ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1192
UО‘K 622.276.1/4
BAROMETRIK FORMULA YORDAMIDA VERTIKAL QUDUQLARNING QUDUQ
TUBI BOSIMINI ANIQLASH
Muhammadiyev Hamidullo Murodillayevich
Neft va gaz ishi kafedrasi dotsenti,
texnika fanlari bо‘yicha falsafa doktori(PhD).
Mavlanov Zafar Allanazarovich
Neft va gaz ishi kafedrasi katta o’qituvchisi
(Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti)
https://doi.org/10.5281/zenodo.10609832
Annotatsiya. Ushbu maqolada gaz kondensat konlarini gazkondensat beraoluvchanligini
oshirishda quduq tubi bosimini aniqlashlash uchun kerakli parametrlarni aniqlash usuli
keltirilgan. Agar quduq gaz-kondensatli bo'lsa, u holda barometrik formuladan foydalangan
holda quduq tubi bosimini aniqlash, harakatdagi quduqdagi mahsulot ustunning
ko’rsatgichlarinidan foydalanishdan ko'ra afzal ekanligi asoslangan.
Kalit so’zlar: kon, quduq, uyum, gazkondensat, konstruksiya, bosim, harorat,
gazogidrodinamik, o'ta siqiluvchanlik, nisbiy zichlik.
DETERMINATION OF WELL BOTTOM PRESSURE OF VERTICAL WELLS
USING THE BAROMETRIC FORMULA
Abstract. This article presents a methodology for determining the necessary parameters
for determining bottomhole pressure when increasing the gas condensate flow rate of gas
condensate fields. If the well is gas-condensate, then determining the bottomhole pressure using
the barometric formula is based on the fact that it is preferable to use the readings of the
production column in a moving well.
Key words: fields, wells, deposits, gas condensate, pressure, temperature, gas-
hydrodynamics, supercompressibility, relative density.
ОПРЕДЕЛЕНИЕ ЗАБИТНОГО ДАВЛЕНИЯ ВЕРТИКАЛЬНЫХ СКВАЖИН С
ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ БАРОМЕТРИЧЕСКОЙ ФОРМУЛЫ
Аннотации. В данной статье представлена методика определения необходимых
параметров для определения забойного давления при повышении дебита газоконденсата
газоконденсатных месторождений. Если скважина газоконденсатная, то определение
забойного давления по барометрической формуле основано на том, что предпочтительно
использовать показания столба продукции в движущейся скважине.
Ключевые слава: месторождения, скважин, залежи, газоконденсат, давления,
температуре, газогидродинамик, сверхсжимаемости, относительная плотность.
Kirish
Hozirgi kunda dunyoda va mamlakatimizda gaz va gazkondensat konlarini mahsulot
beraolishligini oshirish uchun turli geologik-texnologik tadbirlar chorasi ishlab chiqilmoqda.
Gazni yig'ish va konlarda tozalash tizimini xususiyatlarini asoslash uchun qatlamda, quduq tubida
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1193
sodir bo'ladigan barcha texnologik jarayonlarbilish hamda gaz va gaz kondensat konlarini
o'zlashtirish jarayonida gaz bosimining o'zgarishini aniqlash talab etiladi.
O’zbekistondagi barcha gaz va gazkondensat konlarini gazkondensat beraoluvchanligini
oshirishda quduq tubi bosimini aniqlash, gazogidrodinamik tadqiqot natijalarini tahlil qilish orqali
hisoblash ishlarini amalga oshirish muhim vazifalardan biridir. Qatlam va quduq tubi
bosimlarining qiymatlari gazogidrodinamik va termodinamik hisoblar uchun zarur ko’rsatgichlar
hisoblanadi [1,2].
Gaz va gazkondensat konlarini ishlatishni oxirgi bosqichida quduqlarni mahsuldorligini
oshirish choralarini ishlab chiqishda А.И.Гриценко, З.С. Алиева, Г.А. Зотова, Y.V.Zaysev,
V.M.Yentov, 3.A.Xabibulin, A.G.Kovalev, A.I.Gubanov, A.T.Gorbunov, A.X.Mirzajonzoda,
I.M.Ametov, V.A.Bocharov, M.M.Kabirov, N.K.Baybakov, G.P.Ovanesov, G.A.Babalyan,
M.M.Sattarov, M.M.Ivanova, M.L.Surguchev va boshqa bir qancha olimlar tomonidan ilmiy-
amaliy ishlar olib borilgan.
