2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
194
STUDENTLER TOPARLARINDA TRENIN’DI SHÓLKEMLESTIRIW QAǴIYDALARI
HÁM PSIXOLOG-TRENERDIŃ SHESHENLIK SHEBERLIGI
Turemuratova Aziza Begibaevna
Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universiteti assistenti.
Jaqsilikova Kamila Abat qizi
Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universiteti studenti.
Mamutova Gulbanu Asen qizi
Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universiteti studenti.
https://doi.org/10.5281/zenodo.15232030
Annotatsiya.
Bul izertlewde psixolog trenerlerdiń sheshenlik sheberligi hám studentler
menen kolloborativ (birge islesiw) jaǵdayında toparǵa múnásibetleri haqqında maǵlıwmatlar
beriledi. Psixolog trenerdiń qábiletleri, psixologiyalıq trenin’lerdi shólkemlestiriwde
qaģıydalarga ámel etiwi, oqiwshilar jámáátine qanday múnásibette boliwi haqqında tolıq
izertlewde aytıp ótilgen. Usı izertlewimizdiń tiykarǵı maqset hám wazıypalarınan biri bul psixolog
trenerlerdiń tájiriybesin asırıw menen bir qatarda studentler jámáátine psixologiyalıq trenin’
ótkeriwde zamanagóy baǵdarlamalardan paydalanıwdı usınıs etemiz. Psixolog-trenerler usı
izertlewde kórsetilgen qaǵıydalarǵa ámel qılsa, álbette trenin’ hámme ushın nátiyjeli boladı degen
pikirdemiz.
Tayanısh sózler:
Psixolog-trener, sheshenlik sheberligi, psixologik jandasıwlar,
psixologiyalıq-pedagogikalıq izertlewler, kollaboraciyalıq bilimlendiriw, psixologiyalıq trenin’,
studentler jámááti, psixologiyalıq maǵlıwmatlar.
TALABALAR GURUHLARIDA TRENINGNI TASHKIL ETISH QOIDALARI VA
PSIXOLOG-TRENERNING NOTIQLIK MAHORATI
Annotatsiya.
Ushbu tadqiqotda biz psixolog trenerlarning notiqlik mahorati va talabalar
bilan kolloborativ (hamkorlik) holatda guruhga munosabatlari haqida ma’lumotlar beriladi.
Psixolog trenerning qobiliyatlari, psixologik treninglarni tashkil etishda qoidalarga amal
qilishlari, talabalar jamoasiga qanday munosabatda bo’lishlari haqida batafsil tadqiqotda aytib
o’tilgan. Ushbu tadqiqotimizni asosiy maqsad va vazifalaridan biri bu psixolog trenerlarning
tajribasini oshirish bilan bir qatorda talabalar jamoasiga psixologik trening olib borishda
zamonaviy dasturlardan foydalanishni tavsiya qilamiz. Psixolog-trenerlar ushbu tadqiqotda
ko’rsatilgan qoidalarga amal qilsa albatta trening hamma uchun samarali bo’ladi degan
fikrdamiz.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
195
Kalit so’zlar:
Psixolog-trener, notiqlik mahorati, psixologik yondashuvlar, psixologik-
pedagogik tadqiqotlar, kolloborativ ta’lim, psixologik trening, talabalar jamoasi, psixologik
ma’lumotlar.
ПРАВИЛА ОРГАНИЗАЦИИ ОБУЧЕНИЯ В СТУДЕНЧЕСКИХ ГРУППАХ И
ОРАТОРСКОМУ МАСТЕРСТВУ ПСИХОЛОГА-ТРЕНЕРА
Аннотация.
В данном исследовании мы предоставляем информацию о навыках
публичных выступлений преподавателей психологии и их групповых взаимоотношениях в
ситуации сотрудничества (кооператива) со студентами. В исследовании подробно
описываются навыки психологического тренера, правила, которым он следует при
организации психологического обучения, а также то, как он взаимодействует с
учащимися. Одной из основных целей и задач данного исследования является повышение
опыта психологических тренеров, а также рекомендация использования современных
программ при проведении психологических тренингов для студенческой среды. Мы
считаем, что если психологи-тренеры будут следовать правилам, изложенным в данном
исследовании, обучение будет эффективным для всех.
Ключевые
слова:
Психолог-тренер,
навыки
публичных
выступлений,
психологические подходы, психолого-педагогические исследования, совместное обучение,
психологический тренинг, студенческий коллектив, психологические данные.
