455
AMPUTANT-FUTBOLCHILARIGA OYOQ KAFTINING ICHKI TOMONI
BILAN TEPISH TEXNIKASIGA O‘RGATISH USLUBIYATI
G‘.I. Yorqulov
O‘zDJTSU yakkakurash sport turlari fakulteti tyutori
gayratyorqulov.2023@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.10573131
Annotatsiya.
Maqolada mashg‘ulotlar jarayonida amputant futbolchilariga oyoq kaftining
ichki tomoni bilan tepush texnikasiga o‘rgatish uslubiyatini qo‘llash orqali maxsus vositalarni
rejalashtirish hamda texnik tayyorgarlik darajasini oshirish bo‘yicha amalga oshirilgan
pedagogic tajriba muhokamasi keltirilgan.
Kalit so‘zlar:
Amputant, futbolchilar, tepish texnikasi, oyoq kaftining ichki tomoni, texnik
tayyorgarlik,
nogiron, jismoniy imkoniyati cheklangan,
zarba berish uslubiyat
.
AMPUTEE-METHODOLOGY TO TEACH PLAYERS THE TECHNIQUE OF
KICKING WITH THE INSIDE OF THE PALM OF THE FOOT
Abstract.
The article is presented a discussion of the pedagogical experience of planning
special tools and increasing the level of technical training by using the methodology of training
amputee football players to kick with the inner side of the foot during training.
Key words:
amputee, football players, kicking technique, inner side of the foot, technical
training, disabled, disabled, kicking technique.
МЕТОДИКА ОБУЧЕНИЯ ФУТБОЛИСТОВ С АМПУТИРОВАННЫМИ
КОНЕЧНОСТЯМИ ТЕХНИКЕ УДАРОВ НОГАМИ ВНУТРЕННЕЙ СТОРОНОЙ
ЛАДОНИ
Аннотация.
В статье представлено обсуждение педагогического опыта
планирования специальных средств и повышения уровня технической подготовки путем
использования методики обучения футболистов-ампутантов ударам внутренней
стороной стопы во время тренировки.
Ключевые слова:
инвалид, футболисты, техника удара ногами, внутренняя
сторона стопы, техническая подготовка, инвалид, инвалид, техника удара ногами.
Dolzarbligi.
Bugungi kunda jismoniy imkoniyati cheklangan sportchilarimiz Osiyo hamda
olimpiya va paralimpiya o’yinlarida yaxshi natijalarga erishib, O’zbekiston bayrog’ini yuqori
ko’tarishmoqda. Nogironlar o’rtasida jismoniy tarbiya va sportni muntazam rivojlantirish hamisha
prezident va davlatimiz diqqat markazida turibdi.
456
Amputant futbol sport turi keng xalq ommasini jismoniy rivojlantirishning, aholi
salomatligini mustahkamlashning eng samarali, binobarin, eng ommaviy vositadir. Amputant
futbol –atletik o’yin hisoblanadi. U tezkorlik, chaqqonlik, chidamlilik, kuchlilik va sakrovchanlik
kabi jismoniy qobiliyatlarni rivojlantirishga yordam beradi. Amputant-futbolchi o’yin jarayonida
tayyorgarlikning barcha turlarini rivojlantirishga e’tibor qaratiladi. Bu esa jismoniy imkoniyati
chelangan shaxslarning funksional imkoniyat darajasini oshirishga ma’naviy-irodaviy xislatlarini
tarbiyalashga yordam beradi [1;2-3-b, 2;3-b, 3;2-3-b].
Tadqiqot maqsadi:
Apmutant futbolchilarga oyoq ichki tomoni bilan tepishga o’rgatish
uslubiyatini ishlab chiqishdan iborat.
Tadqiqot vazifalari:
Amputant futbolchilar to’p tepish texnikasini tahlil qilish va
o’rganish;
Amputant futbolchilar mashg’ulotlarida texnik tayyorgarlik darajasi va texnik harakatlar
uzviyligini ta’minlashga qaratilgan to’p tepishga o’rgatish uslubiyatini ishlab chiqish.
