ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
21
6.
Агамиров
В
.
К
.
Прогнозирование
в
теории
и
со
-
циологии
права
:
Автореф
.
дисс
. …
канд
.
юрид
.
наук
. –
М
., 1987. –
С
. 8.
7.
Тультеев
И
.
Т
.
Правотворческое
прогнозирова
-
ние
:
теория
,
методология
,
практика
:
Автореф
.
дисс
. …
докт
.
юрид
.
наук
. –
Т
., 2010. –
С
.18.
8.
Ломтева
В
.
С
.
Прогнозирование
в
правотворче
-
стве
и
правоприменении
:
Автореф
.
дис
. ...
канд
.
юрид
.
наук
. –
Москва
, 2006. –
С
. 6.
9.
Баранов
В
.
М
.
Прогнозирование
вариантов
про
-
тиводействия
закону
как
необходимое
условие
его
ка
-
чества
(
технико
-
юридический
аспект
) //
Правотворче
-
ство
и
технико
-
юридические
проблемы
формирования
системы
российского
законодательства
в
условиях
глобализации
.
Сборник
статей
. –
Н
.
Новгород
, 2007. –
С
. 34.
10.
Бюллетень
Верховного
Суда
Республики
Узбе
-
кистан
. – N 4, – 2003.
11. «
Аналитические
материалы
по
итогам
монито
-
ринга
за
реализацией
нормативно
-
правовых
актов
,
направленных
на
совершенствование
правового
обра
-
зования
,
воспитания
и
пропаганды
в
системе
Мини
-
стерства
народного
образования
и
Министерства
высшего
и
среднего
специального
образования
Рес
-
публики
Узбекистан
» //
Текущий
архив
Центра
по
мо
-
ниторингу
за
реализацией
нормативно
-
правовых
актов
при
Министерстве
юстиции
Республики
Узбекистан
за
2008
г
.,
дело
№
6-23/12
12.
Ўзбекистон
Республикасининг
«
Таълим
тўғрисида
»
ги
Қонуни
мониторинги
/
Масъул
муҳаррир
Ш
.
Х
.
Файзиев
. –
Т
.: 2009. - 320
б
.
13.
Тультеев
И
.
Т
.,
Тастанбекова
Г
.
С
.
Проблемы
толкования
и
прогнозирования
в
правоприменитель
-
ной
деятельности
органов
внутренних
дел
. /
ИИВ
Ака
-
демисининг
10-
йиллиги
юбилейига
бағишланган
илмий
мақолалар
тўплами
. –
Тошкент
:
ЎзР
ИИВ
Академиси
,
2004. –
С
. 80.
14.
Ст
. 180
Гражданского
процессуального
кодекса
Республики
Узбекистан
.
15.
Саидов
А
.
Х
.
Правовой
эксперимент
как
эффек
-
тивная
форма
законотворческой
деятельности
субъек
-
тов
законодательной
инициативы
// The central Europe-
an journal of social sciences and humanities. 2014. http:
//cejsh.icm.edu.pl.
О
.
Д
.
Утегенов
ТДЮУ
мустақил
изланувчиси
,
ю
.
ф
.
н
.,
доцент
ЖАМОАТ
ЭКОЛОГИК
НАЗОРАТИ
СУБЪЕКТИ
СИФАТИДА
ЎЗБЕКИСТОН
ЭКОЛОГИК
ҲАРАКАТИНИНГ
ҲУҚУҚИЙ
ҲОЛАТИ
Аннотация
:
мақолада
жамоат
экологик
назоратининг
субъекти
сифатида
Ўзбекистон
Экологик
ҳаракатининг
ҳуқуқий
ҳолати
ҳақида
сўз
юритилади
,
тегишли
тавсиф
ва
тавсиялар
берилган
.
Калит
сўзлар
:
жамоатчилик
экологик
назорати
субъекти
сифатида
,
Ўзбекистон
Экологик
ҳаракатининг
ҳуқуқий
ҳолати
.
Аннотация
:
в
статье
говорится
о
правовом
статусе
субъекта
Экологического
движения
Узбекистана
общественно
-
экологического
контроля
,
имеются
выводы
и
предложения
по
данной
проблеме
.
Ключевые
слова
:
общественность
как
субъект
-
экологического
контроля
,
правовой
статус
экологического
движения
Узбекистана
.
Annotation:
This article is about particular qualities
and conceptions of socio-ecological control of Uzbekistan,
conclusions and offers are done about this problem.
Key words:
society as subject of ecological control,
legal state of ecological movement of Uzbekistan.
Жамоат
экологик
назоратини
амалга
оширишда
Ўзбекистон
Экологик
ҳаракати
муҳим
ва
ўзига
хос
ўрин
эгаллайди
.
Ўзбекистон
Республикаси
Биринчи
Президенти
Ислом
Каримов
тавсиясига
кўра
, 2008
йил
2
августда
мамлакатимиз
эколог
олимлар
,
шу
йўналишда
иш
олиб
бораётган
нодавлат
нотижорат
ташкилотлари
ва
фаол
жамоатчиликнинг
ташаббуси
асосида
Ўзбекистон
экологик
ҳаракатининг
ту
-
зилганлиги
жамоат
экологик
назоратини
амалга
ошириш
имкониятини
сезиларли
даражада
оширувчи
муҳим
қадам
бўлди
.
