2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
291
PSIXOLOGIYALIQ TRENIN’DE ÁMELIY SHINIǴIWLARDI QÓLLAWDIŃ
USILLARI
Turemuratova Aziza Begibaevna
Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universiteti assistenti.
Azizaturemuratova85@gmail.com
Tleumuratova Aysara Maxammadiyar qizi
Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universiteti studenti.
Qoqashova Roza Torebay qizi
Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universiteti studenti.
https://doi.org/10.5281/zenodo.15255151
Annotatsiya.
Bul izertlewde biz psixologiyalıq trenin’lerdi ámeliy shınıǵıwda qóllawdıń
áhmiyeti haqqında maǵlıwmatlardı keltirip ótemiz. Izertlewimiz dawamında psixologiyalıq
trenin’lerdi shólkemlestiriwdiń tiykarǵı qaǵıydaları hám psixologiyalıq izertlewlerge tiykarlanǵan
pikirlerdi talqılaw etdik. Izertlewimiz dawamında avtorlar kópshilik psixologiyalıq metodlardı
úyrenip shiqqan halda psixologiyalıq trenin’lerdi shólkemlestiriwde jańa ideyalarǵa iye boldı.
Gilt sózler
:
Shaxstıń dúnyaǵa kóz qarası, psixologiyalıq trenin’ler, psixolog -trener,
psixologiyalıq izertlewler, psixologiyalıq metodlar.
PSIXOLOGIK TRENINGDA AMALIY MASHG'ULOTLARNI QO'LLASHNING
USULLARI
Annotatsiya.
Ushbu tadqiqotda biz psixologik treninglarni amaliy mashg'ulotda
qo'llashning ahamiyati haqida ma'lumotlarni keltirib o'tamiz. Tadqiqotimiz davomida psixologik
treninglarni tashkillashtirishning asosiy qoidalari va psixologik tadqiqotlarga asoslangan
fikrlarni muhokama qildik. Tadqiqotimiz davomida mualliflar ko'pchilik psixologik metodlarni
o'rganib chiqgan holda psixologik treninglarni tashkillashtirishda yangi g'oyalarga ega bo'ldi.
Kalit so’zlar:
Shaxsning dunyoqarashi, psixologik treninglar, psixolog-trener, psixologik
tadqiqotlar, psixologik metodlar.
METHODS OF USING PRACTICAL EXERCISES IN PSYCHOLOGICAL TRAINING
Abstract.
In this study, we present information about the importance of using psychological
training in practical training. During our study, we discussed the basic rules for organizing
psychological training and ideas based on psychological research. During our study, the authors
studied many psychological methods and gained new ideas for organizing psychological training.
Keywords:
Personality worldview, psychological training, psychologist-trainer,
psychological research, psychological methods.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
292
Trenin’ túsinigi hám onıń sebepleri psixolog trener ushın hám bul jerge jıynalǵan
tıńlawshılar ushın túrlishe bolıwı múmkin. Mashqalalı boladı, qashan trener hám tıńlawshılardıń
dúnya qarasları hár qıylı bolǵan jaǵdaylarda kórip shıǵıladı. Trenin’te tiykarǵı wazıypa ne degen
sorawǵa juwap beriw ushın "trenin’" túsinigi neni ańlatatuǵının tallap alıw maqsetke muwapıq
bolar edi. Trenin’ sózi inglis tilinen alınǵan bolıp, shınıǵıw islew túsinigin ańlatadı. Shınıǵıwdıń
tiykarı nede? Shınıǵıw waqtında insan shınıǵıwı múmkin bolǵan háreketlerdi ámelge asıradı.
Mısalı, insan júziwdi úyreniwi ushın ol aldın suwda tura alıwdı úyreniwi kerek, olardı
qurǵaq basseynde shınıǵıwı júdá qızıq. Sonnan kelip shıqqan halda ayırımlardıń sózlerine qarsılıq
bildiriw orınlı, olardıń pikirinshe: "trenin’ bul turmıstıń qanday da bir modeli, reallıqtı shınıqtırıw
usılı, ol haqıyqıy turmısqa uqsaydı." Bul naduris kózqaras. Jasawdı úyreniw ushın insan jasawı
kerek. Demek trenin’ qatnasıwshılar turmısınıń bir bólegi bolıp qalıwı kerek.
