ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
61
BOSHLANGʻICH SINF OʻQUVCHILARIDA ETIKA VA ESTETIKA TARBIYASINI
SHAKLLANTIRISH
Kakabayeva Gurbanjemal
NDPI. Boshlangʻich ta’lim fakultetining 1-kurs talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15576358
Annotatsiya:
Asosan boshlangʻich sinf o`quvchilarni tarbiyalashda etika va estetika
tarbiyasi juda muhim ahamiyatga ega hisoblanadi. Ushbu maqolada boshlang'ich sinf
o'quvchilarning odob-ahloq qoidalarini ya'ni etikasini rivojlantirish ham-da estetika tashqi
goʻzalligi va nafosatini shakllantirish haqida so'z yuritiladi.
Kalit soʻzlar:
etika, estetika, etik tarbiya, estetik tarbiya, nafosat, ahloq, xulq, maʼnaviy
tarbiya.
Boshlang'ich sinflar uchun asosan tarbiyani to'g'ri berish juda muhim ahamiyat kasb
etadi. Chunki ularni tarbiyalash boshlang'ich sinf paytlarida juda dolzarb masalalardan biri
boʻlib hisoblanadi. Ularga odob-axloq qoidalarni va tarbiya qoidalariga amal qilishni o'rgatish
va ularda insoniy fazilatlarini rivojlantirish lozim. Bu jarayonida tarbiyalash asosan
o'qituvchilar va ota-onalar tomonidan o'rgatilib borilishi maqsadga muvofiq hisoblanadi.
O'quvchilarni etika estetik tomonlama tarbiyalash asosan ularning o'zini olib borishiga va
keyinish madaniyatiga juda katta taʼsir ko'rsatadi. Chunki odob bu qalb go'zalligi hisoblanadi.
Qalb qalb go'zallikka ega boʻlgan insonda asosan odob axloq, hulq, tarbiya ya'ni yaxshi
fazilatlarning hammasi shakllangan bo'ladi. Bunda asosan o'qituvchilarning va ota - onalarning
o'rni katta deb yuqorida bejizga aytilmagan. Chunki bu jarayonda oilada olingan tarbiya muhim
hisoblanadi. Boshlang'ich sinf o'quvchilari asosan tarbiyani boshqa ota-onadan keyinchalik
bo'lsa sinf rahbaridan oladi gan. " Qush uyasida koʻrganini qiladi" deb bejizga aytishmaganlar.
Darhaqiqat har bir ota-onada pedagogik ichki hissiyot mavjud.Ulardan har kim har xil yo'ldan
foydalanib farzandlarini tarbiyalaydilar. Bu borada estetik va etika tarbiyasi tarbiyalash
jarayonida eng samarali yollardan biridir. Asosan bolalar oilada faqat etika tarbiyasini olmay
estetik tarbiyani oladilar. Ma'lumki oila nafaqat tarbiyaning dastlabki ochiq balki go'zallikning
dastlabki maktabi hamdir bundoq oila aʼzolarining o'zaro munosabatlardagi go'zal va
mazmunli muloqot uy jihozlarning tartibli mazmuni chiroyli qilib joylashtirilishi oiladagi
saramjon farishtalik va uyning barchasi narsalarning estetik bilan joyla ishtirilishi estetik
tarbiyalashga asosiy vositalari hamdir bunday vositalar o'qituvchining maktabdagi keyingi
boshqa o`quv muassasalaridagi estetik tarbiyalashda asosiy payti bor bo'lib xizmat etadi.
Bunda asosan bolalar oilada ko'rgan narsasini maktabda ham ertangi kunda jamiyatda ham
ushbu narsani takrorlaydilar. Tarbiyalash jarayonida oila asosan bolalarning tarbiya pay devori
hisoblanadi.
