ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
979
PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALARNI TA’LIM-TARBIYA JARAYONIDA
QO‘LLASHNING NAZARIY ASOSLARI
Bekjanov Sherzod Yuldash ugli
Osiyo xalqaro universiteti magistranti.
Ahmadov Olimjon Shodmonovich
Buxoro pedagogika instituti dotsenti p.f.f.d. (PhD.)
https://doi.org/10.5281/zenodo.12574489
Annotatsiya.
Ushbu maqolada pedagogik texnologiyalarning ta'lim-tarbiya jarayonida
qo'llanilishining nazariy asoslari batafsil ko'rib chiqilgan. Tadqiqot metodologiyasi sifatida
adabiyotlar tahlili va sintezi usullari qo'llanilgan bo'lib, bu usullar mavzuning chuqur va keng
qamrovli tahlilini ta'minlaydi. Pedagogik texnologiyalar ta'lim jarayonida qo'llanilganda, ular
nafaqat ta'lim samaradorligini oshirishga, balki o'quvchilarning kreativlik qobiliyatlarini
rivojlantirishga ham yordam beradi. Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatadiki, pedagogik
texnologiyalarni ta'lim jarayoniga integratsiya qilish ta'lim sifatini sezilarli darajada oshirishga
imkon beradi. Bu esa, o'z navbatida, o'quvchilarning bilim va ko'nikmalarini rivojlantirishga katta
hissa qo'shadi. Pedagogik texnologiyalar yordamida ta'lim-tarbiya jarayonini optimallashtirish
mumkin bo'lib, bu jarayonni samaraliroq va o'quvchilar uchun qiziqarliroq qiladi. Shu tariqa,
zamonaviy pedagogik texnologiyalarning qo'llanilishi o'qitish jarayonini yanada samarali,
interaktiv va ta'sirchan qilishga xizmat qiladi, natijada o'quvchilarning o'zlashtirish darajasi va
motivatsiyasi ham oshadi.
Kalit so'zlar:
pedagogik texnologiyalar, ta'lim-tarbiya jarayoni, samaradorlik, nazariy
asoslar, zamonaviy.
THEORETICAL FOUNDATIONS OF THE APPLICATION OF PEDAGOGICAL
TECHNOLOGIES IN THE EDUCATIONAL PROCESS
Abstract.
This article examines in detail the theoretical foundations of the use of
educational technologies in the educational process. The research methodology used methods of
analysis and synthesis of literature, providing a deep and comprehensive analysis of the topic. The
use of educational technologies in the educational process helps not only to increase the efficiency
of learning, but also to develop the creative abilities of students. The results of the study show that
the integration of pedagogical technologies into the educational process can significantly improve
the quality of education. This, in turn, greatly contributes to the development of students'
knowledge and skills. With the help of educational technologies, it is possible to optimize the
educational process, making it more effective and interesting for students. Thus, the use of modern
educational technologies serves to make the learning process more efficient, interactive and
effective, resulting in increased learning levels and student motivation.
Keywords:
pedagogical technologies, educational process, efficiency, theoretical
foundations, modern.
ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ПРИМЕНЕНИЯ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ
ТЕХНОЛОГИЙ В УЧЕБНО-ВОСПИТАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ
Аннотация.
В данной статье подробно рассматриваются теоретические основы
использования педагогических технологий в образовательном процессе. В качестве
методологии исследования использовались методы анализа и синтеза литературы,
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
980
обеспечивающие глубокий и всесторонний анализ темы. Использование педагогических
технологий в образовательном процессе помогает не только повысить эффективность
обучения, но и развивать творческие способности учащихся. Результаты исследования
показывают, что интеграция педагогических технологий в образовательный процесс
позволяет существенно повысить качество образования. Это, в свою очередь, во многом
способствует развитию знаний и умений учащихся. С помощью педагогических технологий
можно оптимизировать образовательный процесс, сделав его более эффективным и
интересным для учащихся. Таким образом, использование современных педагогических
технологий служит тому, чтобы сделать учебный процесс более эффективным,
интерактивным и результативным, в результате чего повышается уровень обучения и
мотивация учащихся.
