ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2010
№
3-4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
54
Л
.
Л
.
Кругликовнинг
фикрича
,
барча
енгиллаштирувчи
ҳолатларни
икки
гуруҳга
ажратиш
мумкин
:
а
)
бир
вақтнинг
ўзида
ҳам
жиноятни
,
ҳам
айбдорнинг
шахсини
тавсифлайдиган
;
б
)
фақатгина
шахсни
тавсифлайдиган
ҳолатлар
.
Жазога
таъсир
ўтказиш
бўйича
енгиллаштирувчи
ҳолатлар
бир
хилдаги
аҳамият
касб
этмайди
.
Жазо
тайинлашда
биринчи
гуруғ
ҳолатларига
устунлик
берилиши
лозим
.
У
биринчи
бўлиб
,
барча
енгиллаштирувчи
ҳолатларни
жазонинг
муддати
ҳамда
миқдорига
таъсир
ўтказиш
даражасига
кўра
ажратиб
чиққан
.
Шунингдек
,
Л
.
Л
.
Кругликов
фақатгина
шахсни
тавсифлочи
ҳолатларнинг
икки
турини
ажратиб
кўрсатади
:
биринчи
гуруҳга
айбдор
ижтимоий
хавфлилиги
даражасининг
ўзгариши
ҳақида
гувоҳлик
берувчи
ҳолатлар
киради
(
масалан
,
чин
кўнгилдан
пушаймон
бўлиш
,
етказилган
зарарни
ихтиёрий
равишда
бартараф
қилиш
,
аввалдан
беайб
шахсни
ноҳақ
айблаш
);
иккинчи
гуруҳга
эса
,
суд
томонидан
ушбу
ҳолатларнинг
жиноят
шахсининг
хавфлилигига
таъсири
билан
боғлиқ
ҳолда
эмас
,
фақатгина
инсонпарварлик
туфайли
ҳисобга
олинадиган
ҳолатлар
(
масалан
,
ҳомиладорлик
ҳолати
,
ногиронлик
,
қарамоғида
боқимандаларнинг
борлиги
)
киради
2
.
Жиноят
ҳуқуқи
назариясидаги
жазони
енгиллаштирувчи
ҳолатларни
таснифлаш
масаласига
доир
фикр
-
мулоҳазалар
ва
таклифлар
юқоридагилар
билан
чекланиб
қолмайди
.
Навбатдаги
мақоламизда
,
биз
ушбу
масалани
янада
тўлиқроқ
кўриб
чиқишга
ҳамда
якуний
хулоса
тариқасида
жазони
енгиллаштирувчи
ҳолатларнинг
таснифига
доир
ўз
таклифимизни
билдириб
,
илмий
асослаб
беришга
ҳаракат
қиламиз
.
оғирлаштирувчи
ҳолатлар
мавжуд
бўлмаган
тақдирда
жазо
муддати
ёки
миқдори
ушбу
Кодекс
Махсус
қисмининг
тегишли
моддасида
назарда
тутилган
энг
кўп
жазонинг
учдан
икки
қисмидан
ошмаслиги
керак
.
Мазкур
қоида
жавобгарликни
оғирлаштирадиган
ҳолатларда
қасддан
одам
ўлдириш
(97-
модданинг
иккинчи
қисми
)
ва
терроризм
(155-
модданинг
учинчи
қисми
)
билан
боғлиқ
жиноятларни
содир
этган
шахсларга
татбиқ
этилмайди
».
1
Ушакова
М
.
Г
.
Там
же
. -
С
.65.
2
Кругликов
Л
.
Л
.
Смягчающие
и
отягчающие
ответственность
обстоятельства
в
уголовном
праве
(
Вопросы
теории
).
Воронеж
, 1985. -
С
.113-115.
А
.
А
.
Хуррамов
ТДЮИ
тадқиқотчиси
ХАЛҚАРО
ХУСУСИЙ
ҲУҚУҚНИНГ
АСОСИЙ
СУБЪЕКТИ
СИФАТИДА
ДАВЛАТНИНГ
ҲУҚУҚИЙ
МАҚОМИ
Сўнгги
йилларда
давлатнинг
халқаро
савдо
муносабатларидаги
иштироки
янги
шаклларга
эга
бўлди
ва
сифат
босқичига
кўтарилди
.
