164
SUG'URTA XIZMATLARINING MOHIYATI, TURLARI VA ULARNING
GURUHLANISHI
Shodmonova Odina
Guliston davlat universiteti tayanch doktoranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.10337122
Annotatsiya.
Sug'urta hayotimizning ajralmas qismiga aylangan xatarlarni boshqarish
vositasidir. Bu sug'urtalovchi va sug'urtalangan ikki tomon o'rtasidagi shartnoma bo'lib, unda
sug'urtalovchi sug'urtalanuvchiga kutilmagan hodisa tufayli yuzaga kelishi mumkin bo'lgan har
qanday moliyaviy zararni qoplashni va'da qiladi. Ushbu maqolada sug'urta tushunchasi, mohiyati
va turlari hamda ularning zamonaviy hayotdagi ahamiyati haqida umumiy ma'lumot berilgan.
Kalit so'zlar:
sug'urta, risklarni boshqarish, sug'urtalovchi, sug'urtalangan, moliyaviy
zarar, kutilmagan hodisa, sug'urta turlari.
NATURE OF INSURANCE SERVICES, TYPES AND THEIR GROUPING
Abstract.
Insurance is a risk management tool that has become an integral part of our
lives. It is a contract between two parties, the insurer and the insured, in which the insurer
promises to compensate the insured for any financial loss that may occur due to an unforeseen
event. This article provides general information about the concept, nature and types of insurance
and their importance in modern life.
Key words:
insurance, risk management, insurer, insured, financial loss, unexpected event,
types of insurance.
ХАРАКТЕР СТРАХОВЫХ УСЛУГ, ВИДЫ И ИХ ГРУППИРОВАНИЕ
Аннотация. Страхование – это инструмент управления рисками, который стал
неотъемлемой частью нашей жизни. Это договор между двумя сторонами,
страховщиком и страхователем, по которому страховщик обязуется компенсировать
страхователю любые финансовые потери, которые могут возникнуть из-за
непредвиденного события. В данной статье представлены общие сведения о понятии,
природе и видах страхования и их значении в современной жизни.
Ключевые слова: страхование, управление рисками, страховщик, страхователь,
финансовый ущерб, непредвиденное событие, виды страхования.
Sug'urta jismoniy shaxslar va korxonalarga o'z xatarlarini boshqarish va o'zlarini moliyaviy
yo'qotishlardan himoya qilishga yordam beradigan muhim vositadir. Bu xavfni shaxsdan
sug'urtalovchiga o'tkazish orqali odamlarga xavfsizlik va xotirjamlik hissi beradi. Sug'urta turli
165
shakllarda mavjud, sog'liqni saqlash sug'urtasi uchun hayot sug'urtasi tortib, mulk sug'urtasi, va
yana. Ushbu maqolada biz sug'urta tushunchasi, mohiyati va turlarini, ularning zamonaviy
hayotdagi ahamiyatini o'rganamiz. Ushbu maqola uchun ma'lumotlar tegishli adabiyotlar va
onlayn manbalarni keng tadqiq qilish orqali to'plangan. Maqolada sug'urta tushunchasi, mohiyati
va turlari, shuningdek ularning moliyaviy xatarlarni kamaytirishdagi ahamiyati haqida umumiy
ma'lumot berilgan. Sug'urta-bu ikki tomon-sug'urtalovchi va sug'urtalangan shaxs o'rtasidagi
shartnoma bo'lib, unda sug'urtalovchi sug'urtalanuvchiga kutilmagan hodisa tufayli yuzaga kelishi
mumkin bo'lgan har qanday moliyaviy zararni qoplashni va'da qiladi.
