ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2013
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
30
А
.
А
.
Хуррамов
ТДЮИ
катта
ўқитувчиси
ФУҚАРОЛИК
СУД
ИШЛАРИНИ
ЮРИТИШДА
ХАЛҚАРО
ҲАМКОРЛИК
Бугунги
кунда
давлатлар
ўртасида
халқаро
алоқаларнинг
ривожланиб
бориши
,
чет
эл
фуқаролари
ва
ташкилотлари
билан
ўрнатилган
муносабатлар
фуқароларнинг
қонуний
ҳуқуқ
ва
манфаатларини
хорижий
давлат
ҳудудида
ҳимоя
қилиш
заруратини
вужудга
келтирмоқда
.
Чет
эл
фуқаролари
ва
ташкилотлари
иштирокидаги
ишларда
айрим
процессуал
ҳаракатларни
хорижий
давлатларнинг
ҳудудида
амалга
ошириш
лозим
бўлганда
,
чет
давлатларнинг
тегишли
идораларига
суд
топшириқлари
билан
мурожаат
қилинади
.
Бундай
процессуал
ҳаракатларни
амалга
оширишда
ўзаро
ҳуқуқий
ёрдам
ва
ҳамкорлик
шартномалари
ҳуқуқий
асос
бўлиб
хизмат
қилади
.
Фуқаролик
суд
ишларини
юритишда
халқаро
ҳамкорликни
амалга
ошириш
биринчидан
,
хорижий
давлатлар
судлари
топшириқларининг
миллий
судлар
томонидан
бажарилиши
ҳамда
миллий
судларнинг
хорижий
давлатлар
судларига
топшириқ
юбориши
билан
боғлиқ
бўлса
,
иккинчидан
,
тегишли
мамлакат
ҳудудида
хорижий
мамлакатлар
суд
қарорларини
тан
олиш
ва
ижро
этишни
англатади
.
Фуқаролик
суд
ишларини
юритишда
халқаро
ҳамкорлик
ҳақида
сўз
юритилганда
,
ушбу
муносабатларнинг
объекти
ва
у
билан
боғлиқ
масалалар
муҳим
аҳамиятга
эга
.
Давлатлараро
келишувларда
ҳуқуқий
ёрдам
кўрсатишнинг
объекти
сифатида
,
давлатлараро
муносабатларда
вужудга
келадиган
ҳуқуқий
муаммолар
ҳисобланади
1
.
Ушбу
соҳада
илмий
изланиш
олиб
борган
олимлар
ишларининг
таҳлили
шуни
кўрсатадики
,
фуқаролик
суд
ишларини
юритишда
халқаро
ҳамкорликка
доир
муносабатлар
объектидан
келиб
чиқиб
,
ҳуқуқий
ёрдам
кўрсатишнинг
доирасини
аниқлаш
мумкин
.
Унга
асосан
ҳуқуқий
ёрдам
кўрсатиш
тўғрисида
шартномаларни
имзолаган
давлатлар
судлари
ўзаро
фуқаролик
,
оилавий
ва
жиноят
соҳаларида
ёрдам
бериш
фаолиятини
амалга
оширадилар
2
.
Ҳуқуқий
ёрдам
кўрсатиш
тўғрисида
кўп
томонлама
шартномалар
хорижий
мамлакатлар
суд
топшириқларини
бажаришда
муҳим
манба
бўлиб
хизмат
қилади
.
Хорижий
мамлакатлар
суд
топшириқларини
бажаришда
1954
йил
1
мартдаги
Фуқаролик
процесси
масалалари
бўйича
Гаага
конвенцияси
,
1958
йилдаги
Хорижий
арбитраж
судлари
қарорларини
тан
олиш
ва
ижро
этиш
тўғрисидаги
Нъю
-
Йорк
конвенцияси
, 1961
йил
5
октябрдаги
Хорижий
расмий
ҳужжатларни
легаллаштириш
талабини
бекор
қилувчи
конвенция
,
1993
йил
22
январдаги
Фуқаролик
,
оила
ва
жиноят
ишлари
бўйича
ҳуқуқий
ёрдам
ва
ҳуқуқий
муносабатлар
тўғрисидаги
Минск
Конвенцияси
талабларига
риоя
қилинади
.
