ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 3 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
605
MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA O'QUV JARAYONINI
REJALASHTIRISHGA INNOVATION YONDASHUV
Valiyeva Feruza Rashidovna
Muhammadiyeva Gulmira Abdumo’minovna
Toshkent Kimyo Xalqaro Universiteti magistri.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10868384
Annotatsiya.
Maktabgacha ta'lim bolaning kelajakdagi rivojlanishi asoslarini
shakllantirishda muhim rol o'ynaydi. So'nggi o'n yilliklarda ta'lim, shu jumladan maktabgacha
ta'lim sohasidagi innovatsion yondashuvlarga qiziqish ortib bormoqda. Ushbu maqolada
maktabgacha ta'lim tashkilotlarida o'quv jarayonini rejalashtirishga innovatsion yondashuv,
uning asosiy printsiplari, usullari va amaliy misollari ko'rib chiqiladi.
Kalit so’zlar:
interaktiv, metod, texnologiya, kognetiv, muxit, strategiya, komples, model,
dastur.
INNOVATIVE APPROACH TO PLANNING THE EDUCATIONAL PROCESS
IN PRESCHOOL EDUCATIONAL ORGANIZATIONS
Abstract.
Preschool education plays an important role in forming the foundations of the
child's future development. In recent decades, there has been a growing interest in innovative
approaches in education, including preschool education. In this article, an innovative approach
to the planning of the educational process in preschool educational organizations, its main
principles, methods and practical examples are considered.
Key words:
interactive, method, technology, cognitive, environment, strategy, complex,
model, program.
ИННОВАЦИОННЫЙ ПОДХОД К ПЛАНИРОВАНИЮ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО
ПРОЦЕССА В ДОШКОЛЬНЫХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ОРГАНИЗАЦИЯХ
Аннотация.
Дошкольное образование играет важную роль в формировании основ
будущего развития ребенка. В последние десятилетия растет интерес к инновационным
подходам в образовании, в том числе дошкольном. В данной статье рассмотрен
инновационный подход к планированию образовательного процесса в дошкольных
образовательных организациях, его основные принципы, методы и практические примеры.
Ключевые слова:
интерактивный, метод, технология, когнитивная, среда,
стратегия, комплекс, модель, программа.
Jahon miqyosida maktabgacha yoshdagi bolalarni maktab ta'limiga kompleks
tayyorlashning innovatsion modellari joriy etildi. YUNESKOning ta'lim loyihalari doirasida
bolalarni erta sifatli ta'lim bilan qamrab olish vazifalari doirasida bir qator mamlakatlarda maxsus
qonunlar qabul qilindi. Xususan, maktabgacha ta'lim tashkilotining maqsad va vazifalari
quyidagilardan iborat: bolaning individual ehtiyojlarini hisobga olgan holda va Davlat o'quv
dasturiga muvofiq birinchi va maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojlantirish bo 'yicha Davlat
standarti asosida uning har tomonlama va barkamol rivojlanishi uchun qulay shart-sharoitlar
yaratish; maktabgacha yoshdagi bolalarning o'quv-tarbiya faoliyatini tashkil etish va amalga
oshirish; bolalarning birlamchi rivojlanishi masalalarida ota-onalar va jamiyat ta'limini tashkil
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 3 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
606
etish va amalga oshirish, bolalarning birlamchi rivojlanishi masalalarida oila va jamiyat bilan
o'zaro munosabatlarni tashkil etish va amalga oshirishni taqqazo etadi.
Maktabgacha ta'limni rivojlantirish zamonaviy jamiyatda ustuvor vazifadir. O'quv
jarayonini rejalashtirishga innovatsion yondashuv zamonaviy talablar va texnologiyalarni hisobga
olgan holda bolaning rivojlanishi uchun yangi imkoniyatlar ochadi. Maktabgacha ta'lim
tashkilotlarida o'quv jarayonini rejalashtirishga innovatsion yondashuv zamonaviy pedagogikada
faol rivojlanayotgan strategiyadir. U maktabgacha yoshdagi bolalarning samarali rivojlanishini
ta'minlash uchun zamonaviy pedagogik usullar, texnologiyalar va eng yaxshi amaliyotlardan
foydalanishga asoslangan. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida ta’lim jarayonini rejalashtirishga
innovatsion yondashuv bolalarning erta yoshda har tomonlama rivojlanishiga hissa qo'shadigan
rag'batlantiruvchi va rivojlanayotgan muhitni yaratishga yordam beradi. Bu ta’lim jarayonida
moslashuvchanlik, ijodkorlik va individuallashtirishning ahamiyatini ta'kidlaydi. Maktabgacha
ta'lim tashkilotlarida ta’lim jarayonini rejalashtirishga innovatsion yondashuv-bu yosh bolalarning
rivojlanishida yaxshi natijalarga erishish uchun innovatsion usullar, texnologiyalar va
strategiyalarni faol ravishda amalga oshiradigan bolalarni o'qitish va tarbiyalashga yondashuvdir.
