139
TABIIY FANLARNI OʻQITISHDA RAQAMLI TEXNOLOGIYALARDAN
FOYDALANISH
Raimqulova Yulduz Muhiddin qizi
Guliston davlat pedagogika insituti magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.10335550
Annotatsiya.
Ushbu maqolada umumiy o‘rta ta’lim maktablarining boshlang’ich sinflarida
tabiiy fanlarni oʻqitishda raqamli texnologiyalardan foydalanishni takomillashtirish jihatlari
haqida so‘z yuritiladi.
Kalit so‘zlar:
Tabiiy fan, individual yondashish, mediya, media savodxonligi treningni
individuallashtirish, ijodiy rolli o‘yinlar, tanqidiy fikrlashni rivojlantiruvchi metodlar.
USE OF DIGITAL TECHNOLOGIES IN TEACHING NATURAL SCIENCES
Abstract.
This article talks about the aspects of improving the use of digital technologies in
the teaching of natural sciences in primary grades of general secondary schools.
Key words:
Natural science, individual approach, media, media literacy, individualization
of training, creative role-playing games, methods of developing critical thinking.
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ЦИФРОВЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ПРЕПОДАВАНИИ
ЕСТЕСТВЕННЫХ НАУК
Аннотация.
В данной статье говорится об аспектах совершенствования
использования цифровых технологий при преподавании естественных наук в начальных
классах общеобразовательных школ.
Ключевые
слова:
Естествознание,
индивидуальный
подход,
медиа,
медиаграмотность, индивидуализация обучения, творческие ролевые игры, методы
развития критического мышления.
Bugungi kunda tabiiy fan sifati va samaradorligini oshirishda kompyuter va axborot
texnologiyalarining
zamonaviy
texnologiyalaridan
samarali
foydalanish
asosiy
omil
hisoblanmoqda. “Multimediali darslar”dan foydalanish fizika va kimyo fanlari dars jarayonida
sifat va samaradorlikni oshirish imkonini beradi. Multimedia yoki raqamli o‘quv resurslari
o‘quvchilarga axborotni qayta ishlashni qo‘llab-quvvatlovchi turli xil media elementlaridan
foydalangan holda aqliy tasavvurlar bilan yaxshi munosabatda. bo‘lishga yordam beradi.
Ta`lim uchun multimediadan foydalanish bo‘yicha tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, rasm va
so‘zlarni birlashtirishgan o‘quvchilarda faqat so‘zlardan foydalanadiganlarga qaraganda ko‘proq
ijobiy natijalar kuzatilgan.
140
O‘quvchilari uchun o‘qitish va o‘rganish jarayonida multimedia qo‘llash vositalarining ba`zi
afzalliklari quyidagicha umumlashtiriladi:
1. Mavhum tushunchalarni aniq tarkibga aylantirish qobiliyati
2. Cheklangan vaqt ichida katta hajmdagi ma`lumotlarni kamroq harakat bilan taqdim etish
qobiliyati
3. Qobiliyatli o‘quvchilarning o‘rganishga bo‘lgan qiziqishini rag‘batlantirish
4. O‘qituvchiga o‘quvchilarning ta`limdagi pozitsiyasini bilish qobiliyatini beradi.
Multimedia vositalari pedagogik nuqtayi nazaridan boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ta`lim-
tarbiya jarayoniga tatbiq etilishida kompyuter asosida yangicha yondashuv hisoblanadi. Shu
orqali, o‘quvchilarda ta`lim jarayonining samaradorlik darajasini oshirishda muhim vosita
hisoblanadi. Shu sababdan boshlang‘ich sinf darslarini o‘rganishda rivojlantiruvchi muammoli va
pedagogik texnologiyalarni asosiy jihatlarini o‘zida ifodalovchi
Insoniyatning tabiat qonunlari haqidagi bilimlarini, ilmiy asoslangan amaliy faoliyatlarini
bilish jarayonini ilm-fan taraqqiyoti belgilaydi. Nazariy bilimlar mazmun – mohiyatini anglashga
bo‘lgan ehtiyoj amaliyotda tug’iladi va ularning to‘g’riligi amaliyot orqali tekshiriladi hamda
tasdiqlanadi.