Trenin’niń quramı neden ibarat? Bul sorawǵa juwap beriwden aldın ámeliy psixologtiń
maqset wazıypaların anıqlastırıw hám analizlew kerek boladı. Álbette bul haqqında kóplegen
jaǵdaylar keltirilgen. Psixologtıń bilimlendiriwdegi wazıypası: psixologiyalıq járdem kórsetiw,
psixologiyalıq járdem beriw, bala rawajlanıwınıń optimal varianttı jaratıw hám basqalar. Barlıq
baǵdarlarda tiykarǵı maqsetler bar desek asıra aytqan bolmaymız. Barlıq psixologiyalıq
xızmetlerde bala rawajlanıwı hám onıń ómirindegi unamlı ózgerislerdiń analizi bar. Bunda
psixolog baladan uzaǵıraq iskerlikte turǵanday kórinedi, oǵan uzaǵınan járdem berip turǵanday
seziledi. Áyne úlkenler hám balalar psixologtıń qatnasına onnan keńes sorawǵa baradı. Olar
mashqalalarǵa dus kelse, psixologtan onıń sheshimin sheship beriwin soraydı. Kópshilik
qánigelerdiń pikirinshe, trenin’ toparın demokratiyalıq jol menen basqarıw maqul, direktivlikke
tánlik avtoritarlıq usıldıń ústinliginen derek beredi, bul unamsız aqıbetlerge alıp keliwi múmkin,
biraq izertlewlerdiń kórsetiwinshe ayırım jaǵdaylarda avtoritarlıq usıldı qollanıw jaqsı nátiyje
beredi: 1) topardıń wazıypası anıq baǵdarlanǵan jaǵdayda; 2) qatnasıwshılar kúshli stress tásirinde
bolsa; 3) dinamika topar ushın anıq bolmaǵanda hám qatnasıwshılar óz wazıypaların tolıq
ańlamaǵanında (K. Rudestam, 1993). Kópshilik nurlar trenin’ basında olardı qattı basqarıwın hám
anıq maqset wazıypalarınıń bar bolıwın qáleydi. Bul uyalıw, álbette, baslanǵısh basqısh ushın
kerek bolıwı múmkin, bunda qatnasıwshılardaǵı uyalıwshılıq jaǵdayın, qáweterleniw dárejesin
azaytıw múmkin. Sonıń menen birge tájiriybeli basshı áste-aqırınlıq penen topardı ózin-ózi
basqarıw jaǵdayına alıp keliwi múmkin. Eń nátiyjeli usıl bul liberal usıl esaplanadı. Bunda trener
qatnasıwshılar ortasında passiv jaǵdayǵa iye bolmawı kerek, bunda psixoterapevtler kóp waqıt
dawamında topardıń islep atırǵan isine aralaspay turadı, olardıń bir sheshimge keliwin kútedi.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
293
Sonı da atan ótiw zárúr, anıq trenin’ mektepleri hám topardı basqarıw jaǵdayların parallel
ámelge asırmaw talan etiledi. Basqarıw usılı hám basqarıwshınıń jeke pazıyletleri arasında
baylanıs bolıwı zárúr, sonda ǵana trenin’ óz nátiyjesin beriwi múmkin. Bunnan tısqarı, topardıń
rawajlanıwına qaray eksperttiń basqarıw usılınıń ózgeriwi bul basqarıwshınıń maman qánige
ekenliginen derek beredi.
Topar baslawshısı shaxsınıń sıpatlaması.
Kóplegen qánigelerdiń (A.Kosevska, S.Kratoxvil, M.Liberman, K.Rodjers, Slavson,
I.Yalom hám basqa alımlar) pikirin uliwmalastırıp, trenin’ basqarıwshısı tómendegi sipatlarga iye
bolatuģının atap ótiw múmkin:
• kliyentke itibar qarata alıw, oǵan járdem bere alıw;
• óz pikirlerine ashıqlıq, sabır-taqat hám jaǵdayǵa beyimlese alıw;
• empatiklik, seziwsheńlik, emocional komfort ortalıǵın jarata alıw;
• toparda óz emociyaların anıq kórsete alıw qábiletiniń bar ekenligi;
• entuziazm hám optimizm, qatnasıwshılardıń ózgeriwine iseniw qábileti;
• ózin-ózi basqara alıw, anıqsızlıqlar hám frustrasiyaǵa shıdamlılıq, ózin-ózi basqarıwdıń
joqarı dárejesi;
• ózine isenim, ózine unamlı múnásibette bolıw, ózin haqıyqıy bahalaw, óziniń mashqalalı
jaǵdayların, mútájliklerin, motivlerin ańlaw;
• bay qıyal, intuciya;
• intellekttiń joqarı dárejesi.
Psixokorrekciyalıq topar boyınsha iri qániges K.Rudestamnıń pikirinshe "Topar menen
islegen basshıda kórkemlik, ilimiy qábilet bolıwı talap etiledi, bunda ol sezim hám intuciyanı
arnawlı usıl hám koncepciyalarǵa birlestire alıwı kerek. Topar dinamikası waqtında álbette intuitiv
sıpatlar artadı."
