337
TA'LIM MASKANLARIDAGI FAVQULODDA VAZIYATLAR
Abduraxmanova Sayyoraxon Ro‘zalievna
Farg‘ona viloyati Favqulodda vaziyatlar boshqarmasi
Hayot faoliyati xavfsizligi
o‘quv markazi o‘qituvchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10674827
Annotatsiya.
Mamlakatimizda
yildan-yilga
favqulodda
vaziyatlar
soni
ortib
borayotganligi tahlillar ko‘rsatmoqda. Keltirilgan holatlarda jabrlanganlar hattoki, vafot
etganlar orasida talaba yoshlar bo‘lganligini ko‘rishimiz ham mumkindir. Yuqoridagilarni
inobatga olib, talaba va yoshlar o‘rtasidagi bunday vaziyatlarni kamaytirish talbalarni
favqulodda vaziyatlarda to‘g‘ri harakatlanish ko‘nikmalarini rivojlantirish, talabalarni
favqulodda vaziyatlarda to‘g‘ri harakatlanishni boshqarish texnologiyasini takomillashtirishni
tadqiq etish dolzarb masalalardan biriga aylanib borayotgani qayd etish mumkin.
Kalit so‘zlar: favqulodda vaziyatlar, pedagogik yondashuv, xavfli, ta’lim, talaba.
EMERGENCIES IN EDUCATIONAL FACILITIES
Abstract. The increasing number of emergencies in our country from year to year shows
analyzes. In the cases cited, we can even see that among those who died, there were student youth.
Taking into account the above, it can be noted that the reduction of such situations between
students and young people makes student one of the pressing issues of developing the skills of
proper mobility in emergency situations, researching the improvement of technology for managing
proper mobility of students in emergency situations.
Keywords: emergency situations, pedagogical approach, dangerous, educational, student.
ЧРЕЗВЫЧАЙНЫЕ СИТУАЦИИ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЯХ
Аннотация. Анализы показывают, что количество чрезвычайных ситуаций в
нашей стране с каждым годом увеличивается. В упомянутых случаях мы даже можем
видеть, что среди погибших были молодые студенты. Учитывая вышеизложенное, можно
отметить, что снижение подобных ситуаций среди студентов и молодежи, развитие
навыков студентов в чрезвычайных ситуациях, совершенствование технологии управления
студентами в чрезвычайных ситуациях становится одной из актуальных задач.
Ключевые слова: чрезвычайные ситуации, педагогический подход, опасность,
образование, студент.
Jahonda ta’lim amaliyotida favqulodda vaziyatlarni oldini olish, yuzaga kelishi mumkin
bo‘lgan oqibatlarni minimallashtirish, xavfli vaziyatlarda tezkor harakat qilish yo‘llarini aniq
338
maqsadli va manzilli qo‘llashga alohida e’tibor qaratib kelmoqda. Talabalarni tabiiy va
texnogen
xususiyatdagi
favqulodda
vaziyatlarda
to‘g‘ri harakatlanish ko‘nikmalarini
rivojlantirish bugungi tahlikali zamonda ijtimoiy zarurat sifitida yondashilib kelinmoqda.
Talabalarni
favqulodda
vaziyatlarda to‘g‘ri
harakat
qilish
ko‘nikmalarini
rivojlantirishda tinglovchilarni ta’lim jarayonida xavfsiz harakatlanishini tizimili rivojlantirish
uchun ta’lim tizimini anglagan holda:
- talabalar favqulodda vaziyatlarda xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmasini rivojlantirish
tizimini pedagogik shart-sharoitlarini o‘rganish hamda takomillashtirish;
- OTM talabalarini xavfli vaziyatlarda xavfsizligini ta’minlash amaliyotini takomillashtirib
borish uchun ilmiy asoslangan o‘quv materiallar va qo‘llanmalarni ishlab chiqish hamda
pedagogik amaliyotga joriy etish dolzarb pedagogik muammo ekanligini ko‘rishimiz kerak
bo‘ladi.
Albatta, yuqoridagi omillar favqulodda vaziyatlarda talabalarni va aholini xavflardan
muhofazalaydi. Demak, talabalarni favqulodda vaziyatlarda ko‘nikmalarini rivojlantirish
natijasida, biz xavfli holatlarni yuzaga kelishini va yuz bergan holda esa talafatlar miqdorini
kamaytirish erishishimiz mumkin bo‘ladi.
Ta’limda tmuassasalarida o’quvchilarni o’zlari tanlagan kasblar bo’yicha tahsil oladilar
va ishlab chiqarishda faoliyat olib boradilar. Shunday ekan faoliyatida texnogen tusdagi
favqulodda vaziyatlar kelib chiqishi mumkin. Buni oldini olish yoki bartaraf etish uchun Mehnat
muxofazasi va texnika xavfsizligi fanirni o’qitishning zamonaviy o’quv-didaktik materiallar,
prezentatsiyalar, mutimediya vositalar elektron resurslardan foydalanish bilan ta’lim sifatini
oshirish uchun asos bo’lib xisoblanadi.
Ta’lim muassalarda talaba yoshlarga va o’quvchilariga Tеxnogеn tusdagi favqulotda
vaziyatlar tasnifi va tavsifini o’rgatish dolizarb masalalardan xisoblanadi.
