўп. Ушбу
маълумотлар

кислород

индекси

катталиги

тўғрисидаги

маълумотлар

билан

корреляциялашади. Бу маълумотларга мувофиқ таркибида темир, никель ва магний бўлган
тизимлардаги кислород индекси мос равишда 26, 25 ва 24.5% ни ташкил қилади, таркибида
руҳ оксиди бўлган тизимда бу қиймат 27.5% га тенг.

Хулоса қилиб таъқидлаш керакки, ёнишдаполимер материалларнинг ўзини

тутишини тавсифлаш учун термолиз жараёнларининг кинетикасини баҳолаш, тутун
ажралиб чиқиш интенсивлиги ва кислород индекси қийматини аниқлашни ўз ичига олган
комплекс ёндашув қўлланилиши лозим.

Хулоса.

1. Оловдан ҳимоялаш хоссалари юқори бўлган поливинилхлорид композицияларни

олиш мақсадида термолиз қонуниятлари ва таркибида турли оловдан ҳимоялаш тизимлари
бўлган композицияларнинг структураси ва таркибининг ушбу жараёнга таъсири ўрганилди.

2. Металл (алюминий, магний, руҳ, қалақй, темир) оксидлари ва гидроксидлари,

таркибида фосфор бўлган кислота тузлари, таркибида ушбу бирикмалар бўлган
поливинилхлорид композициялар ҳамда улар асосидаги оловни секинлатувчи тизимлар
термолизини ўрганиш натижалари асосида жараённинг кинетик ва термодинамик
хусусиятлари ҳамда композициялар таркибини поливинилхлориднинг оловдан ҳимоялаш
хоссаларига таъсири тўғрисида тушунчлар шакллантирилди.

3. Таркибида руҳ ва қалай бўлган бирикмаларни киритиш ПВХ-композициянинг тор

ҳарорат интервалида катта тезликда парчаланиши ва юқорироқ интенсивликда кокс ҳосил
бўлишини таъминлаши кўрсатиб берилди.


REFERENCES

1.

Ўзбекистон Республикасининг 2009 йил 30 сентябрдаги “Ёнғин хавфсизлиги
тўғрисида”ги Қонуни ЎРҚ-223-сон. (Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари
тўплами, 2009 й., 40-сон, 430-модда).

2.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 20 февралдаги ПҚ-4198-сонли
“Қурилиш материаллари саноатини тубдан такомиллаштириш ва комплекс
ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида” ги қарори.

3.

Асеева Р.М., Заиков Г.Е. Снижение горючести полимерных материалов. М.: Знание,
1981. 61 с.

4.

Вейл Э., Левчик С. Антипирены для пластмасс и текстиля. Практическое
применение. Мюнхен: Издво Хансер, 2009.

5.

Гликштерн М. В. Антипирены // Полимерные материалы. 2003. № 3. С. 22–23; № 4.
С. 15–18.

6.

Халтуринский Н.А., Берлин А.А., Попова Т.В. Горение полимеров и механизмы
действия антипиренов // Успехи химии. 1984. Т. 53, № 2. С. 21.


background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

676

7.

Копылов В.В. Полимерные материалы с пониженной горючестью. М.: Химия, 1986.
224 с.

8.

Гуль В.Е., Кулезнев В.Н. Структура и механические свойства полимеров. М.: Изд.
Лабиринт, 1994. 367 с.

9.

Асеева Р.М., Заиков Г.Е. Горение полимерных материалов. М.: Наука, 1981. 280 c.


Bibliografik manbalar

Ўзбекистон Республикасининг 2009 йил 30 сентябрдаги “Ёнғин хавфсизлиги тўғрисида”ги Қонуни ЎРҚ-223-сон. (Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2009 й., 40-сон, 430-модда).

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 20 февралдаги ПҚ-4198-сонли “Қурилиш материаллари саноатини тубдан такомиллаштириш ва комплекс ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида” ги қарори.

Асеева Р.М., Заиков Г.Е. Снижение горючести полимерных материалов. М.: Знание, 1981. 61 с.

Вейл Э., Левчик С. Антипирены для пластмасс и текстиля. Практическое применение. Мюнхен: Издво Хансер, 2009.

Гликштерн М. В. Антипирены // Полимерные материалы. 2003. № 3. С. 22–23; № 4. С. 15–18.

Халтуринский Н.А., Берлин А.А., Попова Т.В. Горение полимеров и механизмы действия антипиренов // Успехи химии. 1984. Т. 53, № 2. С. 21.

Копылов В.В. Полимерные материалы с пониженной горючестью. М.: Химия, 1986. 224 с.

Гуль В.Е., Кулезнев В.Н. Структура и механические свойства полимеров. М.: Изд. Лабиринт, 1994. 367 с.

Асеева Р.М., Заиков Г.Е. Горение полимерных материалов. М.: Наука, 1981. 280 c.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов