ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
694
UDK: 796.08:159.947.5
SPORT FAOLIYATI MOTIVLARINING NAMOYON BО‘LISHI TAHLILLARDA.
Qodirjon Arzibayev
О‘zbekiston milliy universiteti dotsenti
Tel: (99) 435-49-59
Jismoniy tarbiya va sport bо‘yicha mutaxassislarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish
instituti p.f.n., dotsenti F.Turdiyev taqrizi ostida
https://doi.org/10.5281/zenodo.10155110
Annotatsiya
. Ushbu maqolada sport faoliyati motivlari muammosi yuzasidan о‘tkazilgan
tadqiqotlar, muammo yuzasidan ishlagan olimlar fikr va muloxazalari keltirib о‘tilgan.
Kalit sо‘zlar:
sport, faoliyat, motiv, motivatsiya, psixologik, faollik, tadqiqot, olim, fikr,
sportchi, qoniniyat, mexanizm, manbalar, tahlil.
THE APPEARANCE OF MOTIVES FOR SPORTS ACTIVITY
IN ANALYSIS
.
Abstract.
This article presents studies conducted on the problem of motivation for playing
sports, opinions and comments of scientists dealing with this problem.
Key words:
sport, activity, motive, motivation, psychological, activity, research, scientist,
thought, athlete, validity, mechanism, resources, analysis.
ПОЯВЛЕНИЕ МОТИВОВ СПОРТИВНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ
В АНАЛИЗАХ.
Аннотация.
В данной статье приводятся исследования, проведенные по проблеме
мотиваsии занятий спортом, мнения и комментарии ученых, занимающихся данной
проблемой.
Ключевые слова:
спорт, деятельность, мотив, мотиваsия, психологическая,
деятельность, исследование, ученый, мысль, спортсмен, обоснованность, механизм,
ресурсы, анализ.
Ma’lumki, sport faoliyati sportchilar motivatsiyasiga ta’sir kо‘rsatadi. Har bir sportchi
sportdagi yutuq va mag‘lubiyatni turlicha qabul qiladi. Ayrim sportchilarni g‘alaba ruhlantirsa,
boshqalariga aks ta’sirini kо‘rishimiz mumkin. Mag‘lubiyat ham sportchilarga bir xil ta’sir
kо‘rsatmaydi. Bu masalani oydinlashtirish maqsadida kurash sporti bо‘yicha trener bilan bо‘lgan
suhbat jarayonida ma’lum bо‘lishicha, ular oldida iqtidorli bolalarni ajratish muammosi emas balki
ularda ushbu sport turiga nisbatan fidokorlik va muhabbat tuyg‘usini singdirish vazifasi
turganligini kо‘rsatdi.
Aksariyat trenerlarning ta’kidlashicha, kurash sportiga nisbatan bolalarning qobiliyatini
aniqlash uchun 3-4 haftaning о‘zi yetarli bо‘ladi., biroq kо‘pincha aynan tengdoshlari orasida
ajralib turuvchi birmuncha iqtidorlilar saralanadi. Trener о‘smirlar bilan bо‘lgan faoliyatida yana
о‘ziga xos paradokslarga duch keladi. Bu jarayonda sport natijalarining dinamikasi har doim ham
oldindan bashorat qilinganidek bо‘lmaydi.
Qobiliyatli umidli о‘spirin birdaniga rivojlanishdan tо‘xtaydi, kechagi о‘rta xol bola
kutilmaganda oldingi qatorga о‘tib oladi. Kо‘pincha bu omillarni tushuntirishda atrofdagilarni
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
695
ta’siri ham qiziqishlarning о‘zgarishi bilan bog‘lanadi. Ayniqsa, qadr-qiymatini qayta baholash
sportchining bir yosh kategoriyasidan boshqa yosh davriga о‘tish jarayonida sodir bо‘ladi.Moskva
sport psixologiyasi maktabi asoschisi P.L.Rudik fikricha, faoliyat (sport faoliyati) – bu insonning
о‘z ehtiyojlari va manfaatlarini qondirishga qaratilgan harakatlari majmui bо‘lib, quyidagi
sxemadan iborat: ehtiyojlar, motivlar, maqsad, harakatlar, faoliyat natijasi. Faoliyatning о‘ziga xos
xususiyatlari uning ijtimoiy xarakteri, maqsadliligi, rejalashtirish, tizimliligidir.
Sport faoliyatining motivlari dinamik namoyon bо‘lishi bilan tavsiflanadi. Darhaqiqat,
uzoq muddatli sport jarayonida bitta sportchi muntazam ravishda motivlarni о‘zgartiradi.
Lenengrad sport psixologiyasi maktabi asoschisi A.S. Puni sport faoliyati motivlari bо‘yicha olib
borilgan ilmiy-amaliy tadqiqotlar asosida sportga rag‘batlantiruvchi motivlar rivojlanishining
dinamikasini belgilab berdi. Uning fikricha ular uch bosqichda namoyon bо‘ladi:
Sport bilan shug‘ullanishning dastlabki bosqichi.
Bu davrda sport faoliyatiga kirishib
ketishga bо‘lgan dastlabki urinishlar amalga oshiriladi. A.S. Puni harakat qilishga undovchi
motivlar – jismoniy mashqlarga anglanmagan qiziqish, tabiiy xarakterga ega bо‘lishi, ushbu sport
turi bilan shug‘ullanish uchun qulay bо‘lgan ekologik sharoitlar bilan bog‘liq hamda kо‘pincha
burch elementlarini о‘z ichiga olashi bilan tavsiflanadi deb xisoblaydi.
Tanlangan sport turi bо‘yicha mutaxassislik bosqichi.
