ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
182
OT SPORTINING KELIB CHIQISHI VA RIVOJLANISHI HAQIDA
Turgʻanbaev Jen'isbay
Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti
"Jismoniy madaniyat" fakultetining 1-"Y" guruh talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10636744
Annotatsiya.
Ushbu maqolada maqolada ot sporti bilan shug'ullanuvchilarda
dastlabki tayyorgarlik jarayonining mazmuni aniqlanib, o'quv mashg'ulotlarining asosiy
yo'nalishlari sportchi va otni musobaqaga tayyorlash yoʻllari koʻrsatilgan.
Kalit so'zlar:
ot sporti, o'quv jarayoni, boshlang'ich ta'lim guruhlari,
musobaqalar.
ON THE ORIGIN AND DEVELOPMENT OF HORSE SPORTS
Abstract.
In this article, the content of the initial preparation process for horse sports
participants is determined, and the main directions of the training sessions, the ways of
preparing the athlete and the horse for the competition are shown.
Key words:
equestrian sport, educational process, primary educational groups,
competitions.
О ПРОИСХОЖДЕНИИ И РАЗВИТИИ КОННОГО СПОРТА
Аннотация.
В данной статье определено содержание процесса начальной
подготовки наездников, показаны основные направления тренировочных занятий,
способы подготовки спортсмена и лошади к соревнованиям.
Ключевые слова:
конный спорт, образовательный процесс, начальные
образовательные группы, соревнования.
Sport turining o`ziga xos xususiyatlari, uning o`ziga xos xususiyatlari va
mashg`ulot jarayonini tashkil etishning o`ziga xosligi Ot sporti - jamoaviy tushuncha bo`lib,
otlar yordamida, ya`ni ularga minishda o`tkaziladigan sport o`yinlarini bildiradi
Ot ustida o’tirgan holda chavandoz uning harakatlariga faol ta’sir qiladi, ot, o’z
navbatida,
chavandozning
og’irligini
siljitish,
sonlarini
siqish
yoki
aksincha,
bo’shatish
orqali
boshqariladi.
Egar,
jilov,
shnur
va
boshqalar.
Shuningdek,
chavandoz otni ovozi bilan boshqarishi mumkin, agar otning o'zi buni tushunsa yoki ot
sportining ma'lum bir turida ruxsat berilsa (barcha ot sportida ovozni boshqarishga ruxsat
berilmaydi).
Ot sporti - bu odamning otni to'liq tushunishi va aksincha, chavandozning ot bilan
to'liq o'zaro munosabati. Xalqaro ot sporti federatsiyasi tomonidan rasman e'tirof etilgan
klassik ot sporti turlari quyidagilardir: sakrash, sakrash, triatlon. Ushbu sport o'quv dasturi
saralash intizomi bo'yicha o'quv jarayonini tashkil etish va o'tkazish uchun mo'ljallangan.
Chavandozlik - yoki "Oliy chavandozlik maktabi" deb ham ataladigan bo'lsak, bu,
birinchi navbatda, otni turli xil yurishlarda boshqarish, ularga birinchi navbatda otni o'rgatish
(qadam, poyga, chopish, o'tish, piaf va boshqalar) san'atidir.
Musobaqalar 20 × 40 yoki 20 × 60 m o'lchamdagi to'rtburchaklar arenada 5 dan
12 daqiqagacha davom etadigan ma'lum bir qiyinchilikdagi o'ziga xos minish dasturiga
muvofiq o'tkaziladi. 10 balllik tizimda baholanadi.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
183
Yuritirsh Olimpiya o'yinlari dasturining bir qismidir. Mashg`ulot jarayonini tashkil
etishning o`ziga xosligi.