О‘zbekistonning neft-gaz hududlari uchun ushbu muammo bilan Nazarov S.N., Nazarov
U.S., Irmatov E.K., Agzamov A.X., Maxmudov N.N., Sipachev V.N., Akramov B.SH.,
Sidiqxо‘jayev R.K., V.M. Shevsov kabi olimlar va gaz va gazkondensat konlarida ishlayotgan
mutaxassislar tadqiqot olib borishgan.
Yuqorida ko’rsatilgan olimlarning tadqiqotlari natijasida gazkondensat konlarini ishlash
kо‘rsatgichlarini tahlil etish orqali turli geologik va texnologik sharoitlarni hisobga olgan holda
mahsuldorligini oshirish yо‘llarni aniqlandi [3,4]. Lekin gazda kondensatning sezilarli miqdori
bo'lsa uni nazorat qilish, quduq tubidagi bosim o'lchagichlar yoki komplekslar bilan chuqurlik
bosimini o'lchab olingan natijalarni analitik natijalar bilan solishtirish uchun yetarli emasligi
sababli barometrik formula yordamida vertikal quduqlarning quduq tubi bosimini aniqlash
maqsadga muvofiq.
Tadqiqot metodologiyasi
Quduq usti bosimi quduq tubidagi bosimni aniqlash uchun ma'lumot manbai hisoblanadi.
Quduqning konstruksiyasining tuzilishi olingan ma’lumotlarning soniga bog'liq.
Eng ko’p
tarqalgan qatlam va gazkondensat quduqlar konstruksiyasi 1-rasmda ko'rsatilgan. 1a-rasmda
ko'rsatilgan konstruksiya eng sodda tuzilishga ega bo’lib ma’lumot olish ahamyatsiz hisoblanadi.
Agar ushbu ko’rinishda bo’lsa, quduq oqim quvurlari orqali ishlayotganda (1) formuladan
foydalangan holda quvur ortki va quduq boshidagi bosim orqali quduq tubi bosimi aniqlanadi [5].
To’xtatilgan H chuqurlikdagi quduq tubi qismidagi bosimi quyidagicha:
𝑃
ℎ
= 𝑃
𝑠𝑡
𝑒
𝑆
(1)
bu yerda,
𝑆 = 0,03415 ∙ 𝜌̅ ∙ 𝐻/𝑍
𝑜′𝑟
𝑇
𝑜′𝑟
𝑃
𝑠𝑡
−
quduq usti statik bosimi, MPa;
𝜌̅ −
gazning nisbiy zichligi, kg/m
3
;
𝑇
𝑜′𝑟
−
H chuqurlikdagi qatlamning neytral oralig'idagi o'rtacha gaz harorati, K.
Bunday holda, quduq tubi bosimini aniqlash uchun quyidagi ko’rinishdagi barometrik (2)
formuladan foydalanamiz [6]:
𝑃
𝑞
= 𝑃
𝑞.𝑜.
𝑒
𝑆
(2)
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1194
H chuqurlikdagi qatlamning neytral oralig'idagi o'rtacha gaz harorati quyidagicha
aniqlanadi:
𝑇
𝑜′𝑟
=
𝑇
𝑢𝑠𝑡
+ 𝑇
𝐻
2
yoki
𝑇
𝑜′𝑟
=
𝑇
𝐻
− 𝑇
𝑢𝑠𝑡
ln 𝑇
𝐻
/𝑇
𝑢𝑠𝑡
,
bu yerda,
𝑇
𝑢𝑠𝑡
−
quduq ustidagi gazning harorati, K.
1 – rasm. Vertikal quduq konstruksiyasi sxemasi
a va b - bir qatorli ko'targich: a – pakersiz , b – quvur orti qismi paker bilan
mustahkamlangan, v – ikki qatorli ko’targich.
T
ust
.
qiymatini termometr bilan o'lchash kerak. Quduq tubi bosimini va (2) formulaga
kiritilgan parametrlarni hisoblash tartibi qatlam bosimini aniqlash uchun ko'rsatilgan jarayonga
o'xshaydi. (2) formuladan foydalanib, chuqurlik bosimining haqiqiy qiymatini topish uchun
ketma-ket yaqinlashish usuli ham qo'llaniladi. Birinchi navbatda
P
q.o.
va
T
o’r.
maʼlum qiymatiga
koʻra gazning o'ta siqiluvchanlik koeffitsientining taxminiy qiymati
Z
o’.s.
aniqlanadi.
Z
o’.s.
ni
qiymatini aniqlab,
𝑆
va
P
q.o.o’r.
hisoblanadi. Keyin quyidagi (3) formuladan foydalanib quduq
tanasidagi o'rtacha bosimni hisoblanadi:
𝑃
𝑜
′
𝑟.
= (𝑃
𝑢𝑠𝑡.
