2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
224
PSIXOLOGIK TRENINGLARDA GURUHLAR BILAN ISHLASHNING ASOSIY
TALABLARI HAQIDA MAʼLUMOTLAR
Turemuratova Aziza Begibaevna
Qoraqalpoq davlat universiteti “Pedagogika va psixologiya” kafedrasi assistenti.
Kaypnazarov Turgʻanbay Jaksibay uli
Qoraqalpoq davlat universiteti talabasi.
Embergenov Atabek Shimbergen uli
Qoraqalpoq davlat universiteti talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.15232105
Annotatsiya.
Mazkur tezisda psixologik treninglar jarayonida guruhlar bilan ishlashning
ilmiy-psixologik asoslari, samarali muloqotni tashkil etish qoidalari, ishtirokchilar o‘rtasidagi
o‘zaro ta’sir mexanizmlari, shuningdek, ijtimoiy-psixologik holatlarni boshqarish tamoyillari
keng tahlil qilinadi.
Guruhli treninglarning samaradorligi ko‘p jihatdan ishtirokchilarning o‘zaro ishonchi,
xavfsiz kommunikativ muhit, individual va kollektiv faoliyatni uyg‘unlashtirish qobiliyatiga
bog‘liq bo‘lgan holda, bu tezis aynan shu omillarni ilmiy nuqtai nazardan asoslab beradi.
Kalit so‘zlar:
psixologik trening, guruh psixologiyasi, muloqot madaniyati, ishonch
muhitini yaratish, empatiya, feedback.
INFORMATION ABOUT THE BASIC REQUIREMENTS FOR WORKING WITH
GROUPS IN PSYCHOLOGICAL TRAINING
Abstract.
This thesis provides a comprehensive analysis of the scientific and psychological
foundations of working with groups in the process of psychological training, the rules for
organizing effective communication, the mechanisms of interaction between participants, as well
as the principles of managing socio-psychological situations.
Since the effectiveness of group training largely depends on the mutual trust of
participants, a safe communicative environment, and the ability to combine individual and
collective activities, this thesis substantiates these factors from a scientific point of view.
Keywords:
psychological training, group psychology, communication culture, creating an
environment of trust, empathy, feedback.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
225
KIRISH
Psixologik treninglar zamonaviy psixologik amaliyotda inson salohiyatini ochish,
shaxslararo munosabatlarni mustahkamlash, psixologik muammolarni yechish va ijtimoiy
moslashuvni yengillashtirishda keng qo‘llanilayotgan samarali usullardan biridir. Ayniqsa, guruh
shaklidagi treninglar – bu nafaqat individual, balki kollektiv ong va xatti-harakatlarni o‘zgartirish,
ijtimoiy tajriba almashinuvi, hamkorlik madaniyati, empatiya va muloqotni rivojlantirish imkonini
beruvchi psixologik maydon hisoblanadi. Shu nuqtai nazardan, psixologik treninglarda guruhlar
bilan ishlash nafaqat texnik jihat, balki murakkab psixologik jarayon bo‘lib, o‘ziga xos qoidalar
va mexanizmlarga asoslanadi.
ASOSIY QISM
Guruh bilan ishlashda birinchi navbatda psixologik xavfsizlik muhitini shakllantirish zarur.
Trening ishtirokchilari faqat o‘zlarini baholanmaslik, tanqid qilinmaslik, fikrlari inkor
etilmaslik kafolatini his qilgan taqdirdagina, o‘z emotsiyalari, tajribalari va qarashlarini erkin
ifodalash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Shuning uchun trener guruhda axloqiy mezonlar asosida
maxfiylikni ta’minlash, mulohaza qilishda bag‘rikenglik, o‘zaro hurmat va samimiylik
tamoyillariga qat’iy rioya qilinadigan ijtimoiy-psixologik muhitni barpo etishi shart.
Ikkinchi muhim qoida bu — guruh a’zolarining faol ishtirokini rag‘batlantirishdir.
Treningda passiv kuzatuvchi emas, balki faol muloqotchi bo‘lish prinsipiga asoslanadi.
Buning uchun “ochiq savollar”, “rolli o‘yinlar”, “bahs-munozara”, “refleksiv doira” kabi
metodlar samarali vosita sifatida tavsiya etiladi. Har bir ishtirokchining o‘z shaxsiy fikrini
bildirishi, tajriba almashishi va boshqalarni tinglashi psixologik treningning asosiy natijalaridan
biri – o‘z-o‘zini anglash va boshqalarni tushunish darajasini oshiradi.
Yana bir asosiy qoidalardan biri – bu “feedback” (aloqa) madaniyatini shakllantirishdir.
