Universal International Scientific Journal
43
T.Mullajonov
1
., F.S.Abdugapparov
2
“TABOBAT AFZAL” MCHJ korxonasi rahbari
Andijon davlat universiteti dotsenti (PhD)
Uzbekistan
Annotatsiya.
Ushbu maqolada mahalliy sharoitlarda o’suvchi ayrim dorivor o’simliklarning
kimyoviy tarkibi va uarning shifobaxshlik xususiyatlari to’g’risida ma’lumotlar keltrilgan. Shuningdek,
maqolada siydik yo’llari infeksiya kasalliklarida qo’llaniluvchi “Uroleks” tabiiy preparatining inson
salomatligiga ijobiy ta’siri to’g’risida ham so’z yuritilgan.
Kalit so‘zlar:
“Uroleks”, dala qirqbo’g’imi, pol-pola, zanjabil, xalq tabobati.
Аннотация:
В данной статье приведены сведения о химическом составе некоторых
лекарственных растений, произрастающих в местных условиях, и о лечебных свойствах травы.
Также в статье говорится о положительном влиянии природного препарата «Уролекс»,
применяемого при инфекциях мочевыводящих путей, на здоровье человека.
Ключевые слова:
«Уролекс», осока полевая, пол-пола, имбирь, народная медицина.
Abstract:
This article provides information on the chemical composition of some medicinal plants
growing in local conditions and the healing properties of the herb. The article also discusses the positive
effects of the natural drug "Uroleks" used in urinary tract infections on human health.
Universal Xalqaro Ilmiy Jurnal
Jurnalning bosh sahifasi:
DORIVOR XOM ASHYOLAR ASOSIDA TAYYORLANGAN “UROLEKS”
PREPARATINING XALQ TABOBATI VA ZAMONAVIY TIBBIYOTDA QO’LLANILISHI
Universal International Scientific
Year: 2025 Issue: 2 Volume: 3
Published: 20.03.2025
International indexes
Universal International Scientific Journal
44
Keywords:
"Uroleks", field centipede, pol-pola, ginger, folk medicine.
Language:
Uzbek
Citation:
Mullajonov, T., & Abdugapparov, F. (2025). USE OF THE PREPARATION “UROLEKS”
MADE FROM MEDICINAL RAW MATERIALS IN FOLK MEDICINE AND MODERN MEDICINE.
Universal
International
Scientific
Journal,
2(3),
43–47.
Retrieved
from
https://universaljurnal.uz/index.php/jurnal/article/view/1468
Doi:
https://doi.org/10.5281/zenodo.15067144
Dorivor o’simliklarning shifobaxshlik
xususiyatlari
va
ulardan
oqilona
foydalanish
insoniyatga
qadimdan
ma’lumdir. Bugungi kunda ham o’simlik
xom
ashyolari
asosida
tabiiy
dori
vositalaridan
ko’plab
kasalliklarni
davolashda va ularning profilaktikasida
keng qo’llanilib kelinmoqda. Shunungdek,
fitopreparatlarning keng assortimenti va
ularning miqdori yildan yilga ortib
bormoqda.
Dunyo aholisining kundan kunga
jadal surʼatlarda o’sib borishi va sanoat
sohalarining rivojllanishi natijasida atrof
muhitning
ifloslanishi
va
ekologik
vaziyatlarni
keskinlashuvi
sodir
bo’lmoqda.
Buning
natijasida
esa
insonlarda metabolizmning buzilishi va shu
bilan birga kundalik ozuqa ratsionida
sintetik qoʼshimchalarga ega oziq- ovqat
mahsulotlarini boʼlishi turli kasalliklarni
keltirib chiqaradi [1].
Butunjahon
sogʼliqni
saqlash
tashkilotining
maʼlumotlariga
koʼra
rivojlanayotgan
mamlakatlarning
80%
aholisi kasalliklardan davolanishda yoki
ularni profilaktikasida tabiiy manbalar
asosida tayyorlangan dori vositalaridan
foydalanishni afzal koʼrmoqdalar. Xalq
tabobatida dorivor oʼsimliklarni oziq-ovqat
qoʼshilmalari sifatida qoʼllash dunyoning
koʼplab
mamlakatlari
amaliyotlarida
mavjud.
Bunda oziq-ovqat qoʼshilmalari ishlab
chiqarishda
tarkibi
biologik
faol
birikmalarga boy boʼlgan oʼsimliklardan
foydalanish ommalashib bormoqda.