1954
йил
1
мартдаги
Фуқаролик
процесси
масалалари
бўйича
Гаага
конвенциясининг
8-
1
Савченко
С
.
А
.
Гражданский
процесс
:
Учебное
пособие
. –
Тюменъ
:
Издателъство
Тюменского
государственного
института
, 2007.
2
Садиков
О
.
Международное
частное
право
. –
М
:.
Юрид
.
литература
, 1984.
моддасига
кўра
,
конвенция
иштирокчи
-
давлатларининг
суд
ҳокимиятлари
фуқаролик
ёки
савдо
ишлари
бўйича
иккинчи
давлатнинг
ваколатли
органларига
процессуал
ҳаракатларни
амалга
оширишни
сўраб
суд
топшириқлари
билан
мурожаат
қилишлари
мумкин
.
Суд
топшириқлари
уни
юбораётган
давлатнинг
консули
томонидан
иккинчи
давлатга
тақдим
қилинади
(
Гаага
конвенцияси
9-
модда
).
1993
йилги
Минск
конвенциясининг
6-
моддасига
кўра
,
иштирокчи
-
давлатлар
процессуал
ёки
бошқа
ҳаракатларни
амалга
ошириш
йўли
билан
бир
-
бирига
ҳуқуқий
ёрдам
кўрсатадилар
.
Жумладан
,
процессуал
ҳужжатларни
тузиш
ва
юбориш
,
кўздан
кечириш
,
текширишларни
амалга
ошириш
,
ашёвий
далилларни
юбориш
,
экспертиза
ўтказиш
,
тарафлар
,
учинчи
шахслар
,
гумон
қилинуви
,
айбланувчи
,
жабрланувчи
,
гувоҳлар
,
экспертларни
сўроқ
қилиш
,
шахсларни
қидириш
,
уларни
жиноий
жавобгарликка
жалб
қилиш
учун
етказиб
бериш
ёки
ҳукмни
ижрога
қаратиш
,
фуқаролик
ишлари
бўйича
суд
ҳал
қилув
қарорларини
тан
олиш
ва
ижро
қилиш
,
ижро
ҳужжатлари
,
шунингдек
,
бошқа
ҳужжатлар
тақдим
қилинади
.
Суд
топшириғи
қайси
ҳудудда
ижро
этилиши
керак
бўлса
,
шу
туман
суди
томонидан
ижро
этилади
.
Масалан
,
гувоҳни
сўроқ
қилиш
унинг
яшаш
жойи
бўйича
туман
суди
томонидан
амалга
оширилади
;
мол
-
мулкни
кўздан
кечириш
мол
-
мулк
жойлашган
ҳудуддаги
суд
томонидан
амалга
оширилади
.
1993
йилги
Минск
конвенцияси
иштирокчи
-
давлатлари
ҳужжатларни
давлат
тилида
ёки
рус
тилида
юборишлари
мумкин
.
Агар
ҳужжатлар
Минск
конвенцияси
иштирокчи
-
давлатларининг
давлат
тилида
бўлса
,
унга
гувоҳлантирилган
рус
тилидаги
таржимаси
илова
қилинади
(
Минск
конвенцияси
17-
моддаси
).
1993
йил
22
январдаги
Фуқаролик
,
оила
ва
жиноят
ишлари
бўйича
ҳуқуқий
ёрдам
ва
ҳуқуқий
муносабатлар
тўғрисидаги
Минск
Конвенциясининг
13-
моддасига
кўра
,
конвенция
иштирокчи
давлатларининг
бирида
ваколатли
органлари
томонидан
тегишли
тартибда
тайёрланган
ва
гербли
муҳр
билан
тасдиқланган
ҳужжатлар
конвенция
иштирокчи
давлатларининг
ҳудудида
махсус
рухсатномасиз
қўлланилади
.
Агар
суд
топшириғини
олган
муассаса
ижро
этишга
ваколатли
бўлмаса
,
уни
ваколатли
муассасага
юборади
ва
бу
ҳақда
суд
топшириғини
юборган
муассасани
огоҳлантиради
.