Sug'urtalangan shaxs sug'urta qildiruvchiga sug'urta qoplamasi evaziga mukofot to'laydi,
bu xavfni shaxsdan sug'urtalovchiga o'tkazish orqali odamlarga xavfsizlik va xotirjamlik hissini
beradi. Sug'urta-bu jismoniy shaxslar va korxonalarga moliyaviy risklarni sug'urtalovchiga
o'tkazish orqali boshqarishda yordam beradigan risklarni boshqarish vositasi. Sug'urta mavjud turli
turlari bor, shu jumladan, hayot sug'urtasi, sog'liqni saqlash sug'urtasi, mulk sug'urtasi, javobgarlik
sug'urtasi, va yana. Sug'urta jismoniy shaxslar va korxonalarga o'z xatarlarini samarali
boshqarishda yordam beradigan va investitsiya va iqtisodiy o'sishga yordam beradigan muhim
vositadir. Sug'urtaning mohiyati xavfni boshqarishdir. Sug'urtaning maqsadi jismoniy shaxslar va
korxonalarni moliyaviy yo'qotishlarga olib kelishi mumkin bo'lgan kutilmagan hodisalardan
moliyaviy himoya qilishdir. Xavfni sug'urtalovchiga o'tkazish orqali sug'urtalangan shaxs
moliyaviy zarar ta'sirini kamaytirishi mumkin. Sug'urta jismoniy shaxslar va korxonalarga o'z
risklarini samarali boshqarishga yordam beradi, bu esa investitsiya va iqtisodiy o'sishga yordam
beradi.
Jismoniy shaxslar va korxonalar uchun turli xil sug'urta turlari mavjud, jumladan:
1. Hayotni sug'urtalash: bu sug'urtalangan vafot etgan taqdirda sug'urtalanganning oilasini
moliyaviy himoya qiladi.
2. Tibbiy sug'urta: bu tibbiy xarajatlarni, shu jumladan kasalxonaga yotqizishni, retsept bo'yicha
dori-darmonlarni va shifokor tashriflarini qoplashni ta'minlaydi.
Tibbiy sug'urta-bu sug'urtalangan shaxs tomonidan qilingan tibbiy va jarrohlik xarajatlari
xarajatlarini qoplaydigan sug'urta turi. Sug'urtalangan shaxs sug'urta kompaniyasiga oylik yoki
yillik mukofot to'laydi, keyinchalik u sog'liqni saqlash xarajatlarining to'liq yoki bir qismini
polisda belgilangan tarzda to'laydi. Tibbiy sug'urta tibbiy xizmatlarning keng doirasini qamrab
olishi mumkin, jumladan, shifokorlar tashrifi, kasalxonaga yotqizish, diagnostika testlari, retsept
bo'yicha dorilar va boshqalar. Ba'zi rejalar emlash va yillik tekshiruvlar kabi profilaktika
xizmatlarini ham qamrab oladi.
166
Mavjud sug'urtaning har xil turlari turli ehtiyojlar va talablarga javob beradi. Jismoniy
shaxslar va korxonalar o'zlarining xavf-xatarlarini baholashlari va tegishli himoyani ta'minlash
uchun sug'urta qoplamasining to'g'ri turini tanlashlari muhimdir. Sug'urta-bu jismoniy shaxslar va
korxonalarga o'z xatarlarini samarali boshqarishda yordam beradigan qo'shimcha vosita, ammo bu
risklarni boshqarish o'rnini bosa olmaydi. Sug'urta bu ikki tomon, sug'urtalovchi va sug'urtalangan
shaxs o'rtasidagi shartnoma. Sug'urtalovchi-bu xavfni o'z zimmasiga olgan va sug'urtalangan
shaxsga kutilmagan hodisa tufayli yuzaga kelishi mumkin bo'lgan har qanday moliyaviy zararni
qoplashni va'da qilgan tomon.
Boshqa tomondan, sug'urtalangan shaxs sug'urta qildiruvchiga qoplash evaziga mukofot
to'laydigan tomondir. Sug'urta-bu jismoniy shaxslar va korxonalarga moliyaviy risklarni
sug'urtalovchiga o'tkazish orqali boshqarishda yordam beradigan risklarni boshqarish vositasi.