Президент
Ислом
Каримовнинг
2015
йил
23
январдаги
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатаси
ва
Сенатининг
қўшма
мажлисидаги
маърузасида
барча
соҳаларда
қабул
қилинган
янги
қонунлар
мамлакатимизни
ижтимоий
-
иқтисодий
ривожлантириш
,
фуқароларнинг
ижтимоий
фаоллигини
ошириш
,
жамиятимизда
манфаатлар
мувозанатини
таъминлаш
каби
энг
муҳим
вазифаларни
ҳал
этишда
фуқаролик
жамияти
институтларининг
роли
ва
аҳамиятини
янада
кучайтирганини
алоҳида
таъкидлади
.
Маърузада
Ўзбекистон
Экологик
ҳаракатининг
фаолиятига
ижобий
баҳо
берилиб
,
Қонунчилик
палатасида
ушбу
ҳаракат
вакилларига
ўн
бешта
депутатлик
ўрнини
ажратиш
ҳақида
қабул
қилинган
қарор
нақадар
тўғри
бўлганини
ҳаётнинг
ўзи
тасдиқлаётгани
алоҳида
қайд
этилди
.
Бундай
амалиёт
бугунги
даврнинг
долзарб
талаби
ҳисобланиб
,
халқаро
андозаларга
тўла
мос
келади
.
Ж
.
Т
.
Холмўминов
эътироф
этганидек
, “
Экоҳаракатнинг
ташкил
этилганлиги
мамлакатимизда
экологик
жамоат
бирлашмалари
ривожланишининг
янги
босқичини
бошлаб
берди
.
Айниқса
,
юртимизда
фаолият
юритаётган
экологик
жамоат
бирлашмалари
Экоҳа
-
ракат
тимсолида
атроф
табиий
муҳит
ва
инсон
саломатлиги
муҳофазаси
бўйича
барча
саъй
-
ҳаракатларни
бирлаштириш
ҳамда
сафарбар
этиш
имкониятига
эга
бўлинди
” [1].
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
22
Ж
.
Неру
номидаги
университетнинг
Халқаро
тадқиқотлар
мактаби
Россия
ва
Марказий
Осиё
тадқиқотлари
дастури
директори
Аджай
Кумар
ҳам
Экоҳаракат
фаолиятига
юқори
баҳо
бериб
,
у
бирлаштирувчи
ва
йўналтирувчи
вазифани
бажаришини
,
экология
соҳасида
давлат
сиёсатини
шакллантиришда
фаол
иштирок
этишини
бу
эса
,
унга
табиатни
муҳофаза
қилиш
қонунчилигини
такомиллаштиришга
бевосита
таъсир
кўрсатиш
имконини
беришини
таъкидлайди
[2].
Ўзбекистон
экологик
ҳаракати
фаолияти
сиёсий
,
иқтисодий
ва
ижтимоий
ислоҳотларни
амалга
ошириш
жараёнида
экологик
ёндашув
мамлакатнинг
барқарор
ривожланишида
энг
муҳим
омил
бўлишига
ишонган
,
атроф
-
муҳит
ва
инсон
саломатлиги
ҳақида
ғояларни
қўллаб
-
қувватловчи
ҳамда
уларни
амалга
ошириш
истагида
бўлган
фуқаролар
ва
нодавлат
нотирожат
ташкилотларни
бирлаштирган
.
Экоҳаракат
–
Ўзбекистон
фуқароларининг
бугунги
ва
келажак
авлоди
қулай
атроф
табиий
муҳитга
эга
бўлиш
,
соғлиқни
сақлаш
,
атроф
табиий
муҳитни
муҳофаза
қилиш
,
табиий
бойликлардан
оқилона
фойдаланиш
ва
экологик
хавфсизлигини
таъминлашга
бўлган
ҳуқуқларини
амалга
ошириш
ва
уларга
сўзсиз
риоя
этилишига
қаратилган
янгиланиш
жараёнларини
янада
чуқурлаштиришда
бевосита
фаол
иштирок
этишга
ҳамда
бу
борада
жамиятнинг
барча
саъй
-
ҳаракатларини
сафарбар
қилишга
интилувчи
мамлакат
фуқаролари
ва
ташкилотларни
ихтиёрийлик
асосида
бирлаштирувчи
оммавий
жамоат
ҳаракатидир
.
Ж
.
Холмўминов
эътироф
этганидек
,
“
Экоҳаракатнинг
асосий
хусусияти
ҳам
шундан
иборатки
,
у
Ўзбекистон
фуқароларининг
ҳозирги
ва
келгуси
авлодининг
қулай
атроф
табиий
муҳит
шароитида
яшаш
,
аҳоли
саломатлигини
яхшилаш
,
барча
табиий
ресурсларни
муҳофаза
қилиш
ва
улардан
оқилона
фойдаланиш
ҳуқуқларини
ҳамда
уларга
сўзсиз
риоя
этилишини
таъминлашга
қаратилган
янгиланиш
жараёнларини
янада
чуқурлаштиришда
жамиятнинг
бор
куч
ва
салоҳиятини
сафарбар
қилишга
интилади
[3]”.
Экоҳаракат
дастурида
белгиланишича
,
соғлом
атроф
-
муҳит
муҳофазаси
давлатимиз
,
жамиятимиз
ва
ҳар
бир
фуқаронинг
вазифаси
бўлиши
лозим
.