Ключевые слова:
педагогические технологии, учебно-воспитательный процесс,
эффективность, теоретические основы, современный.
KIRISH
Ta'lim-tarbiya jarayonida zamonaviy yondashuvlar va texnologiyalarni qo'llash bugungi
kunning dolzarb masalalaridan biridir. Pedagogik texnologiyalar ta'lim samaradorligini oshirish,
o'quvchilarning qiziqishini oshirish va ularning intellektual salohiyatini rivojlantirishga xizmat
qiladi [1]. Ushbu maqolada pedagogik texnologiyalarni ta'lim-tarbiya jarayonida qo'llashning
nazariy asoslari tahlil qilinadi.
Hozirgi kunda ta'lim tizimi jadal rivojlanib bormoqda va yangi talablar qo'yilmoqda.
Zamonaviy jamiyat yuqori malakali, raqobatbardosh va innovatsion fikrlaydigan mutaxassislarga
ehtiyoj sezmoqda. Bunday mutaxassislarni tayyorlashda pedagogik texnologiyalarning o'rni
beqiyosdir [2]. Pedagogik texnologiyalar o'qitish jarayonini optimallashtirish, o'quvchilarning
bilim va ko'nikmalarini shakllantirish hamda ularning shaxsiy sifatlarini rivojlantirishga yordam
beradi [3].
Shunday qilib, pedagogik texnologiyalarni ta'lim-tarbiya jarayonida qo'llash zamonaviy
ta'limning muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. Ular o'quvchilarning bilim va ko'nikmalarini
rivojlantirish, ta'lim samaradorligini oshirish hamda o'qituvchilarning ishini optimallashtirishga
xizmat qiladi. Pedagogik texnologiyalarni joriy etishda uchraydigan muammolarni bartaraf etish
va ularning samaradorligini ta'minlash uchun ta'lim tizimining barcha ishtirokchilari o'rtasida
hamkorlikni yo'lga qo'yish lozim.
USULLAR VA ADABIYOTLAR TAHLILI
Tadqiqot metodologiyasi sifatida adabiyotlar tahlili va sintezi usullari qo'llanildi.
Pedagogik texnologiyalar bo'yicha ilmiy maqolalar, kitoblar va dissertatsiyalar o'rganib chiqildi.
Xususan, pedagogik texnologiyalarning turlari, ularning afzalliklari va kamchiliklari, shuningdek,
ta'lim-tarbiya jarayonida qo'llanilishi masalalari tahlil qilindi [4].
Pedagogik texnologiyalarning ko’plab zamonaviy turlari mavjud bo'lib, ular orasida eng
keng tarqalganlari quyidagilar:
Loyihaga asoslangan ta'lim texnologiyasi
Muammoli ta'lim texnologiyasi
Hamkorlikdagi ta'lim texnologiyasi
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
981
O'yinli ta'lim texnologiyasi
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari asosidagi ta'lim [5; 6]
TAHLIL VA MUHOKAMA
Pedagogik texnologiyalarni ta'lim-tarbiya jarayonida qo'llash o'qituvchilar va o'quvchilar
uchun bir qator afzalliklarga ega. Ular o'quvchilarning faol ishtirokini ta'minlaydi, mustaqil
fikrlash va muammolarni hal qilish ko'nikmalarini rivojlantiradi [8]. Bundan tashqari, pedagogik
texnologiyalar o'qituvchilarga o'quv jarayonini samarali boshqarish va o'quvchilarning individual
ehtiyojlarini hisobga olish imkonini beradi [9].
Ta'lim muassasalarining moddiy-texnik bazasi ham pedagogik texnologiyalarni qo'llashda
muhim rol o'ynaydi. Zamonaviy o'quv jihozlari, kompyuter va multimedia vositalari, internet
tarmog'iga ulanish imkoniyati kabi omillar pedagogik texnologiyalarning samaradorligini
oshiradi. Shuningdek, o'quv xonalarining jihozlanishi, o'quvchilar sonining me'yorlarga
muvofiqligi va o'quv materiallarining yetarliligi ham ta'lim sifatiga ta'sir qiladi.