Uning fikricha ushbu bosqichda
motivlar - muayyan sport turiga qiziqishni rivojlantirish, muayyan sport turi bо‘yicha kashf etilgan
qobiliyatlarni rivojlantirish, muvaffaqiyatni mustahkamlashi hamda maxsus bilimlarni
kengaytirish, yuqori darajadagi jismoniy tayyorgarlikni о‘zlashtirish istaklarida namoyon
bо‘ladi.Bundan tashqari, sport faoliyati ehtiyojga aylanadi ya’ni jismoniy yuklamalarga kо‘nikish
fonida, ularni xis qilish odat tusiga kiradi.
Sport mahorati bosqichi.
Bu erda asosiy motivlar intilishda ifodalanadi - sport mahoratini
yuqori saviyada saqlab qolish va bundanda katta muvaffaqiyatlarga erishish, sport yutuqlari bilan
Vatanga xizmat qilish, ushbu sport turini rivojlantirishga kо‘maklashish, ularning tajribasini yosh
sportchilarga о‘tkazish zarurati kabilar bilan izoxlanadi.Sport faoliyatining motivlari aniq ijtimoiy
yо‘nalish va pedagogik intilishlar bilan tavsiflanadi.
Sportni rivojlantirishda motivatsiya fenomeni muhim ahamiyatga ega. Motivatsiya nafaqat
sportchi shaxsining tavsifnomasi bо‘lib qolmay balki uni qо‘yilgan maqsad tomon olib boradi
hamda sport faoliyatining turli jarayonlariga ta’sir qiladi. Motivatsiyaning о‘ziga xos xususiyati
uning ta’sir doirasi о‘z navbatida sport faoliyatiga о‘z ta’sirini kо‘rsatadi. Raqobatdoshlik
sharoitida о‘zini tо‘laqonli namoyon qilib, о‘z oldiga qо‘ygan maqsadga erishishida aniq usullarga
ega bо‘lgan yuqori darajadagi motivatsiyasi shakllangan sportchidan kutish mumkin. Sportchi
shaxsida aniq motivatsiya xususiyatini bilmasdan uni yuqori natijalarni erishishga tayorlab
bо‘lmaydi.
Bundan shunday xulosaga kelish mumkinki, sportchi shaxsining faoliyatida muvaffaqiyat
va yutuqlari kо‘p jihatdan ulardagi motivatsiyaga bog‘liq.S.L. Rubinshteyn о‘zining ishlarida
“Motiv muayyan harakatga ongli undovchi sifatida shaxsning о‘zida bо‘lgan holatlarni hisobga
olishi, baholashi, xolatni taroziga solishi, о‘zi oldida turgan maqsadni amalga oshirishi natijasida
shakllanadi; ularga bо‘lgan munosabatdan motiv о‘ziga xos mazmunida tug‘iladi, bu real hayotiy
harakat uchun zarurdir”, – deb yozadi .О‘z navbatida B.F. Lomov “Ijtimoiy sharoitlar va ijtimoiy
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
696
muhit munosabatlaridan shaxsning motivatsion sohasida qaysi motivlar hal qiluvchi bо‘lishiga
bog‘liq bо‘ladi”, – deb ta’kidlaydi.
Inson faoliyatining anglangan xolda qо‘yilgan maqsadlarga erishishiga yо‘naltirilgan
bо‘lib, ular nafaqat о‘z ehtiyojlarini qondirish bilan balki jamiyat tomonidan qо‘yilgan talablarni
bajarish bilan bog‘liqdir. Agar inson faoliyatining mavhum jihatlari xususida tо‘xtaladigan
bо‘lsak, uning tarkibiy qismlari sifatida harakat (erishilishi lozim bо‘lgan natija haqidagi
tasavvurga bо‘ysunuvchi jarayon) atraksiyalar, harakatini amalga oshirish usullari psixofiziologik
funksiyalar va ularning bloklaridan iborat. Biroq bu jarayonning aloxida olingan individ faoliyati
nuqtai nazardan tо‘xtamadigan bо‘lsak faoliyatning amalga oshiruvchi hamda о‘zining tabiyatiga
kо‘ra ijtimoiy munosabatlar yig‘indisi sifatida tafsiflanadi. Aynan shunday faollikni amalga
oshiruvchi ijtimoiy munosabatlar yig‘indisi ongli individ hisoblanadi. U jamiyatda aniq bir
mavqiyni egallab о‘ziga xos ijtimoiy rolni bajaradi. Shaxs tuzilishini о‘rgangan V.S.Merlin
individualliklikning uch iyerarxik darajasini ajratib kо‘rsatadi: metrodinamik, psixodinamik va
shaxsiy. Bunda u psixodinamik darajaga daxildor bо‘lgan temperament xususiyatlarini shaxs
tuzilishiga kiritmaydi. A.G.Kovalev shaxs tuzilishiga maqsad, qobiliyat, xarakter va boshqarish
tuzulishni kiritadi. Shunga muvofik A.G.Kovalev tizimlashtirishga kо‘ra sportchi shaxsining
tuzulishini tarkibiy qismlari orasida yо‘nalganlik, temperament, xarakter, qobiliyat va о‘zini о‘zi
boshqarish tuzilmalarini ajratamiz.