Маълумки
,
мустақиллик
йилларида
мамлакатимизда
экологик
муаммоларни
бартараф
этиш
ва
уларнинг
салбий
оқибатларини
олдини
олиш
борасида
муайян
тажриба
орттирилди
.
Аммо
соҳадаги
вазифаларнинг
миқёси
ва
кўлами
мамлакатимиз
ҳамда
минтақада
экологик
ҳолатни
соғломлаштириш
муаммоларини
комплекс
ҳал
этишда
давлат
органлари
,
жамоат
бирлашмалари
,
фуқаролик
жамияти
институтлари
ва
фуқароларнинг
саъй
-
ҳаракатларини
бирлаштиришни
талаб
қилади
.
Соғлом
атроф
-
муҳит
муҳофазаси
давлатимиз
,
жамиятимиз
ва
ҳар
бир
фуқаронинг
вазифаси
бўлиши
лозим
.
Экоҳаракатнинг
ташкил
этилганлиги
мамлакатимизда
экологик
жамоат
бирлашмалари
ривожланишининг
янги
босқичини
бошлаб
берди
.
Эндиликда
юртимизда
фаолият
юритаётган
экологик
жамоат
бирлашмалари
Экоҳаракат
тимсолида
атроф
табиий
муҳит
ва
инсон
саломатлиги
муҳофазаси
бўйича
барча
саъй
-
ҳаракатларни
бирлаштириш
ҳамда
сафарбар
этиш
имкониятига
эга
бўлдилар
.
Ҳозирги
кунда
бундай
жамоат
бирлашмалари
сони
260
дан
ортди
[4].
Бу
борадаги
жамоатчилик
саъй
-
ҳаракатларининг
давлатимиз
томонидан
фаол
қўллаб
-
қувватланаётганлиги
,
жумладан
,
сайлов
қонунчилигига
мувофиқ
Экоҳаракатга
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатасидан
ўн
бешта
депутатлик
ўрни
ажратилганлиги
Экоҳаракат
зиммасига
катта
масъулият
юклаш
баробарида
атроф
-
муҳитни
муҳофаза
қилиш
,
экологик
аҳволни
яхшилаш
,
аҳоли
саломатлиги
учун
курашда
кенг
имкониятларни
яратмоқда
[5].
Экоҳаракатнинг
ўз
мақсадлари
сифатида
қуйидагиларни
эътироф
этди
:
Ўзбекистон
бугунги
ва
келажак
авлоднинг
қулай
атроф
-
муҳитга
эга
бўлиш
,
соғлиқни
сақлаш
,
атроф
табиий
муҳитни
муҳофаза
қилиш
,
табиий
бойликлардан
оқилона
фойдаланиш
ва
экологик
хавфсизликни
таъминлашга
бўлган
ҳуқуқларига
риоя
этилишига
эришиш
;
аҳолини
атроф
табиий
муҳитни
муҳофаза
қилиш
ва
инсон
саломатлигини
сақлаш
,
экологик
ҳолатини
яхшилаш
,
атмосфера
,
сув
ва
сув
ресурслари
,
уларни
зарарли
чиқиндилардан
муҳофаза
қилиш
,
биологик
хилма
-
хилликни
асраш
ва
тиклаш
борасидаги
ишлар
фаоллигини
ошириш
;
қонунчилик
талабларига
риоя
этган
ҳолда
давлат
ҳокимияти
ва
бошқаруви
органларининг
атроф
табиий
муҳитни
муҳофаза
қилиш
ва
табиий
ресурслардан
оқилона
фойдаланиш
,
инсон
саломатлигини
сақлаш
ва
экологик
хавфсизликни
таъминлаш
борасидаги
умуммажбурий
тусга
эга
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларнинг
амалга
оширилишини
таъминлаш
,
шунингдек
,
ушбу
соҳада
зарур
қонунлар
ва
бошқа
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатлар
ишлаб
чиқилиши
юзасидан
ташаббуслар
билан
чиқиш
;
давлат
органлари
,
ташкилотлар
ва
фуқаролик
жамияти
институтларининг
улар
зиммасига
юклатилган
вазифаларни
амалга
ошириш
,
шу
жумладан
,
атроф
табиий
муҳитни
муҳофаза
қилиш
ҳамда
аҳоли
саломатлигини
сақлаш
бўйича
вазифаларни
ҳал
қилиш
учун
ажратилган
маблағлардан
оқилона
фойдаланиш
борасидаги
масъулиятини
ошириш
;
аҳолининг
экологик
маданиятини
юксалтириш
,
экологик
таълим
ва
тарбия
тизимини
такомиллаштириш
,
таълим
муассасаларида
экология
,
атроф
табиий
муҳитни
муҳофаза
қилиш
ва
инсон
саломатлигини
сақлаш
масалалари
бўйича
махсус
фанларни
жорий
этиш
;
экологик
хавфсизлик
,
қулай
атроф
-
муҳит
ва
табиий
ресурслардан
оқилона
фойдаланишни
таъминлашнинг
ҳуқуқий
механизмларини
такомиллаштириш
.
