ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
182
KOʻP QAVATLI TURAR JOY BINOLARI SEYSMIK HOLATLARI VA
ZILZILABARDOSHLILIGINI OSHIRISH
Abdurahmanov A
Andijon iqtisodiyot va qurilish instituti katta o’qituvchisi
Ergasheva Y.X
.
Andijon iqtisodiyot va qurilish instituti
Ergasheva Y.X
E-mail:
https://doi.org/10.5281/zenodo.10939392
Annotatsiya
. Ushbu maqolada, ko’p qavatli turar joy binolarining mintaqa bo’yicha
seysmik hududlashtirish, hamda zilzila paytida yer sirtida vujudga keladigan tebranishlar,
seysmik xavflilik darajasi bo’yicha zonalarga bo’linishi, binolarni zilzila bardoshliligi oshirish ga
qaratilgan.
Tayanch so’zlar:
Turar joy binolari, tebranish, seysmik shkala, zonalar, qavatlar,
materiallar, karroziyaga qarshilik, afzalliklar.
IMPROVING THE SEISMIC CONDITIONS AND EARTHQUAKE RESISTANCE OF
MULTI-STORY RESIDENTIAL BUILDINGS
Abstract.
In this article, seismic zoning of high-rise residential buildings by location, as
well as vibrations occurring on the earth's surface during an earthquake, zoning according to the
level of seismic damage, helps to increase the earthquake level of buildings.
Base words:
Residential building, vibrations, seismic scale, zones, floor Materials,
corrosion resistance, advantages
.
УЛУЧШЕНИЕ СЕЙСМИЧЕСКИХ УСЛОВИЙ И СЕЙСЕМОСТОЙКОСТИ
МНОГОЭТАЖНЫХ ЖИЛЫХ ЗДАНИЙ
Аннотация
. В данной статье основное внимание уделяется сейсмическому
районированию высотных жилых домов по регионам, а также колебаниям, возникающим
на земной поверхности при землетрясении, разделению на зоны по уровню сейсмической
опасности и повышению сейсмостойкости зданий.
Базовые слова:
Жилые здания, вибрации, масштаб сейсмичности, зоны,
перекрытия, материалы, коррозионная стойкость, преимущества.
Turar-joy binosining qurilishi turli xil konfiguratsiyalarga ega bo’lishi mumkin va
bularning barchasi yerdagi mustaqil binolarga bog’liq. Ba’zi atamalarni aniq belgilash uchun siz
binoning o’zi zichligini bilishingiz kerak.
Shaharsozlik amaliyotida bugungi kunda nafaqat uy-joy
qurish jarayonini toʻgʻri tavsiflovchi atamalar yetarlicha. Shahar qurilishining barcha turlari va
turlari oʻzaro bogʻlangan va bir-biriga taʼsir qiluvchi oʻziga xos koʻrsatkichlarga ega.
Qurilish boshlanishidan oldin turar-joy qurilishi turlarini belgilovchi tashqi omillarga
e’tibor qaratiladi. Bunga bir nechta fikrlar kiradi:
Quyosh nurlarining tushish burchagi;
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
183
Yer uchastkalari qanday joylashganligi;
Texnik va iqtisodiy ko’rsatkichlar.
Rivojlanayotgan shahar va shahar atrofiga e’tibor qaratsangiz, ko’p qavatli turar-joy
binolari, xususiy kottejlar, savdo markazlari, biznes markazlarining faol qurilishini ko’rishingiz
mumkin. Butun O‘zbekiston va viloyat bo‘ylab qurilish ishlari olib borilmoqda, biroq qurilayotgan
uylar qurilish turi va turlari bo‘yicha har xil. Bularning barchasi ishlab chiquvchining ehtiyojlari
va imkoniyatlariga, mulkning maqsadiga va boshqa muhim omillarga bog’liq.
Turar-joy binolarini qurish turlari
G’isht uylarini qurish:
G’isht uyini qurish uzoq vaqt davomida o’zini isbotladi. Issiq, chiroyli va bardoshli uy
ishonchli va barqaror bo’lib, ko’p yillar davomida o’z xususiyatlarini saqlab qolishga qodir. Qizil
g’ishtli uyning xizmat qilish muddati o’rtacha 100 – 150 yil. Materiallar turli xil me’moriy
uslublardan foydalanishga imkon beradi, haroratning keskin o’zgarishidan qo’rqmaydi va har
qanday ob-havo sharoitlariga chidamli. Ushbu turdagi binolar sifati, qulayligi va ekologik tozaligi
uchun baholanadi. G’isht asrlar davomida sinovdan o’tgan materialdir. Aholi g’ishtli binolarni
yaxshi ko’radilar, chunki ular nafas olishning ajralmas qobiliyatiga ega – kislorod yashash
joylariga osongina kiradi. Ko’chmas mulk bozorida g’ishtli binolarda kvartiralarni sotish bo’yicha
takliflarni topish qiyin – bu g’ishtli binolarni qurish juda ko’p vaqt talab qilishi bilan bog’liq, bu
esa kvartiraning yuqori narxiga olib keladi.