Berilgan tarkibiy qismlar – shaxs yо‘nalganligini yoki insonning vokelikka tanlama
munosabatini hamda sportda shaxs yо‘nalganligi bilan kо‘proq yuqori yutuqlar motivatsiyasiga
daxildordir. Sportchi eng oxirgi chegarasida jismoniy harakatni qisishga, kuchni psixik keskinlik
harakatini kekchirishiga, raqibini yengishga va eng apsosiy – sportda yuqori natijalarni
kо‘rsatishga bо‘lgan ehtiyojini sezadi. Sportdagi muvaffaqiyatga erishish ijtimoiy xususiyatga ega
bо‘lib, jamiyat tomonidan qо‘yilgan vazifalarni bajarishi safatida anglanadi. Shuning uchun
sportchining о‘z ustida ishlashi, о‘zini mukammallashtirishga bо‘lgan ehtiyoja ham shundadir.
Falsafiy nuqtaiy nazardan sport faoliyatining obekt va subektining birlashtirishi sodir
bо‘ladi.V.Goshek va Ye.A.Kalininlarning kо‘rsatishicha muvaffaqiyatga erishishga extiyoji
yuqori bо‘lgan bokschi va kilichbozlar faoliyatining hujumkor usulini afzal deb biladilar.
Unga kо‘ra xujumkor harakatlar soni ularda ancha yuqori ekanliklarini aniklashganlar. Bu
fakatgina boks va kiliuchbozlik uchun xos emas. Sport о‘yinlarida tez-tez, yaxshi tayyorgarlik
kо‘rgan lekin shuxratparas bо‘lmagan kamandaning xujumining varyantlarini yaxshi о‘rgangan
bо‘lishiga karamay hamma vaqt qarshi xujumni olib borishini kо‘rish mumkin.Bir qator
tadqiqotlarda muvaffaqiyatga erishish motivatsiyasi va sportchi shaxsining havotirlanishi kabi
xususiyatlari о‘rtasidagi aloqa borligi aniqlangan. Havotirlanish shaxsga xavf soluvchi
vaziyatlarga yoki qо‘rquvning emotsional xolatlariga nisbatan barqaror moyilligi tushuniladi.
Ma’lumki faoliyatni samarali yakunlanishiga intilish tizimi havotirlanish xolatini bilan
belgilanadi. Turli sharayitlarda mustahkamlanib, bunday xolat havotirlanishni rivojlanishiga
yordam beradi. Motiv kuchi kuchliroq bо‘lgani sari, sportchida havotirlanishni ortib borishiga
yordam beradi. Yutuqni egallashga bо‘lgan intilish motivatsiyaning ustunlik kо‘prok kuchsiz
ifodalangan havotirlanish xos bо‘lgan sportchilarda, omadsizlik, oldindan qо‘rquvning ustun
kelishi havotirlanish holati kuchli namayon bо‘lgan sportchilar uchun xosdir.Ameriqalik mashxur
olim G.Olportning motivlar funksional avtonomiyasi nazariyasi alohida о‘rin egallaydi.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
697
Bu nazariyada motivlar transformatsiyasi, tizimli rivojlanishi jarayon sifatida talqin etiladi.
G.Olport о‘z konsepsiyasida tizimlarning umumiy nazariyasi g‘oyalaridan, ayniqsa, ochiq tizimlar
haqidagi g‘oyadan keng foydalangan. Olimning fikricha, shunday motivlar borki, ular yarim yopiq
tizimlarning tabiatiga monand faoliyat kо‘rsatadi va rivojlanadi, ya’ni funksional avtonomiyaga
ega. Bir tizimga kiruvchi motivlarni G.Olport reaktiv, tashqi undovga muhtojlik qonunlariga
bо‘ysunuvchi motivlar, deb ataydi. Ammo G.Olportning ta’kidlashicha, shaxs ochiq tizimlar kabi
о‘zgaruvchi va rivojlanuvchi motivlar bilan tavsiflanadi, degan fikr haqiqatga yaqinroqdir. Agar
avvalgi tizim motivlarning perseverativ funksional avtonomiyasi, deb atalgan bо‘lsa, keyingi
tizimni G.Olport propriativ funksional avtonomiya, deb ataydi. Ochiq, yopiq va yarim ochiq
tizimlar haqida tо‘xtalar ekan u yopiq tizim modelini shaxs va uning motivatsiyasiga qо‘llab
bо‘lmasligini ta’kidlagandi. Ochiq funksional tizim taraqqiyot uchun zamin hozirlaydi, uni esa
undovchi muhtojlik doirasida tushuntirib bо‘lmaydi. G.Olport tomonidan shaxs motivlarining
ochiq tizimlar sifatida tahlil etilishi, shaxs va shaxs motivlari taraqqiyoti chegarasiz jarayon
ekanligini ta’kidlash uchun imkoniyat beradi. Ongsizlik ta’limotining asoschisi Z.Freyd xulq
motivlari va extiyojlari muammosini ishlab chiqayotib, motivatsiyaning manbai instinkt, u tur va
individning saqlanish shartidir deb taqdirlaydi. Mazkur holatnn muallif individning energetik
potensiya sifatida talqin etadi.
Eng asosiy masala shuki, Z.Freyd motivatsiya regulyatori va motivatsiya energiyasining
irsiy manbai sifatida “u” tushunchasiga qanday ma’no yuklamoqchi. Uningcha, “u”
tushunchasining mazmuni tug‘ma va о‘zgarmasdir. Xuddi shu bois mantiq qonunlari va aql
darajalari, kо‘rsatkichlari unga hech qanday ahamiyat kasb etmaydi Z.Freyd affektiv, impulsiv
shakldagi mutlaqlashgan qо‘zg‘ovchilarni nazarda tutgan bо‘lsa ajab emas. Ushbu
qо‘zg‘atuvchilar (turtkilar) ning impulsivlik, taxminiylikning effektiv mohiyati, notanqidiylik,
ongli va irodaviy nazoratga itoat etishda qiyinchilik kabilarning dinamik xususiyatlarini
mutlaqlashtirish bо‘lib, ularning asosida quyi genetik va strukturaviy darajadagi qо‘zg‘atuvchilar
yotadi. Z.Freyd takidlab о‘tgan dinamik xususiyatlar va xossalari mohiyatida motivatsiyaning
chukur asosiy manbasini kо‘radi. Uning konsepsiyasida inson xulqi va harakatining dvigateli
jinsiy instinkt hamda uning transformatsiyasi ustuvor о‘rin egallaydi.