Tadqiqot natijalari va uning muhokamasi.
Boshqa sport turlaridagi mashg’ulotlarda
ko’pincha amputant futboldan qo’shimcha sport turi sifatida foydalaniladi. Amputant-futbolda
futbolchilar yo’nalishini o’zgartirib yugurish, sakrashning turli xillari, struktura jihatdan turlicha
gavda harakatlari, to’pni tepish, to’xtatib olish va olib yurish, maksimal tezlikda harakat qilish,
irodaviy xislatlarining, taktik tafakkurning kamol topishi kabilarni futbolni har qanday ixtisosdagi
sportchiga kerak bo’lgan ko’pgina muhum xislatlarni o’stiradigan sport o’yini, deb hisoblash
imkonini beradi.
Nogiron bolalarning biror mashg’ulot bilan uzoq vaqt va muntazam shug’illanishi
natijasida mushaklarda yuzaga keladigan o’zgarishlar morfologik va biokimyoviy xususiyatlar
bilan belgilanadi. Organizmdagi moddalar almashinuvi jarayoni bajarilayotgan ish darajasiga
moslashadi. Mustaqil O’zbekiston Respublikasining strategik vazifalaridan biri-kelajakdagi
barcha ezgu ishlarni amalga oshirishga qodir bo’lgan jismoniy sog’lom va ma’naviy barkamol
shahsni voyaga yetkazishdan iborat. Bu vazifalarni amalga oshirish uchun tarixni chuqur
o’rganishimiz, sport turlari qoidalarini bilishimiz, o’quv ishlarini rejalashtirishga hamda ularni
samarali olib borishga yangicha va ijodiy qarashimiz, ishga tashabbuskorlik bilan
yondoshmog’imiz kerak.
Oyoq kaftining ichki tomoni bilan tepish
asosan qisqa va o’rta masofaga to’p
uzatishda, shuningdek mo’ljalga yaqin masofadan tepilayotganda qo’llaniladi.
Shunday zarba berish texnikasining ba’zi xususiyatlarini ko’rib chiqamiz. Yugurish
boshlanadigan joy, to’p va mo’ljal (nishon) taxminan bir chiziqda bo’ladi. Zarba beruvchi oyoqni
457
orqaga tortish so’nggi yugurish qadamidagi ortga depsinish hisobiga bajariladi. Tepish harakati
sonni oldinga bukish bilan bir vaqtda zarba beruvchi oyoqni tashqari tomon burishdan
(supinatsiyadan) boshlanadi. Zarba berish paytida taranglangan oyoqning uchi tashqari tomon
burilgan, uning kafti esa to’p uchadigan yo’nalishga nisbatan aniq to’g’ri burchak hosil qilgan
bo’lishi kerak. Oyoq uchi sal ko’tarilgan bo’ladi. Zarba berish oyoq kafti ichki sathining o’rtasi
bilan ijro etiladi. Oyoqning zarba berish vaqtidagi holati surib borish vaqtida ham saqlanib qoladi.
Oyoq kaftining ichki tomoni bilan tepish
asosan qisqa va o‘rta masofaga to‘p uzatishda,
Shuningdek, mo‘ljalga yaqin masofadan tepilayotganda qo‘llaniladi.
1-rasm.
Oyoq kaftining ichki tomni bilan zarba berish
Oyoq kaftining ichki tomoni bilan tepilganda to’pga oyoqning kattaroq sathi tekkani
uchun bunday tepish anchagina aniq bo’ladi. Biroq zarba beruvchi oyoqning orqaga tortilishi
maksimal darajaga yetmagani sababli, bu uslda berilgan zarbaning kuchi boshqa usullardagiga
nisbatan kamroq bo’ladi. Bu esa tos son suyagi boshini bo’g’in chuqurchasiga siqib, sonning
zarba berish harakati uchun zarur bo’lgan supinatsiyasini yo’q qilib qo’yishi bilan bog’liq.