Trening jarayonida har bir ishtirokchining nutqiga yoki harakatiga nisbatan bildirilgan
izohlar konstruktiv, ijobiy, shaxsiyatga qaratilmagan va o‘rgatuvchan bo‘lishi kerak. Feedback
o‘zaro muloqotda ochiqlikni kuchaytiradi, ishonchni mustahkamlaydi, shaxsiy o‘sish uchun
rag‘bat beradi. Shu sababli trenerlar ishtirokchilarga “men-habar” (ya’ni “men shunday his
qildim...”) modelidan foydalanishni o‘rgatishlari muhim.
Treningda samarali guruh ishining yana bir tamoyili bu — guruh dinamikasini
boshqarishdir. Guruhdagi har bir ishtirokchi o‘z psixologik roli, holati va ehtiyojlari bilan bu
dinamikaning ajralmas qismidir. T. Nyuman va K. Loflinlar tomonidan ishlab chiqilgan “guruh
rivojlanish bosqichlari” nazariyasiga ko‘ra, har bir guruh birinchi bosqichda “yo‘l izlash”, ikkinchi
bosqichda “zidlik”, uchinchi bosqichda “normallashuv”, so‘ngra “faoliyat”, va nihoyat “yakuniy
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
226
refleksiya” bosqichlaridan o‘tadi. Trener har bir bosqichda yuzaga keladigan psixologik holatlarni
oldindan bilishi, ular bilan ishlash usullariga ega bo‘lishi lozim.
Shuningdek, treninglar doirasida guruh ichidagi roli va statuslarni muvozanatlashtirish
zarur. Guruhda dominanta (ustun) shaxslar va aksincha, o‘z fikrini aytishga tortinadiganlar bo‘lishi
tabiiy. Trenerning vazifasi – barcha ishtirokchilarning fikrlarini bir xil qadrlash, ularni teng
darajada faoliyatga jalb etish va hech kim o‘zini chetda qolgan deb his qilmasligini ta’minlashdir.
Psixologik jihatdan bu “guruh iqlimi” deb nomlanadigan tushunchaga borib taqaladi. Ijobiy iqlim
bo‘lishi uchun guruhda ishonchli, iliq, samimiy va do‘stona aloqalar bo‘lishi kerak.
Nihoyat, treningning asosiy maqsadi — bu refleksiyani uyg‘otish, ya’ni ishtirokchilarning
o‘zlaridagi ruhiy o‘zgarishlarni anglashiga ko‘maklashishdir. Har bir mashg‘ulot yakunida “men
nimani o‘rgandim?”, “nima meni o‘ylantirdi?”, “qanday his qildim?” kabi savollar orqali
ishtirokchilar o‘z fikr va tuyg‘ularini anglaydilar. Bu refleksiya orqali shaxsiy o‘sish, o‘z-o‘zini
boshqarish va ijtimoiy muvofiqlik rivojlanadi.
Psixologik treninglarda guruh bilan ishlash samaradorligini belgilovchi omillardan yana
biri bu – ko‘p darajali identifikatsiya va introjektsiya jarayonlaridir. Ushbu psixodinamik
jarayonlar orqali ishtirokchilar trening davomida o‘zlarini boshqa guruh a’zolari bilan
qiyoslaydilar, ularning fazilatlari, emotsional reaksiyalari va qaror qabul qilish usullarini ruhiy
jihatdan ichki dunyosiga “singdiradi”. Bu holat psixologik ta’sirchanlikni kuchaytiradi, yangi
ijtimoiy rollarni sinab ko‘rish va o‘z-o‘zini yangilashga olib keladi. Ayniqsa, bu holat yoshlar va
yetuklik yoshidagi ishtirokchilar orasida tez-tez kuzatiladi. Trenerning vazifasi – bu jarayonlarni
boshqarish, noto‘g‘ri identifikatsiyadan saqlanish, individual chegaralarni himoya qilish va
sog‘lom psixologik “men” konsepsiyasini mustahkamlashdir.
Shuningdek, guruh bilan ishlashda metakommunikatsiya fenomeni ham e’tibordan chetda
qolmasligi kerak. Bu atama ostida nafaqat aytilgan gaplar, balki mimika, tana holati, tovush
ohangi, pauzalar va ko‘z qarashlari orqali beriladigan ruhiy ma’lumotlar tushuniladi. Trening
jarayonida metakommunikativ signallar ko‘pincha ishtirokchilarning ichki qarshiliklarini, ichki
ziddiyatlarini yoki aksincha, ishonch va samimiylikni ifodalaydi. Trener bu noverbal belgilarni
sezish, talqin qilish va ular asosida muhokamani rivojlantirish ko‘nikmasiga ega bo‘lishi lozim.