1993
йилги
Минск
конвенцияси
иштирокчи
-
давлатлари
дипломатик
ваколатхоналари
ёки
консуллик
муассасалари
орқали
ўз
фуқароларига
ҳужжатларни
тақдим
қилиш
,
шунингдек
,
уларни
сўроқ
қилиш
ҳуқуқига
эга
.
Чет
давлатларнинг
суд
топшириқларини
ижро
этиш
билан
боғлиқ
ҳаражатлар
,
умумий
қоида
бўйича
,
ундирилмайди
.
Суд
топшириғини
ижро
қиладиган
давлат
ҳаражатларни
қоплашни
талаб
қилган
ҳолатлар
бундан
мустасно
. 1954
йил
1
мартдаги
Фуқаролик
процесси
масалалари
бўйича
Гаага
конвенциясининг
14-
моддасига
кўра
,
суд
топшириғини
бажарган
давлат
уни
юборган
давлатдан
эксперт
,
таржимонларга
кетган
ва
бошқа
ҳаражатларни
ундиришни
талаб
қилиш
ҳуқуқига
эга
.
Чет
давлат
судларининг
айрим
процессуал
ҳаракатларни
бажариш
тўғрисидаги
топшириқлари
белгиланган
тартибда
бажарилгандан
сўнг
топшириқ
берган
томонга
барча
ҳужжатлар
қайтарилади
.
Агар
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2013
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
31
ҳуқуқий
ёрдам
кўрсатиш
иккинчи
тараф
томонидан
бажарилмаган
тақдирда
шу
ҳақда
топшириқни
бажармаслик
билан
боғлиқ
сабаблар
кўрсатилган
ҳолда
қайтарилади
.
Фуқаролик
суд
ишларини
юритишда
халқаро
ҳамкорлик
масалалари
нафақат
халқаро
шартномалар
билан
балки
,
давлатларнинг
миллий
қонунчилиги
билан
ҳам
тартибга
солинади
.
Буюк
Британия
ва
АҚШ
фуқаролик
процессуал
қонунчилигида
халқаро
ҳамкорлик
масалалари
умумий
ҳуқуқнинг
норматив
асосларидан
келиб
чиқади
.
Ушбу
давлатлар
фуқаролик
процессуал
қонунчилиги
манбалари
сифатида
қонунчилик
нормалари
,
прецедентлар
,
ҳуқуқшунос
олимлар
фикри
,
шунингдек
Европа
иқтисодий
ҳамжамиятининг
ҳуқуқий
ҳужжатлари
эътироф
этилади
1
.
Япония
фуқаролик
процессуал
ҳуқуқида
халқаро
ҳамкорлик
масалалари
Фуқаролик
процессуал
кодекснинг
118-
моддаларида
берилган
.
Япония
ФПКсининг
118-
моддасига
асосан
,
хорижий
давлат
суди
томонидан
чиқарилган
ҳал
қилув
қарори
:
а
)
хорижий
давлат
судининг
юрисдикцияси
халқаро
шартнома
ва
ўзаро
келишувга
асосан
тан
олинган
бўлса
;
б
)
қарор
Япониянинг
миллий
манфаатларига
даҳл
қилмаса
;
с
)
тегишли
давлат
томонидан
ўзаро
суд
ҳамкорлиги
кафолатланганда
Япония
ҳудудида
ижро
этилиши
таъминланади
.
Япония
ФПКсининг
108-
моддасига
асосан
,
япон
судларининг
хорижий
давлат
судига
процессуал
ҳаракатларни
амалга
оширишни
сўраб
мурожаати
тегишли
давлатдаги
дипломатик
вакил
,
тегишли
визирлик
ёки
консул
орқали
ўша
давлат
судига
топширилиши
белгиланган
.
Жанубий
Корея
Республикаси
фуқаролик
процессуал
ҳуқуқида
халқаро
ҳамкорлик
масалалари
191-
моддасида
корейс
судларининг
хорижий
давлат
судига
процессуал
ҳаракатларни
амалга
оширишни
сўраб
мурожаати
тегишли
давлатдаги
дипломатик
вакил
,
тегишли
визирлик
ёки
консул
орқали
ўша
давлат
судига
топширилиши
белгиланган
.