Экоҳаракат
ўз
мақсадларига
эришиш
учун
ўз
олдига
қуйидаги
вазифаларни
қўйди
:
жамоатчиликнинг
атроф
табиий
муҳит
ва
аҳоли
саломатлигини
муҳофаза
қилиш
,
экологик
ҳолатни
соғломлаштириш
ишидаги
фаоллигини
ошириш
;
атроф
табиий
муҳит
ва
аҳоли
саломатлигини
муҳофаза
қилиш
масалалари
бўйича
қонунчиликни
янада
такомиллаштириш
ва
ривожлантиришга
кўмаклашиш
;
атроф
табиий
муҳит
ва
аҳоли
саломатлигини
муҳофаза
қилиш
,
шу
мақсадларга
йўналтирилган
маблағлардан
оқилона
фойдаланиш
бўйича
қонунлар
ва
бошқа
давлат
қарорларининг
сўзсиз
ижро
этилиши
устидан
жамоатчилик
назоратини
амалга
ошириш
;
аҳолининг
экологик
маданиятини
юксалтириш
,
экологик
таълим
ва
тарбия
тизимини
ривожлантириш
;
атроф
табиий
муҳит
ва
аҳоли
саломатлигини
муҳофаза
қилиш
соҳасидаги
халқаро
ҳамкорликни
ривожлантириш
;
атроф
-
муҳит
муҳофазаси
давлат
,
жамият
ва
ҳар
бир
фуқаронинг
вазифаси
бўлишига
эришиш
;
экоҳаракат
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
23
қатнашчилари
бўлган
нодавлат
нотижорат
ташкилотлари
фаолиятини
мувофиқлаштириш
[6].
Экологик
ҳаракатнинг
асосий
эътибори
атроф
табиий
муҳитни
муҳофаза
қилиш
мамлакатимиз
ҳар
бир
фуқаросининг
умумий
вазифаси
бўлиб
қолишига
йўналтирилади
.
Ушбу
мақсадларда
Экоҳаракат
ўз
саъй
-
ҳаракатларини
:
ўз
қатнашчилари
ва
ташкилотларида
,
ҳамкорларида
минтақавий
,
миллий
ва
маҳаллий
экологик
ҳамда
аҳоли
саломатлиги
муҳофазаси
яхлит
дастурларини
ишлаб
чиқиш
ва
бажаришдаги
амалий
иштирокларини
фаоллаштиришга
қаратилган
саъй
-
ҳаракатларни
шакллантиришга
;
Экоҳаракат
қатнашчилари
ва
ҳамкорларининг
давлат
органлари
ва
жамоат
тузилмалари
томонидан
мавжуд
экологик
муаммоларни
ҳал
этиш
ва
уларнинг
салбий
оқибатларини
бартараф
қилиш
соҳасидаги
қонун
ҳужжатлари
ижроси
борасидаги
масъулиятини
кучайтиришга
қаратилган
фаолиятини
мувофиқлаштиришга
;
жамоат
бирлашмалари
,
жамоат
фондлари
ва
бошқа
нодавлат
нотижорат
ташкилотларининг
муайян
экологик
муаммоларни
ҳал
этишдаги
ҳамкорликлари
самарадорлигини
ошириш
ва
ривожлантиришга
йўналтиради
.
Экоҳаракат
халқаро
ва
чет
эл
экологик
ташкилотлари
билан
алоқаларни
мустаҳкамлаш
орқали
атроф
-
муҳит
ва
аҳоли
саломатлиги
муҳофазаси
бўйича
самарали
халқаро
ҳамкорликни
ривожлантиришга
ўз
ҳиссасини
қўшишга
интилади
[7].
Экоҳаракатнинг
асосий
вазифаларидан
бири
давлат
идоралари
,
табиатни
муҳофаза
қилиш
ташкилотлари
,
барча
корхона
ва
муассасаларнинг
атроф
-
муҳит
муҳофазаси
,
сув
ва
ҳаво
ҳавзалари
,
ер
ва
биологик
ресурслар
ҳолатини
яхшилаш
ҳамда
уларни
чиқиндиларнинг
зарарли
таъсиридан
ҳимоялаш
,
аҳоли
саломатлигини
муҳофаза
қилиш
соҳасидаги
амалдаги
қонунлар
ва
бошқа
қарорлар
ижросини
таъминлаш
бўйича
ишларни
қўллаб
-
қувватлаш
ҳамда
ушбу
соҳада
кенг
жамоатчилик
кўмагини
шакллантиришдан
иборатдир
.
Хусусан
,
Экоҳаракат
бу
борада
:
фуқароларнинг
қулай
атроф
табиий
муҳитга
бўлган
ҳуқуқини
ҳимоялашга
ҳамда
табиатдан
фойдаланиш
соҳасида
иқтисодий
механизмларни
жорий
қилишга
қаратилган
экологик
хавфсизликни
комплекс
тарзда
таъминлаш
бўйича
қонун
ҳужжатларини
қабул
қилиш
ва
уларни
амалга
оширишга
;
мамлакатда
экологик
ҳуқуқбузарликлар
ва
табиатга
бошқача
тарзда
зарар
етказганлик
учун
корхона
ва
ташкилотларнинг
,
мансабдор
шахслар
ва
алоҳида
фуқароларнинг
жавобгарлигини
кучайтиришга
қаратилган
чора
-
тадбирларни
ҳар
томонлама
қўллаб
-
қувватлашга
;
экологик
ҳуқуқбузарликлар
ва
табиатга
зарарли
бўлган
бошқа
таъсирлар
оқибатларини
бартараф
этиш
,
шу
жумладан
,
трансчегаравий
аҳамиятга
эга
бўлган
ҳолатларда
ҳам
улар
томонидан
атроф
-
муҳитга
ва
инсон
саломатлигига
етказилган
зарарни
қоплашни
ҳуқуқий
жиҳатдан
тартибга
солиш
ҳамда
ҳуқуқни
қўллаш
амалиёти
самарадорлигини
оширишга
интилади
.