Taniqli russ psixolog S.L. Rubinshteyn о‘zining asarlarida motivatsiyani irodaviy
harakatlar bilan bog‘lagangan xolda izohlashga harakat qiladi. U motivni yaqqol faoliyat nuqtai
nazaridan turib talqin qilinadi. S.L. Rubinshteyn motivni insonning ijtimoiy-tarixiy rivojlanishi,
uni faoliyatining ijtimoiy xususiyati bilan uzviy bog‘liklikda deb xisoblagan. U motivga extiyoj
nuqtai nazardan yondashadi. U ehtiyoj va instinktni о‘zaro qarama-qarshi kо‘yishlik, asosiy
tushunchalar qatoriga kirib kelishi lozim deb xisoblagan. Shunda ehtiyej tushunchasi negizida
inson xulq-atvor motivatsiyasi ta’limoti instinkt va mayl ta’limoti qiyosidan mutlaqo boshqacha
talqinga ega bо‘ladi.
Shunga kо‘ra, muallif shaxs faoliyatining maqsadi va motivi nuqtasidan turib uni tahlil
qiladi. Shaxsning yо‘nalishi va motivi orasidagi moslikka katta ahamiyat beradi. Uning
motivatsiya va motiv yuzasidan shaxsiy qarashlari motivatsiyaning rivoji va о‘rganish uchun
muhim ahamiyat kasb etgan.Polsha va rus olimi, huquqning psixologik nazariyasi muallifi
L.I. Petrajitskiy motivatsiyaning ilmiy nazariyasini yaratish g‘oyasini ilgari surgan. Uning
fikricha, shaxsning xulq-atvorini eng tо‘g‘ri baholashda motivatsiyani hisobga olmaslik xato
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
698
bо‘ladi. Shunga kо‘ra, u xuquqshunoslar uchun motivlar masalasini о‘rganish jiddiy zaruriyat
ekanligini ta’kidlaydi. Biroq, L.I. Petrajitskiyning о‘zi shaxs va uning motivatsiyasini faqat
psixolog pozitsiyasidan turib taxlil kiladi. Tabiiy eksperiment metodining muallifi A.F. Lazurskiy
psixik jarayonlarni hamda shaxsning xususiyatlarini tadqiq qilishda motivlar masalasiga ham
e’tibor qaratadi. Muallif о‘zining tadqiqotlarida “mayllar va xohishlarning kuchi hamda zaifligi”,
“motivlar kurashiga moyilligi”, “motivlarning muxokamasiga tortilganligi”, “xoxishning
qadriyatligi va aniqligi” kabi kontekstlar orqali о‘z qarashlarini ifodalashga harakat qiladi.
Shuning bilan birga A.F. Lazurskiy intilish natijadorligining darajasi ongli irodaviy zur berishga
bog‘liq degan xulosani ta’kidlaydi.
Shunga kо‘ra, u shaxsning tadqiqoti dasturida munosabatlar tizimiga keng о‘rin ajratgan.
U о‘z tadqiqotida shaxsga ijtimoiy yondashishga harakat qilgan.Shuni aloxida ta’kidlab о‘tish
joizki, rus fiziologi A.A. Uxtomskiy organizm funksional xolatlarining determinantlari
muammosini о‘rganishda о‘zining dominant tamoyilini kashf qilgan. U kashtf etgan dominant
tamoili xulq-atvor harakati va uning vektori sifatida asoslashga urinadi. Motivlar masalasi uning
uchun muhim ahamiyat kasb etgan xolda fiziologik, psixologik nuqtai nazaridan taxlil qilinadi.
Xulq-atvor yaxlitligi tufayli organizm integral butunlik tariqasida tushuntiriladi. Bunda,
psixologik va fiziologik xolatlarning biri ikkinchisidan ajralmas ekanligi ta’kidlanadi. Muallif
motivni insonning zо‘r berishi natijasida shakllanuvchi qо‘zgatuvchi sifatida talqin etadi hamda
uni xayot jarayonida о‘zgaruvchanligini ta’kidlaydi.
V.M. Borovskiyning motiv haqidagi qarashlarida motivning extiyoj negizidan yuzaga
kelishini ilmiy jixatdan tushuntirib berish maqsadida turlicha xususiyatlarni, masalalar yechimini
topish kerak, degan xulosaga keladi. Uning fikricha, motiv inson xulqini oldindan aytib berishni
uddasidan chiqish va uni zarur yо‘nalishga yо‘llash imkoniyatiga ega bо‘lishdan iboratdir.
Borovskiyning motivatsiyaga bunday yondashuvi uning yechimini qidiruvchi tadqiqotchilarga
ilmiy jixatdan tо‘g‘ri kо‘rsatma berish imkonini beradi.Motiv muammosini о‘rganish ustanovka
nazariyasi muallifi gruziyalik olim D.N. Uznadze tomonidan ham amalga oshirilgan bо‘lib, uni
ustanovka nazariyasidan turib izoxlashga harakat qilgan.