Ot
sporti
bo`yicha
sportchilarni
ot
sporti
bilan
shug`ullanuvchilarni
tayyorlashning o`ziga xosligi mashg`ulot jarayonining tarkibiy qismlari bo`lgan
mashg`ulot va musobaqa faoliyatining asosiy mazmuni bilan belgilanadi. Sport
mashg'ulotlarining mazmuni quyidagilardan iborat:
- motiv - faoliyat yo'naltirilgan ob'ekt yoki ehtiyoj ob'ekti;
- maqsad - harakat natijasi haqidagi g'oya (nimaga erishish kerak);
- faoliyatni amalga oshirish shartlari, ulardan eng muhimi maqsadga erishish yo'llari;
- belgilangan maqsadga erishishga olib keladigan va faoliyatning vazifalarini
ifodalovchi muammoli vaziyatlar.
O'quv faoliyatining predmeti - bu bosqichga (jismoniy, texnik, taktik, aqliy).
Raqobat faoliyatining predmeti - bu sportchilar tanasining raqobatbardosh natijaga
erishish uchun zarur bo'lgan zahiralarini safarbar qilish darajasi.
Ot
sporti
shug'ullanuvchilarning
turli
ehtiyojlarini
qondirishi
mumkin:
salomatlikni mustahkamlash, jismoniy barkamollikka erishish, shaxsiy fazilatlarni
rivojlantirish,
xarakterni
tarbiyalash,
zarur
motorli
ko'nikma
va
qobiliyatlarni
shakllantirish. Talabalarning ehtiyojlariga qarab, darslarning maqsadi shakllanadi.
Maqsadning shakllanishi bir kunda sodir bo'lmaydi. Bu maqsad qiziqishga ta’sir
qiladi va ot sporti tizimiga ijobiy munosabatni mustahkamlaydi.
Ot sportining o'ziga xos belgilari - mashg'ulot maydoni, ishlatiladigan jihozlar va
musobaqa qoidalari. Ot sporti bo’yicha maxsus sport inshootlari, masalan, ochiq va yopiq
arenada chopiq mashg„ulotlari va musobaqalar o’tkaziladi.
Sport
musobaqalari
sportdagi
faoliyatning
o'ziga
xos
shakli
bo'lib,
mashg'ulotlarning maqsadi va yo'nalishini belgilaydi, shuningdek, ixtisoslashtirilgan
tayyorgarlikning
eng
muhim
vositalaridan
biri
sifatida
ishlatiladi,
bu
esa
ishtirokchilarning tayyorgarlik darajasini taqqoslash va yaxshilash imkonini beradi.
Tegishli
moddiy-texnik
baza,
inventar,
jihoz
va
sport
jihozlarisiz
ot
sportchilarini samarali tayyorlash mumkin emas. Sport mahsulotlarining eng yangi
namunalaridan foydalanish sport texnologiyasini o„zgartirishga, mashg„ulot uslublarini
takomillashtirishga, sportchilar salomatligini saqlashga yordam beradi va sport natijalarining
o„sishini tezlashtiradi.
Sport tayyorlash tizimining faoliyatini ijtimoiy, iqtisodiy, demografik sharoit va
tabiiy muhitdan ajralgan holda qurish mumkin emas. Mashg'ulotlar va musobaqa faoliyati
samaradorligiga, ayniqsa, balandlik, harorat, atrof-muhit namligi, vaqt mintaqasining
o'zgarishi kabi ekologik omillar kuchli ta'sir ko'rsatadi. Ular sport ko'rsatkichlarining
oshishiga ham, uning sezilarli pasayishiga ham hissa qo'shishi mumkin.
Sport mashg'ulotlari dasturini amalga oshirish va belgilangan vazifalarga
erishish bevosita sport mashg'ulotlari jarayonini boshqarish tizimini tashkil etishga bog'liq.