Таъкидлаш
лозимки
,
Экоҳаракатнинг
жамоат
экологик
назоратига
оид
ваколатлари
“
Экологик
назорат
тўғрисида
”
ги
Қонун
қабул
қилиниши
билан
илк
маротаба
қонун
даражасида
белгилаб
берилди
.
Ушбу
Қонуннинг
нодавлат
нотижорат
ташкилотларнинг
жамоат
экологик
назоратини
амалга
ошириш
соҳасидаги
ваколатларига
оид
16-
моддасида
нодавлат
нотижорат
ташкилотларга
хос
бўлган
12
та
ҳуқуқ
билан
бир
қаторда
Ўзбекистон
экологик
ҳаракати
ўз
уставидаги
вазифаларига
мувофиқ
нодавлат
нотижорат
ташкилотларининг
экологик
назоратни
амалга
оширишдаги
иштирокини
янада
кучайтиришга
қаратилган
тавсияларни
ишлаб
чиқиши
кўзда
тутилди
.
Яъни
,
бошқача
айтганда
,
Қонун
Экоҳаракатнинг
жамоат
экологик
назорати
соҳасидаги
ваколатларини
13
та
қилиб
бошқа
нодавлат
нотижорат
ташкилотларга
нисбатан
кенгайтириб
белгилайди
.
Айни
дамда
Экоҳаракат
томонидан
жамоат
экологик
назоратини
амалга
оширишнинг
ўзига
хос
хусусияти
шундаки
,
Экоҳаракатда
жамоат
экологик
назоратини
парламент
назорати
билан
уйғунлаштириш
имконияти
мавжуд
.
Бу
юқорида
таъкидланганидек
,
Ўзбекистон
Республикасида
жамоат
экологик
назоратининг
ўзига
хос
хусусиятларидан
биридир
.
Яъни
,
Экоҳаракат
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Қонунчилик
палатаси
Экоҳаракат
депутатлик
гуруҳи
орқали
давлат
ҳокимияти
аҳамиятга
эга
бўлган
парламент
ва
депутатлик
назоратининг
парламент
эшитуви
,
Бош
вазирнинг
ҳисоботларини
эшитиш
,
депутатлик
сўрови
,
давлат
бюджетини
қабул
қилиш
ва
унинг
ижросини
назорат
қилиш
ёки
бўлмаса
қонунчилик
ташаббуси
ҳуқуқи
орқали
атроф
табиий
муҳитни
муҳофаза
қилиш
,
табиий
ресурслардан
оқилона
фойдаланиш
ва
экологик
хавфсизликни
таъминлашга
қаратилган
муайян
қонун
ҳужжатларининг
қабул
қилинишига
эришиш
каби
усул
ва
воситалардан
ҳам
фойдаланиш
имконига
эгадир
.
Айнан
ушбу
жиҳат
жамоат
экологик
назоратининг
бошқа
субъектларига
хос
бўлмаган
хусусиятдир
.
Экоҳаракат
томонидан
амалга
ошириладиган
жамоат
экологик
назоратининг
ўзига
хос
хусусияти
ҳам
шундадир
.
Б
.
Алихонов
таъкидлаганидек
, “
Ташкилот
ўз
фаолияти
давомида
марказда
ва
жойларда
ҳамда
хорижда
4050
та
амалий
тадбир
ўтказди
ва
уларда
икки
миллиондан
зиёд
жамоатчилик
вакиллари
қатнашди
.
Шулардан
мингдан
ортиқ
назорат
-
таҳлил
ва
амалий
тадбирлар
Экоҳаракат
депутатлари
гуруҳи
томонидан
амалга
оширилди
” [8].
Ў
.
Р
.
Ҳамраев
эса
,
Экоҳаракатнинг
экологик
қонунчилик
қоида
-
талабларини
амалга
оширишдаги
фаолиятининг
асосий
йўналишлари
сифатида
қуйидагиларни
кўрсатиб
ўтади
:
жамоат
экологик
назорати
;
жамоат
экология
экспертизаси
;
жамоатчилик
эшитуви
;
давлат
органлари
билан
ҳамкорлиги
;
жамоатчилик
ҳуқуқий
маданиятини
шакллантириш
ва
бошқалар
.
Муаллифнинг
ёзишича
,
Экоҳаракат
томонидан
атроф
табиий
муҳит
,
аҳоли
саломатлиги
муҳофазаси
соҳасидаги
қонунлар
ва
давлат
дастурлари
ижросини
таъминлаш
бўйича
корхоналар
,
марказий
ва
маҳаллий
ҳокимият
ҳамда
бошқарув
органларининг
“
жамоатчилик
эшитуви
”
йўлга
қўйилганлиги
ижобий
самара
бермоқда
[9].
Экоҳаракатнинг
2014
йил
ва
2015
йил
биринчи
ярим
йиллик
якунлари
бўйича
фаолияти
бўйича
ҳисоботини
ўрганиш
шуни
кўрсатмоқдаки
,
Экоҳаракат
томонидан
2014
йил
давомида
887
та
, 2015
йилнинг
биринчи
ярим
йиллигида
эса
, 508
та
тадбир
ўтказилган
.