U motivni shaxs extiyoji bilan bog‘lab, subekt faolligining manbai deb baholaydi. Uning
fikriga qо‘ra, motivatsiya irodaviy harakatga olib keluvchi bosqich xisoblanadi. Muallif
motivatsiya moxiyatiga, mazmuniga taalluqli nazariyani rivojlantirib, inson xayoti ustanovkasida
mustaxkamlanuvchi, uning negiziga aylanuvchi harakatni qidirish va topishdan iborat deb
xisoblaydi. D.N. Uznadze tomonidan extiyojni о‘zga xos tarzda tushuntirish xolati, real xatti-
harakatdagi motivning funksiyalari va ularning ustanovka bilan munosabati masalasining quyilishi
motivatsiya nazariyasining boyishiga olib keldi. Biroq ustanovkani anglab bо‘lmas ruhiy xolat deb
izohlash, uni motivatsiyada bahsli hodisa sifatida qaralishiga olib keladi. V.M. Myasishev motivlar
bilan shaxsning munosabati pozitsiyasidan turib shug‘llanadi.
Shuning uchun motiv, uningcha, shaxsning munosabati tarzida yuzaga keladi. Muallif
fikricha, motiv xarakat obektiga nisbatan munosabatning ifodalanishidan boshka narsa emas. V.I.
Kovalev esa motivga shaxsning extiyeji bilan uyg‘unlashuvi nuqtai nazaridan yondashadi.
P. M. Yakobson motiv muammosini keng kо‘lamda tadqiq qilgan olimlar sarasiga kiradi.
Muallif motivlar muammosining sobiq sovet psixologiyasida va uzoq xorijda о‘rganilishi, undagi
turli qarashlarga oid muloxazalarni о‘zining monografiyasida umumlashtiradi. Shuning bilan birga
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
699
u о‘quv va mexnat faoliyati motivlari masalasini shaxsning asosiy xususiyatlari bilan motivatsion
doirasidagi aloqa bо‘yicha taxlil qiladi.
Ilmiy manbalarni faoliyat va shaxsga oid jabxalar bо‘yicha taxlil qilish bu yо‘nalishdagi
tadqiqotlar kо‘lami kengayishi uchun muxim axamiyat kasb etadi.Psixologik tadkikotlardagi
motivlar muammosining talkiniga S.G.Moskvichev monografiyasi ham bagishlangtan bulib,
motivatsiyaga nisbatan uzok xorijiy mamlakatlar psixologlarining karashlari talkin kilinadi,
mexnat faoliyati motivlarining ayrim tomonlari taxlil etiladi. Chet ellardagi о‘zini namoyon qilish
(faollashtirish), Uzini karor toptirishi (tanitish, о‘z nufuzi va mavkeini tiklash), “affektning
noadekvatligi”, talabgorlik darajasi konsepsiyalarini tankidiy ravishda taxlil qiladi.
Yuqoridagilardan kelib chiqib shuni ta’kidlab о‘tish joiski, sport bilan shug‘ullanish va
umuman faoliyat motivlarini о‘rganish doimo olimlarda katta qiziqish uyg‘otib kelgan. Biz
tomondan olib borilgan tadqiqot maqsadida ham о‘smir sportchilarda sport faoliyatining
psixologik xususiyatlarini о‘rganish maqsad qilib olingan.
REFERENCES
1.
Шукурова С. С., Сейдалиева Л. Д., Шарипова С. Н. Анализ гемодинамики игроков
во время тренировочного процесса //Academic research in educational sciences. – 2021.
– Т. 2. – №. Special Issue 1. – С. 335-342.
2.
Шукурова С. С., Пулатова М. Д., Серебряков В. В. Изменения показателей
макроэлементов в крови у футболистов после физической нагрузки //Academic
research in educational sciences. – 2021. – Т. 2. – №. Special Issue 1. – С. 278-286.
3.
Ольховская И. В., Шукурова С. С., Очилов К. Т. Криптовалюта-новый шаг в мировой
экономике //Проблемы современной науки и образования. – 2020. – №. 2 (147). – С.
17-19.
4.
Шукурова С. С., Алимова Д. А. Развитие тренировочных нагрузок
высококвалифицированных боксеров в горных регионах //Молодой ученый. – 2020.
– №. 4. – С. 454-456.
5.
Адилбеков Т. Т. и др. Влияние физической нагрузки на систему" двигательное
окончание-мышечное волокно" //Молодой ученый. – 2020. – №. 9. – С. 75-77.
6.
Шукурова С. С., Маматова З. А., Юсупова У. Р. Исследование количественного
содержания аминокислотного спектра мембран эритроцитов и роль генетических и
средовых факторов в ее формировании //Интернаука. – 2020. – №. 19-1. – С. 21-22.
7.
Эркинов Ш. Ш. У. и др. Анализ взаимосвязи параметров состава тела с параметрами
скоростных качеств у футболистов на этапе углубленной специализации //Человек.
Спорт. Медицина. – 2021. – Т. 21. – №. S1. – С. 38-44.
8.
Шукурова С. С. и др. Ёш спортчиларни жисмоний юкламалардан кейинги
биокимёвий мониторинги //Academic research in educational sciences. – 2021. – Т. 2. –
№. 1. – С. 1116-1122.
9.
Шукурова С. С., Алимова Д. А. Некоторые биохимические исследования крови у
гребцов в подготовительном и соревновательном периодах //Актуальные проблемы
физической культуры и спорта. – 2019. – С. 294-298.
10.
Адилбеков Т. Т. и др. Влияние физической нагрузки на систему" двигательное
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
700
окончание-мышечное волокно" //Молодой ученый. – 2020. – №. 9. – С. 75-77
11.