Bu yondashuvning asosiy jihatlari:
Shaxsiy yondashuv
: innovatsion yondashuvning asosiy g'oyasi har bir bolaning individual
ehtiyojlari, qiziqishlari va qobiliyatlarini hisobga olishdir. Bu ma'lum bir guruh yoki hatto ma'lum
bir bolaning ehtiyojlariga moslasha oladigan moslashuvchan dasturlarni ishlab chiqishni o'z ichiga
oladi.
Zamonaviy texnologiyalardan foydalanish
: innovatsion yondashuv ta'lim jarayonida
zamonaviy texnologiyalardan foydalanishni o'z ichiga oladi. Bunda innovatsion ta’lim metodikasi
va zamonaviy texnologiyalardan foydalanish ta’lim jarayonini rejalashtirishda muhim rol
o'ynaydi Bu yanada qiziqarli va samarali o'quv muhitini yaratish uchun interaktiv doskalar,
kompyuter dasturlari, o'quv dasturlari va boshqa texnologik vositalardan foydalanishni o'z ichiga
olishi mumkin.
O'yin texnologiyalari va usullari
: innovatsion dasturlar o'rganishga o'yin yondashuvini
o'z ichiga oladi, chunki o'yin maktabgacha yoshdagi bolalarni ta’lim berish va tarbiyalashning
asosiy usuli hisoblanadi. Ta’lim va ta'limni rejalashtirish bolalarning faol ishtiroki va ijodiy
fikrlashini rag'batlantiradigan o'yin vaziyatlari atrofida qurilgan. O'yin maktabgacha yoshdagi
bolalarga ta’lim berish va tarbiyalashning asosiy usuli hisoblanadi. O'yin vaziyatlari, interaktiv
o'yinlar va ilovalardan foydalanish bolalarning faol ishtirok etishiga va ularning ijodiy tafakkurini
rivojlantirishga yordam beradi.
Ota-onalar bilan hamkorlik
: innovatsion yondashuv ota-onalar bilan, shu jumladan
ta’lim va rejalashtirish jarayonida faol ishtirok etishni o'z ichiga oladi. Ota-onalar maslahat,
seminarlar, qo'shma tadbirlar va hamkorlikning boshqa shakllari orqali ishtirok etishlari mumkin.
Innovatsion yondashuv ota-onalar bilan ta'limdagi sheriklar sifatida faol ishtirok etishni o'z
ichiga oladi. Ota-onalar ta’lim jarayonida ishtirok etishga taklif qilinadi, ular farzandlarining
yutuqlari haqida ma'lumot olishadi, tadbirlar va munozaralarda qatnashadilar, bu esa bolaning
to'liq rivojlanishiga yordam beradi.
Doimiy yangilanish va tahlil
: innovatsion yondashuv natijalar va fikr-mulohazalarni tahlil
qilish asosida dasturlar, texnikalar va materiallarni doimiy ravishda yangilashni talab qiladi. Bu
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 3 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
607
ta'lim jarayonini zamonaviy jamiyatning o'zgaruvchan ehtiyojlari va talablariga moslashtirishga
imkon beradi.
Ta'limni individuallashtirish
: innovatsion yondashuv har bir bolaning o'ziga xosligini tan
oladi va har bir chaqaloqning individual ehtiyojlari, qiziqishlari va qobiliyatlarini hisobga olgan
holda ta'lim dasturlarini yaratishga intiladi. Bunga individual rivojlanish rejalari, rivojlanish
xususiyatlarini hisobga olish va tegishli o'qitish usullarini tanlash kiradi.
Tajriba va tadqiqot orqali o'rganish:
innovatsion yondashuv bolalarning tajriba va
tadqiqot orqali o'rganish jarayonida faol ishtirok etishiga yordam beradi. Bola atrofidagi dunyoni
mustaqil ravishda o'rganishga rag'batlantiriladi, bu uning bilim qobiliyatlari va tanqidiy fikrlashni
rivojlantirishga yordam beradi.
Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida ta’lim jarayonini rejalashtirishga innovatsion
yondashuv bolaning erta yoshida har tomonlama rivojlanishiga hissa qo'shadigan
rag'batlantiruvchi, xilma-xil va individuallashtirilgan ta'lim muhitini yaratishga qaratilgan.
Maktabgacha ta'lim sohasida ko'plab olimlar va pedagoglar ta'lim jarayonini
rejalashtirishda innovatsion yondashuvlarni ishlab chiqish va qo'llash ustida ishlamoqda.