Шу
жумладан
,
атроф
-
муҳит
муҳофазаси
ва
экологик
ҳолатни
соғломлаштириш
ишида
жамоатчилик
иштироки
фаоллигини
ҳар
томонлама
кучайтиришга
қаратилган
дастурий
вазифани
бажариш
мақсадида
ҳудудий
бўлинмалар
фаолиятини
кучайтириш
асносида
марказда
ва
жойларда
2014
йил
давомида
300
дан
ортиқ
, 2015
йилнинг
6
ойи
давомида
200
дан
зиёд
тадбирлар
ташкил
этилди
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
24
Шунингдек
,
атроф
-
муҳит
ва
аҳоли
саломатлигини
муҳофаза
қилиш
соҳасидаги
қонунчиликни
такомиллаштириш
йўналишида
2014
йил
давомида
75
дан
ортиқ
тадбирлар
ташкил
этилган
бўлса
, 2015
йилнинг
биринчи
ярим
йиллигида
93
та
тадбирлар
ўтказилди
.
2014
йилда
Олий
Мажлис
Қонунчилик
палатасида
фаолият
олиб
борган
Экоҳаракат
депутатлари
гуруҳи
томонидан
фуқаролик
жамияти
институтларини
ривожлантириш
,
мамлакатда
давлат
ва
жамият
қурилишини
такомиллаштиришга
қаратилган
9
та
қонун
ишлаб
чиқилди
ва
қабул
қилинди
.
Экоҳаракат
депутатлари
томонидан
2015
йилнинг
I
ярим
йиллигида
6
та
,
шу
жумладан
, 2
та
янги
қонунлар
устида
,
яъни
“
Аҳолининг
санитар
-
эпидемиологик
осойишталиги
тўғрисида
”
ги
ва
“
Қайта
тикланувчи
энергия
манбалари
тўғрисида
”
ги
қонунларни
ишлаб
чиқиш
ҳамда
амалдаги
экология
соҳасидаги
5
та
қонунларга
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
бўйича
фаолият
олиб
бордилар
.
Ушбу
йўналишдаги
қонунлар
талабларини
бажарилишига
қаратилган
90
дан
ортиқ
назорат
-
таҳлил
тадбирлари
ташкил
этилди
.
Атроф
табиий
муҳит
муҳофазаси
ва
шу
мақсадларга
ажратилган
ресурслардан
оқилона
фойдаланиш
борасида
қабул
қилинган
ҳужжатларни
ижро
этишда
марказда
ва
жойларда
давлат
органлари
,
жамоатчилик
ва
бошқа
тузилмалар
масъулиятни
ошириш
мақсадида
Экоҳаракат
томонидан
2014
йил
давомида
55
та
тадбир
ўтказилган
бўлса
, 2015
йилнинг
6
ойи
давомида
20
дан
ортиқ
тадбирлар
ташкил
этилди
.
Вазирлар
Маҳкамаси
томонидан
тасдиқланган
“
Экологик
назорат
тўғрисида
”
ги
Ўзбекистон
Республикаси
Қонунини
ҳаётга
татбиқ
этиш
бўйича
чора
-
тадбирлар
Дастури
”
га
мувофиқ
Экоҳаракат
қатор
ҳамкор
ташкилотлар
билан
биргаликда
“
Жамоатчилик
экологик
назорати
тўғрисида
”
ги
Низом
, “
Экологик
назорат
жамоатчи
инспектори
тўғрисида
”
ги
Низом
ва
ННТ
учун
“
Жамоатчилик
экологик
назорати
”
мавзуида
услубий
тавсиялар
ишлаб
чиқди
.
Ушбу
ҳужжатлар
тегишли
вазирлик
ва
идоралар
билан
белгиланган
тартибда
келишилиб
Вазирлар
Маҳкамасига
тақдим
этилди
.
Экоҳаракат
қошида
“
Ишонч
телефони
”
мунтазам
равишда
фаолият
олиб
бормоқда
. 2014
йил
давомида
“
Ишонч
телефонига
”
фуқароларимиздан
418
та
, 2015
йилнинг
6
ойи
давомида
160
мурожаатлар
келиб
тушди
.
Ҳисоботда
,
шунингдек
,
мурожаатлар
асосида
ҳудудларнинг
санитар
-
эпидемиологик
ҳолатини
ўрганишга
қаратилган
рейдлар
ташкил
этилгани
ҳам
кўрсатилган
[10].
Амалиётда
ҳам
Экоҳаракат
ушбу
жамоат
экологик
назорати
шаклидан
кенг
қўлланилади
.
Бироқ
,
шу
ўринда
таъкидлаш
лозимки
,
амалдаги
қонун
ҳужжатларида
,
шу
жумладан
,
“
Экологик
назорат
тўғрисида
”
ги
Қонунда
ҳам
рейд
ўтказишга
оид
ҳуқуқ
белгиланмаган
.
Шу
нуқтаи
назардан
шаклланган
амалиётни
қонунийлаштириш
мақсадида
“
Экологик
назорат
тўғрисида
”
ги
Ўзбекистон
Республикаси
Қонунида
Экоҳаракатнинг
рейдлар
ўтказишга
оид
ҳуқуқини
кўзда
тутиш
мақсадга
мувофиқ
.
Шу
ўринда
бугунги
кунда
Экоҳаракатнинг
жамоат
экологик
назоратига
оид
ваколатларини
янада
кенгайтириш
ва
такомиллаштириш
масаласи
тобора
долзарб
аҳамият
касб
этаётганлигини
алоҳида
қайд
этиш
жоиз
.