O'quv dasturlarining moslashuvchanligi pedagogik texnologiyalarni joriy etishning yana
bir muhim omilidir. O'quv dasturlari o'quvchilarning yosh xususiyatlari, qiziqishlari va
ehtiyojlarini hisobga olgan holda tuzilishi lozim. Ular pedagogik texnologiyalarni qo'llash uchun
yetarli darajada moslashuvchan bo'lishi, o'qituvchilarga ijodiy yondashuv va innovatsiyalarni joriy
etish imkonini berishi kerak.
Pedagogik texnologiyalarning samaradorligini oshirish uchun ta'lim jarayonini tizimli
tarzda tashkil etish muhimdir. Bu o'qituvchilar, o'quvchilar, ota-onalar va ta'lim muassasasi
ma'muriyati o'rtasidagi hamkorlikni talab qiladi. Ta'lim jarayonining barcha ishtirokchilari
pedagogik texnologiyalarning ahamiyatini tushunishlari, ularning maqsad va vazifalarini qo'llab-
quvvatlashlari lozim.
Bundan tashqari, pedagogik texnologiyalarni qo'llashda o'quvchilarning individual
xususiyatlarini hisobga olish zarur. Har bir o'quvchining qiziqishlari, qobiliyatlari va o'zlashtirish
darajasi turlicha bo'ladi. Pedagogik texnologiyalar o'quvchilarning individual ehtiyojlariga
moslashtirilishi, ularning kuchli tomonlarini rivojlantirish va zaif tomonlarini korreksiya qilishga
qaratilishi lozim.
Pedagogik texnologiyalarni ta'lim-tarbiya jarayonida qo'llash zamonaviy ta'limning
dolzarb masalalaridan biridir. Ularning samaradorligi o'qituvchilarning professional tayyorgarligi,
moddiy-texnik ta'minot, o'quv dasturlarining moslashuvchanligi va ta'lim jarayonining tizimli
tashkil etilishiga bog'liq. Pedagogik texnologiyalarni joriy etishda o'quvchilarning individual
xususiyatlarini hisobga olish, ularning qiziqishlari va ehtiyojlariga e'tibor qaratish muhimdir.
Kelajakda pedagogik texnologiyalarning yangi yo'nalishlarini ishlab chiqish va amaliyotga tatbiq
etish ta'lim sifatini yanada yuksaltirishga xizmat qiladi.
XULOSALAR
Xulosa qilib aytganda, Ta'lim-tarbiya jarayonida zamonaviy yondashuvlar va
texnologiyalarni qo'llash bugungi kunning dolzarb masalalaridan biri ekanligini ta'kidlash lozim.
Ushbu maqolada pedagogik texnologiyalarni ta'lim-tarbiya jarayonida qo'llashning nazariy
asoslari tahlil qilinadi.
Hozirgi kunda ta'lim tizimi jadal rivojlanib bormoqda va yangi talablar qo'yilmoqda.
Zamonaviy jamiyat yuqori malakali, raqobatbardosh va innovatsion fikrlaydigan mutaxassislarga
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
982
ehtiyoj sezmoqda. Bunday mutaxassislarni tayyorlashda pedagogik texnologiyalarning o'rni
beqiyosdir. Pedagogik texnologiyalar ta'lim samaradorligini oshirish, o'quvchilarning qiziqishini
oshirish va ularning intellektual salohiyatini rivojlantirishga xizmat qiladi. Shunday qilib,
pedagogik texnologiyalarni ta'lim-tarbiya jarayonida qo'llash zamonaviy ta'limning muhim
tarkibiy qismi hisoblanadi.
Pedagogik texnologiyalarni joriy etish bir qator muammolar bilan ham bog'liq.
O'qituvchilarning malakasi, moddiy-texnik bazaning yetishmasligi, o'quv dasturlarining
moslashuvchanligi va o'quvchilarning yangi texnologiyalarga moslashishi kabi omillar pedagogik
texnologiyalarni joriy etishda to'sqinlik qilishi mumkin. Ushbu muammolarni bartaraf etish uchun
o'qituvchilarning malakasini oshirish, ta'lim muassasalarini zamonaviy o'quv qurollari bilan
ta'minlash va o'quvchilar uchun moslashuv dasturlarini tashkil etish zarur.
