ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1356
IQTISODIYOT RIVOJIDA INNOVATSIYANING AHAMIYATI
Nao'betova Ziyada Niyet qizi
Toshkent Temir yo'l texnikumi maxsus fan o'qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.10802996
Annotatsiya.
Ushbu maqolaning dolzarbligi quyidagi bir-biriga bog‘liq holatlar bilan
belgilanadi: birinchidan, milliy innovatsiya tizimi shakllanishi hozirgi davrda juda sekin yuz
berayotgan va qarama-qarshiliklarga ega bo‘lgan ja rayon bo‘lib, uning samaradorligini
oshirishga qaratilgan chora-tadbirlar majmuasi ishlab chiqish zaruriyati mavjud. Buning uchun
milliy innovatsiya tizimi, innovatsion iqtisodiyot mohiyati va mazmunini o‘rganish bo‘yicha
tadqiqotlar olib borilishi, milliy innovatsiya tizimining konseptual modelini aniqlashtirish talab
etiladi. Ikkinchidan, milliy innovatsiya tizimlarini shakllantirishning turli modellarining yuzaga
kelishi va ularning eng samaralisini tanlash muammosi innovatsion rivojlanish modellari
tasnifini shakllantirish zaruriyatini belgilab berib, bu mamlakat innovatsiya tizimining hozirgi
bosqichdagi holatiga baho berish hamda uni rivojlantirish istiqbollarini aniqlash imkonini
beradi.
Kalit so‘zlar:
milliy innovatsiya tizimlari, innovatsiya siyosati, innovatsion bilim,
texnologiyalar transferi, texnoiqtisodiy paradigma, venchur fondlar, innovatsiya diffuziyasi,
innovatsion kadrlar, innovatsion iqtisodiyot.
IMPORTANCE OF INNOVATION IN ECONOMIC DEVELOPMENT
Abstract.
The relevance of this article is determined by the following interrelated
circumstances: firstly, the formation of the national innovation system is currently a very slow and
controversial area, and the development of a set of measures aimed at increasing its effectiveness
there is a need. For this, it is necessary to carry out research on the nature and content of the
national innovation system, innovative economy, and clarify the conceptual model of the national
innovation system. Secondly, the emergence of various models of formation of national innovation
systems and the problem of choosing the most effective one of them determines the need to form a
classification of innovative development models, and allows to assess the state of the innovation
system of this country at the current stage and to determine the prospects for its development.
Key words:
national innovation systems, innovation policy, innovative knowledge,
technology transfer, techno-economic paradigm, venture funds, innovation diffusion, innovative
personnel, innovative economy.
ЗНАЧЕНИЕ ИННОВАЦИЙ В РАЗВИТИИ ЭКОНОМИКИ
Аннотация.
Актуальность данной статьи определяется следующими
взаимосвязанными
обстоятельствами:
во-первых,
формирование
национальной
инновационной системы представляет собой очень медленную и противоречивую
ситуацию в современный период, и необходим комплекс мер, направленных на повышение
ее эффективности. развивать. Для этого необходимо провести исследование сущности и
содержания национальной инновационной системы, инновационной экономики, уточнить
концептуальную модель национальной инновационной системы. Во-вторых, появление
различных моделей формирования национальных инновационных систем и проблема
выбора наиболее эффективной из них определяет необходимость формирования
классификации моделей инновационного развития, позволяет оценить состояние
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1357
инновационной системы данной страны на уровне современном этапе и определить
перспективы его развития.
Ключевые слова:
национальные инновационные системы, инновационная политика,
инновационные знания, трансфер технологий, технико-экономическая парадигма,
венчурные фонды, диффузия инноваций, инновационные кадры, инновационная экономика.
KIRISH
Innovatsiya faoliyati juda ko‘plab ishtirokchilarning qatnashuvini talab etuvchi murakkab
jarayon bo‘lib, bunday murakkablik milliy innovatsiya tizimi tushunchasi bilan bog‘liqdir. Milliy
innovatsiya tizimi tushunchasi XX asrning 80-yillarida Buyuk Britaniyalik iqtisodchi-olim
Kristofer Frimen tomonidan taklif etilgan va uning fikricha «milliy innovatsiya tizimi xususiy va
davlat tashkilotlari va muassasalari tarmog‘i bo‘lib, ularning faoliyati va o‘zaro ta’siri natijasida
yangi texnologiyalar vujudga keladi, import qilinadi va yangilanadi hamda tarqatiladi».