Хусусан
,
экологик
қонунчилик
талабларини
амалга
оширишда
Ўзбекистон
Экологик
ҳаракатини
такомиллаштиришнинг
асосий
йўналишларига
Ў
.
Р
.
Ҳамраев
томонидан
тайёрланган
номзодлик
диссертациясининг
алоҳида
параграфи
бағишланган
.
Хусусан
,
тадқиқотчи
бу
борада
Экоҳаракат
томонидан
жамоатчилик
эшитувини
амалга
ошириш
сингари
амалиёт
йўлга
қўйилган
бўлсада
,
ушбу
фаолиятнинг
ҳуқуқий
асослари
мавжуд
эмаслигига
ҳақли
равишда
эътибор
қаратиб
,
Экоҳаракат
фаолиятининг
ҳуқуқий
асосларини
янада
такомиллаштириш
,
шу
жумладан
,
унинг
уставида
жамоатчилик
эшитувларини
ўтказишни
кўзда
тутишни
таклиф
қилади
[11]
.
Бу
борада
М
.
М
.
Миракулов
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2010
йил
27
январдаги
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатаси
ва
Сенатининг
қўшма
мажлисида
сўзлаган
маърузасидаги
Ўзбекистон
Экологик
ҳаракатининг
атроф
-
муҳитни
муҳофаза
қилиш
масалаларини
ўртага
қўйиш
ва
назорат
қилиш
,
инсонни
ва
мамлакат
аҳолисини
экологиянинг
хавфли
ҳамда
тажовузкор
ўзгаришларидан
ҳимоя
қилишдаги
ҳуқуқ
ҳамда
ваколатларини
кенгайтириш
фикридан
келиб
чиқиб
,
шунингдек
,
“
Нодавлат
нотижорат
ташкилотлари
тўғрисида
”
ги
Қонун
7-
моддаси
, “
Экологик
назорат
тўғрисида
”
ги
Қонун
16-
моддасини
ҳисобга
олган
ҳолда
,
Ўзбекистон
экологик
ҳаракатига
қўйидаги
ҳуқуқларни
беришни
ўйлаб
кўришни
таклиф
қилади
:
-
парламент
томонидан
қабул
қилинган
қонунларга
ушбу
қонун
атроф
табиий
муҳитга
зарар
келтиради
деб
ҳисобласалар
,
давлат
бошлиғининг
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясининг
93-
моддаси
1
ва
17-
бандларидаги
ваколатларидан
келиб
чиқиб
,
Президентга
вето
қўйишни
сўраб
мурожаат
қилиш
;
-
давлат
бошлиғининг
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясининг
93-
моддаси
15-
бандидаги
ваколатидан
келиб
чиқиб
,
экологик
қонунчиликни
бузган
ҳокимларга
чора
кўришни
сўраб
Президентга
таклиф
киритиш
;
-
экологик
қонун
ҳужжатларига
зид
бўлган
республика
давлат
бошқарув
органларининг
,
шунингдек
,
ҳокимларнинг
қабул
қилган
ҳужжатларини
тўхтатиш
,
бекор
қилиш
ҳақида
давлат
бошлиғининг
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясининг
93-
моддаси
16-
бандидаги
ваколатидан
келиб
чиқиб
,
Президентга
ташаббус
билан
чиқиш
;
-
давлат
бошлиғининг
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясининг
93-
моддаси
4-
бандидаги
ваколатидан
келиб
чиқиб
,
экология
соҳасидаги
у
ёки
бу
халқаро
шартномани
имзолаш
ёки
республика
томонидан
тузилган
шартномаларга
,
битимларга
ва
унинг
қабул
қилинган
мажбуриятларига
риоя
этилишини
таъминлаш
бўйича
Президентга
мурожаат
қилиш
;
-
жамоатчилик
назоратини
амалга
оширилиши
мониторинги
натижалари
бўйича
ўз
ҳисоботларини
давлат
бошлиғига
ахборот
тариқасида
тақдим
этиш
;
-
давлат
бошлиғига
кейинги
йилни
экологияга
оид
долзарб
масалаларга
доир
ном
билан
номлаш
ҳамда
уни
амалга
ошириш
бўйича
дастур
лойиҳасини
тақдим
этиш
;
-
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
ва
Ҳукумати
қарорлари
лойиҳаларини
ишлаб
чиқаётган
давлат
органларининг
агар
ушбу
қарор
лойиҳаси
предмети
экологияга
оид
ёки
унга
боғлиқ
бўлса
,
қоида
тариқасида
Ўзбекистон
Экологик
ҳаракатининг
лойиҳа
бўйича
фикрлари
ва
таклифларини
кўриб
чиқиши
шартлиги
,
қарор
лойиҳасини
ишлаб
чиқарувчи
орган
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
25
Ўзбекистон
экологик
ҳаракатининг
лойиҳаси
бўйича
фикрлари
ва
тавсияларини
қарорга
илова
қилган
ҳолда
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
ва
Ҳукуматига
кўриб
чиқиш
учун
тақдим
этиши
;
-
экологияга
оид
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
фармони
,
қарори
,
фармойиши
лойиҳасини
таклиф
этиш
[12].