Kirisiw
Psixolog-trenerler kópshilik aldında sóylew qábiletleri psixologiya baǵdarı ushin júdá
áhmiyetli, sebebi olar quramalı psixologiyalıq túsiniklerdi nátiyjeli baylanıstıra alıwı, pikir-
talaslardı jeńillestire alıwı hám túrli auditoriyalar menen pikir alısıwı kerek. Psixologiya boyinsha
trenerlerdiń sheshenlik sheberligi (óneri) psixologiyalıq teoriyalar, izertlewler hám ámeliyatlardı
ápiwayı, túsinikli sózler menen túsindire alıwı kerek boladı. Bul, ásirese, psixologiyalıq trenin’
penen tanıs emes tamashagóyler ushın júdá áhmiyetli. Túsindiriwlerdiń qısqa hám mazmunlı
bolıwı tıńlawshılardıń itibarın tartıwǵa járdem beredi hám tiykarǵı xabarlardıń saqlanıwın
támiyinleydi. Trener sorawlar, talqılawlar yamasa shinigiwlar arqalı tıńlawshılardıń qatnasıwın
xoshametlewi kerek. Bul tek ǵana itibarlardı tartıp qoymastan, al qatnasıwshılarǵa túsiniklerdi jáne
de nátiyjeli ózlestiriwge járdem beredi. Psixologiya boyınsha trener óz tıńlawshılarınıń
emotsionalliq jaǵdayın hám juwapların túsiniwi júdá áhmiyetli.
Tájiriybeli psixolog-trenerler kóz-qaraslardı oqıp, dawısın, dene tilin yamasa
psixologiyalıq qatnaslardı beyimlestirip, adamlardı qolaylı hám anıq esitiletuǵının seziwi múmkin.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
196
Psixolog-trenerler ashıq, unamlı dene tilinen paydalanıwı, kóz benen túsinip pikir
júrgiziwi, pikirlerdi tastıyıqlaw ushın qol ımlarınan paydalanıwı hám qolaylı, qızıqlı bolıwı ushın
insan sanasındaǵı boslıq boylap háreketleniwi kerek. Birge islesiw (topar strukturası yamasa
kollaboraciyalıq jámáát) sharayatında studentler toparları ushın psixologiyalıq trenin’ usılı
tıńlawshılardıń dene tiline yamasa energiya dárejesine názik túrde beyimlesiwdi óz ishine aladı,
bul qatnasıqlar hám isenimdi bekkemlewge járdem beredi. Psixolog-trenerler kóbinese teoriyalıq
túsiniklerdi baylanıstırıw ushin gúrriń etiwden paydalanıwı múmkin. Jeke tájiriybeler yamasa
ámeliy izertlewler menen ortaqlasıw temanı insanıylastırıwı hám onı real turmıslıq jaǵdaylarǵa
kóbirek qollanıwı múmkin boladı. Psixologiyalıq túsinikler abstrakt boliwi múmkin, soniń ushin
metafora yaki analogiyadan paydalanıw ideyalardı ápiwayılastırıw hám aniqlastırıwģa járdem
beredi. Psixolog trener óz jantasıwın tıńlawshılardıń mútájlikleri, qızıǵıwshılıqları hám túsiniw
dárejesine sáykeslendiriwi kerek. Mısalı, psixologiya baǵdarında oqıp atırǵan studentleri ushın
seminar teoriyanı tereńirek úyreniwi múmkin, al korporativ trenin’ bolsa ámeliy qollanıwǵa
kóbirek itibar qaratıwı múmkin. Qıyın jaǵdaylardı sheshiw: qıyın sorawlardı, qıyın is-háreketlerdi
yamasa emotsionalliq jaqtan júklengen jaǵdaylardı, ásirese, ruwxıy salamatlıq sıyaqlı názik
tarawlarda sheshiw qábileti júdá áhmiyetli. Jaqsı psixologiya ustazı tınısh, empatikalıq hám
sheshimge baǵdarlanǵan bolıp qaladı. Ózine isenim: Isenim nátiyjeli prezentaciyanı usınıwdıń
gilti. Psixologlar óz tájiriybeleri hám nátiyjeli pikirlesiw qábiletine iseniwi kerek. Bul
tamashagóyler arasında isenim hám isenimdi bekkemlewge járdem beredi.