Таъкидлаш
лозимки
,
давлат
бугунги
кунда
жаҳон
товар
,
молия
ва
фонд
бозорларида
иштирок
этувчи
асосий
субъектлардан
бири
ҳисобланади
,
миллий
иқтисодий
тизимни
ривожлантириш
мақсадида
халқаро
молия
институтлари
,
чет
эл
давлати
компаниялари
билан
турли
мазмундаги
шартномавий
муносабатларга
киришади
.
Бир
сўз
билан
айтганда
,
давлат
чет
эл
элементи
билан
мураккаблашган
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатларнинг
ўзига
хос
субъекти
ҳисобланади
.
Маълумки
,
хусусий
-
ҳуқуқий
муносабатларнинг
асосий
тамойилларидан
бири
бўлиб
иштирокчиларнинг
тенг
ҳуқуқлилиги
ҳисобланади
.
Лекин
давлат
халқаро
кўламдаги
хусусий
муносабатларда
субъект
сифатида
иштирок
этиш
жараёнида
ҳам
халқаро
оммавий
ҳуқуқ
субъекти
сифатида
унга
хос
бўлган
сифатлардан
маҳрум
бўлмайди
.
Ҳуқуқшунос
олим
Б
.
Б
.
Самарходжаев
таъкидлаб
ўтганидек
,
“
давлат
чет
эл
фуқаролари
билан
мураккаблашган
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатларда
иштирок
этиб
суверен
ҳокимиятга
хос
хусусиятларини
сақлаб
қолади
,
яъни
мустақиллигини
сақлаб
қолади
ҳамда
бошқа
давлат
ва
унинг
органларига
бўйсинмайди
”
3
.
С
.
Н
.
Лебедевнинг
ёзишича
, “
давлат
ҳар
қандай
муносабатларда
суверен
ҳокимият
эгаси
сифатида
иштирок
этади
,
бундан
бошқача
ҳам
бўлаолмайди
”.
4
Суверенитет
деганда
,
давлатнинг
ўз
ҳудудида
олийлиги
ва
унинг
халқаро
муносабатларда
мустақиллиги
тушунилади
.
Давлат
халқаро
муносабатларга
суверен
тузилма
сифатида
киришади
.
Ҳар
қандай
давлатнинг
суверенитетини
ҳурмат
қилиш
,
барча
давлатларнинг
суверен
тенглигини
тан
олиш
халқаро
ҳуқуқнинг
асосий
принципларидан
ҳисобланади
.
Л
.
А
.
Камаровский
ва
В
.
А
.
Ульяницкийлар
суверенитетнинг
асосий
жиҳатлари
сифатида
қуйидагиларни
кўрсатиб
ўтади
:
а
)
ҳар
бир
давлат
сиёсий
шаклини
мустақил
танлаши
ҳуқуқи
;
б
)
ички
муносабатларни
тартибга
солиш
мақсадида
қонунларни
қабул
қилиш
ҳуқуқи
;
в
)
бошқа
давлатлар
билан
алоқаларга
киришиш
ҳуқуқи
5
.
Т
.
М
.
Яблочков
“
Ҳар
бир
давлат
суверен
ҳокимиятни
ўзининг
ҳудудида
амалга
оширишини
”
таъкидлаб
ўтади
.
6
М
.
М
.
Богуславскийнинг
фикрича
, “
давлат
ҳар
доим
ҳам
ҳокимиятнинг
ягона
субъекти
бўлган
,
лекин
3
Самарходжаев
Б
.
Б
.
Участие
государства
в
гражданско
-
правовых
отношениях
с
иностранным
элементом
//
Обзор
законадательства
Узбекистана
. –
Ташкент
, 2006.
С
. 5.
4
Лебедев
С
.
Н
.
О
современной
буржуазной
практике
в
области
иммунитета
государства
от
инастранной
юрисдикции
//
Сов
.
ежегодник
международного
права
.
М
., 1961.
С
. 295.
5
Камаровский
Л
.
А
.,
Ульяницкий
В
.
А
.
Международное
право
.
М
., 1908.
С
. 35-38.
6
Яблочков
Т
.
М
.
Курс
международного
процессуального
права
.
Яролавль
, 1909.
С
. 4.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2010
№
3-4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
55
унинг
ҳуқуқ
субъектлилигининг
вужудга
келиши
турли
хил
1
”.