Jumladan italiyalik pedagog,
Reggio-Emilia
kontseptsiyasini yaratuvchisi, Loris Malaguzzi
maktabgacha yoshdagi bolalar uchun eng innovatsion va samarali ta'lim tizimlaridan biri
hisoblanadi. Uning asarlari va tadqiqotlari bolalarning ijodiy tafakkuri, mustaqilligi va ijtimoiy
moslashuvini rivojlantirishga bag'ishlangan.
Deweyan Whitening esa pedagogika va bolalarni rivojlantirish bo'yicha "Maktabgacha
ta'lim: savollar, muammolar va istiqbollar" asari yosh bolalarni o'qitishning turli innovatsion
yondashuvlari va ularning samaradorligini o'rganadi. Uning proksimal rivojlanish zonasi
kontseptsiyasi va ta'limga ijtimoiy-madaniy yondashuv tamoyillari maktabgacha ta'limning
rivojlanishiga va ushbu sohadagi innovatsion uslublarga sezilarli ta'sir ko'rsatdi. Maktabgacha va
boshlang'ich maktab yoshidagi bolalarda aql va kognitiv jarayonlarni rivojlantirish bo'yicha ishlari
ta'limga innovatsion yondashuvlarni yaratishga ta'sir qiladi.
Amerikalik psixolog Ellen Galinskiy Bolaning rivojlanishiga ixtisoslashgan tadqiqotchi
amerikalik psixolog Ellen Galinskiy tarbiya va ta'limning bola rivojlanishiga ta'siri haqidagi
tadqiqotlari ta’lim jarayonini rejalashtirishda innovatsion yondashuvlarni shakllantirishga yordam
beradi deb ta’kidlab o’tgan. Bu esa ta'lim jarayonini rejalashtirishga innovatsion yondashuvlarni
rivojlantirishga maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalar uchun yanada samarali va xilma-xil ta'lim
muhitini yaratishga yordam beradi.
Zamonaviy texnologiyalardan foydalanish: zamonaviy ta'lim texnologiyalarining
integratsiyasi interaktiv va jozibali o'quv muhitini yaratishga yordam beradi va u o’z navbatida
innovatsion yondashuvni qo'llashda bir nechta usullarini namoyon etadi:
• Rivojlanayotgan muhit: bolaning shaxsiyatining turli jihatlarini rivojlantirishga yordam
beradigan rag'batlantiruvchi muhitni yaratish.
• O'yin texnikasi: bolalarni maksimal darajada jalb qilish uchun o'quv jarayoniga o'yin
texnikasi va texnologiyalarini joriy etish.
• Fikr-mulohaza va tahlil: amaliyot va strategiyalarni doimiy ravishda takomillashtirish
uchun o'quv jarayoni natijalarini tizimli tahlil qilish va ishtirokchilar bilan fikr-mulohazalar.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 3 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
608
-Bunga bir qansha amaliy misollar keltirishimiz mumkin: Interfaol doskalar va ilovalardan
foydalanish: bolalarning qiziqishi va motivatsiyasini oshirish uchun o'quv jarayoniga
texnologiyalarni joriy etish.
-Tematik loyihalarni tashkil etish: bolalar manfaatlariga asoslangan va har tomonlama
rivojlanishga yordam beradigan uzoq muddatli loyihalarni amalga oshirish.
-Ota-onalar bilan qo'shma tadbirlarni o'tkazish: tajriba almashish va ta'lim va tarbiya
masalalarini muhokama qilish maqsadida ota-onalar uchun seminarlar, treninglar va mahorat
darslarini tashkil etish.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, maktabgacha ta'lim tashkilotlarida ta’lim jarayonini
rejalashtirishga innovatsion yondashuv maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarning individual
xususiyatlari va jamiyatning zamonaviy talablarini hisobga olgan holda rivojlanishi uchun yangi
istiqbollarni ochib beradi. Doimiy rivojlanish va innovatsiyalarni amaliyotga joriy etish har bir
bolaning har tomonlama rivojlanishi uchun maqbul shart-sharoitlarni yaratadi.
REFERENCES
1.
Ochilov M. Yangi pedagogik texnologiyalar. – Qarshi, Nasaf, 2000. – 79 b.
2.
Vygotsky, L. S. Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes.
Harvard University Press. 1978.-p 66.
3.
Malaguzzi, L.The Hundred Languages of Children: The Reggio Emilia Approach
Advanced Reflections. Ablex Publishing. 1998.
4.
White, D. Early Childhood Education: Issues, Challenges and Perspectives.
Routledge.2015
5.
Galinskiy, E. Yaratishdagi aql: har bir bolaga kerak bo'lgan ettita muhim hayotiy ko'nikma.
HarperCollins2010.