Tiykarǵı pikirlerdi atap ótiw hám tıńlawshılardı tartıw ushin ton, bálentlik hám dawıs
bálentligindegi ózgerislerden paydalanıw áhmiyetli. Psixologiya boyınsha trenerler asıqpaw
yamasa júdá áste sóylemew ushın tezlikti de eske alıwı kerek. Psixologiyanı kúshli túsiniw
psixolog-trenerlerge wákillik penen sóylewge hám sorawlarǵa isenim menen juwap beriwge
imkan beredi. Bul tájiriybe sorawlar menen shuǵıllanıw yamasa materiallardı tereńirek úyreniw
ushın zárúr. Psixologiya boyınsha trener eń sońǵı psixologiyalıq izertlewler hám usıllardan
xabardar bolıwı, olar tiyisli, dálillerge tiykarlanǵan maǵlıwmatlardı usınıwın támiyinlewi kerek.
Tamashagóyler zárúrliklerine juwap beriw: Soraw-juwap yamasa topar talqılawlarında
aktiv tıńlaw áhmiyetli. Psixoterapevt (psixoterapiya) arqalı tıńlawshılardıń gáplerin diqqat penen
tıńlawı, kerek bolǵanda anıqlawshı sorawlardı beriwi hám túsiniwdi kórsetiw ushın oylap juwap
beriwi kerek. Jaqsı psixolog-trener waqıttı nátiyjeli basqaradı hám kórgizbeniń hár bir bólimi ushın
kóp waqıt bolıwın támiyinleydi. Bul temalar yaki shinigiwlar arasında qanday mashqalasız ótiwdi
biliwdi óz ishine aladı. Psixoterapiya kóbinese názik temalardı óz ishine aladı.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
197
Psixolog-trener qatnasıwshılar óz pikirleri yaki sezimlerin bólise alatuģın qáwipsiz, qollap-
quwatlawshı ortalıqtı jaratadı. Bul emocional mashqalalardı sheshiw hám oqıw ortalıǵın jáne de
qolaylastırıw ushın járdem beriwi múmkin, biraq onı, ásirese, názik psixologiyalıq kontekstlerde
birge islesiw (kollaborativ) kónlikpelerin kúsheytetuǵın psixoterapiyalıq trenin’lerdi ótkeriwde
ádeplilik penen qollanıw kerek. Psixoterapevt hám psixolog trener óz tıńlawshılarınıń pikir-
usınısları ushın ashıqlı bolıwı kerek, bul olarǵa kórsetiw kónlikpelerin jaqsılawǵa járdem beredi.
Sonday-aq, olar ósiwdi xoshametlewshi tárizde qatnasıwshılarǵa konstruktiv pikir-
usınıslardı usınıwda maman bolıwı kerek. Psixolog-trenerdiń sheshenlik sheberligi, studentler
jámááti menen birge islesiw (kolloborativ) qatnasıqları úlken áhmiyetke iye, sebebi psixologiyalıq
tayarlıq adamlar menen islew, tek bilim emes, al psixologiyalıq táreplerdi de esapqa alıwdı talap
etedi. Bul eki tárepti jaqsıraq túsinip alayıq: Psixolog-trenerdiń sheshenlik sheberligi tómendegi
kónlikpelerdi óz ishine aladı: Psixolog-trener temanı anıq, qısqa hám túsinikli tárizde bayan etiwi
kerek.
Psixologiyalıq túsinikler quramalı bolıwı múmkin, sonıń ushın olardı ápiwayılastırıw hám
adamlar túsinetuǵın tárizde túsindiriw áhmiyetli. Psixolog-trener de emocional kontekstti esapqa
alıwı kerek. Temalar oqıwshılar yamasa tıńlawshılar ushın qızıqlı hám áhmiyetli bolıwı ushın olar
menen baylanısıw hám olardıń sezimlerine sáykes keletuǵın tárizde sóylew áhmiyetli.
Psixolog-trener óziniń dene tili, kóz tiyiwi, mimika, qol isharatları járdeminde lekciyanı
jáne de jaqsı hám túsinikli yetiwi kerek. Lekciyalardı qızıqlı etiw ushın psixolog-trener óz sózine
unamlı hám kewilli energiya qosıwı kerek. Bul studentlerdiń dıqqatın jámlewge járdem beredi.