Давлат
фуқаролик
-
ҳуқуқий
битимлар
тузганда
иммунитетни
йўқотмайди
ҳамда
иқтисодий
муносабатларда
суверен
сифатида
ҳаракат
қилади
.
Давлатнинг
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатларида
суверен
эканлиги
қуйидаги
белгилари
билан
ифодаланади
:
-
фуқаролик
ҳуқуқининг
бошқа
барча
субъектлари
томонидан
амал
қилиши
керак
бўлган
қонун
ҳужжатларини
давлатнинг
ўзи
қабул
қилади
;
-
иккинчи
тарафнинг
эркидан
қатъи
назар
,
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатларнинг
вужудга
келиши
учун
асос
бўлган
маъмурий
ҳужжатларни
давлат
қабул
қилиши
мумкин
;
-
давлат
тарафларнинг
ўзаро
тенглик
тамойилига
асосланган
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатларида
иштирок
этган
тақдирда
ҳам
унинг
ҳокимиятчилик
функцияси
сақланиб
қолади
;
-
давлат
иммунитетидан
фойдаланади
.
Академик
Ҳ
.
Раҳмонқуловнинг
фикрича
,
суверен
давлатнинг
юқорида
келтирилган
белгиларида
унинг
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатларининг
иштирокчиси
сифатида
ўзига
хос
барча
хусусиятлари
тўлиқ
ифодаланган
деб
бўлмайди
.
Аммо
келтирилган
белгиларнинг
ўзи
давлатнинг
фуқаролик
ҳуқуқи
соҳасида
унинг
субъекти
сифатида
эгаллаган
мавқеи
қай
даражада
эканлигидан
дарак
беради
.
2
Юқорида
айтиб
ўтганимиздек
,
давлат
чет
эл
жисмоний
ва
юридик
шахслари
ҳамда
халқаро
ташкилотлар
билан
турли
хил
муносабатларда
иштирок
этади
.
Бундай
муносабатлар
,
табиийки
,
бир
давлат
юрисдикцияси
доирасидан
чиқиб
кетади
.
Агар
давлат
бошқа
давлат
ҳудудида
суверен
ҳокимиятга
хос
функцияларини
амалга
оширса
(jure imperium)
иммунитетга
эга
бўлади
,
агар
давлат
тижорат
фаолиятини
олиб
борса
(jure gestionis)
иммунитетдан
фойдалана
олмайди
.
Шундай
қилиб
,
давлатнинг
хусусий
-
ҳуқуқий
муносабатларда
иштирокининг
асосий
хусусияти
унинг
иммунитетга
эга
эканлиги
билан
белгиланади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодексининг
79-
моддасига
кўра
,
давлат
фуқаролик
қонун
ҳужжатлари
билан
тартибга
солинадиган
муносабатларда
уларнинг
бошқа
иштирокчилари
билан
баравар
асосларда
иштирок
этади
3
.
Ушбу
нормадан
уч
ҳолатни
тушунишимиз
мумкин
:
давлат
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатларнинг
субъекти
бўлиши
мумкин
;
давлат
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатларнинг
бошқа
субъектлари
билан
баравар
ҳуқуқ
ва
мажбуриятларга
эга
бўлади
;
давлатга
нисбатан
юридик
шахсларга
қўлланиладиган
нормалар
тадбиқ
қилинади
.
Бироқ
давлат
юридик
шахс
ҳисобланмайди
.
Чунки
давлат
суверенитетга
эга
,
у
юридик
шахслар
билан
тенг
ҳуқуқли
муносабатларга
киришади
ва
ўзининг
ҳуқуқий
мақомини
ўзи
белгилайди
.
Чехия
Фуқаролик
кодексида
“
Агар
давлат
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатларда
иштирок
этса
,
у
юридик
шахс
ҳисобланади
”.
Рус
олими
Д
.
В
.
Пятков
ҳам
1
Богуславский
М
.
М
.
Иммунитет
иностранного
государства
//
Сов
.
ежегодник
международного
права
.
М
., 1981.
С
. 230.
2
Раҳмонқулов
Ҳ
.
Фуқаролик
ҳуқуқининг
субъектлари
.
Ўқув
қўлланма
. /
Масъул
муҳаррир
:
ю
.
ф
.
д
.
Н
.
