METHODS FOR CREATING RESOURCE-EFFECTIVE FUR SEWING PRODUCTS

moʻynadan tikuv buyumlarini tayyorlash
zamon talablariga javob beradigan, ishlab
chiqarish jarayonini samarali tashkil etish va
ekologik, iqtisodiy, ijtimoiy koʻrsatkichlar
boʻyicha ustunliklarni ta'minlashga qaratilgan
muhim yoʻnalish hisoblanadi. Bu faoliyat turi
nafaqat mamlakatning sanoat salohiyatini
oshirish, balki milliy xom ashyo resurslaridan
samarali foydalanish, ish oʻrinlari yaratish va
ekologik jihatdan barqaror ishlab chiqarishni
ta'minlashga xizmat qiladi. Moʻynali kiyimlar
doimo diqqat markazida boʻlishini ta'minlash
uchun doimo zamonaviy texnolgiyalarni
oʻzlashtirish, yangi gʻoyalarni taklif qilish va
ularni hayotda tadbiq qilish kerak boʻladi.

Moʻynadan tikuv buyumlarini tayyorlash

– bu koʻp asrlar davomida an'anaviy hunar

boʻlib kelgan, unda tirikchilikning turli
jihatlari, shu jumladan kiyim-kechak va uy-
jihoz buyumlari tayyorlanadi. Moʻynadan
tikish ishi yoki "moʻynachilik" deb ataladigan
jarayonda har xil qoʻl ishi va texnikalar
qoʻllaniladi.

Resurstejamkorlik asosida moʻynadan

tikuv buyumlarini tayyorlash – bu zamonaviy
ishlab chiqarishda muhim ahamiyatga ega
boʻlgan jarayonlardan biri boʻlib, oʻzida
materiallarning samarali foydalanishini, ishlab
chiqarishni

optimallashtirishni

va

mahsulotlarning sifatini ta'minlashni nazarda
tutadi.

Bu

jarayonning

asosiy

maqsadi,

avvalambor, moʻyna (ya'ni, tirik hayvonlardan
olingan terini) resurslarini etarli darajada va
samarali ishlatishdir. Moʻynadan tikuv
buyumlarini tayyorlashda turli xil mashinalar,
texnologiyalar va usullardan foydalaniladi.
Moʻyna materiallarining koʻpincha yuqori
narxdagi

va

iste'molchilar

tomonidan

qadrlanadigan

xususiyatlarga

ega

boʻlganligini inobatga olgan holda, ishlab
chiqarish jarayonining har bir bosqichi diqqat
bilan rejalashtirilishi zarur.

Universal International Scientific Journal

2025, 2(2)

Universaljurnal.uz

145

Moʻynali

kiyimlardan

ishlab

chiqarishning oʻziga xos xususiyatlari
zamonaviy dizaynning badiiy texnikasi,
moʻynali mahsulotlar toʻplami uchun majoziy
echim

yaratishda

fan

va

texnologiya

yutuqlarini oʻz ichiga oladi. Hozirgi vaqtda
dizaynerlar moʻynali kiyimlarni shakllantirish
boʻyicha oʻz ishlarida an'anaviy bajarish
texnikasi va yarim tayyor moʻynali
mahsulotlarni

loyihalashning

innovasion

usullarini birlashtirmoqda.

Moʻynadan tikuv buyumlarini tayyorlash

jarayonida har bir qadamda resurslarni tejash,
ulardan

samarali

foydalanish,

ishlab

chiqarishdagi barcha bosqichlarda qayta
ishlash va chiqindilarni minimallashtirish
muhim

ahamiyatga

ega.

Resurslarni

tejashning asosiy maqsadi - mahsulotlar
hajmini koʻpaytirish bilan birga, xomashyo va
energiyani kam sarflash, ishlab chiqarish
jarayonini optimizasiya qilish va ekologik
holatni yaxshilashdir. Moʻyna ishlab chiqarish
jarayonida ishlatilgan uskunalarni zamonaviy,
energiya tejovchi modellar bilan almashtirish.
Bu elektr energiyasini kam sarflashga yordam
beradi. Ishlab chiqarish uskunalari va
jabhalarining

samarali

ishlashi

uchun

muntazam

texnik

xizmat

koʻrsatish,

ishlayotgan apparatlarni tozalash va ularning
optimal ishlashini ta'minlash ham elektr
energiyani tejashda muhim ahamiyat kasb
etadi.

Bu amallarni qoʻllash orqali moʻyna

ishlab chiqarish jarayonida energiya sarfini
kamaytirish

va

uskunalarning

samarali

ishlashi ta'minlanadi.