Chunki ba’zan aytilmagan, lekin sezilgan hissiyotlar guruhdagi dinamikani tubdan
o‘zgartirib yuborishi mumkin.
XULOSA VA MUNOZARA
Xulosa qilib aytganda, psixologik treninglarda guruhlar bilan ishlash psixologik bilim,
pedagogik sezuvchanlik, yuqori darajadagi muloqot madaniyati va individual yondashuvni talab
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
227
etadi. Trening samarasi ko‘p jihatdan ishtirokchilar o‘rtasidagi o‘zaro ishonch, xavfsiz muhit va
faol ishtirokga bog‘liq. Trener uchun esa eng muhim vazifa — bu guruh ichida konstruktiv,
o‘zgarishga ochiq, psixologik jihatdan qulay ijtimoiy maydon yaratishdir. Bu orqali trening
nafaqat shaxsiy o‘sish, balki jamiyatda psixologik madaniyatni rivojlantirish vositasiga aylanadi.
REFERENCES
1.
Turemuratova, Aziza, Rita Kurbanova, and Barno Saidboyeva. "EDUCATIONAL
TRADITIONS IN SHAPING THE WORLDVIEW OF YOUNG PEOPLE IN FOLK
PEDAGOGY." Modern Science and Research 2.10 (2023): 318-322.
2.
Jarasovna, Kurbanova Rita. "The Role of National Values in Shaping the Aesthetic
Worldview of Schoolchildren." International Journal of Pedagogics 5.03 (2025): 55-58.
3.
Turemuratova,
Aziza,
and
Kamola
Yoldasheva.
"PSYCHOLOGICAL
CONFIDENTIALITY OF THE FORMATION OF STUDENTS'COLLABORATIVE
SKILLS BASED ON MULTI-VECTOR APPROACHES IN EDUCATION." Modern
Science and Research 4.4 (2025): 262-269.
4.
Jarilkapovich, Matjanov Aman. "Program Technology for Choosing an Effective
Educational Methodology Based on Modern Pedagogical Research in The Educational
System." CURRENT RESEARCH JOURNAL OF PEDAGOGICS 6.02 (2025): 30-33.
5.
Jarilkapovich, Matjanov Aman. "USE OF PEDAGOGICAL METHODS BASED ON THE
MODERN EDUCATIONAL PROGRAM TO INCREASE THE EFFECTIVENESS OF
EDUCATION." European International Journal of Pedagogics 4.06 (2024): 26-33.
6.
Turemuratova, Aziza, Shahlo Matmuratova, and Nargisa Tajieva. "THE DEPENDENCE OF
MULTI-VECTOR
APPROACHES
ON
PEDAGOGICAL
METHODS
AND
PSYCHOLOGICAL TRAINING IN IMPROVING STUDENTS'COLLABORATIVE
SKILLS BASED ON THE EDUCATIONAL PROGRAM." Modern Science and Research
4.4 (2025): 50-55.
7.
Turemuratova, Aziza, and Marhabo Kenjayeva. "KO’P VEKTORLI YONDASHUVLAR
ASOSIDA
TALABALARNING
KOLLOBORATIV
KO’NIKMALARINI
RIVOJLANTIRISHNING PSIXOLOGIK TRENING USLUBI." Modern Science and
Research 4.4 (2025): 252-261.
8.
Turemuratova, Aziza, Umida Uzakbaeva, and Dilafroʻz Nuriyeva. "BASIC CONCEPTS OF
FAMILY PSYCHOLOGY AND OVERCOMING PSYCHOLOGICAL PROBLEMS."
Modern Science and Research 4.4 (2025): 104-109.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
228
9.
Turemuratova, Aziza, Maftuna Masharipova, and Ma'mura Atabayeva. "RESEARCH ON
IMPROVING STUDENTS'COLLABORATIVE SKILLS BASED ON MULTI-VECTOR
PSYCHOLOGICAL TRAINING APPROACHES." Modern Science and Research 4.4
(2025): 90-97.
10.
Begibaevna, Turemuratova Aziza, Kushbaeva Indira Tursinbaevna, and Dawletmuratova
Raxila
Genjemuratovna.
"THE
MAIN
ESSENCE
OF
DEVELOPING
STUDENTS'COLLABORATIVE
SKILLS
BASED
ON
MULTI-VECTOR
PEDAGOGICAL APPROACHES IN MODERN EDUCATION." CURRENT RESEARCH
JOURNAL OF PEDAGOGICS 5.09 (2024): 43-46.