Н
.
Насриев
. –
Тошкент
:
Ўзбекистон
, 2008. –
Б
. 165.
3
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодекси
. –
Тошкент
,
2010. 79-
модда
худди
шу
фикрни
қўллаб
-
қувватлаган
ҳолда
,
давлатнинг
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатларда
иштирок
этишини
юридик
шахслар
билан
тенглаштиради
4
.
Европа
давлатлари
қонунчилигига
кўра
,
давлат
оммавий
ҳуқуқда
юридик
шахс
ҳисобланади
(
Франция
,
ФРГ
).
Бу
қоида
давлатни
юридик
шахс
билан
тенглаштирмайди
,
балки
давлат
юридик
шахснинг
мақомидан
фойдаланади
.
Давлат
ва
давлат
органлари
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатларида
иштирок
этишда
,
агар
қонундан
ёки
мазкур
субъектларнинг
ўзига
хос
хусусиятларидан
бошқача
қоида
келиб
чиқмаса
,
юридик
шахслар
учун
кўзда
тутилган
умумий
нормаларни
тадбиқ
этадилар
.
Фуқаролик
қонун
ҳужжатларида
ва
бошқа
норматив
ҳужжатларда
юридик
шахслар
тўғрисидаги
давлатга
,
давлат
бошқаруви
органларига
нисбатан
тадбиқ
этиб
бўлмайдиган
нормалар
мавжуд
.
Хусусан
,
ЎзР
ФКнинг
юридик
шахсни
ташкил
этишга
,
унинг
таъсис
ҳужжатларига
,
юридик
шахсни
қайта
ташкил
этишга
доир
нормаларнинг
давлат
бошқарув
органларига
ҳеч
қандай
алоқаси
йўқ
.
5
Хусусий
-
ҳуқуқий
муносабатларда
давлат
номидан
давлат
ҳокимияти
ва
бошқаруви
органлари
ҳамда
улар
махсус
вакил
қилган
бошқа
органлар
иштирок
этадилар
.
Давлат
,
давлат
бошқаруви
органларининг
хўжалик
фаолияти
билан
шуғулланиши
қоидага
кўра
,
истисно
этилади
.
Қонунда
кўзда
тутилган
ҳолатларда
бундай
фаолият
мана
шу
мақсадда
юридик
шахс
мақомида
махсус
ташкил
этиладиган
давлат
муассасалари
ва
ташкилотлари
томонидан
амалга
оширилиши
лозим
6
. 1995
йил
30
августдаги
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Концессиялар
тўғрисида
”
7
ги
қонунининг
5-
моддасига
кўра
,
концессия
органлари
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамаси
вакил
қилган
давлат
бошқаруви
органи
,
шунингдек
жойлардаги
давлат
ҳокимияти
органлари
,
концессиячи
эса
концессия
шартномаси
тузган
чет
эллик
инвестор
ҳисобланади
.
Шу
ўринда
, “
давлат
”
тушунчасига
аниқлик
киритиш
лозим
бўлади
.
БМТнинг
2004
йил
2
декабрдаги
Давлатларнинг
юрисдикцион
иммунитети
ва
уларнинг
мол
-
мулки
тўғрисидаги
Конвенцияга
кўра
,
“
давлат
”
деганда
қуйидагилар
тушунилади
:
-
давлат
ва
унинг
бошқарув
органлари
;
-
суверен
ҳокимият
сифатида
фаолиятни
амалга
оширишга
ваколат
берилган
федератив
давлатларнинг
қисмлари
ва
давлатларнинг
сиёсий
тузилмалари
;
-
давлатнинг
суверен
ҳокимият
сифатида
фаолиятини
амалга
оширишга
ваколат
берилган
ва
амалда
амалга
оширувчи
давлатнинг
муассаса
ва
институтлари
ёки
бошқа
тузилмалари
;
-
давлатнинг
вакиллари
сифатида
фаолият
юритадиганлар
.
4
Қаранг
:
Пятков
Д
.
В
.
Участие
Российской
Федерации
,
субъектов
Российской
Федерации
,
муниципальных
образований
в
гражданских
правоотношениях
:
на
примере
разграничения
публичной
собственности
.
СПб
., 2003.
С
. 56-
63.