Jismoniy shaxslar va korxonalar uchun turli xil sug'urta turlari mavjud, jumladan hayotni
sug'urtalash, tibbiy sug'urta, mulkni sug'urtalash, javobgarlikni sug'urtalash va boshqalar. Hayotni
sug'urtalash sug'urtalangan vafot etgan taqdirda sug'urtalanganning oilasini moliyaviy himoya
qiladi. Tibbiy sug'urta tibbiy xarajatlarni qoplashni ta'minlaydi. Mulkni sug'urtalash yong'in,
toshqin yoki o'g'irlik kabi kutilmagan hodisalar tufayli mulkka etkazilgan zararni qoplaydi.
Javobgarlikni sug'urtalash baxtsiz hodisalar yoki beparvolikdan kelib chiqadigan yuridik
javobgarlikni qoplaydi.
Xulosa qilib aytganda, sug'urta jismoniy shaxslar va korxonalarga moliyaviy risklarini
boshqarishda yordam beradigan muhim vositadir. Bu xavfni shaxsdan sug'urtalovchiga o'tkazish
orqali odamlarga xavfsizlik va xotirjamlik hissi beradi. Mavjud sug'urtaning har xil turlari har xil
ehtiyoj va talablarga javob beradi va jismoniy shaxslar va korxonalar uchun ularning xavf-
xatarlarini baholash va tegishli himoyani ta'minlash uchun sug'urta qoplamasining to'g'ri turini
tanlash muhimdir. Shuni ham ta'kidlash kerakki, sug'urta risklarni boshqarish o'rnini bosa olmaydi.
Jismoniy shaxslar va korxonalar o'zlarining xavf-xatarlarini kamaytirish uchun xavfsizlik
choralarini ko'rish va tegishli yozuvlarni yuritish kabi faol choralarni ko'rishlari kerak. Sug'urta
jismoniy shaxslar va korxonalarga o'z xatarlarini samarali boshqarishda yordam beradigan
qo'shimcha vosita sifatida qaralishi kerak.
REFERENCES
1.
“Sug‘urta faoliyati to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasining 2021 yil 23 noyabrda yangi
taxrirda qabul qilingan qonuni.
167
2.
O‘zbekiston Respublikasining Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi “O‘zbekiston
Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha harakatlar strategiyasi to‘g‘risidagi”gi PF-4947-
sonli Farmoni.
3.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 17 iyundagi “Paxta xom ashyosi
va boshoqli don ekinlarining bo‘lg‘usi hosilini sug‘urtalash tizimini takomillashtirish
to‘g‘risida” 505-sonli qarori.
4.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 30 sentyabrdagi “Aholi
xonadonlarida va chorvachilik yo‘nalishida faoliyat ko‘rsatayotgan xo‘jalik yurituvchi
sub’ektlarda parvarishlanayotgan chorva hayvonlarini sug‘urta qilish tartibi to‘g‘risidagi
nizomni tasdiqlash haqida”gi 830-sonli qarori.
5.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 2 августдаги “Ўзбекистон
Республикасининг суғурта бозорини ислоҳ қилиш ва унинг жадал ривожланишини
таъминлаш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-4412-сонли қарори.
6.
Ялгаров А.А. Бозор иқтисодиёти шароитида қишлоқ хўжалигида суғурта механизмини
такомиллаштириш. 08.00.04-Қишлоқ хўжалиги иқтисодиёти ихтисослиги бўйича
иқтисод фанлари илмий даражасини олиш учун ёзилган диссертация. Тошкент - 2006
йил.
7.
Allaberganov Azizbek Saparbayevich. (2023). SHIFOKOR – TIBBIYOT XODIMLARI –
BEMOR MUNOSABATLARINING XUSUSIYATLARI. AMALIY VA TIBBIYOT
FANLARI
ILMIY
JURNALI,
2(2),
208–211.
Retrieved
from
https://sciencebox.uz/index.php/amaltibbiyot/article/view/5963