Юқоридагилардан
келиб
чиқиб
,
Экоҳаракатнинг
мамлакатимизда
жамоат
экологик
назорати
субъекти
сифатидаги
мақоми
қонун
даражасида
алоҳида
мустаҳкамланганлигини
эътиборга
олиб
,
унинг
ҳуқуқий
мақомини
белгилаб
берувчи
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларни
янада
такомиллаштириш
мақсадга
мувофиқ
.
Хусусан
,
бу
ўринда
сўз
,
авваламбор
,
Экоҳаракат
устави
хусусида
бормоқда
.
Зеро
,
унда
Экоҳаракат
томонидан
жамоат
экологик
назорати
амалга
оширилишига
оид
қоидалар
ўрин
олмаган
.
Шу
боис
:
биринчидан
,
Экоҳаракат
уставини
янги
таҳрирда
ишлаб
чиқиш
ва
қабул
қилиш
,
унда
асосий
эътиборни
жамоат
экологик
назоратини
амалга
оширишга
қаратиш
мақсадга
мувофиқ
;
иккинчидан
,
“
Экологик
назорат
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
16-
моддасида
Ўзбекистон
Экологик
ҳаракатининг
жамоат
экологик
назоратини
амалга
ошириш
билан
боғлиқ
:
атроф
табиий
муҳитни
муҳофаза
қилиш
ва
табиий
ресурслардан
оқилона
фойдаланишни
таъминлаш
мақсадида
рейдлар
ўтказиш
;
атроф
табиий
муҳитни
муҳофаза
қилиш
ва
экологик
шароитларни
соғломлаштириш
билан
боғлиқ
ишларда
жамоатчилик
иштирокининг
фаоллигини
янада
юқори
даражага
кўтариш
;
атроф
табиий
муҳитни
муҳофаза
қилишда
ва
улардан
самарали
фойдаланишга
йўналтирилган
маблағлар
бўйича
давлат
қарорлари
ва
қонунлари
тўғридан
-
тўғри
ижро
этилишида
жамоат
экологик
назоратини
олиб
бориш
каби
ваколатларини
мустаҳкамлаш
мақсадга
мувофиқ
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Холмўминов
Ж
.
Атроф
табиий
муҳит
ва
маданий
мерос
объектларини
муҳофаза
қилишнинг
конституциявий
асослари
//
“
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституцияси
–
жамият
фаровонлиги
ва
тараққиётининг
ҳуқуқий
кафолати
”
мавзусидаги
илмий
-
амалий
анжуман
материаллари
. –
Тошкент
:
ТДЮИ
, 2009.–
Б
.46-47.
2.
В
Узбекистане
динамично
развивается
«
третий
сектор
» // www.eco.uz/ru/biblioteka.
3.
Холмўминов
Ж
,
Ибратов
А
.
Т
.
Экологик
қараш
–
сайлов
жараёнида
//
Ўзбекистон
Республикаси
сайлов
қонунчилиги
:
халқаро
тажриба
ва
амалиёт
.
Давра
суҳбати
материаллари
. –
Тошкент
.
ТДЮИ
, 2009. – 107
б
.
4.
Сангинов
С
.
Обучение
ННО
проектной
деятельности
–
назревший
вопрос
//
5.
Файзиев
Ш
.
Х
.
Демократик
сайловлар
ўтказишнинг
конституциявий
асослари
//
ТДЮИ
Ахборотномаси
. –
Тошкент
, 2009. –
№
8. –
Б
. 122.
6.
Ўзбекистон
Экологик
ҳаракати
дастури
//
http://www.eco.uz/uz/kutubkhona/dasturij-uzhzhatlar
7.
Тилавов
У
.
Экологическое
движение
Узбекистана
:
структура
,
социальные
задачи
,
программные
цели
и
деятельность
// http://credo-
new.ru.
8.
Алихонов
Б
.
Б
.
Ўзбекистон
Экологик
ҳаракати
фаолиятидаги
муҳим
босқич
//
Халқ
сўзи
, 18.12.2014
й
.
9.
Ҳамраев
Ў
.
Р
.
Экологик
қонунчилик
талабларини
амалга
оширишда
жамоат
бирлашмалари
иштирокининг
ҳуқуқий
масалалари
:
Юрид
.
фан
.
номз
.
...
дисс
. –
Тошкент
:
ТДЮИ
, 2011. –
Б
.138-139.
10.
Ўзбекистон
Экологик
ҳаракатининг
2014
йил
ва
2015
йил
биринчи
ярим
йиллик
якунларига
бағишланган
ҳисоботи
//
Ўзбекистон
экологик
ҳаракатининг
расмий
веб
-
сайти
: www.eco.uz.
11.
Ҳамраев
Ў
.
Р
.
Экологик
қонунчилик
талабларини
амалга
оширишда
жамоат
бирлашмалари
иштирокининг
ҳуқуқий
масалалари
:
Юрид
.
фан
.
номз
.
...
дисс
. –
Тошкент
:
ТДЮИ
, 2011. –
Б
. 149.
12.
Миракулов
М
.
М
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
атроф
табиий
муҳитни
муҳофаза
қилишга
оид
ваколатлари
//
Ўзбекистон
Республикасида
атроф
муҳитни
муҳофаза
қилиш
тизимининг
ҳуқуқий
асосларини
такомиллаштириш
:
республика
илмий
-
амалий
конференция
материаллари
. –
Тошкент
:
ТДЮУ
, 2014. –
Б
. 145-146.