5
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодексига
шарҳ
. 1-
жилд
(
биринчи
қисм
)
Адлия
вазирлиги
. –
Т
.: “Vektor-Press”,
2010. –
Б
. 249-250.
6
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодексига
шарҳ
. 1-
жилд
(
биринчи
қисм
)
Адлия
вазирлиги
. –
Т
.: “Vektor-Press”,
2010. –
Б
. 250.
7
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Ахборотномаси
, 1995
йил
, N 9, 185-
модда
;
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2010
№
3-4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
56
Буюк
Британиянинг
1978
йилдаги
“
Давлат
иммунитети
тўғрисида
”
ги
қонунига
кўра
,
суверен
ёки
давлат
бошлиғи
,
шу
давлатнинг
ҳукумати
ва
ҳукумат
департаменти
иммунитетдан
фойдаланади
(14.1-
модда
).
1976
йилдаги
АҚШнинг
“
Хорижий
давлатларнинг
иммунитети
тўғрисида
”
ги
қонунида
“
хорижий
давлат
”
деганда
хорижий
давлатнинг
сиёсий
бўлимлари
ёки
хорижий
давлатнинг
агентлик
ва
муассасалари
тушунилиши
белгиланган
.
Ҳукумат
тизимига
кирувчи
органлар
ҳам
(
масалан
,
вазирликлар
)
давлат
сифатида
қаралади
.
1972
йилдаги
Давлатларнинг
иммунитети
тўғрисидаги
Европа
Конвенциясига
кўра
,
федератив
давлатларнинг
қисмлари
иммунитетдан
фойдалана
олмайдилар
.
Федератив
давлатдан
мустақил
бўлган
унинг
ҳар
қандай
қисми
“
давлат
”
тушунчасига
киритилмайди
(
давлат
функцияларини
амалга
оширса
ҳам
).
Бундай
давлатнинг
қисмлари
бошқа
давлатнинг
судларига
жалб
қилиниши
мумкин
(
оммавий
ҳуқуқ
субъекти
сифатида
ваколатларини
амалга
ошириши
бундан
мустасно
).
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодексига
кўра
,
давлат
томонидан
тузилган
юридик
шахс
давлатнинг
мажбуриятлари
бўйича
жавоб
бермайди
.
Қонунда
назарда
тутилган
ҳоллардан
ташқари
давлат
ўзи
тузган
юридик
шахснинг
мажбуриятлари
бўйича
жавоб
бермайди
.
Ушбу
модданинг
қоидалари
давлат
тузган
шартнома
асосида
юридик
шахснинг
мажбуриятлари
бўйича
ўз
зиммасига
кафиллик
олган
(
кафолат
берган
)
ёки
мазкур
юридик
шахс
давлатнинг
мажбуриятлари
бўйича
ўз
зиммасига
кафиллик
олган
(
кафолат
берган
)
ҳолларга
тааллуқли
эмас
.
1
Халқаро
иқтисодий
алоқаларнинг
ривожланиши
ва
бунда
давлатнинг
фаол
иштироки
унинг
иммунитетдан
фойдаланишини
аста
-
секин
чегаралаб
борди
.
Давлатнинг
бундай
иштироки
унинг
юридик
ва
жисмоний
шахслар
олдида
тенг
ҳуқуқли
контрагент
бўлишига
,
унга
нисбатан
даъво
қилиниши
мумкинлигига
олиб
келди
.
Академик
О
.
Е
.
Кутафин
“
Давлат
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатларда
иштирок
этаётиб
,
томонларнинг
тенглигини
таъминлаш
мақсадида
ўзининг
иммунитетини
чеклайди
”
2
–
деб
таъкидлаб
ўтади
.
XX
асрнинг
70-
йилларига
келиб
,
кўпгина
ривожланган
мамлакатларда
мутлақ
иммунитетдан
воз
кечаётганлик
тенденциясини
кузатишимиз
мумкин
.
Бундан
кўзланган
асосий
мақсад
хорижий
давлатлар
билан
иқтисодий
алоқаларни
ривожлантириш
,
чет
эл
инвесторларини
кенгроқ
жалб
қилиш
ва
халқаро
ташкилотлар
билан
манфаатли
шартномаларга
эришишдир
.