Shunday o’simliklar jumlasiga dala
qirqbo’g’imi (Equisetum arvense L.), pol-
pola
(Aerva
lanata),
bo’ymadoron
(Achilléa millefolium), zanjabil (Zingiber
officinale), rozmarin (Rosmarinus) kabi
o’simliklarni kiritish mumkin.
Universal International Scientific Journal
4
5
Ushbu o’simliklarning gullari, poyasi,
barglari,
ildizlaridan
qadimdan
xalq
tabobatida dorivor oʼsimlik sifatida
qoʼllanilib kelinadi. Ushbu oʼsimliklardan
tayyorlangan
damlama,
qaynatma,
nastoyka va boshqa shakldagi dori
vositalaridan xalq tabobati va zamonaviy
tibbiyotda yurak qon tomir kasalliklarida,
oshqozon ichak kasalliklarida, sil kasalligi,
buyrak va siydik pufagi kasalliklarida
kataral dori vosita sifatida, koʼp hayz
koʼrishda, burun, oʼpka va oshqozondan
qon ketishida, tirnoqlarning moʼrtlashishi,
soch
toʼkilishida,
turli
revmatik
kasalliklarda, podagra, qiyin bituvchi
yaralar
va
boshqalarda
gematostatik
vositalar sifatida, shish, suyaklar sinishida
va organizmning umumiy muzlashida
samarali tabiiy vositalar sifatida qoʼllanilib
kelinadi [2].
Bu oʼsimliklarning bunday keng
spektrdagi shifobaxshligiga ular tarkibiga
kiruvchi ko’plab tabiiy biologik faol
birikmalarning mavjudligidir. Bu tabiiy
birikmalar sirasiga vitaminlar, uglevodlar,
uglevodorodlar, terpenoidlar, saponinlar,
karotinoidlar, murakkab efirlar, alkaloidlar,
glikozidlar, fitosterinlar, organik kislotalar,
aldegidlar va fenol birikmalar, ligninlar
kabi juda koʼplab organik birikmalarning
vakillari
kiradi.
Shuningdek,
ushbu
oʼsimliklar tarkibida koʼplab makro- va
mikroelementlar ham uchraydi.
Maʼlumki, koʼplab organlar qatori
organizmda
qator
faoliyatlarni
boshqarishda buyrakning ahamiyati juda
katta boʼlib, u organizmdan ikkilamchi
metabolitlar, ortiqcha suv va tuzlar, baʼzi
dori
preparatlarni
parchalanish
mahsulotlarini chiqarib tashlashda muhim
rol oʼynaydi. Shuningdek, buyraklar
oranizmda pH muvozanatini boshqarishda
va osmoregulyatsiya jarayonida faol
ishtirok
etadi.
Buyrakning
endokrin
sistemasidagi faoliyati rening, eritropoetit,
urokinaza moddalarini ishlab chiqarishda
namoyon boʼladi. Buyrak organizmda
shuningdek, uglevod, yogʼ, oqsil, va
mineral moddalar almashinuvida faol
ishtirok etadi. Buyrak siydik ajratish
tizimining
asosiy
organi
hisoblanib,
bundan tashqari siydik kanallari va qovuq
kabi
organlar
ham
shu
tizimning
qismlaridir.
Organizmning shamollashi, turli dori
vositalari dozasining ortib ketishi, atrof-
Universal International Scientific Journal
4
6
muhitning keskin ifloslanishi va boshqa
omillar
taʼsirida
buyraklarda
turli
kasalliklar kelib chiqadi [3].
Shunday kasalliklardan biri buyrak
infektsiya kasalliklaridir. Buyrak infektsiya
kasalliklariga pielonefrit, buyrak abtsessi
va karbunkuli, apostematik pielonefrit kabi
kasalliklar kiradi. Ushbu kasalliklarni kelib
chiqishida E. Coli, P. mirabilis, Klebsiella
spp, P. Aeruginosa, Enterobacter spp,
Acinetobacter
spp,
S.
Marcescnes,
Citrobacter spp. Morganella spp kabi
grammanfiy va S. aureus, S. Epidermidis,
S. Saprophyticus, E. Faecalis kabi qator
patogen mikroorganizmlar sabab boʼladi
[4].