Bu mavzu boʻyicha amalga oshiriladigan

tadqiqotlar va ishlab chiqarish usullari,
resurslardan

samarali

foydalanishning

qoʻllanilishi, ekologik zarralar va ishlab

chiqarish

jarayonini

optimallashtirish

yoʻnalishlariga alohida e'tibor qaratilgan. Shu
bilan birga, tikuv buyumlarini tayyorlashda
zamonaviy texnologiyalar, yangi materiallar
va innovasion yoʻnalishlar kabi omillar ham
hisobga olinishi zarur.

Oʻzbekistonda

moʻynadan

tikuv

buyumlarini tayyorlash, ya'ni moʻynaga ishlov
berish va uning asosida turli xil mahsulotlar
(masalan, kurtka, palto, shapka, qoʻlqop)
yaratish, ahamiyatli sanoat tarmogʻidir. Bu ish
oʻziga xos koʻnikmalar va texnologiyalarni
talab etadi, shuningdek, yuqori sifatli
materiallar va dizaynerlik mahoratlari talab
etiladi.

Moʻynali

kiyimlar

doimo

diqqat

markazida boʻlishini ta'minlash uchun doimo
zamonaviy texnologiyalarni oʻzlashtirish,
yangi gʻoyalarni taklif qilish va ularni hayotga
tadbiq etish kerak. Moʻynali kiyimlarni ishlab
chiqarishning oʻziga xos xususiyatlari
zamonaviy

dizaynning

badiiy

texnikasi

moʻynali mahsulotlar toʻplami uchun majoziy
echim

yaratishda

fan

va

texnologiya

yutuqlarini uygʻunlashtirishni oʻz ichiga oladi.

Bugungi kunda moʻynadan tikuv

buyumlarini tayyorlash an'anaviy usullar bilan
zamonaviy texnologiyalarning qoʻshilishi
orqali yangi bosqichga koʻtarilgan.

Moʻynadan tikuv buyumlarini ishlab

chiqarishda resurstejamkorlik (resurslarni
samarali ishlatish) asosida turli usullar va
texnologiyalar qoʻllaniladi. Bu usullar
mahsulotlarning

ishlab

chiqarishdagi

samaradorlikni

oshirish,

xarajatlarni

qisqartirish

va

ekologik

samaradorlikni

ta'minlash maqsadida joriy etiladi. Quyida
moʻynadan

tikuv

buyumlarini

ishlab

chiqarishdagi asosiy usullar va texnologiyalar
koʻrib chiqiladi:

Universal International Scientific Journal

2025, 2(2)

Universaljurnal.uz

14

6

Moʻynadan tikuv buyumlarini ishlab

chiqarishdagi asosiy usullar va texnologiyalar

1. Resurslardan samarali foydalanish:

Moʻynadan optimal qoliplar bilan

foydalanish: Moʻyna uchun maxsus ishlab
chiqarilgan texnologiyalar, masalan, lazerli
kesish

usullari

yoki

avtomatlashtirilgan

sistema orqali, moʻynadan hech qanday
isrofsiz samarali foydalanish. Qoldiqlarni
qayta ishlash: Moʻyna ishlab chiqarish

jarayonida paydo boʻlgan qoldiqlar qayta
ishlanib, yangi buyumlarga aylantiriladi.

Moʻyna

juda

qiyin

bichiladigan

materialdir, ayniqsa uning detallarni bichish
murakkab

jarayondir.Shuning

uchun

moʻynalarni

bichishda

lazerli

kesish

uskunalaridan foydalaniladi.

1-rasm. Lazer yordamida kesilgan moʻynalar

2. Avtomatlashtirilgan va
robotlashtirilgan tizimlar:
Avtomatlashtirilgan tikuv mashinalari:

Bu

mashinalar

belgilangan

shablonlar

boʻyicha tez va aniq tikuvlar yasashga

imkoniyat beradi. Ular mahsulotning sifatini
oshirishga yordam beradi va ishlab chiqarish
sur'atini tezlashtiradi.