Trenin’ toparına baslawshılardı tayarlaw
Trenerlerdi tayarlaw hám trenin’ bolıwǵa talap mámleketimizde sońǵı on jılǵa kelip artıwdı
basladı. Házirgi kúnge kelip Ózbekstanda psixolog másláháchilerdiń sanı ádewir artqan. Sońǵı on
jıl ishinde psixologiyaga bolǵan qızıǵıw mámleket dárejesinde ámelge asırıla basladı, házirgi
kúnge kelip hár bir mákemede psixolog shtatınıń bar etkenligi bunıń ayqın dáliyli esaplanadı.
Házirgi kúnde qorǵalatuǵın dissertaciyalardı esapqa alsaq ta sońǵı on jıl ishinde olardıń
kóbeygenligin baqlawımız múmkin. Házirgi kúnge kelip kóplegen psixolog qánigeler tek
teoriyalıq jaqtan ǵana emes, al ámeliy jaqtan da jetik qánigeler bolip jetilisip atır. Házirgi kúnge
kelip individual hám topar tárizinde isleytuǵın qánigelerge bolǵan talap artıp barmaqta.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
294
Házirgi kúnde kóplegen qısqa múddetli kurslardıń kópligine qaramastan qánige
psixologlarǵa bolǵan talap jáne de artpaqta. Biraq psixologlarǵa bolǵan mútájliklerdi
qanaatlandırıw ushin bul jeterli jaǵday esaplanbaydı. Házirgi kúnde mámleket kóleminde trenin’
toparları qanday bolıwı kerek, olardıń wazıypası nelerden ibarat bolıwı kerekligi haqqında anıq
túsinikler joq, hár bir qánige óz bilgeninshe, óz tájiriybelerine súengen halda bilim bermekte.
Házirgi kúnde trenin’ sabaqları mámleketlik emes shólkemler sheńberinde keńnen ámelge
asırılmaqta, olarda hesh qanday qadaǵalaw jaǵdayı joq, olar ne qálese sonı qarıydarlarǵa berip
kelmekte. Oǵan bola qánige bolmaǵanlar da házirgi kúnge kelip trenin’ ótkeriw imkaniyatına iye
bolmaqta, bul psixologiyalıq kózqarastan nadurıs jaǵday esaplanadı. Olar hár qıylı maqsette
trenin’ sabaqların ótkermekte.
Biziń pikirimizshe, topar trenerlerin jetistiriw álbette joqarı dárgayda bolıwı zárúr. Bunday
bilim beriw tómendegi qádemlerdi óz ishine alıwı talap etiledi:
1. Birinshi teoriyalıq sabaq penen birgelikte álbette ámeliy shınıǵıw bolıwı zárúr, bunda
baylanıs trenin’i, birinshi tanısıwdıń maqset hám wazıypaları, topar awızbirshiligin sińdiriw.
Bunnan tısqarı ózin-ózi ańlaw, óz is-háreketin qadaǵalaw trenin’lerin kirgiziw zárúr.
2. Teoriyalıq bilimlerdi alǵannan soń studentler arnawlı oqıw kursın tıńlawı talap etiledi,
bunda toparlıq trenin’niń nızamlılıqları, onı ótkeriw shárt-sharayatları menen tanısıwı zárúr.
Bunda hár túrli psixotexnikalıq qurallardan da nátiyjeli paydalanıw talap etiledi. Bul jaǵdayda
qatnasıwshılardıń videotaspaları da tallanadı hám ádebiyatlar úyreniledi.
3. Keyingi basqıshta studentler túrli baǵdarlardıń trenin’inde qatnasıwı talap etiledi, bunda
olar usı mekteplerdiń psixotexnika quralları hám usılların úyrenedi. Soǵan bola student óz
baǵdarın tańlawı múmkin boladı.
4. Teoriyalıq tárepler menen birgelikte álbette student trenin’ sabaqların shólkemlerde
ótkeriwi talap etiledi, bul jaǵdayda student trenin’te belsene qatnasıwı kerek.
5. Keyingi basqıshta student trenin’ baslawshısı sıpatında qatnasıwı zárúr, bunda studentler
supervizorlar sıpatında qatnasıwı zárúr.
REFERENCES
1.
Turemuratova, Aziza, Rita Kurbanova, and Barno Saidboyeva. "EDUCATIONAL
TRADITIONS IN SHAPING THE WORLDVIEW OF YOUNG PEOPLE IN FOLK
PEDAGOGY." Modern Science and Research 2.10 (2023): 318-322.