Psixolog-trenerdiń studentler toparı menen baylanısı da júdá áhmiyetli, sebebi bul qatnas
studentler arasında bilim alıw hám óz ara járdem beriwge shaqıradı. Birge islesiw qatnası
tómendegi táreplerdi óz ishine aladı: Pikir almasıw hám pikir-talas: Psixolog-trener oqıwshılar
menen ashıq-aydın pikirlesiwge umtılıwı kerek. Toparda pikir almasıw hám dodalaw, adamlardı
óz pikirin bildiriwge iytermelew, hár bir oqıwshınıń pikirin tıńlaw, oqıw procesin tereńlestiredi.
Psixolog-trener tek lekciya menen emes, al studentler menen islewge háreket etiwi kerek.
Kóbinese, topar jumıslarında qatnasıw, simulyaciya hám rol oynaw arqalı studentler
arasında bekkem baylanıslar ornatıladı. Psixolog-trener oqıwshılar menen emocional baylanıs
bolıwı ushın olardı tıńlaw hám túsiniwge háreket yetiwi kerek. Bul óz gezeginde oqıwshılar
arasında óz-ara húrmet hám isenimdi bekkemleydi. Oqıwshı óz pikirin erkin bildirse, oqıw procesi
nátiyjelirek boladı. Hárbir student siyrek ushırasadı, sonıń ushın psixolog-trener studentler menen
individual jantasıwdı tabıwǵa háreket etiwi kerek.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
198
Hár bir insannıń mútájlikleri hám bilimlendiriw usılları hár qıylı, sonıń ushın shınıǵıwlar
individual mútájliklerge sáykes keletuǵın tárizde ótkeriliwi kerek. Unamlı hám qollap-
quwatlawshı ortalıqtı jaratıw kerek: Psixolog-trener toparda isenimli hám qáwipsiz ortalıqtı
jaratıwǵa umtılıwı kerek. Bul studentlerdi qátelesiwden qorıqpastan jańa ideyalardı úyreniwge
hám sınap kóriwge iytermeleydi. Motivaciya: birgeliktegi qatnasta psixolog-trener túrli
motivaciyalıq strategiyalardan paydalanıp, oqıwshılardı belsendilikke shaqırıwı hám olardıń bilim
alıwǵa qızıǵıwshılıǵın arttırıwı múmkin. Mısalı, topardaǵı jetiskenliklerdi belgilew, unamlı
pikirlerdi bildiriw hám studentlerdi xoshametlew. Psixolog-trener topar aǵzaların teń huqıqlı dep
biliwi hám olarǵa maqsetlerdi belgilew hám qararlar qabıl etiwde qatnasıw imkaniyatın beriwi
kerek.
Qátelerden úyreniw imkaniyatların jaratıwdıń tiykarģı pedagogikalıq hám psixologiyalıq
principleri: Oqıwshılar qátelerinen sabaq alıwı ushın olarǵa qátelerdi tán alıw hám dúzetiw
imkaniyatın beriw kerek. Bunday proceslerde psixolog-trener járdem beriwi kerek. Psixolog-
trener óz oqıwshılarınıń mútájlikleri hám qızıǵıwshılıqların tıńlawı, olardıń maqsetlerine erisiwde
járdem beriwi kerek. Olardıń pikirlerin bahalı hám áhmiyetli dep esaplaw qatnasıwshılardı oqıw
procesinde jedellestiredi.
Juwmaq
Psixolog-trenerdiń sheshenlik sheberligi hám bir topar studentlerge birgeliktegi
(kolloborativ) qatnas jasawı olardıń tabıslı oqıwı ushın gilt esaplanadı. Psixolog-trener lekciyanı
nátiyjeli hám túsinikli etiw, oqiw procesinde studentler menen aktiv hám konstruktiv múnásibette
boliw, unamlı hám qolaylı ortalıq jaratıw arqalı óz wazıypasın tabıslı orınlawı múmkin. Psixolog-
trenerdiń sheshenlik sheberligi ózinde ekspert bilimleri, sezimiy intellekt hám túrli auditoriya
menen nátiyjeli pikir alısıw qábiletin ózinde jámlegen. Eń jaqsı trenerler tek bilimli emes, al óz
tıńlawshıların tartıw, kúsheytiw hám ilhamlandırıw, unamlı hám tásirsheń oqıw tájiriybesin jaratıw
ushın tájiriybeli psixologiyalıq trenin’den paydalanadı. Psixolog trener óziniń pedagogikalıq
sheberliginen hám psixologiyalıq potencialınan kelip shiqqan halda trenin’ shólkemlestiriwi
múmkin.