Bunday usullarning o‘ziga hos afzalligi shundaki, ular faqat o‘quvchi va o‘qituvchilarning
birgalikdagi faoliyat ko‘rsatishi orqali amalga oshiriladi. Bunday hamkorlik jarayoni o‘ziga hos
xususiyatlarga ega. Ya’ni:
- o‘quvchilarning o‘quv jarayonida fanga bo‘lgan qiziqishlari doimiyligini ta’minlash;
- o‘quvchilarning dars davomida mustaqil fikrlash, ijod qilish va izlanishga imkon yaratish;
- o‘quvchilarning fanga bo‘lgan qiziqishlarini mustaqil holda har bir masalaga ijodiy
yondashgan holda bilimga ega bo‘lgan intilishlarini kuchaytirish;
Hozirgi davr o‘qituvchi va o‘quvchilari oldiga katta talablar qo‘ymoqda, bu talablarning eng
asosiysi - darsning samaradorligi, uning sifatliligi, o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalariga,
maktablardagi turli xil o‘quv mashg’ulotlari, ularni tashkil qilinishi va u orqali o‘quvchilarni turli
bilim va ko‘nikmalarni egallab olishidir. Bugungi kunda ta’lim jarayonini to‘g’ri va samarali
tashkil etishda innovatsion texnologiyalar, texnik vositalarning, jumladan, zamonaviy
kompyuterlarning o‘rni beqiyosdir.
Dars mavzusiga oid multimediya, animatsiya, grafika va videofilmlardan foydalanish dars
jarayonini yana-da qiziqarli bo‘lishiga ko‘mak beradi, buning uchun esa o‘qituvchi o‘z ustida
ishlashi va har bir darsga «men bugungi dars jarayoniga qanday yangilik bilan kirib, darsni
141
qiziqarli tashkil qila olaman» deya o‘ziga savol berishi ya’ni, an’anaviy ta’limdan qochib,
noan’anaviy ta’lim berishga intilishi lozim.
Ma’lumki, ta’lim bu o‘qituvchi va o‘quvchilarning hamkorligidagi faoliyat turi bo‘lib, dars
orqali o‘qituvchi o‘z bilimi, ko‘nikma va malakalarini mashg’ulotlar vositasida o‘quvchilarga
yetkazadi, o‘quvchilar esa uni o‘zlashtirib olishi natijasida undan foydalanish kompetensiyalariga
ega bo‘ladi. Yangi bilimlarni o‘rganish jarayonida esa o‘quvchilar o‘zlashtirishning turli
ko‘rinishlaridan foydalanishlari tabiiy hol masalan, ma’lumotlarni qabul qilish, ularni qayta
ishlash hamda amaliyotga tatbiq etish kabi jarayonlarda amalga oshadi. Hozirgi kunda
umumta’lim maktablarida zamonaviy kompyuter texnologiyalaridan foydalanish imkoniyatlarini
takomillashtirish, ta’lim jarayonida zamonaviy texnologiyalar imkoniyatlaridan to‘laqonli
foydalanish eng muhim ko‘rsatkichlaridan biri ekanligi yetuk pedagog olimlar tomonidan e’tirof
etilganligi xech kimga sir emas.
Mamlakatimizdagi deyarli barcha umumta’lim maktablari zamonaviy kompyuter va
telekommunikatsiya texnologiyalari bilan jihozlangan. Bu esa, o‘z navbatida, boshlang’ich sinf
o‘qituvchilarning o‘z mehnat faoliyatlariga yangicha yondashuvlarini talab etadi. Boshlang’ich
sinf darslari o‘quv jarayoniga yangi texnologiyalarni joriy etilishi, o‘qituvchini texnik vositalar
tomonidan siqib chiqishiga emas, balki yangicha yondashuv orqali uning vazifasi va rolini
o‘zgartirib, o‘qituvchilik faoliyatini yanada serqirra, ijodiy va kreativ yondashuvga asoslangan
kasbga aylantiradi.
Hozirgi kunda ko‘plab rivojlangan mamlakatlarda o‘qitish usuli ta`lim sohasi yo‘nalishlari
bo‘yicha multimedia vositalaridan foydalanib, tatbiq qilinmoqda. Hatto, har bir oila multimedia
vositalarisiz, hordiq chiqarmaydigan bo‘lib qoldi. Amaliyot shuni ko‘rsatmoqdaki, multimedia
vositalari asosida boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini o‘qitish samarasi an`anaviy usulga qaraganda 2
barobar unumli va vaqtdan yutish mumkin ekan. Multimedia vositalari asosida bilim olishda 30%
gacha vaqtni tejash mumkin bo‘lib,olingan bilimlar esa xotirada uzoq muddat saqlanib qoladi.