Отабоев Х. А. и др. Минералогический состав мытого сушеного концентрата
Кызылкумов и его переработка в простой суперфосфат //Российский химический
журнал. – 2021. – Т. 65. – №. 2. – С. 102-115.
12.
Шукурова С. С., Пулатова М. Д., Рахимова М. Ш. АЁЛЛАР САЛОМАТЛИГИНИ
СОҒЛОМЛАШТИРУВЧИ ГИМНАСТИКА ЁРДАМИДА ТИКЛАШ //Academic
research in educational sciences. – 2021. – Т. 2. – №. 1. – С. 362-369.
13.
Пулатова М. Д., Шукурова С. С., Алламуратов М. МАКТАБ ЁШИДАГИ
СКОЛИОЗИ
МАВЖУД
БЎЛГАН
БОЛАЛАРНИ
ТАЯНЧ-ҲАРАКАТ
АППАРАТНИНГ ФУНКЦИОНАЛ ҲОЛАТИНИ ТИКЛАШ //Academic research in
educational sciences. – 2021. – Т. 2. – №. 4. – С. 1834-1842.
14.
Шукурова С. С. и др. БОКСЧИЛАР ШКАСТЛАНИШНИ БИОМЕХАНИК ВА
МАТЕМАТИК МОДЕЛЛАШ АСОСИДА ТАХЛИЛИ //Academic research in
educational sciences. – 2021. – Т. 2. – №. 4. – С. 1795-1801.
15.
Pulatova M. D., Allamuratov M., Shukurova S. S. The Influence of Training Loads on the
Functional State of the Cardiorespiratory System in Girls Doing Judo //Annals of the
Romanian Society for Cell Biology. – 2021. – Т. 25. – №. 6. – С. 2769-2774.
16.
Шукурова С. С., Чутбоев Э. Т. СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ТЕХНИКИ ПОВОРОТА
ПРИ
ПЛАВАНИИ
СПОСОБОМ
БРАСС
С
ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ
ОРИЕНТИРОВОЧНОЙ
ОСНОВЫ
ДЕЙСТВИЙ
И
ЦЕЛОСТНО-
ОПЕРАЦИОННОГО МЕТОДА ОБУЧЕНИЯ //Актуальные проблемы физической
культуры и спорта. – 2019. – С. 248-251.
17.
Шукурова С. С., Хасанова Н. Р. БОКСЧИЛАРНИ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК ВА
МУСОБОҚА
ЖАРАЁНЛАРИДАГИ
ЭНЕРГИЯ
САРФИ
ВА
ТЎҒРИ
ОВҚАТЛАНИШНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ //Academic research in
educational sciences. – 2021. – Т. 2. – №. 1. – С. 1109-1115.
18.
Арзибаев К. О. Роль спорта в развитии этнической толерантности //Сборники
конференций НИЦ Социосфера. – Vedecko vydavatelske centrum Sociosfera-CZ sro,
2014. – №. 34. – С. 121-122.
19.
Kazakov R. T. et al. MULTIMEDIA SYSTEMS AND DISTANCE LEARNING
TECHNIQUES IN SPORTS SOX //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9.
– С. 99-105.
20.
Kazakov R. T., Rasulov Q. Q. TRAINING IN INTERNATIONAL WRESTLING
TECHNIQUES AND TACTICS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9.
– С. 180-186.
21.
Yusupova N. R. SOCIO-GENDER ASPECTS OF MODERN WOMEN'S SPORTS
//Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 118-124.
22.
Kazakov R. T. THE MAIN PHYSICAL QUALITIES OF ATHLETES //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 6. – С. 719-725.
23.
Kazakov R. THE METHOD OF IMPROVING PHYSICAL AND SPECIAL PHYSICAL
FITNESS INDICATORS OF SHORT-DISTANCE RUNNERS //Журнал иностранных
языков и лингвистики. – 2023. – Т. 6. – №. 2.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
701
24.
Казоқов Р.Т.,Абдиев Б.С.,Джўрабаев А.М., Бўриев Б.Ў.Спортчилар тайёрлаш
тизимини бошқарув асослари турлари.//''OMMAVIY SPORT TADBIRLARINI
TASHKIL
ETISH:
MUAMMOLAR,
TENDENSIYALAR
VA
ISTIQBOLLAR''ЎзДЖТСУ, 1, 530-538
25.
Kazoqov R., Joʼraqoʼziev O., Eshpoʼlatov S. ҚИСҚА МАСОФАГА ЮГУРУВЧИ
СПОРТЧИЛАРНИНГ МАШҒУЛОТ ДАВРЛАРИНИ ТУЗИЛИШИ //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 4. – С. 5-11.
26.
Qutlimurodov I. X., Kazoqov R. T., Bo'ronov A. B. FUTBOLDA INNOVATSION
TEXNOLOGIYALARNI QO'LLASH //Академические исследования в современной
науке. – 2023. – Т. 2. – №. 11. – С. 111-117.
27.
Buriyev B. U., Qodirov R. R., Kazoqov R. T. Jismoniy tarbiya va sportda axborot
kommunikatsiya texnologiyasining tuzilishi va tamoyillari //Ta’limda zamonaviy axborot
texnologiyalaridan foydalanishning innovatsion usullari. – 2021. – Т. 5. – №. 5. – С. 555-
559.
28.
Р.Т Казоқов.,Талабаларга ахборот хавфсизлигини таъминлаш компонентлигини
ривожлантиришнинг ҳуқуқий асослари.,Ўзбекистон давлат саънат ва маданият
институти хабарлари 4 (12), 61-68
29.
Казоқов Р.Т.,Кейс стади технологияларидан фойдаланиб талабаларнинг масофавий
таълим технологиялари асосида педагогик маҳоратини шакллантириш.,Замонавий
футболни ривожлантириш тенденциялари:муаммо ва ечимлари 11 (1 …
30.
