ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
65
YIRIK AXBOROT TIZIMLARINI YARATISH MUAMMOLAR
Nortojiyeva Farida Abdurahmon qizi
SHDPI “Matematika va Informatika” yo‘nalishi talabasi
O‘ktamov Madadjon O‘ktam o‘g‘li
Shaxrisabz davlat pedogogika instituti
Matematika va ta’limda axborot texnologiyasi kafedrasi o‘qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14999316
Annotatsiya:
Yirik axborot tizimlarini yaratishda skalabilite, ma'lumotlar integratsiyasi,
xavfsizlik, tahlil va qaror qabul qilish, texnologik integratsiya, foydalanuvchi tajribasi va jamoa
ishini boshqarish kabi asosiy muammolar mavjud. Ushbu muammolarni hal qilish uchun
to‘g‘ri rejalashtirish, texnik ko‘nikmalar va samarali boshqaruv zarur.
Аннотация
.
Создание крупных информационных систем связано с рядом
проблем, таких как масштабируемость, интеграция данных, безопасность, анализ и
принятие решений, технологическая интеграция, пользовательский опыт и
управление командной работой. Для решения этих проблем необходимо правильно
планировать, иметь технические навыки и эффективно управлять процессами.
Annotation
.
Creating large-scale information systems involves challenges such as
scalability, data integration, security, analysis and decision-making, technological integration,
user experience, and team management. Solving these issues requires proper planning,
technical expertise, and effective process management.
Kalit so‘zlar.
Dasturlash tillari, yuqori darajali tillar, fortran, lisp, c tili, c++, ob'ektga
yo‘naltirilgan dasturlash, smalltalk, python, javascript, dasturlash paradigmalari, sun'iy
intellekt, veb dasturlash, ma'lumotlar bazasi, texnologik rivojlanish, bulutli hisoblash,
blokcheyn.
Ключевые слова
.
Масштабируемость, интеграция данных, безопасность, анализ
и принятие решений, технологическая интеграция, пользовательский опыт (ux),
управление командой, синхронизация данных, управление ресурсами, эффективный
дизайн системы, анализ в реальном времени, авторизация и аутентификация.
Keywords
.
Scalability, data integration, security, analysis and decision-making,
technological integration, user experience (UX), team management, data synchronization,
resource management, efficient system design, real-time analysis, authorization and
authentication, big data.
Yirik axborot tizimlarini yaratish zamonaviy texnologiya va biznes jarayonlarining
ajralmas qismiga aylandi. Ushbu tizimlar ko‘plab foydalanuvchilarni va katta hajmdagi
ma'lumotlarni samarali boshqarish, tahlil qilish va saqlash uchun mo‘ljallangan. Tizimlarning
muvaffaqiyatli ishlashi uchun bir qator murakkab muammolarni hal qilish zarur, jumladan,
skalabilite, xavfsizlik, ma'lumotlar integratsiyasi, foydalanuvchi tajribasi va texnologik
integratsiya. Yirik axborot tizimlarining samarali ishlab chiqilishi va boshqarilishi biznesning
tezkor rivojlanishiga va raqobatbardoshligini oshirishga yordam beradi. Bu taqrizda
tizimlarni yaratish jarayonidagi asosiy qiyinchiliklar va ularni hal qilish usullari ko‘rib
chiqiladi.
ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
66
Yirik axborot tizimlarini yaratishda bir nechta asosiy muammolar va ularning yechimlari
mavjud. Quyida ular batafsil tahlil qilinadi:
Yirik tizimlar o‘sib borayotgan foydalanuvchi va ma'lumotlar talablariga moslashishi
kerak. Tizimni kengaytirish uchun vertikal (yangi serverlarni qo‘shish) yoki gorizontal (bir
nechta serverlarni parallel qo‘llash) skalabilite usullaridan foydalanish mumkin. Bu, o‘z
navbatida, tizimning ishlashini barqarorlashtirishni talab qiladi.
Tizimlar ko‘pincha turli manbalardan olingan ma'lumotlar bilan ishlaydi. Ularni
birlashtirish va moslashtirish uchun turli texnologiyalar, masalan, ETL (Extract, Transform,
Load) jarayonlari qo‘llaniladi. Ma'lumotlarni birlashtirishda yuzaga keladigan asosiy muammo
— ma'lumotlarning turli formatlarda bo‘lishi va ularni bir xil tizimda ishlashiga erishish.
Yirik tizimlar ko‘plab foydalanuvchilarga xizmat ko‘rsatadi, shuning uchun xavfsizlik
muammolari juda muhim. Ma'lumotlarni himoya qilish uchun shifrlash, avtorizatsiya va
autentifikatsiya mexanizmlari qo‘llaniladi. Xavfsizlikni ta'minlash uchun tizimda doimiy
monitoring va zaifliklarni aniqlash kerak.
Yirik tizimlar katta hajmdagi ma'lumotlarni tahlil qilish va ulardan qarorlar qabul qilish
uchun foydalanadi. Real vaqtda ma'lumotlarni tahlil qilish va qarorlarni tezkor qabul qilish
uchun ilg'or algoritmlar va sun'iy intellekt texnologiyalari qo‘llanilishi kerak. Bunda tizimning
samaradorligini oshirish uchun ma'lumotlarni to‘g'ri va tezkor tahlil qilish muhimdir.
