Noyabr, 2025-Yil
115
RAQAMLI TRANFORMATSIYA SHAROITIDA SUG’URTA XIZMATLARINI
MODERNIZATSIYA QILISH YO’NALISHLARI
Baxtiyarov Javohir Baxtiyarovich
O’zbekiston Respublikasi Bank-moliya akademiyasi,
MSc Moliya yo’nalishi magistranti.
javohirbaxtiyarovich@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.17584111
Annotatsiya.
Ushbu tezis raqamli iqtisodiyot va raqamli transformatsiya sharoitida
sug‘urta xizmatlarini modernizatsiya qilishning asosiy yo‘nalishlarini tahlil qilishga qaratilgan.
Sug‘urta bozorida texnologik o‘zgarishlarning jadallashuvi, mijozlar talabining o‘zgarishi
va onlayn xizmatlar ulushining oshishi ushbu jarayonning dolzarbligini belgilaydi. Tadqiqotda
sun’iy intellekt, Big Data, mobil platformalar va avtomatlashtirilgan servis modellarining
sug‘urta faoliyatiga ta’siri o‘rganildi.
Tahlillar raqamli transformatsiya operatsion samaradorlikni oshirishi, xarajatlarni
kamaytirishi, risklarni boshqarish mexanizmlarini takomillashtirishi hamda mijoz tajribasini
yaxshilashini ko‘rsatadi.
Kalit so’zlar:
Raqamli transformatsiya, sug‘urta xizmatlari, InsurTech, sun’iy intellekt, Big
Data, avtomatlashtirish, mijoz tajribasi, iqtisodiy samaradorlik.
ASOSIY QISM
Sug‘urta xizmatlarining raqamli transformatsiyasi so‘nggi yillarda moliyaviy sektorda
kuzatilayotgan eng muhim modernizatsiya yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Sun’iy intellekt, katta
ma’lumotlar tahlili (Big data), bulutli texnologiyalar, blokcheyn va IoT kabi texnologiyalar
sug‘urta jarayonlarining avtomatlashtirilishi, risklarni baholashning aniqlashuvi va xizmat
ko‘rsatish tezligi oshishiga imkon yaratmoqda
1
.
Natijada polislarni masofaviy rasmiylashtirish, da’vo arizalarini avtomatik ko‘rib chiqish
hamda mijozlar bilan raqamli muloqotning kengayishi kabi ko‘rsatkichlar sezilarli darajada
o‘smoqda.
InsurTech startaplarining jadallashuvi an’anaviy sug‘urta kompaniyalarini raqamli modelga
tezroq o’tishga undamoqda
2
. Ma’lumotlar tahlili asosida sug‘urta mahsulotlarini
individuallashtirish va tariflarni aniq shakllantirish imkoniyatlari kengayib bormoqda. IoT va
telematika yechimlari esa avtomobil va sog‘liq sug‘urtasida foydalanishga asoslangan baholash
mexanizmlarini shakllantirmoqda.
Raqamlashtirish jarayonining chuqurlashuvi bilan birga kiberxavfsizlikni ta’minlash ham
sohaning ustuvor vazifalaridan biri bo‘lib bormoqda.
Mazkur tendensiyalar shuni tasdiqlaydiki, sug‘urta sohasida raqamli ko‘rsatkichlarning
ortishi sohaning modernizatsiya darajasini belgilab, kelgusida yangi biznes-modellar, operatsion
samaradorlik hamda mijozlar bilan ishlash sifatining oshishi uchun muhim zamin yaratadi.
1
OECD.
Digital Transformation in Insurance;
McKinsey.
The Future of Insurance.
2
Capgemini.
World InsurTech Report;
Deloitte.
Insurance Digitalization Trends.
Noyabr, 2025-Yil
116
1-rasm.
Raqamli texnologiyalarning kompaniya xarajatlarini kamaytirishi
dinamikasi
3
Diagramma sug‘urta kompaniyalarining xarajat tarkibi va raqamli texnologiyalar joriy
etilganda erishilishi mumkin bo‘lgan tejamkorlik diapazonlarini aks ettiradi.
Ma’lumotlarga ko‘ra, xarajatlarning eng katta ulushi da’volarni ko‘rib chiqish jarayoniga
to‘g‘ri keladi ya’ni taxminan 70 foizi bo‘lib, ushbu yo‘nalishni raqamlashtirish orqali 7–17 foiz
oralig‘ida tejamkorlikka erishish mumkin.