Robotlar

va

sun'iy

intellektdan

foydalanish: Robotlar moʻynadan tikuv

Moʻynadan tikuv buyumlarini ishlab

chiqarishdagi asosiy usullar va

texnologiyalar

Ekologik va energetik

samaradorlik

Avtomatlashtirilgan va

robotlashtirilgan

tizimlar

Ресурслардан

самарали фойдаланиш

Texnologik jarayonlarni

yaxshilash

Moʻynadan tikuv

buyumlarining dizayn va

shaklini yaxshilash

Universal International Scientific Journal

2025, 2(2)

Universaljurnal.uz

14

7

buyumlarini ishlab chiqarish jarayonida
insonning oʻrnini bosib, ishlab chiqarish
samaradorligini oshiradi. Masalan, robotlar
soʻngi tekshiruv va burishni samarali amalga
oshiradi. Moʻyna ishlovi: Texnologiyaning

rivojlanishi

bilan

moʻyna

ishlovi

avtomatlashtirilgan.

Moʻyna

tayyorlash

jarayonida yangi mashinalar va usullar
qoʻllaniladi, bu moʻynani tez va samarali
ishlov berishni ta'minlaydi.

2-rasm. Avtomatlashtirilgan tikuv mashinalari

3. Ekologik va energetik samaradorlik:
Qayta tiklanadigan energiya manbalari:

Ishlab chiqarishda quyosh energiyasi yoki
havo bilan ishlaydigan quvvat manbalari kabi
qulay energiya manbalari ishlatilishi mumkin.
Ekologik ishlov: Eng yangi ekologik tizimlar
va tabiiy materiallar ishlatishga ahamiyat
berilmoqda. Moʻyna tayyorlashda kimyoviy
ishlovlardan koʻproq atrof-muhitga zararsiz
usullar qoʻllaniladi.

Energiyani

tejash

texnologiyalari:

Moʻyna ishlab chiqarishda energiya sarfini
kamaytirish uchun maxsus tizimlar va
energiyani qayta ishlash usullari joriy qilinadi.

4. Texnologik jarayonlarni yaxshilash:
Tikuvchilikda 3D loyihalash – bu kiyim

va tikuvchilik mahsulotlarini virtual muhitda
yaratish, tahrirlash va test qilish imkonini
beruvchi texnologiya. U an'anaviy chizmalar
va namunaviy tikish jarayonlariga qaraganda
tezroq va samaraliroq usul sanaladi. An'anaviy

qoʻl chizmalari oʻrniga raqamli shakllardan
foydalaniladi.

Matoning simulyasiyasi – Matoning

ogʻirligi, egilishi va teksturasi realistik tarzda
koʻrsatiladi. Bunday loyihalash usuli ekologik
jihatdan ham juda samarali – qogʻoz va mato
sarfini kamaytiradi, chiqindilarni qisqartiradi.

3D texnologiyalaridan foydalanish: 3D

modellash va chop etish usullari bilan
mahsulotning qurilishini aniq belgilash, ishlab
chiqarish

jarayonini

osonlashtiradi

va

moʻynadan mahsulot ishlab chiqarishning
samaradorligini oshiradi.

Kompyuterli

dizayn

(CAD):

3D

modellash va kompyuterli dizayn dasturlari
orqali moʻynadan tikuv buyumlarining yangi
va innovasion usullari ishlab chiqiladi. 3D
texnologiyalari:

3D

bosib

chiqarish

texnologiyalari moʻynadan yoki uning oʻrnini
bosadigan materiallardan koʻproq aniq va
murakkab

dizaynlar

yaratish

imkonini

bermoqda. Bu usullar bilan kiyimlar, moʻyna
aksessuarlari va boshqa mahsulotlar tez va

Universal International Scientific Journal

2025, 2(2)

Universaljurnal.uz

14

8

samarali ravishda ishlab chiqariladi. 3D
loyihalash modalar uylari, sport kiyimlari
ishlab chiqaruvchilari va elektron tijorat

kompaniyalari uchun katta imkoniyatlar
yaratadi.

3-rasm.Tikuv buyumlarini 3D modellash

5. Moʻynadan tikuv buyumlarining

dizayn va shaklini yaxshilash:

Moʻynadan olib ishlangan dizayni yuqori

sifatli va nafis boʻlishi uchun bir necha usullar
qoʻllaniladi, masalan, turli xil oʻzgarishlarni
oʻtkazish, tekstura va hajmni maksimal
darajada samarali qilish. Modul sistema yoki
konstruktorlar: Bu sistema mahsulotlarning
toʻliqlik va qoʻshimcha xususiyatlarini
osonlashtiradi,

resurslarni

samarali

foydalanishga yordam beradi. Moʻynadan
zamonaviy

kiyimlar:

Hozirgi

kunda

moʻynadan tayyorlangan kiyimlar, palto,
kurtkalar

va

aksessuarlar

zamonaviy

modalarga muvofiq boʻlib, yangi dizaynlar va
ajratilgan detallar bilan bezatiladi. Moʻynadan
ishlangan buyumlar maxsus dizaynlarni
yaratishda

texnik

va

ijodiy

jihatlarni

birlashtiradi.

