OTMDA RAQAMLI TEXNOLOGIYALARNI JORIY ETISH
MEXANIZMI
TAFU Informatika kafedrasi katta o‘qituvchisi
Moʻminov Komiljon Axmadjonovich.
TAFU MI2201U02 talabasi
Saydimaxamatova Mushtariy
https://doi.org/10.5281/zenodo.10471578
Annotatsiya: Ushbu maqola pedagogik OTMning bakalavr ta’lim yo‘nalishida tahsil olayotgan talabalari uchun mo‘ljallangan.
Talabalar kreativ kompetensiyalarini raqamli texnologiyalar asosida metodik takomillashtirishda taʼlimning
innovatsion tashkiliy-didaktik shakllarini qoʻllashning pedagogik shart-sharoitlari va sifat koʻrsatgichlari, axborot-
didaktik taʼminoti tavsiflangan. Talabalarning kreativ kompetensiyalarini raqamli texnologiyalar asosida
takomillashtirish metodikasi, innovatsion yondashuv asosida yoritilgan.
Inson hayotining muhim jihatidan biri
ta’limdir. Ta’lim insonning ongini va tafakkurini
tayyorlaydi va barcha o‘zgarishlarning asosidir. Biz
bilamizki, ta’lim o‘tmishda ma’ruzalar kabi an’anaviy
texnikalar yordamida olib borilgan. Ilgari ta’lim
o‘qituvchilarga asoslangan edi, talabalar va
o‘qituvchilar o‘rtasida o‘zaro munosabatlar mavjud
edi va talabalarga faqat kitob bilimlari o‘rgatilgan.
Biroq, hozirgi vaqtda ta’limda texnologiyalarni va
metodlarni birlashtirish juda muhimdir. Ta’limni
yakunlash uchun an’anaviy o‘qitish usullaridan
foydalanish mumkin emas. Ijtimoiy farovonlik
barqaror rivojlanishning tarkibiy qismidir va ta’limga
bog‘liq. Axborot texnologiyalari bilimlarni tarqatish
uchun rivojlandi va ta’limdagi islohotlar ortida katta
turtki bo‘ldi. OTMlarda va boshqa muassasalarda
ta’lim mobil qurilmalar, planshetlar, noutbuklar,
smartboards, simulyatsiyalar, dinamik vizualizatsiya
va virtual laboratoriyalar kabi yangi texnologiya
yordamida o‘quv vositalarini joriy etish natijasida
o‘zgardi.
Tadqiqotlar
shuni
ko‘rsatdiki,
rivojlanayotgan ongni tarbiyalashning eng iqtisodiy
usullaridan biri bu narsalar internet. Ta’lim
texnologiyasini taqdim etadigan korxonalar har doim
to‘g‘ri o‘qishga qodir bo‘lmagan odamlarga ta’lim
olish imkoniyatini berishning yangi usullarini taklif
qilishga harakat qilmoqdalar. Ijtimoiy tarmoqlar ta’lim
vositasi sifatida sezilarli darajada rivojlandi. Ijtimoiy
tarmoqlar o‘qituvchilar va talabalar tomonidan
elektron ta’lim jarayonining muhim tarkibiy qismi
sifatida keng qo‘llaniladi. Bugungi kunda bu muhim
mavzular haqida ma’lumot almashish uchun muhim
forumdir. Ijtimoiy media platformalari nafaqat
istalgan vaqtda va istalgan joydan ma’lumot
almashishni osonlashtiradi, balki ular yangi do‘stlik va
hatto ish bilan ta’minlash uchun ajoyib tarmoq
imkoniyatlarini taqdim etadi.
Boshqa tomondan, texnologiya va raqamli
ta’lim vositalari bu bo‘shliqni to‘ldiradi. Ushbu
texnologiyalar tomonidan taqdim etilgan ma’lum
samaradorlik an’anaviy ta’lim yondashuvlarida
mavjud bo‘lganlar bilan taqqoslanmaydi. Smartfonlar
va boshqa simsiz texnologiya qurilmalarining omma
orasida tobora ommalashib borayotganini hisobga
olsak, OTMlar kabi ta’lim muassasalari texnologiyani
guruhga integratsiya qilish orqali ulardan samarali
foydalanishlari mantiqan to‘g‘ri keladi. Darhaqiqat,
bugungi texnologiyaning moslashuvchanligi yosh
avlod uchun yanada imkoniyatlar ochib beradi. Ammo
an’anaviy
o‘qituvchilar
guruhda
zamonaviy
texnologiyalar
va
gadjetlardan
foydalanishni
istamasliklari va ularni dono o‘qitish vositalaridan
ko‘ra chalg‘ituvchi narsa sifatida ko‘rishlari sababli,
dastlab buni amalga oshirish qiyin texnika bo‘lishi
mumkin.
Agar bizda darslar, topshiriqlar, ma’ruzalar,
imtihonlar
va
semestr
tanaffuslari
qachon
rejalashtirilganligini ko‘rsatadigan onlayn guruh
taqvimi bo‘lsa, talabalarni rejalashtirish osonroq
bo‘ladi. Talabalarga javob berish tizimlari, masalan,
chertish moslamalari va smartfonlar, o‘qituvchilarga
o‘z o‘quvchilarining taqdim etilgan materialni
qanchalik yaxshi tushunishini va qo‘shimcha
tushuntirish zarurligini baholashning tez va sodda
usulini beradi. Ijtimoiy media, multimedia va mobil
telefonlar kabi talabalarni o‘qitish uchun elektron
vositalar yoki platformalardan foydalanish “raqamli
guruh”
ni
belgilaydi.