2.
Kurbanova, R. J., and B. E. Saidboeva. "MAKTAB VA OILADA ESTETIK TARBIYANI
SHAKLLANTIRISH
JARAYONIDA
O'QUVCHILARNING
AKSIOLOGIK
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
295
DUNYOQARASHINI RIVOJLANTIRISH." Inter education & global study 9 (2024): 114-
121.
3.
Jarasovna, Kurbanova Rita. "The Role of National Values in Shaping the Aesthetic
Worldview of Schoolchildren." International Journal of Pedagogics 5.03 (2025): 55-58.
4.
Asamatdinova, J., and B. Saidboeva. "Diagnosis and Correction of the Development of
Value Orientation in Students in the Process of Moral and Aesthetic Education." JournalNX
9.6 (2023): 274-277.
5.
Turemuratova,
Aziza,
and
Kamola
Yoldasheva.
"PSYCHOLOGICAL
CONFIDENTIALITY OF THE FORMATION OF STUDENTS'COLLABORATIVE
SKILLS BASED ON MULTI-VECTOR APPROACHES IN EDUCATION." Modern
Science and Research 4.4 (2025): 262-269.
6.
Turemuratova, Aziza, Shahlo Matmuratova, and Nargisa Tajieva. "THE DEPENDENCE OF
MULTI-VECTOR
APPROACHES
ON
PEDAGOGICAL
METHODS
AND
PSYCHOLOGICAL TRAINING IN IMPROVING STUDENTS'COLLABORATIVE
SKILLS BASED ON THE EDUCATIONAL PROGRAM." Modern Science and Research
4.4 (2025): 50-55.
7.
Turemuratova, Aziza, and Marhabo Kenjayeva. "KO’P VEKTORLI YONDASHUVLAR
ASOSIDA
TALABALARNING
KOLLOBORATIV
KO’NIKMALARINI
RIVOJLANTIRISHNING PSIXOLOGIK TRENING USLUBI." Modern Science and
Research 4.4 (2025): 252-261.
8.
Turemuratova, Aziza, Umida Uzakbaeva, and Dilafroʻz Nuriyeva. "BASIC CONCEPTS OF
FAMILY PSYCHOLOGY AND OVERCOMING PSYCHOLOGICAL PROBLEMS."
Modern Science and Research 4.4 (2025): 104-109.
9.
Turemuratova, Aziza, Maftuna Masharipova, and Ma'mura Atabayeva. "RESEARCH ON
IMPROVING STUDENTS'COLLABORATIVE SKILLS BASED ON MULTI-VECTOR
PSYCHOLOGICAL TRAINING APPROACHES." Modern Science and Research 4.4
(2025): 90-97.
10.
Begibaevna, Turemuratova Aziza, Kushbaeva Indira Tursinbaevna, and Dawletmuratova
Raxila
Genjemuratovna.
"THE
MAIN
ESSENCE
OF
DEVELOPING
STUDENTS'COLLABORATIVE
SKILLS
BASED
ON
MULTI-VECTOR
PEDAGOGICAL APPROACHES IN MODERN EDUCATION." CURRENT RESEARCH
JOURNAL OF PEDAGOGICS 5.09 (2024): 43-46.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
296
11.
Jarilkapovich, Matjanov Aman. "Program Technology for Choosing an Effective
Educational Methodology Based on Modern Pedagogical Research in The Educational
System." CURRENT RESEARCH JOURNAL OF PEDAGOGICS 6.02 (2025): 30-33.
12.
Jarilkapovich, Matjanov Aman. "USE OF PEDAGOGICAL METHODS BASED ON THE
MODERN EDUCATIONAL PROGRAM TO INCREASE THE EFFECTIVENESS OF
EDUCATION." European International Journal of Pedagogics 4.06 (2024): 26-33.
13.
Daribaev, Atabay, and Nazrgiza Sagindikova. "HISTORY OF PSYCHOLOGY." Modern
Science and Research 3.1 (2024): 1162-1166.
14.
Turdimuratova, S. B., and N. J. Sagindikova. "PSIXOLOGIK DIAGNOSTIKA." Modern
Science and Research 3.7 (2024).
15.
Polatovna,
Rametullaeva
Nadira,
and
OLIY
TA’LIMDA
INNOVATSION
YONDASHUVLAR ASOSIDA. "PEDAGOGIK VA PSIXOLOGIK METODLARNI
TAHLIL QILISHGA ASOSLANGAN TADQIQOTLAR." TA'LIM VA RIVOJLANISH
TAHLILI ONLAYN ILMIY JURNALI 3.12 (2023): 67-70.