Pedagogik texnologiyalarni tatbiq etishda hamkorlikning ahamiyati katta. Ta'lim
jarayonining barcha ishtirokchilari, jumladan, o'qituvchilar, o'quvchilar, ota-onalar va ta'lim
muassasasi ma'muriyati o'rtasida samarali hamkorlik yo'lga qo'yilishi kerak. Bu pedagogik
texnologiyalarning samaradorligini oshirishda muhim omil hisoblanadi.
Pedagogik texnologiyalar o'quvchilarning individual ehtiyojlarini hisobga olgan holda
o'quv materiallarini tanlash va ularni yetkazib berishga yordam beradi. Natijada, o'quvchilarning
bilim va ko'nikmalari rivojlanadi, kreativligi ortadi, shuningdek, mustaqil fikrlash va
muammolarni hal qilish ko'nikmalari shakllanadi.
Pedagogik texnologiyalarni tatbiq etishda eng keng tarqalgan usullar qatoriga loyiha
asosida ta'lim, muammoli ta'lim, hamkorlikdagi ta'lim, o'yinli ta'lim va axborot-kommunikatsiya
texnologiyalari asosidagi ta'lim kiradi. Bu texnologiyalar o'quvchilarning faol ishtirokini
ta'minlaydi va ularning shaxsiy sifatlarini rivojlantirishga yordam beradi.
Ta'lim-tarbiya jarayonida pedagogik texnologiyalarning samaradorligini oshirish uchun
tizimli yondashuv muhimdir. Bu o'qituvchilarning professional tayyorgarligi, moddiy-texnik
ta'minot, o'quv dasturlarining moslashuvchanligi va ta'lim jarayonining tizimli tashkil etilishi bilan
bog'liqdir. Pedagogik texnologiyalarni joriy etishda o'quvchilarning individual xususiyatlarini
hisobga olish, ularning qiziqishlari va ehtiyojlariga e'tibor qaratish zarur.
Kelajakda pedagogik texnologiyalarning yangi yo'nalishlarini ishlab chiqish va amaliyotga
tatbiq etish ta'lim sifatini yanada yuksaltirishga xizmat qiladi. Shu sababli, ta'lim tizimi
innovatsion yondashuvlar va zamonaviy pedagogik texnologiyalarni o'z ichiga olishi, ularni
muntazam ravishda rivojlantirib borishi lozim. Bu nafaqat o'quvchilarning bilim va ko'nikmalarini
rivojlantirishga, balki ta'lim jarayonini yanada samarali, qiziqarli va ta'sirchan qilishga xizmat
qiladi.
REFERENCES
1.
Ishmuxamedov, R.J. (2016). Innovatsion texnologiyalar yordamida ta'lim samaradorligini
oshirish yo'llari. Toshkent: Fan va texnologiya.
2.
Yuldashev, J.G., & Usmanov, S.A. (2012). Pedagogik texnologiyalar. Toshkent:
O'qituvchi.
3.
Tolipov, O'.Q., & Usmonboyeva, M.U. (2014). Pedagogik texnologiyalarning tatbiqiy
asoslari. Toshkent: Fan.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
983
4.
Xoliqov, A.A. (2017). Pedagogik mahorat. Toshkent: Iqtisod-moliya.
5.
Azizxo'jayeva, N.N. (2014). Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat. Toshkent:
Adabiyot uchqunlari.
6.
Mahmudov, M.A., & Yo'ldoshev, U.Y. (2015). Ta'lim texnologiyalari. Toshkent: Iqtisod-
moliya.
7.
Yo'ldoshev, J.G., & Hasanov, S.X. (2013). Ta'lim-tarbiya jarayonini boshqarishda
pedagogik texnologiyalarning o'rni. Toshkent: O'zbekiston Milliy ensiklopediyasi.
8.
Qodirov, B.B., & Abdullayeva, Sh.A. (2016). Pedagogik texnologiyalar: nazariya va
amaliyot. Toshkent: Tafakkur qanoti.
9.
Nishonaliyev, U.N., & Xasanov, S.X. (2014). Pedagogik texnologiyalar va pedagogik
mahorat. Toshkent: Iqtisod-moliya.