Moʻyna

bilan

kombinasiyalar:

Zamonaviy moʻyna buyumlarida moʻyna va
boshqa

materiallar,

masalan,

terining,

maqsadli mato yoki sintetik materiallar bilan
kombinasiyalari qoʻllaniladi. Bu modani yangi
qiyofadagi buyumlarni yaratishga imkon
beradi.

Ushbu usullar resurslardan samarali

foydalanish

va

ishlab

chiqarishdagi

qiyinchiliklarni engib oʻtishga koʻmak beradi.

Moʻynadan tayyorlangan buyumlar

yangi ishlab chiqarish metodlari, yaxshilangan
sifat nazorati va dizayn trendlari bilan oʻzgarib
bormoqda.

Ushbu

jarayondagi

asosiy

yoʻnalishlar va yangiliklar quyidagilarni oʻz
ichiga oladi:

Energiya samaradorligi: Moʻynadan

buyumlar

tayyorlashda

energiya

samaradorligiga ahamiyat berilmoqda. Buning
natijasida moʻyna ishlovi va tikish jarayonlari
koʻpincha ekologik va iqtisodiy jihatdan yangi
usullar bilan ta'minlanadi.

Qiymatlar:

Moʻynadan

tikuv

mahsulotlari narxi koʻpincha yuqori boʻladi,
shuning uchun yozgi va qishki moʻyna
buyumlari, aksessuarlar va maxsus buyumlar

Universal International Scientific Journal

2025, 2(2)

Universaljurnal.uz

14

9

bilan koʻproq xizmat koʻrsatiladi.

Barqarorlik: Hozirgi kunda modalar

sanoatida ekologik mas'uliyatga jiddiy e'tibor
qaratiladi. Moʻynadan tayyorlangan buyumlar
qoʻllashda tabiiy resurslarni tejash va
hayvonlar

huquqlariga

rioya

qilishga

qaratilgan choralar koʻrilmoqda.

Xulosa

Oʻzbekistonda bu sanoatning oʻsishi

bilan

birga,

mamlakatdagi

an'anaviy

xunarmandchilik

va

zamonaviy

ishlab

chiqarish texnologiyalari oʻzaro aralashib,
yuqori sifatli moʻynadan ishlab chiqarilgan
mahsulotlar

xalqaro

bozorlarda

raqobatbardosh boʻlmoqda. Bugungi kunda
moʻynadan tikuv buyumlarini tayyorlash
ustidagi ishlash texnologiyalari va ishlab
chiqarish jarayonlari yanada rivojlanmoqda.
Moʻyna ishlovi, dizayn va ekologik standartlar
oʻzgargani sari, moʻynadan boʻlgan buyumlar
sanoati turli xil talablarga javob beradi, shu
bilan

birga,

ekologik

va

iqtisodiy

samaradorlikni ta'minlaydi. Oʻzbekistonda

moʻynadan kiyimlar ishlab chiqarish sohasi,
zamonaviy

texnologiyalar

va

an'anaviy

usullarning muvaffaqiyatli birlashmasi orqali
rivojlanmoqda. Bozor talablari va eksport
imkoniyatlari hisobga olinganda, bu sohaning
kelajagi juda yorqin va iqtisodiy ahamiyatga
ega. Xulosa qilib aytganda, moʻyna ishlab
chiqarish sohasi Oʻzbekistonda iqtisodiy va
ijtimoiy ahamiyatga ega boʻlgan tarmoqlardan
biridir. Prezident qarorlari va farmonlari orqali
ushbu sohani rivojlantirishga katta e'tibor
qaratiladi. Ushbu qarorlar, asosyan, mahalliy
ishlab

chiqarishni

qoʻllab-quvvatlash,

eksportni

oshirish

va

texnologik

modernizasiyani amalga oshirishga qaratilgan.
Bu bilan milliy iqtisodiyotda muvaffaqiyatli
rivojlanishga erishish, ish oʻrinlari yaratish va
xalq farovonligini oshirishga yoʻnaltirilgan
tadbirlar koʻriladi. Moʻyna ishlab chiqarishda
resurslarni

samarali

sarflash,

sifatli

mahsulotlar tayyorlash va bunyodkorlikni
ta'minlash uchun barcha sohalarda hamkorlik
va investisiyalarni ragʻbatlantirish muhim
ahamiyatga ega.