− 𝑃
𝑞.𝑜.
)/2
(3)
keyin esa topilgan
𝑃
𝑜
′
𝑟.
dan foydalanib, keltirilgan
𝑃
𝑘𝑒𝑙.
bosim va
𝑇
kel
haroratni aniqlaymiz.
Keyinchalik,
Z=f(
𝑃
𝑘𝑒𝑙.
, 𝑇
𝑘𝑒𝑙.
)
grafigidan
Z
ni topishimiz kerak. So’ngra, aniqlangan Z
o’r.
, T
o’r.
, L,
𝜌
va P
q.o.
qiymatlaridan foydalanib quduq tubi bosimi P
q.t.
ni hisoblaymiz.
Natijalar va xulosalar
Quduq tubidagi bosimni aniqlash usulini tanlash vazifasining asosiy maqsadini amalga
oshirishda quduq tubiga o'lchash vositalarining mavjudligi va imkoniyatlariga, konning
chuqurligiga, qazib olinadigan gazning tarkibiga, gaz tarkibidagi kondensat va suv miqdoriga,
quduqlarning yer osti va yer usti jihozlarining holatiga bog'liq ekan.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1195
Shunday qilib, gazkondensat konlarini harakatsiz quduq tubi bosimini aniqlash uchun
quvur ortki qismida gaz bo'lishi yetarli bo’ladi. Agar quduq bosimining tiklanish egri chizig'ini
olib tashlash uchun to'xtatilsa,
P(t)
vaqtida quduq tubidagi bosimni aniqlash uchun nasos
kompressor quvuri ustki bosimi
P
ust
(t)
va quvur ortki bosimi
P
q.ort
.(t)
ning qiymatini bilishimiz
zarur bo’larkan. Agar quduq gaz-kondensatli bo'lsa, u holda barometrik formuladan foydalangan
holda quduq tubi bosimini aniqlash, harakatdagi quduqdagi mahsulot ustunning
ko’rsatgichlarinidan foydalanishdan ko'ra afzalroqdir.
REFERENCES
1.
Murodillayevich,
M.
H.
(2022).
GAZ
KONLARINI
TEXNOLOGIK
KO’RSATGICHLARINI TAHLIL QILISH ORQALI ISHLASH BOSQICHLARIGA
AJRATISH.
Евразийский журнал права, финансов и прикладных наук
,
2
(2), 16-20.
2.
Мухаммадиев, Х. М., Жўраев, Э. И., Рахмонкулов, М. Т., & Бобомуродов, У. З.
(2020). АЛГОРИТМ ДИАГНОСТИРОВАНИЯ ЗАСТОЙНЫХ И СЛАБО-
ДРЕНИРУЕМЫХ ЗОН НЕФТЯНЫХ И ГАЗОВЫХ ЗАЛЕЖЕЙ НА ОСНОВЕ
ОЦЕНКИ
СТЕПЕНИ
ГИДРОДИНАМИЧЕСКОГО
ВЗАИМОДЕЙСТВИЯ
СКВАЖИН. In
НАУКА ТРЕТЬЕГО ТЫСЯЧЕЛЕТИЯ
(pp. 1025-1029).
3.
Агзамов, А. Х., Эрматов, Н. Х., Агзамов, А. А., & Мухаммадиев, Х. М. (2020). О
степени влияния кратности промывки пласта на коэффициент извлечения нефти
залежей ферганской нефтегазоносной области, представленных карбонатными
породами.
Геология, геофизика и разработка нефтяных и газовых месторождений
,
(1), 41-47.
4.
Жўраев, Э. И., Мухаммадиев, Х. М., & Рахмонкулов, М. Т. (2020). МОДЕЛИ ТЕМПА
ОТБОР НЕФТИ ДЛЯ ЗАЛЕЖЕЙ ФЕРГАНСКОЙ НЕФТЕГАЗОНОСНОЙ
ОБЛАСТИ. In
НАУКА ТРЕТЬЕГО ТЫСЯЧЕЛЕТИЯ
(pp. 1005-1011).
5.
Алиев З.С., Самуйлова Л.В. Газогидродинамические исследования газовых и
газоконденсатных пластов и скважин: Учебное пособие для вузов. - М.: МАКС
Пресс, 2011.-340 с.
6.
Агзамов, А. Х., Эфендиев, Г. М., Молдабаева, Г. Ж., Аббасова, С. А., &
Мухаммадиев, Х. М. (2022). Результаты численных экспериментов по установлению
степени
влияния
депрессий
на
коэффициенты
извлечения
газа
и
конденсата.
Известия высших учебных заведений. Нефть и газ
, (4), 57-76.