TADQIQOT METODOLOGIYASI VA EMPIRIK TAHLIL
Shuni ta’kidlash kerakki, xuddi shu davrda g‘arbda milliy innovatsiya tizimi konsepsiyasi
shakllana boshladi. Konsepsiya shakllanishi tari- xini o‘rganish uni uchta bosqichga ajratishga asos
bo‘ldi:
-birinchi bosqich konsepsiya vujudga kelgan davr bo‘lib, u o‘tgan asrning 80-yillaridan
90-yillarning boshlarigacha davom etdi. Bu davrda K.Friman, B.A.Lundvall, R.Nelson,
Ch.Edkvistlarning ilmiy ishlarida texnologik rivojlanishni o‘rganish asosida milliy iqtisodiyot
raqobatbardoshligiga baho berishning nazariy jihatlari ishlab chiqildi
1
. K.Frimen fikriga ko‘ra,
Kondratev-Shumpeterning har bir siklida jahon iqtisodiyotidagi tarmoqlardan birining ustuvor
o‘rnini belgilab beruvchi bitta «texnoiqtisodiy paradigma» hukmronlik qiladi. Mazkur paradigma
jahon xo‘jaligining yetakchi mamlakatlari ega bo‘lgan eng yaxshi amaliy bilimlar tizimini o‘z
ichiga oladi. Har bir paradigma shakllanish, yuksalish va jahon xo‘jaligini yana- da rivojlantirish
uchun zarur barcha texnologik bilimlar tugab bo‘lgan inqiroz fazasini boshdan o‘tkazadi.
Rivojlanish darajasiga ko‘ra nisbatan past o‘rinni egallagan mamlakat uchun jahon xo‘jaligida
texnoiqtisodiy paradigma almashinayotgan davrda texnologik qurollanish jihatidan ancha yuqori
turgan mamlakatlarga yetib olish va birdaniga yuqori taraqqiyot darajasiga ko‘tarilish uchun
imkoniyat yuzaga keladi. Turli mamlakatlarning milliy innovatsiya tizimlari bir-biridan
farqlansada, ularning umumiy xususiyatlari mavjud. Milliy innovatsiya tizimi amal qilishi uchun
u ma’lum tuzilishga ega bo‘lishi, yoki o‘zaro ta’sir etuvchi tuzilmalardan tashkil etgan bo‘lishi
kerak. K.Friman tomonidan taklif etilgan milliy innovatsiya tizimining bazaviy modeli quyidagi
uchta jihatni qamrab oladi (1-rasm):
1
Abduvaliyev A.A. Globallashuv sharoitida innovatsion xizmatlar bozorini shakllantirishda klaster modellarining
nazariy asoslari./ Innovatsion xizmatlar bozorini shakllantirish va rivojlantirish hamda uning O‘zbekiston
Respublikasi hududlari iqtisodiyotining raqobatbardoshligini oshirishdagi ta’siri ilmiy maqolalar to‘plami. T.:
LESSON PRESS. 2015. -3116 10-14-b.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1358
1.
1-rasm. Milliy innovatsiya tizimining bazaviy modeli
–
MIT agentlari, ularga ta’lim muassasalari (universitetlar, ilmiy-tadqiqot institutlari,
texnologik ta’minlovchi firmalar), firmalar va davlat tashkilotlari, shuningdek, innovatsiya
iste’molchilarini;
–
MIT turli elementlari o‘rtasida o‘zaro ta’sir va aloqalar;
–
g‘oya va bilimlar oqimlari, shuningdek, bilim olishga bo‘lgan qobiliyat ham MITning bir
qismi sifatida unga kiritiladi.
XULOSA VA MUNOZARA
Iqtisodiy o‘sishning samarali yo‘liga erishishni ta’minlash uchun rivojlanayotgan
mamlakatlarning ko‘pchiligi singari O‘zbekistonda ham milliy innovatsiya tizimini shakllantirish
hamda iqtisodiyot tarkibida innovatsion faol tarmoqlar va korxonalarni rivojlantirish va salmog‘ini
oshirish kerak.
Jahon tajribasi bunga davlatning faol aralashuvisiz erishib bo‘lmasligini ko‘rsatmoqda.