Zararlarni baholash xarajatlarning 10 foizini tashkil etadi va potentsial tejamkorlik
diapazoni 25–50 foizni tashkil qiladi.
Marketing va distribyutsiya, anderrayting hamda ma’muriy operatsiyalar xarajatlarda
nisbatan past ulushga ega (3–8%), biroq ularning har birida raqamli texnologiyalar hisobiga 15–40
foizgacha tejamkorlikka erishish mumkin.
Ushbu ko‘rsatkichlar raqamli transformatsiya sug‘urta kompaniyalarida operatsion
jarayonlarning barcha asosiy bloklarini optimallashtirish, resurslardan samarali foydalanish va
xarajatlarni sezilarli darajada qisqartirish imkonini berishini ko‘rsatadi.
3
https://medium.com/forinsurer/insurance-digitalization-index-2024-2e9e6934136b
Noyabr, 2025-Yil
117
Raqamli yechimlar sug‘urta xizmatlaridagi operatsion xarajatlarni sezilarli darajada
kamaytirib, mijozlar bilan ishlash jarayonlarining samaradorligini oshiradi.
Xususan, raqamli platformalar polislarni xarid qilish, yangilash va da’volarni qayta ishlash
jarayonlarini to‘liq onlayn boshqarish imkonini yaratadi; bu esa qulaylikni oshirish bilan birga,
real vaqt rejimida ma’lumotlarga tezkor kirishni ta’minlaydi.
2-rasm. 2022-2023-yillarda butun dunyo bo'ylab o'z sug'urtalarini faqat onlayn
tarzda boshqarishga tayyor iste'molchilar ulushi
4
Grafik ma’lumotlari 2022–2023-yillar davomida dunyo bo‘ylab iste’molchilarning to‘liq
onlayn sug‘urta xizmatlariga o‘tishga tayyorlik darajasi sezilarli farqlanishini ko‘rsatadi. 2023-
yilda eng yuqori ko‘rsatkich Finlyandiyada qayd etilib, iste’molchilarning 45 foizi sug‘urtani
butunlay onlayn boshqarishga tayyorligini bildirgan.
Bu raqam raqamli sug‘urta xizmatlariga bo‘lgan ishonch va texnologik infratuzilmaning
yetukligini aks ettiradi.
Braziliya (33%) va Shveysariya (30%) kabi davlatlarda ham onlayn sug‘urta boshqaruviga
tayyorlik yuqori bo‘lib, bu mintaqalarda raqamli moliyaviy xizmatlarning keng ommalashganini
ko‘rsatadi.
Aksincha, ayrim Osiyo va Lotin Amerikasi davlatlarida bu ko‘rsatkich pastroq bo‘lib,
xususan, Meksikada 20%, Janubiy Koreyada esa 17% atrofida qayd etilgan. Ushbu farqlar
mamlakatlar bo‘yicha raqamli savodxonlik darajasi, texnologik infratuzilma va sug‘urta
bozorining raqamlashtirilish darajasiga bog‘liq ekani ko‘rinadi.
4
Noyabr, 2025-Yil
118
Umuman olganda, 2022–2023-yillar dinamikasi shuni ko‘rsatadiki, ko‘plab davlatlarda
onlayn sug‘urta boshqaruvi bo‘yicha iste’molchilar ishonchi ortib bormoqda, biroq o‘sish
sur’atlari mintaqalar kesimida sezilarli darajada farqlanadi.
3-rasm. Yillik InsurTech loyihalarini moliyalashtirish ko’rsatkichlari
5
Grafik 2010–2023-yillar davomida InsurTech yo‘nalishidagi loyihalarni moliyalashtirish
hajmining bosqichma-bosqich o‘sib borganini ko‘rsatadi. Dastlabki davrda ya’ni 2010–2013-
yillarda investitsiya oqimi nisbatan past bo‘lib, bozorda raqamli sug‘urta yechimlariga talab yetarli
darajada shakllanmagan edi. 2014-yildan boshlab sektor faollashib, moliyalashtirish miqdori
yilma-yil o‘sishni boshlagan.
2017–2018-yillarda investitsiyalar 3–4 milliard dollar oralig‘ida bo‘lgan bo‘lsa, 2019–
2020-yillarda moliyalashtirish hajmi sezilarli oshib, taxminan 7–8 milliard dollarga yetgan. Bu
davr InsurTech bozorining jadal kengayish bosqichini aks ettiradi.