Ma'lumki, favqulodda vaziyat–bu muayyan xududda o’zidan so’ng odamlarning qurbon
bo’lishi, odamlar sogligi yoki atrof-muhitga ziyon еtkazishi, kishilarning hayot faoliyatiga
kattagina moddiy zarar hamda uning buzilishiga olib kеlishi mumkin bo’lgan yoki olib
kеlgan halokat, stixiyali falokat, epidеmiyalar, epizootiyalar natijasida yuzaga kеlgan holatdir.
O‘zbekistonda 2021-yilda ishdagi baxtsiz hodisalar oqibatida 238 nafar xodim halok
bo‘lgan. O‘zbekistonda 2021-yilda 19 ming 967 ta mehnatni muhofaza qilish to‘g‘risidagi
qonunchiligi buzilishi aniqlangan.
Jumladan: Ishlab chiqarish bilan bog‘liq 810 ta baxtsiz holat qayd etilgan. Shundan
54 tasi guruhiy, 558 tasi oqibati og‘ir, 198 tasi o‘lim bilan tugagan baxtsiz hodisalar hisoblanadi.
339
Ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalar oqibatida 907 kishi jarohatlangan, ulardan 238 nafari
halok bo‘lgan, 632 nafari og‘ir tan jarohatini olgan va 37 nafari yengil turdagi jarohatlar olgan.
Kеlib chiqish sabablariga ko’ra favqulodda vaziyatlar tеxnogеn, tabiiy va ekologik
tuslarga ajratiladi.
Yuqorida keltirilgan ma’lumotlardan kelib chiqadiki xar bir kasb egasi texnik qurilma
va manbalardan foydalanish qoidalari va baxtsiz xodisalar ruy bergan xolda qanday
xarakatlanishni
bilshlari
zarur
buladi.
Shunday
ekan
professional
ta’lim tizimida
umumkasbiy fanlar bilan birga mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi fanlarini o’qitishda
zamonaviy pedagogik texnologiyalar asosida mashg’ulotlarni tashkil etish maqsadga erishishda
ijobiy samara beradi.
Har bir ishlab chiqazish sohasi xodimi halokatlar yuz bеrganda jamoa muhofaza inshootlari
joylashgan еrlarni, xavfsizlik joylarga chiqish yo’llarini, yakka himoyalanish vositalari
bilan ta'minlashni tashkil etishni va ulardan foydalanish tartibini bilishi lozim. Tеxnologik
uskunalarni gеrmеtizatsiyalash va ishlash tizimini doimiy nazorat qilish, shu bilan yongin va
portlash xavflarini oldini olish zarur. Elеktr asboblar holatini, sigimi, qism va tarmoqlarini, bosim
ostida ishlashini, nazorat-o’lchov asboblarini, himoyalash va bloklash apparatlarining ish
faoliyatini doimiy nazorat qilish hamda aniqlash kеrak.
Har bir tashkilotda sodir bo’lishi mumkin bo’lgan halokatlarning bartaraf etish
rеjasi ishlab chiqiladi. Ishchi va xizmatchilarni halokat yuzaga kеlgan vziyatlarda o’zini tutish va
harakatlanishga tayyorlash tadbirlari tashkil etiladi, ularni bartaraf etish kuch va vositalarining
zaruriy zahiralari ko’rib chiqiladi. FV yuzaga kеlganda ogohlantirish tizimi va vositalari doimiy
shay holatda saqlash, ishchi o’rinlari uchun kеrakli shahsiy himoyalanish vositalari sonini
ta'minlash zarur.
Halokatlar sodir bo’lganda muhim vazifalardan biri ishlab chiqarish korxonasi va aholi
yashash punktlariga xavf haqidagi xabarni еtkazish hisoblanadi. Shuningdеk ob'еktning har bir
ishchi, xodimi halokat sodir bo’lganda ogohlantirish vositalaridan foydalanish va tеgishli
tashkilotlarga xabar bеrishni bilishi zarur.
Xulosa o‘rnida shuni ta’kidlash joizki, talabalarni favqulodda vaziyatlarda to‘g‘ri
harakatlanish ko‘nikmalarini rivojlantirishda pedagogik metodlarni o‘rni beqiyos. Pedagogik
vositalar yordamida dars mashg‘ulotlari, darsdan tashqarish mashg‘ulotlarda bevosita
foydalanib kelinadi.
340
REFERENCES
1.
Nurxo’jaеv A.K., Yunusov M.Yu., Xabibullaеv I.X. Favqulodda vaziyatlar va muhofaza
tadbirlari. Toshkеnt: «Univеrsitеt». 2001
2.
Tadjiev М, Ne’matov I. va boshq. Favqulodda vaziyatlarda fuqaro muhofazasi. Т. 2003
3.
Bеlov S.V., Dеvisilov V.A. I dr. Bеzopasnost jiznеdеyatеlnosti. Moskva: «MGU». 2003.
4.
Farmonov A.Е., Igambеrdiеv A.R. va boshq. Hayot faoliyati xavfsizligi. Toshkеnt:
«Univеrsitеt». 2006.
5.
Ramazanova R.A, Sadikova H.A. va boshq. Favqulotda vaziyatlar uchun tibbiy
hamshiralar tayyorlash. O’quv qo’llanma. T.: «Yangi asr avlo». 2006