Oyoq yuzining ichki qismi bilan tepish
«o’rtacha» va «uzun» uzatishlarda,
darvozaning uzunasiga «o’qdek» berishlar va hamma masofalardan nishonga tepish paytlarida
qo’llaniladi.
Xulosa.
Mazkur tepishni bajarishda to’p va nishonga nisbatan 45
0
hosil qilib yugurib
kelinadi. Yo’l qo’yish mumkin bo’lgan xususiy chetlanishlar 30
0
dan 60
0
gacha bo’lishi mumkin.
Bunda zarba beruvchi oyog’ining orqaga tortilishi maksimal darajaga yaqin bo’ladi.
Tizzasi sal bukilgan tayanch oyoq kaftining tashqi qismi (oyoq tagining tashqi cheti) yerga
qo’yiladi. Gavda tayanch oyoq tomonga sal engashadi. Tepish harakati sonni bukishdan boshlanib,
boldirni keskin yozib yuborish bilan tugaydi. Oyoq uchi pastga cho’zilgan, oyoq tarang bo’ladi.
Zarba paytida to’p bilan tizza bo’g’imini birlashtirib turuvchi shartli o’q frontal tekislikda
og’ibroq turadi. Ana shu shart, shuningdek zarbani to’pning o’rta qismiga berish natijasida to’p
past trayektoriya bo’ylab uchadi. Bunday harakatlarni mashg‘ulot jarayonida qo’llash orqali
458
amputant futbolchilarni texnik tayyorgarlik darajasi takomillashadi hamda musoqalarga maqsadli
tayyorlash imkoniyati kengayadi.
REFERENCES
1.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021-йил 18-майдаги “Паралимпия
ҳаракатини ривожлантиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-5114-
сон қарори.
2.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021-йил 5-ноябрдаги “2024-йил Париж
шаҳрида (Франсия) бўлиб ўтадиган XXXIII ёзги Олимпия ва ХVII Паралимпия
ўйинларига спортчиларимизни комплекс тайёрлаш тўғрисида”ги ПҚ- 5281-сонли
қарори.
3.
Laylo Baxromovna Sobirova. Oʻzbekistonda golbol sport turini ommalashtirish orqali
koʻrish qobiliyatida nuqsoni bor shaxslar harakat faolligini rivojlantirish uslubiyati //
Scientific progress. 2022. №4. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/o-zbekistonda-golbol-
ommalashtirish-orqali-korish-qobiliyatida-nuqsoni-bor-shaxslar-harakat
faolligini-rivojlantirish (дата обращения: 15.11.2022).
4.
Л.Б Собирова, ША Абдиев, Имконияти чекланган талаба қизларни сараланган махсус
жисмоний воситалар ёрдамида жисмоний тайёргарлигини ривожлантириш
самарадорлиги Namangan davlat unversiteti ilmiy axborotnomasi, 2022/2
5.
G‘ofurov Sh.X. Adaptiv sport o‘yinlari (Futbol) O‘rgatish metodikasi O‘quv qo‘llanma
T:/2021 –B-.85-89
6.
Baxtiyorov D.B. Adaptiv sport o‘yinlari (Amputant-futbol) o‘rgatish metodikasi O‘quv
qo‘llanma T:/2023 –B-.65-72.
7.
Khujamkeldiev G.S. Psychological and training preparation of kenyan middle distance
runners // “NamDU ilmiy axborotnomasi” ilmiy jurnali №9. Namangan, 2023. – B. 646-650.
[13.00.00 №30]
8.
Xo‘jamkeldiyev G‘.S. Yugurish turlarida turli jismoniy mashqlarni bajarishda
charchashning fiziologik va biokimyoviy asoslari // Бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат
университетининг ахборотномаси илмий журнали №3. Нукус, 2023. – Б. 125-128.
[13.00.00 №13]