Davlat, ilmiy va tadbirkorlik tizimlari milliy innovatsiya tizimini shakllantirish va
rivojlantirish bo‘yicha birgalikda harakat qilib, bunda milliy innovatsiya tizimi quyidagi tashkil
etuvchilarlan iborat bo‘lishi ko‘zda tutiladi:
–
tadbirkorlik rivojlanishini ta’minlash
uchun raqobat muhiti;
–
ilmiy tadqiqotlarni olib borish uchun zarur bo‘lgan muhit;
bu ikkala muhitning o‘zaro ta’sir mexanizmi, u bir tomondan bilimlar transferi va ular ning
tarqalishi, tadbirkorlar uchun innovatsiyalarga transformatsiyasini tashkil etuvchi bo‘lsa, ikkinchi
tomondan, tadqiqotchilarni ishlab chiqarish rivojlanishining innovatsiyalarga ehtiyojini
qondirishga yo‘naltirishi kerak.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1359
Davlat tomonidan innovatsiya faoliyatini qo‘llab-quvvatlash quyidagi yo‘nalishlarda
amalga oshiriladi
2
:
–
innovatsiya faoliyatini tartibga soluvchi qonuniy va me’yoriy asosni shakllantirish va
takomillashtirish;
–
davlat budjetidan innovatsiya loyihalari va dasturlarini moliyalashtirish;
–
kichik innovatsion tadbirkorlikni rivojlantirish uchun innovatsiya infratuzilmasi
obyektlarini shakllantirish;
–
davlat ehtiyojlari uchun fan sig‘imi yuqori bo‘lgan innovatsiya mahsulotlari va kafolatli
joriy etish hamda tarqatish maqsadida ilg‘or texnikani sotib olish;
–
qonun doirasida innovatsiya faoliyatini olib boruvchi, innovatsiya loyiha va dasturlariga
investitsiya kirituvchi milliy va xorijiy investorlar uchun imtiyozli sharoit yaratish.
Yuqorida sanab o‘tilgan barcha vositalarni qo‘llash innovatsion bilim va texnologiyalarni
yaratish, saqlash va tarqatish bo‘yicha faoliyatlarni amalga oshiruvchi ilmiy-innovatsion sohani
boshqarishning barcha subyektlarini birlashtiruvchi milliy innovatsiya tizimini shakllantirishni
talab etadi.
REFERENCES
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 - 2021 yillarda «O‘zbekiston Respublikasini
innovatsion rivojlantirish strategiyasini tasdiqlash to‘g‘risida» 2018-yil 21-sentyabrdagi PF-
5544-son Farmoni.
2.
Sh.M.Mirziyoyev. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik - har bir rahbar
faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining
mamlakatimizni 2016-yilda ijtimoiy iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017-
yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan
Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma’ruzasi. Xalq so‘zi. 15.01.2017 y.
3.
Abduvaliyev A.A. Globallashuv sharoitida innovatsion xizmatlar bozorini shakllantirishda
klaster modellarining nazariy asoslari./ Innovatsion xizmatlar bozorini shakllantirish va
rivojlantirish hamda uning O‘zbekiston Respublikasi hududlari iqtisodiyotining
raqobatbardoshligini oshirishdagi ta’siri ilmiy maqolalar to‘plami. T.: LESSON PRESS. 2015.
-3116 10-14-b.
4.
Kiyamov, A., Khakimova, M., Ochilova, M., Razzakov, T., & Begimkulov, F. (2023). Roller-
combing machine for preparation of combs. In E3S Web of Conferences (Vol. 390). EDP
Sciences.
5.
Juliev, M., Ng, W., Mondal, I., Begimkulov, D., Gafurova, L., Hakimova, M., ... & Saidova,
M. (2023). Surface displacement detection using object-based image analysis, Tashkent
region, Uzbekistan. In E3S Web of Conferences (Vol. 386). EDP Sciences.
6.
Khakimova, M. X., & Bo’riyeva, S. Z. (2022). The Amount of Different Forms of Iron
Contained in Soils Formed in Tertiary Reddish Deposits. Texas Journal of Multidisciplinary
Studies, 6, 157-162.
2
Batirova N. S. Theoretical aspects of the innovative development of the region //science and education: problems
and innovations. – 2019. – b. 120-124.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1360
7.
Rakhimov, D., Juliev, M., Agzamova, I., Normatova, N., Ermatova, Y., Begimkulov, D., ...
& Ergasheva, O. (2023). Application of hyperspectral and multispectral datasets for mineral
mapping. In E3S Web of Conferences (Vol. 386). EDP Sciences.
8.
Khakimova, M. Kh. (2021). USING THE “BRAINSTORMING” METHOD IN TEACHING
SOIL SCIENCE AS A FACTOR OF ACHIEVEMENT OF EFFECTIVENESS. Bulletin of
Science and Education , (6-3 (109)), 56-61.