Давурбаева М. Ж., Казоқов Р. Т., Мадаминов М. П. Интернет тармоқларида талаба
ёшларнинг
мустақил
таълим
олишдаги
билим
ва
кўникмаларининг
такомиллаштириш //SPORT MENEJMENTI VA MARKETINGI: MUAMMOLAR,
TENDENSIYALAR VA ISTIQBOLLAR. – 2019. – Т. 1. – №. 5
31.
Казоқов Р. Т. Талабаларга ахборот хавфсизлигини таъминлаш компонентлигини
ривожлантиришнинг ҳуқуқий асослари //Ўзбекистон давлат саънат ва маданият
институти хабарлари. – 2019. – Т. 4. – №. 12. – С. 61-68.
32.
Р.Т Казоқов, Ш.Қ Бекназаров, Ибодов, А. И.Футболчиларнинг антропометрик
ўлчамлари ва тезлик сифатлари орасидаги корреляциясини ўрганишда акт дан
фойдаланиш.,Тиббиёт ва спорт 1 (10), 27-30.
33.
Казоқов, Р. Т., & Джўрабаев, А. М. Юлдашева К.А ЎЗБЕКИСТОНДА ЖИСМОНИЙ
ТАРБИЯНИНГ РИВОЖЛАНИШИ.
SPORT MENEJMENTI VA MARKETINGI:
MUAMMOLAR, TENDENSIYALAR VA ISTIQBOLLAR
, 1-237.
34.
Джўрабаев А. М., Казоқов Р. Т. Биомеханик таҳлиллар асосида енгил
атлетикачиларнинг функционал тайѐргарлигидаги корреляция алоқаларининг
таҳлили //Yoshlarni qo ‘llab-quvvatlash va aholi salomatligini mustahkamlash yili” ga
bag‘ishlangan. – 2021. – Т. 4. – №. 4. – С. 198-208.
35.
Kazoqov R. T., Djurabaev A. M. Kredit modul tizimi nima //Ta’limni raqamlashtirish
sharoitida pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish. – 2021. – Т. 4. – №.
4. – С. 198-206.
36.
Казоқов Р. Т., Джўрабаев А. М. Юлдашева КА ЎЗБЕКИСТОНДА ЖИСМОНИЙ
ТАРБИЯНИНГ РИВОЖЛАНИШИ //SPORT MENEJMENTI VA MARKETINGI:
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
702
MUAMMOLAR, TENDENSIYALAR VA ISTIQBOLLAR. – С. 1,237-240.
37.
Казоқов Р. Т. и др. МАМЛАКАТИМИЗ ЯНАДА ЮКСАЛИШИДА БОЛАЛАР
СПОРТИНИНГ ЎРНИ //Академические исследования в современной науке. – 2023.
– Т. 2. – №. 9. – С. 5-11.
38.
Казоқов Р. Т. и др. ПЕДАГОГИКА ОЛИЙ ТАЪЛИМДА КЕЙС-СТАДИ ТАЪЛИМ
ТЕХНОЛОГИЯСИ АСОСИДА ПЕДАГОГИК МАҲОРАТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ
ЮЗАСИДАН
ТАЖРИБА-СИНОВ
ИШЛАРИНИНГ
НАТИЖАЛАРИ
//Академические исследования в современной науке. – 2023. – Т. 2. – №. 6. – С. 111-
115.
39.
Казоқов Р. Т. Кейс стади технологияларидан фойдаланиб талабаларнинг масофавий
таълим технологиялари асосида педагогик маҳоратини шакллантириш //Замонавий
футболни ривожлантириш тенденциялари: муаммо ва ечимлари. – Т. 11. – №. 1.
40.
Казоқов, Р. Т., Джўрабаев, А. М., Бўриев, Б. Ў., & Ахматов, Ж. О. (2023).
ПЕДАГОГИКА ОЛИЙ ТАЪЛИМДА КЕЙС-СТАДИ ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИ
АСОСИДА ПЕДАГОГИК МАҲОРАТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ЮЗАСИДАН
ТАЖРИБА-СИНОВ ИШЛАРИНИНГ НАТИЖАЛАРИ.
Академические исследования
в современной науке
,
2
(6), 111-
41.
Казоқов Р. Т., Мирзабдиллаева А. И., Мирзабдиллаева Х. И. МАКТАБГАЧА
ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ТАРБИЯВИЙ ТАДБИРЛАРДА МИЛЛИЙ-
МАЪНАВИЙ ҚАДРИЯТЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ //Академические исследования
в современной науке. – 2023. – Т. 2. – №. 8. – С. 29-34.
42.
Казоқов Р. Т. и др. ПЕДАГОГИКА ОЛИЙ ТАЪЛИМДА КЕЙС-СТАДИ ТАЪЛИМ
ТЕХНОЛОГИЯСИ АСОСИДА ПЕДАГОГИК МАҲОРАТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ
ЮЗАСИДАН
ТАЖРИБА-СИНОВ
ИШЛАРИНИНГ
НАТИЖАЛАРИ
//Академические исследования в современной науке. – 2023. – Т. 2. – №. 6. – С. 111-
115.
43.
Kazoqov R. T., Djurabaev A. M. Kredit modul tizimi nima //Ta’limni raqamlashtirish
sharoitida pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish. – 2021. – Т. 4. – №.
4. – С. 198-206.
44.