Хитой
Халқ
Республикаси
фуқаролик
процессуал
ҳуқуқида
халқаро
ҳамкорлик
Хитой
Халқ
Республикаси
фуқаролик
процессуал
кодексининг
“
Ҳуқуқий
ёрдам
”
деб
номланган
29-
бобида
берилган
.
Кодекснинг
262-
моддасига
асосан
миллий
судлар
ва
халқаро
судлар
ўзаролик
принципи
ҳамда
ХХР
иштирок
этган
халқаро
шартномаларга
асосан
амалга
оширилади
.
Халқаро
шартнома
мавжуд
бўлмаган
ҳолларда
топшириқ
дипломатик
вакиллар
орқали
юборилади
.
Ушбу
модданинг
икки
қисмига
мувофиқ
,
хорижий
давлат
судлари
томонидан
юборилган
топшириқлар
давлат
суверенитети
ва
хавфсизлигига
таҳдид
қилса
,
миллий
судлар
томонидан
бажарилмайди
.
Хорижий
давлат
суди
томонидан
халқ
судига
юборилган
топшириқ
ва
унга
илова
қилинган
ҳужжат
хитой
тили
ёки
шартномада
кўрсатилган
бошқа
тилга
таржима
қилинган
ҳолда
юборилади
.
Эстония
Фуқаролик
процессуал
кодексининг
15-
моддаси
5-6-7-
бандларида
халқаро
ҳамкорлик
билан
боғлиқ
ҳуқуқий
нормалар
белгиланган
.
Уларга
асосан
хорижий
давлат
судининг
расмий
илтимосига
асосан
,
1
Пучинский
В
.
К
.
Гражданский
процесс
зарубежных
стран
/
Под
ред
.
В
.
В
.
Безбаха
. –
М
:.
Зерцало
, 2008.
Эстония
миллий
суди
процессуал
ҳаракатларни
амалга
оширишда
хорижий
давлат
судига
ёрдам
кўрсатади
.
Шу
билан
бирга
,
ўзаро
ёрдам
халқаро
ёки
икки
томонлама
шартномада
назарда
тутилган
ҳамда
ушбу
суд
компетенциясига
таалуқли
бўлса
,
ёрдам
кўрсатилиш
белгиланган
.
Эстония
ҳамда
Европа
Иттифоқига
аъзо
давлатлар
миллий
судларининг
ўзаро
ҳамкорлиги
масаласи
ҳам
айнан
ушбу
моддада
кўрсатилган
бўлиб
,
унга
асосан
Европа
Иттифоқига
аъзо
давлатнинг
,
Эстония
миллий
судига
тегишли
далилларни
тўплаш
ва
далилларни
тақдим
этишга
оид
расмий
илтимоси
тегишли
тартибда
юқорида
таъкидланган
асосларда
қаноатлантирилади
.
Фуқаролик
ишларида
халқаро
ҳамкорлик
,
Эстония
Фуқаролик
процессуал
кодексининг
61-
моддасига
асосан
Эстония
Адлия
вазирлиги
томонидан
амалга
оширилади
.
Ўзбекистон
Республикаси
судлари
ҳам
бир
қатор
хорижий
давлатлар
судлари
билан
кенг
ҳамкорликни
амалга
оширади
.
Фуқаролик
ишлари
бўйича
суд
ишларини
юритиш
соҳасида
халқаро
ҳамкорликни
амалга
оширишда
Ўзбекистон
Республикасининг
кучга
кирган
халқаро
шартномалари
,
Фуқаролик
процессуал
кодексининг
3,12, 390-
моддалари
ҳуқуқий
асос
бўлиб
хизмат
қилади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
процессуал
кодексининг
390-
моддасига
кўра
,
Ўзбекистон
Республикаси
судлари
чет
давлат
судларининг
айрим
процессуал
ҳаракатларни
(
чақирув
қоғозлари
ва
бошқа
ҳужжатларни
топшириш
,
тарафлар
ва
гувоҳларни
сўроқ
қилиш
,
экспертиза
ўтказиш
,
жойга
бориб
кўриш
ва
бошқалар
)
бажариш
тўғрисида
белгиланган
тартибда
берган
топшириқларини
ижро
қиладилар
.