Ta’limda
raqamli
texnologiyalardan foydalanish bugungi kunda ta’lim
manzarasini yaxshilaydi va o‘zgartirdi. Raqamli
ta’lim-bu o‘quv dasturini to‘ldirish va talabalarga
narsalarni tezda olishga yordam berish uchun
texnologiyadan foydalanadigan o‘qitish usuli.
Raqamli guruhning yagona maqsadi texnologiya
orqali o‘qitishdir. Talabalar internetga ulangan
noutbuklar,
planshetlar
va
boshqa
elektron
qurilmalardan
foydalanadilar.
Talabalar
o‘qituvchilarining o‘qitgan narsalarini yozib olish
o‘rniga, o‘quv dasturlarining aksariyati ularga
qiziqarli va dinamik platforma orqali onlayn tarzda
beriladi. Ta’lim ko‘p qirralariga qaramay, asosan aloqa
shaklidir.
Ta’limda nafaqat raqamli texnologiya balkim
interfaol metodikalardan foydalanish samara beradi.
“Keys-stadi” metodi.
“Keys-stadi” - inglizcha so’z bo’lib, (“case” –
aniq vaziyat, hodisa, “stadi” – o’rganmoq, tahlil
qilmoq) aniq vaziyatlarni o’rganish, tahlil qilish
asosida o’qitishni amalga oshirishga qaratilgan metod
hisoblanadi. Mazkur metod dastlab 1921 yil Garvard
universitetida
amaliy
vaziyatlardan
iqtisodiy
boshqaruv fanlarini o’rganishda foydalanish tartibida
qo’llanilgan. Keysda ochiq axborotlardan yoki aniq
voqyea-hodisadan vaziyat sifatida tahlil uchun
foydalanish mumkin.
“Keys metodi” ni amalga oshirish
bosqichlari.
Ish Bosqichlari
Faoliyat shakli va
mazmuni
1-bosqich:
Keys va uning axborot
ta’minoti bilan
tanishtirish
yakka tartibdagi audio-
vizual ish;
keys bilan
tanishish(matnli, audio
yoki media shaklda);
axborotni
umumlashtirish;
axborot tahlili;
muammolarni aniqlash;
2-bosqich:
Keysni aniqlashtirish
va o’quv topshirig’ni
belgilash
individual va guruhda
ishlash; muammolarni
dolzarblik iyerarxiyasini
aniqlash;
asosiy muammoli
vaziyatni belgilash
3-bosqich:
Keysdagi asosiy
muammoni tahlil etish
orqali o’quv
topshirig’ining
yechimini izlash, hal
etish yo’llarini ishlab
chiqish
individual va guruhda
ishlash;
muqobil yechim
yo’llarini ishlab chiqish;
har bir yechimning
imkoniyatlari va
to’siqlarni tahlil qilish;
muqobil yechimlarni
tanlash
4-bosqich:
Keys yechimini
yechimini
shakllantirish va
asoslash, taqdimot.
yakka va guruhda
ishlash;
muqobil variantlarni
amalda qo’llash
imkoniyatlarini
asoslash;
ijodiy-loyiha
taqdimotini tayyorlash;
yakuniy xulosa va
vaziyat yechimining
amaliy aspektlarini
yoritish
Raqamli guruhlarda o‘quvchilarga ko‘proq
ma’lumot olishlariga yordam berish uchun o‘quv veb-
saytlari va ilovalaridan foydalaniladi. Texnologiyalar
raqamli guruhning ikkita muhim elementidir.
Talabalar zudlik bilan fikr-mulohaza olishlari uchun
internetga ulangan noutbuklar zarur. O‘qitish jarayoni
tobora ko‘proq taqdimotlar, elektron ta’lim texnikasi,
onlayn treninglar va boshqa raqamli yondashuvlardan
foydalanmoqda.
Binobarin, guruhda o‘rganish yanada interaktiv
bo‘lib bormoqda. Shu kunlarda talabalar internet va
virtual guruhlar tufayli mustaqil ravishda turli fanlarni
o‘rganishlari mumkin. Rangli jadvallar, grafikalar va
modellar sinflarda har bir o‘quvchi uchun eng yaxshi
o‘qitish amaliyotini namoyish qilish uchun ishlatiladi.
Endi ular ta’limga eskirgan yondashuvlar sifatida
qaralmoqda. Ko‘rsatma guruhda kitob o‘qish va
doskaga yozish kunlari allaqachon o‘tib ketgan.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Innovаstion tа’lim texnologiyalаri. Muslimov
N.А., Usmonboyevа M.H., Sаyfurov D.M., To‘rаyev А.B.
– T.: ―Sаno stаndаrt‖ nаshriyoti, 2015-yil. 81-b.
2.
Muslimov N.А. Bo‘lаjаk kаsb tа’limi
o‘qituvchilаrini kаsbiy shаkllаntirish /Monogrаfiya. – T.:
Fаn, 2004-yil.
3.
Pedаgogikа: 1000 tа sаvolgа 1000 tа jаvob /
Metodik qo‘llаnmа. U.I.Inoyatov, N.А.Muslimov,
M.Usmonboyevа, D.Inog‘omovа. – T.: Nizomiy nomidаgi
Toshkent dаvlаt pedаgogikа universiteti, 2012-yil. –193 b.
551
4.
Ro‘ziyevа D., Usmonboyevа M., Holiqovа Z.
Interfаol metodlаr: mohiyati vа qo‘llаnilishi / Met.qo‘ll. –
T.: Nizomiy nomli DTPU, 2013-yil. – 115 b.
5.
Biomedical Informatics Computer Applications
for Healtх Care and Biomedicine, Edward Х.
Shortliffe,James J. Cimino, New York,USA,2014