Давурбаева М. Ж., Казоқов Р. Т., Мадаминов М. П. ТАЛАБА ЁШЛАРНИНГ
МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМ ОЛИШДАГИ БИЛИМ ВА КЎНИКМАЛАРИНИНГ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА
ИНТЕРНЕТ
РЕСУРСЛАРИДАН
ФОЙДАЛАНИШНИНГ АХАМИЯТИ //Академические исследования в современной
науке. – 2023. – Т. 2. – №. 5. – С. 26-31.
45.
Давурбаева М. Ж., Казоқов Р. Т., Мадаминов М. П. ТАЛАБА ЁШЛАРНИНГ
МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМ ОЛИШДАГИ БИЛИМ ВА КЎНИКМАЛАРИНИНГ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА
ИНТЕРНЕТ
РЕСУРСЛАРИДАН
ФОЙДАЛАНИШНИНГ АХАМИЯТИ //Академические исследования в современной
науке. – 2023. – Т. 2. – №. 5. – С. 26-31.
46.
Давурбаева М.Ж.,Казоқов Р.Т., Мадаминов М.П.Ёшларнинг мустақил таълим
олишдаги билим ва кўникмаларининг такомиллаштиришда интернет ресурсларидан
фойдаланишнинг ахамияти//АCADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE. -
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
703
2023/2/14. – Т. 2. – №. 5. – С. 26-31.
47.
Казоқов Р. Т., Жўрақўзиев О. О., Эшпўлатов С. С. СПОРТ МУАССАСАЛАРИДА
ТАРБИЯВИЙ ТАДБИРЛАРДА МИЛЛИЙ-МАЪНАВИЙ ҚАДРИЯТЛАРДАН
ФОЙДАЛАНИШ //Академические исследования в современной науке. – 2023. – Т.
2. – №. 13. – С. 238-248.
48.
Казоқов Р.Т., Бўриев Б.Ў., Абдиев Б.Ш., Джўрабаев А.М., Туропов А.Р.КУРАШ
МИЛЛИЙ
СПОРТ
ТУРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ
АСОСИЙ
ЙЎНАЛИШЛАРИ // МИЛЛИЙ КУРАШ ТУРЛАРИ ВА УЛАРНИНГ НАЗАРИЙ-
АМАЛИЙ МУАММОЛАРИ. - 2023. – Т. 1. – №. 2. – С. 161-163.
49.
Джўрабаев А. М., Казоқов Р. Т. Биомеханик таҳлиллар асосида енгил
атлетикачиларнинг функционал тайѐргарлигидаги корреляция алоқаларининг
таҳлили //Yoshlarni qo ‘llab-quvvatlash va aholi salomatligini mustahkamlash yili” ga
bag‘ishlangan. – 2021. – Т. 4. – №. 4. – С. 198-208.
50.
Казоқов Р. Т., Расулов А. Ғ., Бўронов А. Б. СПОРТ МАКТАБЛАРИ ЎКУВ-
МАШҒУЛОТ
ГУРУҲЛАРИДА
ЁШ
ФУТБОЛЧИЛАРНИ
ТАНЛОВ
УСЛУБИЯТЛАРИНИ АСОСЛАШ //Академические исследования в современной
науке. – 2023. – Т. 2. – №. 15. – С. 38-46.
51.
Kazoqov R. T., Bo'ronov A. B. SPORTDAGI DOLZARB YANGILIKLAR
//Академические исследования в современной науке. – 2023. – Т. 2. – №. 15. – С. 47-
56.
52.
Kazoqov R. T., Pirnazarov S. A., Shamsiddinov S. X. STUDENTS LEARN TO
ORGANIZE PROFESSIONAL PHYSICAL TRAINING AND CONTROL PHYSICAL
DEVELOPMENT //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 6. – С. 1195-1202.
53.
Eshpo'latov S. S. METHODS AND PRINCIPLES OF IMPROVING TECHNICAL AND
TACTICAL SKILLS AND PHYSICAL TRAINING OF YOUNG VOLLEYBALL
PLAYERS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 6. – С. 1296-1302.
54.
Kazoqov R. T., Eshpo'latov S. S. YOUNG VOLLEYBALL PLAYERS ARE THE
PROCESSES OF ORGANIZING TRAINING SESSIONS //Modern Science and
Research. – 2023. – Т. 2. – №. 6. – С. 1303-1310.
55.
Pirmatov O. Z., Kazakov R. T. ROLE AND PLACE OF SPORTS AND ACTIVE GAMES
IN THE GENERAL STRUCTURE OF EDUCATIONAL AND PRODUCTION
PRACTICE //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 125-131.
56.
Kazakov R. T., Rasulov Q. Q. TRAINING IN INTERNATIONAL WRESTLING
TECHNIQUES AND TACTICS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9.
– С. 180-186.
57.
Kazoqov R., Akmuradov M. THE IMPORTANCE OF WORKING MEMORY IN
MASTERING JUDO SPORTS TECHNIQUES IN ADOLESCENT ATHLETES
//Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 489-494.
58.
Kazoqov, R., & Akmuradov, M. (2023). PSYCHOLOGICAL FOUNDATIONS OF
JUDO.
Modern Science and Research
,
2
(10), 481–488.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
704
59.
Kazoqov R. T., Umaraliyeva F. T. DRAW A KINESICYCLOGRAM OF SHORT-
DISTANCE RUNNING AND BUILD A TIMELINE //Modern Science and Research. –
2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 1201-1208.
60.
Kazoqov R. T. et al. IMPROVEMENT OF TECHNICAL TRAINING OF SHORT-
DISTANCE ATHLETES //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С.
1077-1084.
61.
Kazoqov R. T. et al. STARTING TECHNIQUE IN SHORT DISTANCE RUNNING
//Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 1070-1076.