Чет
эл
судлари
томонидан
Ўзбекистон
Республикаси
судларига
алоҳида
процессуал
ҳаракатларни
бажариш
тўғрисида
берилган
суд
топшириқлари
Ўзбекистон
Республикасининг
қонунчилиги
ва
халқаро
шартномаларига
мувофиқ
ижро
қилинади
.
Чет
давлат
судларининг
судга
доир
топшириқларининг
мазмуни
ва
унинг
шакли
қуйидаги
талабларга
жавоб
бериши
лозим
:
1)
тегишли
топшириқ
бажарувчи
ташкилот
,
муассасасининг
номи
;
2)
топшириқ
берувчи
ташкилот
(
муассасанинг
)
номи
;
3)
топшириқ
билан
боғлиқ
бўлган
ишнинг
номи
;
4)
фуқаролик
ишлари
бўйича
тарафларнинг
,
гувоҳларнинг
,
жабрланувчининг
исми
,
фамилияси
,
уларнинг
яшаш
жойлари
,
юридик
шахсларнинг
номлари
ва
манзили
;
5)
агар
4-
бандда
кўрсатилган
шахсларнинг
вакиллари
иштирок
этадиган
бўлса
,
уларнинг
исми
,
фамилияси
ва
манзили
;
6)
суд
топшириғининг
мазмуни
,
шунингдек
ишга
оид
бошқа
ижро
қилиш
учун
зарур
маълумотлар
;
7)
топшириқни
топшириш
ҳужжатида
,
шунингдек
топшириқни
қабул
қилувчининг
манзили
ва
топширилиши
лозим
бўлган
ҳужжатлар
аниқ
кўрсатилиши
лозим
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2013
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
32
8)
топшириқ
тегишли
тартибда
имзоланган
ва
топшириқ
берувчи
муассасанинг
муҳри
босилган
бўлиши
талаб
этилади
.
1
2012
йил
25
майдаги
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
“
Фуқаролик
ва
жиноят
ишлари
бўйича
суд
ишларини
юритиш
соҳасида
халқаро
ҳамкорликнинг
айрим
масалалари
тўғрисида
”
ги
қарорига
мувофиқ
,
фуқаролик
ва
жиноят
ишлари
бўйича
суд
ишларини
юритиш
соҳасида
ҳуқуқий
ёрдам
ўзаролик
принципига
асосан
ҳам
кўрсатилиши
мумкин
.
Ўзаролик
принципи
,
жумладан
,
Ўзбекистон
Республикасининг
бирор
-
бир
хорижий
давлат
билан
ҳуқуқий
ёрдам
тўғрисида
халқаро
шартномаси
мавжуд
бўлмаган
ҳолларда
қўлланилиши
мумкин
.
Бунга
эҳтиёж
бўлганда
,
Ўзбекистон
Республикасининг
ваколатли
органи
(
Олий
суд
,
Бош
прокуратура
,
Ички
ишлар
вазирлиги
,
Миллий
хавфсизлик
хизмати
)
хорижий
давлат
ваколатли
органига
ҳуқуқий
ёрдам
кўрсатиш
тўғрисида
сўров
киритади
ва
унда
ўзига
хорижий
давлат
ваколатли
органининг
топшириғи
бўйича
зарур
процессуал
ҳаракатларни
бажариш
юзасидан
мажбурият
олганлигини
ёзма
равишда
тасдиқлайди
.
Фуқаролик
ва
жиноят
ишлари
бўйича
суд
ишларини
юритиш
соҳасида
халқаро
ҳамкорлик
суд
,
прокурор
,
терговчи
ва
суриштирув
органи
томонидан
Ўзбекистон
Республикасининг
ҳуқуқий
ёрдам
тўғрисидаги
халқаро
шартномаларига
асосан
амалга
оширилади
.