REFERENCES
1.
Turemuratova, Aziza, Rita Kurbanova, and Barno Saidboyeva. "EDUCATIONAL
TRADITIONS IN SHAPING THE WORLDVIEW OF YOUNG PEOPLE IN FOLK
PEDAGOGY." Modern Science and Research 2.10 (2023): 318-322.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
199
2.
Jarilkapovich, Matjanov Aman. "Program Technology for Choosing an Effective
Educational Methodology Based on Modern Pedagogical Research in The Educational
System." CURRENT RESEARCH JOURNAL OF PEDAGOGICS 6.02 (2025): 30-33.
3.
Jarilkapovich, Matjanov Aman. "USE OF PEDAGOGICAL METHODS BASED ON
THE MODERN EDUCATIONAL PROGRAM TO INCREASE THE EFFECTIVENESS
OF EDUCATION." European International Journal of Pedagogics 4.06 (2024): 26-33.
4.
Turemuratova, Aziza. "TRADITIONS OF FORMING THE SPIRITUAL AND MORAL
WORLDVIEW OF YOUNG PEOPLE IN PEDAGOGY." Евразийский журнал
академических исследований 3.7 (2023): 225-229.
5.
Kurbanova, R. J., and B. E. Saidboeva. "MAKTAB VA OILADA ESTETIK TARBIYANI
SHAKLLANTIRISH
JARAYONIDA
O'QUVCHILARNING
AKSIOLOGIK
DUNYOQARASHINI RIVOJLANTIRISH." Inter education & global study 9 (2024):
114-121.
6.
Begibaevna, T. A. "USE OF EDUCATIONAL TRADITIONS OF FOLK PEDAGOGY
IN FORMING YOUTH WORLD VIEW." EPRA International Journal of Research and
Development (IJRD) 8.6 (2023): 266-268.
7.
Turemuratova, A., and I. Ostonakulov. "USING PROVERBS AS A WAY OF FOLK
PEDAGOGY TO IMPROVE THE KNOWLEDGE OF YOUTH." International Journal of
Intellectual Cultural Heritage 2.6 (2022): 60-63.
8.
Begibaevna, Turemuratova Aziza. "Students’ Thinking Skills and Outlook through
Pedagogical Principles in the Higher Education System Formation." American Journal of
Language, Literacy and Learning in STEM Education (2993-2769) 1.8 (2023): 358-361.
9.
Turemuratova, A. "EDUCATIONAL TRADITIONS IN THE FORMATION OF YOUNG
PEOPLE'S WORLD VIEW IN FOLK PEDAGOGY." (2023).
10.
Turemuratova, A. "USE OF EDUCATIONAL TRADITIONS OF FOLK PEDAGOGY IN
FORMING YOUTH WORLD VIEW." EPRA International Journal of Research and
Development (IJRD).–2023 (2023).
11.
Begibaevna, Turemuratova Aziza. "EFFECTIVE EDUCATIONAL INDICATORS OF
MULTI-VECTOR APPROACHES IN FORMING COLLABORATIVE SKILLS OF
STUDENTS BASED ON PEDAGOGICAL METHODS OF INNOVATIVE
EDUCATION." International Journal of Pedagogics 4.11 (2024): 153-157.
12.
Begibaevna, Turemuratova Aziza, Kujamuratova Gulnaz Jumabayevna, and Iskendarova
Shayra
Sabirovna.
"PEDAGOGICAL
MECHANISMS
OF
DEVELOPING
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
200
COLLABORATIVE SKILLS OF STUDENTS BASED ON A MULTI-VECTOR
APPROACH." International Journal of Pedagogics 4.09 (2024): 55-62.
13.
Turemuratova, A., and B. Temirbekov. "Mustahkam oilani shakllantirishda yoshlarda
naql-maqollardan foydalanishning tarbiyaviy-psixologik ahamiyati." (2022).
14.
Turemuratova, A., and J. Asamatdinova. "Talabalar qadiriyatqa bag'darlang'anliqti
rivajlantiruwda auditoriyadan tis shinig'iwlardin'roli." (2021).
15.
Begibaevna, Turemuratova Aziza. "APPLYING METHODS THAT IMPROVE
STUDENTS'COLLABORATIVE
SKILLS
BASED
ON
MULTI-VECTOR
PEDAGOGICAL APPROACHES." European International Journal of Pedagogics 4.11
(2024): 178-182.