2021-yilda eng yuqori natija qayd etilgan — investitsiya hajmi qariyb 14 milliard dollarni
tashkil etgan. 2022-yilda moliyalashtirish nisbatan pasaygan bo‘lsa-da, 9 milliard dollarga yaqin
darajada saqlangan. 2023-yilda esa global investitsiya oqimi 6 milliard dollar atrofida shakllangan,
bu pasayish xalqaro investitsiya bozorlarida kuzatilgan umumiy sekinlashuv, venture capital
oqimining qisqarishi va makroiqtisodiy beqarorlik omillari bilan izohlanadi
6
.
Umuman olganda, grafik InsurTech bozorining o‘zgaruvchan bo‘lishiga qaramay, uzoq
muddatli o‘sish trendi saqlanib qolayotganini ko‘rsatadi. Moliyalashtirish dinamikasi sug‘urta
xizmatlarida raqamlashtirish, sun’iy intellekt, analitik texnologiyalar va avtomatlashtirilgan
yechimlarga bo‘lgan talabning ortib borayotganini tasdiqlaydi.
XULOSA VA TAKLIFLAR
Xulosa qilib aytganda, tahlillar shuni ko‘rsatadiki, raqamli texnologiyalar sug‘urta
sektorida operatsion jarayonlarni soddalashtirish, xarajatlarni optimallashtirish va risklarni
baholash sifatini oshirish orqali xizmatlarning umumiy samaradorligini sezilarli yaxshilamoqda.
InsurTech loyihalariga yo‘naltirilayotgan investitsiyalarning ortib borishi hamda
iste’molchilarning onlayn xizmatlarga tayyorlik darajasining oshishi sug‘urta bozorida raqamli
xizmatlarga bo‘lgan talab kuchayib borayotganini ko’rsatadi.
5
https://lasoft.org/blog/how-digital-transformation-can-revolutionize-the-insurance-industry/
6
Gallagher Re.
Global InsurTech Report
; Capgemini
& Efma.
World InsurTech Report
; Deloitte.
Insurance Outlook
.
Noyabr, 2025-Yil
119
O‘zbekiston sug‘urta bozorida ham joriy etilayotgan raqamli yechimlar, jumladan onlayn
platformalar hamda polislar va analitik vositalar sektorning raqobatbardoshligini oshirmoqda.
Biroq, raqamli infratuzilmani kengaytirish, kiberxavfsizlikni kuchaytirish va InsurTech
ekotizimini rivojlantirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar talab etiladi.
Takliflar:
1.
Sug‘urta kompaniyalarida raqamli infratuzilmani modernizatsiya qilish
— bulutli
xizmatlar, avtomatlashtirilgan da’vo tizimlari va mobil platformalar ulushini kengaytirish.
2.
Risklarni boshqarishda sun’iy intellekt va analitik modellarni joriy etish
— tarif
siyosatini aniqroq shakllantirish va firibgarlik xavflarini kamaytirish uchun.
3.
InsurTech startaplari bilan hamkorlikni kuchaytirish
— yangi biznes modellari va
innovatsion mahsulotlarni tezroq tatbiq etish maqsadida.
4.
Mijozlar uchun raqamli xizmatlardan foydalanishni soddalashtirish
— yagona
raqamli portal, tezkor onlayn da’vo topshirish va shaffof monitoring tizimlarini joriy etish.
5.
Kiberxavfsizlik choralarini kuchaytirish
— sug‘urta ma’lumotlarini himoya qilish
uchun xalqaro standartlar asosida himoya tizimlarini kengaytirish.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1.
OECD.
Digital Transformation in Insurance.
OECD Publishing, 2020.
2.
McKinsey & Company.
The Future of Insurance: Technology-Driven Transformation.
2021.
3.
Capgemini.
World InsurTech Report.
2022.
4.
Deloitte.
Insurance Digital Transformation Trends.
2022.
5.
Gallagher Re.
Global InsurTech Report.
2023.
6.
Capgemini & Efma.
World InsurTech Report.
2023.
7.
Deloitte.
Insurance Outlook.
2023.
8.
https://medium.com/forinsurer/insurance-digitalization-index-2024-2e9e6934136b
https://lasoft.org/blog/how-digital-transformation-can-revolutionize-the-insurance-
industry/