Zilzilabardosh qurilish — seysmik (zilzila botbot sodir boʻlib turadigan) hududlarda
bunyod etiladigan bino va inshootlarni zilzila kuchi (seysmik kuchlar) taʼsiriga bardoshli qilib
qurish. Yer kurrasining qaysi hududida qanday kuch bilan zilzila sodir boʻlishi mumkinligi
seysmik hududlashtirish haritalarida belgilab qoʻyilgan. Oʻzbekiston hududi ham seysmik
hududlar jumlasiga kiradi, uning uchun ham seysmik hududlashtirish haritalari tuzilgan. Mazkur
haritalarda Toshkent, Andijon 9 balli, Fargʻona, Namangan va Samarqand 8 balli, Buxoro 7 balli
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
184
hudud (zona)ga kiritilgan va h.k. Bino va inshootlar oʻsha hududda sodir boʻlishi mumkin boʻlgan
zilzila kuchiga bardoshli qilib loyihalanishi va qurilishi kerak. Bino va inshootlarning
zilzilabardoshligini taʼminlash uchun maxsus antiseysmik choratadbirlar qoʻllaniladi (buning
natijasida bino va inshootlarning tannarxi 3—10% ortadi). Zilzilabardosh bino, inshootlar va
metropoliten loyihasida ularning tarhidagi koʻrinishi iloji boricha sodda boʻlishi kerak, chunki
tarhi aylana, kvadrat yoki toʻgʻri toʻrtburchak shaklidagi binolar murakkab shaklli bino va
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
185
inshootlarga nisbatan zilzilabardoshroq boʻladi. Agar meʼmorlik yoki foydalanish talablariga
koʻra, murakkab shakldagi bino va inshootlar qurish lozim boʻlsa, u holda ularni antiseysmik
choklar vositasida oddiy shaklli qismlarga ajratiladi. Seysmik hududlarda qoʻllaniladigan tashqi
devor panellarining konstruksiyasi 1 va 3 qatlamli
boʻlishi mumkin. Bir qatlamli panellar keramzit beton yoki yengil betonlarning boshqa
turlaridan tayyorlanadi. Uch katlamli panellarning 2 chetki qatlami temirbetondan ishlanib, oʻrta
qatlami mineral paxta, koʻpikbeton singari issiqsovuq oʻtkazmaydigan materiallardan
tayyorlanadi. Yopma panellari xona oʻlchamida yasalib, toʻrttala qirrasi bilan devorga tayanadi.
Koʻp qavatli turar joy binolariga 6 qavatdan 9 qavatgacha boʻlgan uylar kiradi. Oʻrta
qavatli uylardan farqi shuki bu uylarda albatta lift joylashtirilgan boʻlishi kerak. Koʻp qavatli turar
joy binolari qurilishida hamma loyiha turkumlari ishlatiladi. Boʻlinmali(seksiyali),
yoʻlakli(galereyali), karidorli, minorali va aralash turkumlar. Ayniqsa, koʻp tavsiya etiladiganlari
boʻlinmali(seksiyali), yoʻlakli(galereyali) turkumlaridir. Bu turkumlar universal boʻlib, koʻp
xonali va kam xonali xonadonlarning toʻliq yechimi va iqtisodi tomonlama qulaydir. Koʻp qavatli
uylarni uzunligi koʻp boʻlmasligi kerak, chunki, atrofga oʻzini soyasi bilan xalaqit beradi. Shuning
uchun, seksiyali yoki minorali turkumlar koʻproq toʻgʻri keladi. Uylar koʻp qavatli boʻlgani sababli
odamlar tabiat manzarasidan uzoqlashadi, shuning uchun bunday uylarda yozgi xonadonlar katta
ahamiyatga ega. Ayvonlar ikki qavatga, koʻkalamzorlash va ular xonadonni koʻchadagi
shovqindan toʻsadi, changdan himoyalaydi. Tekis tom chetidagi maydonlar tashkil etish, uni
koʻkalamzorlashtirish
REFERENCES
1.
Shubin L.F. Arxitektura promshlennix zdaniy. M. 1986.
2.
Dyatkov S.V. Arxitektura promshlennix zdaniy. M.1984.
3.
Кистяковский А.Ю.Проектирование спортивных сооружений. М.: 1980
4.
Маклакова Т.Г., Нанасова С.М., Шарапенко В.Г.,
5.
Балакина А.Е. Архитектура/Учебник – М.: Изд-во АСВ, 2020 – 472 с.
6.
Н.Н. Миловидов, Б.Я.Орловский, А.Н. Белкин. Архитектура гражданских и
промышленных зданий. Гражданские здания: Учебник для вузов по спец. «Пром. и
гражд. стр-во». - М.: Высш. шк., 1987 г. - 352 с.:ил.
7.
Орловский Б.Я., Магай А.А. Основы проектирования гражданских и
промышленных зданий. - М.: 1980 г.
8.
Поляков С.В. Сейсмостойкие конструкции зданий. - М.: Высшая школа,
9.
A.Abdurahmanov. BINO VA INSHOOTLARNI SEYSMIK HIMOYA QILISH
TIZIMLARI. Monografiya. -. Andijon, AIQI, 2024.-198 bet.
10.
АБДУРАХМАНОВ
АХМАТЖОН
МАХАММАДОВИЧ.
УЧЕБНО-
МЕТОДИЧЕСКИЕ УКАЗАНИЯ по дисциплине «Сейсмостойкость сооружений» к
расчетно-графической работе РАСЧЕТ МНОГОЭТАЖНОГО ДОМА НА
СЕЙСМИЧЕСКИЕ ВЛИЯНИЯ