Uzoq
muddatli
tayyorgarlik
tizimining
tuzilishi
(bosqichlari,
darajalari,
bosqichlari) Ot sporti nazariyasini uzoq muddatli rivojlantirish va uni amaliyotga tatbiq
etish jarayonida zamonaviy chopon tayyorlash tizimi shakllandi. Bu ma'lum tamoyillar
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
184
asosida bir-biri bilan optimal o'zaro ta'sir qiluvchi va sportchining yuqori sport yutuqlariga
tayyorgarligining eng yaxshi darajasini ta'minlaydigan mashg'ulotlar
va
raqobat
jarayonlarining uslubiy asoslari, tashkiliy shakllari va shartlari majmuidir. yuiritirsh
bo'yicha sport mashg'ulotlari tizimi birlashtirilgan tashkiliy tuzilma bo'lib, u:
- barcha yosh toifalaridagi sportchilarni tayyorlash vazifalari, vositalari, usullari
va shakllarining uzluksizligini;
- mashq qilish, jismoniy sifatlarni tarbiyalash va harakat ko'nikmalarini,
ko'nikmalarini va tayyorgarlikning turli tomonlarini shakllantirish jarayonlarining optimal
nisbati;
- umumiy va maxsus jismoniy tarbiya vositalari hajmining ortishi, ular
orasidagi nisbat doimiy ravishda o'zgarib turadi;
- yuklarni oshirish jarayonida bosqichma-bosqichlikka qat'iy rioya qilish;
- buning uchun eng qulay bo'lgan yosh davrlarida ma'lum fazilatlarning bir
vaqtning o'zida rivojlanishi. Sport tayyorgarligi tizimining asosiy eng muhim tarkibiy qismlari
quyidagilardan iborat:
1) tanlash va sportga yo'naltirish tizimi;
2) sport tayyorgarligi tizimi;
3) raqobat tizimi; kadrlar tayyorlash va raqobatbardosh faoliyat samaradorligini
oshiruvchi omillar tizimi:
- kadrlar tayyorlash;
- ilmiy, uslubiy va axborot ta'minoti;
- tibbiy va biotibbiy yordam;
- moddiy-texnik ta'minot;
- moliyalashtirish;
- tashkiliy va boshqaruv omillari;
- ekologik omillar. Sport mashg'ulotlari tizimining har bir tarkibiy qismi
o'zining funktsional maqsadiga ega va shu bilan birga tuzilish, uning faoliyati va
rivojlanishining umumiy qonuniyatlariga bo'ysunadi.
Orientatsiya - bu bolaning, o'smirning, yigitning ot sportiga yuqori darajada
moyilligini (iqtidorliligini) aniqlashga imkon beradigan pedagogik, tibbiy-biologik,
psixologik va ijtimoiy xarakterdagi tashkiliy-uslubiy tadbirlar majmuasidir.
Doimiy ravishda ortib borayotgan raqobat va natijalarning uzluksiz o'sib borishi
bilan ajralib turadigan zamonaviy sportda zarur morfologik va funktsional ma'lumotlarga
ega bo'lgan va jismoniy, aqliy va intellektual qobiliyatlarning sintezi juda yuqori darajada
bo'lgan sportchilarni aniqlash ayniqsa muhimdir.
Mashg'ulotlar jarayonida sportchi o'zining jismoniy, texnik, taktik va aqliy
tayyorgarligini oshiradi va ularning yuqori darajasiga erishishning muvaffaqiyatli sharti
- bu shaxsning tarbiyasi va uning intellektual qobiliyatlari darajasi.
REFERENCES
1.
Конный спорт: пособие для тренеров, преподавателей, коневодов и
спортсменов под ред. Э. Эзе: пер. с нем. Д. Я. Гуревича. – М.: Физкультура и
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
185
спорт, 1993.
2.
Конный спорт: программа для специализированных учебноспортивных
учреждений и училищ олимпийского резерва / сост.: П. М. Прилуцкий [и др.]. –
Минск: РУМЦФВН, 2009.
3.
Миклем, У. Верховая езда. Полное руководство / Уильям Миклем: пер. с
англ. С.Л. Баскиной. – М.: «АСТ» - «Астрель», 2005.
4.
Мюзелер, В. Учебник верховой езды / В. Мюзеллер. – М.: Прогресс, 1998.
5.
Кремер, М. Как добиться высоких результатов. 8 пунктов программы по
подготовке лошади. – М.: Аквариум, 2007