Yangi tizimlar mavjud texnologiyalar bilan mos kelishi kerak. Bu integratsiya jarayonida
tizimlarning bir-biriga mosligi va o‘zaro ishlashini ta'minlash uchun to‘g'ri arxitektura va
interfeyslar yaratilishi zarur.
Yirik tizimlarda foydalanuvchilar bilan o‘zaro aloqaning samarali va qulay bo‘lishi kerak.
Tizimning interfeysi foydalanuvchi ehtiyojlariga moslashishi, soddaligi va intuitiv bo‘lishi
muhim. Yaxshi foydalanuvchi tajribasi tizimning samarali ishlashini ta'minlaydi.
Yirik tizimlarni yaratish ko‘plab mutaxassislarni talab qiladi, shuning uchun jamoa
koordinatsiyasi va samarali boshqarish muhim. Loyihani muvaffaqiyatli boshqarish uchun
samarali kommunikatsiya va resurslarni to‘g'ri taqsimlash zarur.
Bularning barchasi yirik axborot tizimlarini yaratishda muvaffaqiyatga erishish uchun
yechimlar va strategiyalarni ishlab chiqishda asosiy omillar hisoblanadi. Har bir bosqichda
muammolarni aniqlash va ularni samarali hal qilish tizimning uzoq muddatli muvaffaqiyatini
ta'minlaydi.
Yirik axborot tizimlarini yaratish jarayoni murakkab va ko‘p jihatdan qiyin bo‘lib, uning
muvaffaqiyati bir nechta asosiy omillarga bog‘liq. Skalabilite, xavfsizlik, ma'lumotlar
integratsiyasi, foydalanuvchi tajribasi va texnologik integratsiya kabi masalalar tizimning
samarali ishlashini ta'minlashda muhim ahamiyatga ega. Bu muammolarni hal qilish uchun
to‘g'ri rejalashtirish, ilg'or texnologiyalarni qo‘llash va samarali boshqaruv zarur. Yirik
tizimlarni yaratishda yuzaga keladigan qiyinchiliklarni vaqtida aniqlash va ularga mos
ravishda yechimlar ishlab chiqish, tizimlarning barqaror ishlashi va biznes maqsadlariga
erishishda katta rol o‘ynaydi.
ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
67
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Musurmanova, Yayra, and Jasmina Toshpo‘lotova. "Iqtisodiyotni raqamlashtirish
sharoitida iqtisodiy jarayonlar va moliyaviy munosabatlarning transformatsiyasi." (2024): 38-
41.
2.
Uktamov, M. "Modeling the professional training development of future teachers
through computer training." Science and innovation 2.B9 (2023): 139-141.
3.
Октамов, Мададжон, Жасмина Тошполотова, and Яйра Мусурманова. "Aniq fanlarni
o ‘qitishda zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qo ‘llagan holda dars jarayonlarini tashkil
etish." Новый Узбекистан: наука, образование и инновации 1.1 (2024): 432-434.
4.
Madadjon, O‘Ktamov. "PEDAGOGIKA OLIY TA’LIM MUASSASALARI TALABALARINING
INFORMATIKADAN
AXBOROT-TEXNOLOGIK
KOMPETENTLIGINI
RIVOJLANTIRISH
METODIKASI." Academic research in educational sciences 4.CSPU Conference 1 (2023): 275-
281.
5.
O’G’Li, Madadjon O’Ktam. "Kuzatuv quduqlarida yer osti suvlarini gidrorejim
parametrlarini masofaviy nazorat qilishning avtomatlashgan tizimlari." Science and Education
2.12 (2021): 202-211.
6.
Usmon o‘g‘li, Musirmanov Shohboz. "IJTIMOIY TARMOQLAR ORQALI TURISTIK
JOYLARNI REKLAMA QILISH VA MIJOZLAR BILAN SAMARALI ALOQA O ‘RNATISH." Scientific
Journal of Actuarial Finance and Accounting 4.10 (2024): 369-374.
7.
Xabibullayevich, Abdullayev Safibullo, et al. "TECHNOLOGY OF ORGANIZATION OF
ENVIRONMENT FOR THE DEVELOPMENT OF ERGONOMIC CULTURE." Harvard Educational
and Scientific Review 1.1 (2021).
8.
Beknazarova, Saida, et al. "METHOD OF FILTERING DIGITAL IMAGES BY PULSE
CHARACTERISTIC IN THE SPECTRAL REGION." Актуальные вопросы развития
инновационно-информационных технологий на транспорте 2021 (2021): 66-69.
9.
Musirmanov, Shohboz. "TURIZM SOHASIDA KADRLAR TAYYORLASHDA AMALIYOT VA
NAZARIYANING PEDAGOGIK UYG ‘UNLIGI." Ижтимоий-гуманитар фанларнинг долзарб
муаммолари/Актуальные проблемы социально-гуманитарных наук/Actual Problems of
Humanities and Social Sciences. 4.11.