Мамлакатимизда
ижтимоий
йўналтирилган
бозор
иқтисодиётини
шакллантириш
мақсадида
иқтисодий
ислоҳотларни
чуқурлаштириш
,
ички
ишлаб
чиқаришни
ривожлантириш
ва
давлатимизнинг
экспорт
салоҳиятини
юксалтириш
ҳамда
юртимизни
иқтисодий
жиҳатдан
ривожланган
давлатлар
қаторига
олиб
кириш
,
шунингдек
бу
каби
вазифаларни
амалга
оширишимизга
хизмат
қиладиган
мукаммал
қонунчилик
базасини
яратиш
,
пировардида
эса
халқ
1
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодекси
. –
Тошкент
,
2010. 80-
модда
2
Кутафин
О
.
Е
.
Российская
Федерация
,
ее
субъекты
и
муниципальные
образования
как
субъекты
гражданского
права
//
Журнал
росс
.
права
. 2007.
№
1.
С
. 53.
фаровонлигини
таъминлаш
энг
асосий
вазифаларимиздан
биридир
.
Ўзбекистон
Республикасида
ҳанузгача
давлат
иммунитети
билан
боғлиқ
муносабатларни
тартибга
солишга
қаратилган
махсус
қонун
қабул
қилинмаган
.
Бундай
муносабатларни
тартибга
солишга
қаратилган
махсус
қонуннинг
қабул
қилинмаслиги
чет
давлатларнинг
миллий
судларимизда
қандай
ҳолатларда
иммунитетдан
фойдаланишлари
ёки
фойдалана
олмасликлари
,
чет
давлатлар
билан
халқаро
хусусий
алоқаларга
киришаётган
Ўзбекистон
фуқаролари
ва
юридик
шахсларининг
қонуний
ҳуқуқ
ва
манфаатларини
муносиб
ҳимоя
билан
таъминлаш
билан
боғлиқ
муаммоларни
келтириб
чиқаради
.
Кўриниб
турибдики
,
бугунги
кунда
давлат
иммунитети
билан
боғлиқ
муносабатларни
тартибга
солиш
долзарб
муаммолардан
бирига
айланиб
бормоқда
:
Биринчидан
,
давлат
иммунитети
билан
боғлиқ
муносабатларни
тартибга
солишга
қаратилган
махсус
қонуннинг
мавжуд
эмаслиги
инвестицион
муносабатларни
янада
жадал
ривожланишига
тўсқинлик
қилади
,
шунингдек
чет
давлатлар
билан
халқаро
хусусий
алоқаларга
киришаётган
Ўзбекистон
фуқаролари
ва
юридик
шахсларининг
қонуний
ҳуқуқ
ва
манфаатларини
бузилишига
олиб
келиши
мумкин
;
Иккинчидан
,
ҳозирги
кунда
давлат
иммунитети
билан
боғлиқ
муносабатлар
миллий
цивилистикада
ҳануз
етарли
даражада
таҳлил
этилмаган
,
бундай
муносабатлар
ҳуқуқшунос
-
олимларимиз
томонидан
ўрганилишини
ва
амалий
таклифлар
ишлаб
чиқилишини
талаб
этади
.
Учинчидан
,
2004
йил
2
декабрь
куни
БМТ
томонидан
“
Давлатларнинг
юрисдикцион
ва
мол
-
мулки
иммунитети
”
Конвенцияси
қабул
қилинган
(
ушбу
Конвенция
Ўзбекистон
Республикаси
томонидан
ратификация
қилинмаган
).
Конвенция
қоидалари
кўпгина
давлатлар
ва
олимлар
орасида
низоли
масалаларни
келтириб
чиқармоқда
ва
ушбу
муаммо
барча
давлаларнинг
манфаатларини
ҳисобга
олган
ҳолда
олимлар
томонидан
илмий
ва
амалий
жиҳатдан
қайта
кўриб
чиқилишини
талаб
қилади
.
Тўртинчидан
,
халқаро
иқтисодий
алоқаларнинг
ривожланиши
бу
соҳадаги
миллий
қонунчиликни
такомиллаштиришни
тақозо
қилади
.
Ўзбекистонннинг
Халқаро
савдо
ташкилотига
кириш
масаласи
кўрилаётган
бир
шароитда
нафақат
миллий
қонунчиликни
,
балки
халқаро
иқтисодий
алоқаларни
амалга
ошириш
механизмини
ҳам
такомиллаштириш
талаб
қилинади
.