Agar o‘quvchilar berilayotgan materiallarni ko‘rish asosida qabul qilsa, axborotni xotirada saqlash
25-30% gacha oshadi. Bunga qo‘shimcha sifatida o‘quv materiallari audio, vedio va grafika
ko‘rinishida mujassamlashgan holda berilsa, materiallarni xotirada saqlab qolish 75% ortadi.[4]
Bunga multimedia vositalari asosida chet tillarini o‘rganish jarayonida yana bir bor ishonch hosil
qildik. Yuqoridagi fikrlarga xulosa qilib shuni aytish lozimki, boshlang‘ich ta`limning sifat va
samaradorligini rivojlantirishda o‘qituvchining kasbiy kompetentligi va o‘qimishlilik darajasi,
bolalar psixologiyasi, zamonaviy pedagogik axborot texnologiyalarini puxta bilishi muhim
ahamiyatga ega. Shu sababdan, hozirgi paytda pedagog va dastur tuzuvchisi mutaxassislarning
142
birlashib, turli fanlardan multimedia darsliklari yaratish ta`lim samaradorligini oshirish uchun
kutilgan natijalarni berishini unutmasligimiz kerak.
REFERENCES
1.
2019 yil 29 apreldagi “O’zbekiston Respublikasi xalq ta’limi tizimini 2030-yilgacha
rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to’g’risida” PF- 5712-sonli Farmoni
2.
Oʼzbekiston
Respublikasi
Prezidentining
Oʼzbekiston
Respublikasi
Vazirlar
Mahkamasining 2019 yil 9 iyuldagi “Matematika taʼlimi va fanlarni yanada rivojlantirishni
davlat tomonidan qoʼllab-quvvatlash, shuningdek, Oʼzbekiston Respublikasi Fanlar
akademiyasining V.I.Romanovskiy nomidagi matematika instituti faoliyatini tubdan
takomillashtirish chora- tadbirlari toʼgʼrisida” PQ-4387-son qarori
3.
Oʼzbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 8 oktyabrdagi “Oʼzbekiston Respublikasi
oliy taʼlim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish kontseptsiyasini tasdiqlash toʼgʼrisida” PF-
5847-son Farmoni
4.
Karimova S.S. THE ROLE AND IMPORTANCE OF" NATURAL SCIENCES" IN THE
DEVELOPMENT OF UNDERSTANDING OF NATURE IN GENERAL SECONDARY
SCHOOLS. http://scientists.uz/uploads/202206/B-43.pdf
5.
Karimova, S. (2022). THE ROLE AND IMPORTANCE OF" NATURAL SCIENCES" IN
THE DEVELOPMENT OF UNDERSTANDING OF NATURE IN GENERAL
SECONDARY SCHOOLS. Science and innovation, 1(B6), 214-218.
6.
Karimova,
Sevara.
"CHARACTERISTICS
OF
NATURAL
TEACHING
METHODOLOGНY."Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and
socialsciences1.11(2021):737-740.
https://cyberleninka.ru/article/n/characteristics-of-
natural-teaching-methodologny.
7.
Karimova Sevara “Didactic Features Of Development Of Nature Perception Skills Of
Primary School Students”In volume 19, of Eurasian Journal of Learning and Academic
Teaching (EJLAT) April 2023.
8.
Qizi K. S. S. FORMATION OF NATURE AWARENESS SKILLS OF PRIMARY
SCHOOL STUDENTS //International Scientific and Current Research Conferences. – 2023.
– С. 43-45.
9.
Mamatova , . H., Karimova, S., & Mamayusupova, . Z. (2023). PEDAGOGICAL
ANALYSIS IN THE WORKS OF ALISHER NAVOI. Modern Science and Research, 2(9),
5–8. Retrieved from https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/23865
143
10.
Pedagogik texnologiya. N.X.Avliyakulov, N.N.Musaeva. –T.: Chopon NMIU, 2012. 90-bet.
11.
Innovatsion ta’lim texnologiyalari / Muslimov N.A., Usmonboyeva M.H., Sayfurov D.M.,
To‘rayev A.B. – Toshkent: 2015. 168-bet.
12.
Qizi K. S. S. FORMATION OF NATURE AWARENESS SKILLS OF PRIMARY
SCHOOL STUDENTS //International Scientific and Current Research Conferences. – 2023.
– С. 43-45.