Asosan bolalarga etik qoidalarga rioya qilishni o'rgatish lozim. Eting qoidalar deganda
odamlarning bir-birlari bilan munosabatda bo'lishlari etigat qoidalariga rioya qilish talab qiladi
ularning bir-birlari bilan munosabatga kirishish madaniyatiga etiket munosabat qilish
qoidalariga esa etiket qoidalari deyiladi. Etiket tushunchasi fransuzcha " etiquette" so'zidan
olingan bo'lib odob oqlab marosim tartibi maʼnolarini bildiradi. Asosan axloq-odob
tushunchalari bir-biridan farq qilsada amma ular chambarchas bog`likdir. Asosan etika
tarbiyasiga muomala odobi ham kiradi ya'ni bolalarga odamlar bilan muloqotda bo'lishini
o'rgatish ham 30 bola oladi. Umuman olganda muomala odobi kishilarning nasihat va odob
oʻrgatishsiz bir-biriga ta'siri tarbiya va o'z-o'zini tarbiya vositasi sifatida diqqatga sazovor shu
ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
62
sababli yosh bolalarimizda muomala odobini shakllantirish hozirgi kunda jamiyatimiz olti
turgan muhim vazifalardan biri bo'lib hisoblanadi bunda asosan ustozlarning va ota-onalarning
ta'siri juda katta hisoblanadi undan foydalana bilish kerak zero axloqiy komillikka erishish
muomala odobini egallashdan boshlanadi. Masalan 30224030 bolaning oʻziga xos ga mos
qobiliyatni atrofidagi odamlar bilan muomalasi tengdoshlar orasida oʻzini qanday his qilishi
yetakchilik xislatlariga ega bo'lishi yoki ega bo'lmasligi kerak bo'lsa dunyoqarashi bularning
barchasi avvalo uning tugma tabiati shu bilan birga oilada oladigan tarbiyasiga uzviy bog'liq
ekanini ko'p misollarda tasdiqlab berilgan.
Xulosa oʻrinda shuni aytishim joizki asosan boshlang'ich sin o'quvchilarni tarbiyalashda
etika estetik tomonla ma tarbiyalashda qatorga yo'l qo'ymaslik kerak. Sababi ular ongiga
singdirilgan narsalar uzoq yillar davomida saqlanib qoladi va shu urgangan narsalari orqali
oʻzlariga 30 224030 oladilar. Ular bu paytlarda oʻzidan kattalarning yani ustozlarning va ota-
onalarining aytganlariga va berayotgan tarbiyasiga quloq soladigan yoshda bo'ladilar. Asosan
bolalarni tarbiyalashda avvalambor ota-onalar va ustozlarning o'zlari ham yaxshi fazilatlarga
yaxshi huquqi va etika estetik tomonlama rivojlangan bo'lishlari lozim hisoblanadi. Chunki
bular o'zlarida bo'lmagan narsalarni bolalarga ham keta olmaydilar. Bunday jarayonda bo'lsa
bola etik va estetik tomonlama rivojlanmaydi va bolada o'sish ham bo'lmaydi. Bunday bolada
odamlar oʻrtasidagi o'zaro munosabati yangi do'stlarning oʻzining tengdoshlari bilan bo'lgan
munosabati bolaning xulq-atvori ham 30224030 past darajada bo'ladi. Shu sababli ham bolaga
tarbiya berayotganda ularga etdik tarbiya bilan bir qatorda estetik tarbiya ham berish lozim
hisoblanadi. Bolani bunday tarbiyalash kelajakka hayotiga ham 30224030 katta ta'sir
koʻrsatadi va bunday to'g'ri tarbiyalash jarayoni maqsadga muvofiq bo'lib hisoblanadi.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Yuksak maʼnaviyat yengilmas kuch. Toshkent -2010.
2.
G. B. Saidnazarova " Tarbiya fanini oʻqitish metodikasi" Buhoro - 2024.
3.
B. Abdullayeva, M. Tursunova, M. Xaydarova " Boshlangʻich taʼlimda tarbiya fani
"Toshkent - 2022.
4.
J. Hasanboyev, X.A. Toʻraqulov, I.Sh. Alqarov, N.Oʻ. Usmanova " Pedagogika "Toshkent -
2016.
5.
O.Haydarov, J. Ostonov, O. Sultonova. " Falsafa " Samarqand - 2022.
6.
Arxiv.uz