Buyrak
infektsiya
kasalliklarini
davolashda
uroseptiklar,
antibiotiklar,
immunostimulyatorlar va kortikosteroidlar
kabi tabiiy va sintetik dori vositalaridan
foydalaniladi. Bunday hollarda preparatlar
yalligʼlanishni
hosil
qilgan
mikrorganizmlarning
turlariga
qarab
belgilanadi.
Bugungi kunda zamonaviy tibbiyotda
buyrak
kasalliklarni
davolashda
infektsiyalarini
va
yalligʼlanishlarni
bartaraf etishda antibiotiklardan keng
foydalanib
kelinadi.
Аntibiotiklarga
aminoglikozidlar,
ansamtsinlar,
makrolidlar, azalidlar, monobaktamlar,
penitsillinlar,
tetratsiklinlar
va
sefalosporinlarning
barcha
vakillarini
kiritish mumkin.
Tikartsillin, Аugmentin, Timentin,
Klamosar, Xikontsil, Flemoksin solyutab,
Ospamoks, Аmoksiklav, Gryunamoks kabi
preparatlar,
buyrak
infektsiyasi
kasalliklarida Sefuroksim, Sefotaksim,
Seftriakson, Sefaleksin, Kefleks, Ospeksin,
kabi
sefalosporin
antibiotiklar
va
Sipromed, Ofloksatsin, Siprofloksatsin,
Levofloksatsin
kabi
tarkibida
ftor
saqlovchi
ftorxinolon
antibiotiklardan
foydalaniladi [5].
Ushbu
preparatlar
kasallikni
davolashda ijobiy samara berishi bilan
birga organizmda noxush holatlarni keltirib
chiqarishi mumkin. Masalan, Sefaleksin
preparatini
qabul
qilish
organizmda
kasallikni bartaraf etish bilan birga bosh
ogʼrigʼi, uyquchanlik, gallyutsinatsiya kabi
asab tizimi holatlarini keltirib chiqarsa,
leykopeniya,
neytropeniya,
trombotsitopeniya va eozinofiliya holatlari
yurak qon-tomir
tizimida kuzatiladi.
Universal International Scientific Journal
4
7
Shuningdek, terida qichishish, toshmalar
toshishi, angionevrotik shishlar paydo
boʼlishi, anafilaktik shok va artralgiya kabi
allergik
reaktsiya
holatlarini
keltirib
chiqaradi [6].
Xulosa. Ma’lumki, siydik yoʼllari va
buyrak kasalliklarni davolashda va uning
profilaktikasida
ham
dorivor
oʼsimliklardan foydalanish (fitoterapiya)
bugungi kunda ham dolzarb masalalardan
xisoblanadi.
Biz tomonimizdan dala qirqbo’g’imi
(Equisetum arvense L.), pol-pola (Aerva
lanata),
bo’ymadoron
(Achilléa
millefolium),
zanjabil
(Zingiber
officinale), rozmarin (Rosmarinus) va
mo’miyo kukuni asosida tayyorlangan
“Uroleks”
tabiiy
dori
preparatini
buyraklarda turli infeksiyalar natijasida
kelib chiquvchi sistit, pielonefrit va uretrit
kabi kasalliklarni o’tkir va surunkali
shakllarini davolshda samarali qo’llanilib
kelinmoqda.
Ushbu preparat tabiiy manbalar
asosida tayyorlangani bois organizmda
noxush holatlarni keltirib chiqarmaydi. Bu
esa bugungi kunda inson salomatligini
saqlashda muhim omillardan biri sanaladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.
I.R.Asqarov. Fitoterapiya. Darslik.-Darslik.-T.: “-“Fan va texnologiyalar nashriyot-matbaa
uyi”-2023 1120 b.
2.
И.Р.Асқаров. . “Taбобат қомуси”. Tошкент. "MUMTOZ SO`Z». 2019.1142 б.
3.
Острое повреждение почек / А.В. Смирнов, В.А. Добронравов, А.Ш. Румянцев, И.Г.
Каюков. – Москва : Медицинское информационное агентство, 2015. – 484 с.
4.
Т.Н. Краснова. Инфекция мочевыводящих путей. Клиницист. №2. 2008. C.23-27
5.
Яковлев С.В. Антибактериальная терапия обострения хронического пиелонефрита в
стационаре. Consilium Medicum 2005;5:372—5.
6.
Чурина О.С., Шукиль Л.В. Характеристика побочных действий антибактериальных
препаратов. // Омский научный вестник. 2012. –№2 (114). – С. 86–89.