ADABIYOTLAR ROʻYXATI

1. Қоракўлчилик тармоғини янада ривожлантириш бўйича қўшимча чора тадбирлар

бўйича Ўзбекистон Кеспубликаси Президентининг қарори, 09.02.2021 йилдаги ПҚ-4989-
сон

1. М.Н.Азимова. Роль плёнкаобразователей в формировании качества натуральных кож

// Международная научная конференция, посвященная 135-летию со дня рождения
профессора В.Е.Зотикова. Сборник научных трудов Часть 1 Москва,2022.С.25-30

2. Ташпулатов С.Ш., Азимова М.Н., Субхонова И. Исследование адгезионных свойств

меховых пакетов с использованием коллагенсодержащих материалов // Scientific progress,
2022. № 3(2). - с.157-168.

3. Разработка способа изготовления меховых изделий на основе ресурсосбережения //

Universum: технические науки : электрон. научн. журн. Ташпулатов С.Ш. [и др.]. 2021.
11(92). URL: https://7universum.com/ru/tech/archive/item/12555 (дата обращения: 14.09.2023).

4. Азимова, М. Н., Темирова, Г. И., & Ташпулатов, С. Ш. (2023). ПУТИ

СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ

МЕТОДОВ

ПРОЕКТИРОВАНИЯ

И

ТЕХНОЛОГИИ

Universal International Scientific Journal

2025, 2(2)

Universaljurnal.uz

150

ИЗГОТОВЛЕНИЯ МЕХОВЫХ ИЗДЕЛИЙ НА ОСНОВЕ РЕСУРСОЭФФЕКТИВНОСТИ.
Universum: технические науки, (9-3 (114)), 22-26.

5. Азимова, М. Н. (2022). ДИЗАЙН И ИСКУССТВО СОВРЕМЕННОГО

УЗБЕКИСТАНА. МОЯ ПРОФЕССИОНАЛЬНАЯ КАРЬЕРА Учредители: Общество с
ограниченной ответственностью" Моя профессиональная карьера", 1(33), 87-92.

6. Азимова, М. Н. (2022). ВЫШИТЫЕ УЗОРЫ И ЦВЕТЫ В УЗБЕКСКИХ

НАЦИОНАЛЬНЫХ КОСТЮМАХ СОСТАВ И ИСТОРИЯ. In Инновации и технологии к
развитию теории современной моды," Мода (Материалы. Одежда. Дизайн. Аксессуары)",
посвящённая Фёдору Максимовичу Пармону (pp. 176-179).

7. Темирова, Г. И. (2020). ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ СПОСОБОВ НАНЕСЕНИЯ И

УКРЕПЛЕНИЯ ДЕКОРАТИВНЫХ ЭЛЕМЕНТОВ ИЗ НАТУРАЛЬНОГО МЕХА. International
Journal of Advanced Technology and Natural Sciences, 1(2), 52-58.

8. AZIMOVA M., ERGASHEVA M. COMPOSITION AND MODERN STYLE

//EURASIAN JOURNAL OF SCIENCE AND TECHNOLOGY. – 2019. – Т. 1. – №. 2.

9. Rajabova G. et al. Designing rational, multi-range flexible technological flows in the

sewing industry //AIP Conference Proceedings. – AIP Publishing, 2022. – Т. 2467. – №. 1.

10. Гайбуллаева, Н. (2024). СПЕЦИАЛЬНАЯ ОДЕЖДА ДЛЯ РАБОТНИКОВ

АГРОСАНОАТА: ОБЕСПЕЧЕНИЕ БЕЗОПАСНОСТИ И КОМФОРТА. PROBLEMS AND
SOLUTIONS OF SCIENTIFIC AND INNOVATIVE RESEARCH, 1(6), 10-12.

11. Negmatovna, N. G., & Erkinovna, U. V. MEANING OF SPIRITUAL HERITAGE OF

KHODJA ALI ROMITANIY. International Journal of Early Childhood, 14(03), 2022.

12. Temirova, G. I., Tashpulatov, S. S., & Cherunova, I. V. (2018). PRODUCTION

TECHNOLOGY FROM NATURAL POWER ON THE FULL-TERMOLOGICAL
TECHNOLOGY. In The latest research in modern science: experience, traditions and innovations
(pp. 44-48).

METHODS FOR CREATING RESOURCE-EFFECTIVE FUR SEWING PRODUCTS

Abstract

Downloads

Keywords:

Abstract

References