Ўзбекистон
Республикасининг
халқаро
шартномаларига
мувофиқ
фуқаролик
ва
жиноят
ишлари
бўйича
суд
ишларини
юритиш
соҳасида
ҳуқуқий
ёрдам
,
шу
жумладан
,
қуйидаги
кўринишларда
амалга
оширилади
:
материаллар
ҳамда
банк
,
молиявий
,
юридик
ва
бошқа
ҳужжатлар
асли
ва
тасдиқланган
нусхаларини
тузиш
,
жўнатиш
,
тақдим
этиш
,
топшириш
;
тинтув
ўтказиш
,
предметлар
ва
ҳужжатларни
олиб
қўйиш
,
мол
-
мулкни
аниқлаш
ва
хатлаш
,
шахснинг
даромадини
аниқлаш
,
ашёвий
далилларни
жўнатиш
ва
бериш
;
кўздан
кечириш
,
гувоҳлантириш
;
экспертиза
ўтказиш
;
даъвогар
,
жавобгар
,
учинчи
шахслар
(
уларнинг
вакилларини
),
жабрланувчилар
,
айбланувчилар
(
судланувчилар
),
гувоҳлар
,
экспертларни
сўроқ
қилиш
;
бедарак
йўқолган
шахсларни
қидириш
,
шунингдек
ҳуқуқбузарлик
содир
этишда
айбланаётган
шахсларни
қидириш
ва
ушлаб
бериш
;
жиноят
ишини
қўзғатиш
;
суд
ҳужжатларини
,
шу
жумладан
,
ҳукм
нусхалари
ёки
суд
қарорлари
,
судланганлик
тўғрисида
маълумотномалар
(
зарурат
бўлганда
тегишли
қонунчилик
нормалари
матни
илова
қилинган
ҳолда
)
тақдим
этиш
;
фуқаролик
ишлари
бўйича
суд
қарорларини
,
жиноят
ишлари
бўйича
ҳукмларнинг
фуқаровий
даъвога
оид
қисмини
тан
олиш
ва
ижро
этиш
.
Фуқаролик
ва
жиноят
ишлари
бўйича
суд
ишларини
юритиш
соҳасида
ўзаролик
принципига
асосан
қонунчиликка
зид
бўлмаган
бошқа
кўринишдаги
ҳуқуқий
ёрдам
ҳам
кўрсатилиши
мумкин
.
Хорижий
давлат
ҳудудида
айрим
процессуал
,
тезкор
-
қидирув
ва
бошқа
ҳаракатларни
бажариш
1
Шорахметов
Ш
.
Ш
.
Ўзбекистон
Республикасининг
Фуқаролик
процессуал
кодексига
шарҳлар
. –
Тошкент
:
ТДЮИ
, 2010. –
Б
. 933.
зарурати
туғилганда
,
юритувида
фуқаролик
ёки
жиноят
иши
бўлган
тегишли
суд
,
прокурор
,
терговчи
ёки
суриштирув
органи
хорижий
давлатнинг
ваколатли
органига
тегишлилиги
бўйича
қуйидагилар
орқали
сўров
киритади
:
умумий
юрисдикция
судлари
томонидан
кўрилаётган
ишларни
юритиш
билан
боғлиқ
масалалар
бўйича
,
шу
жумладан
,
суд
томонидан
ЖПК
399-
моддаси
тартибида
эълон
қилинган
қидирув
натижасида
турган
жойи
аниқланган
шахсни
ушлаб
туриш
ва
бериш
масалалари
бўйича
—
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
орқали
;
суднинг
қарори
ёки
прокурорнинг
розилиги
(
санкцияси
)
талаб
қилинмайдиган
процессуал
ҳаракатлар
бўйича
—
Ўзбекистон
Республикаси
Ички
ишлар
вазирлиги
,
Ўзбекистон
Республикаси
Миллий
хавфсизлик
хизмати
орқали
;
қолган
ҳолларда
—
Ўзбекистон
Республикаси
Бош
прокуратураси
орқали
.
Ўзбекистон
Республикаси
судлари
чет
давлат
судларининг
айрим
процессуал
ҳаракатларини
қуйидаги
ҳолларда
бажармасликлари
қонунда
белгиланган
:
1)
топшириқни
бажариш
суднинг
ҳуқуқ
доирасига
кирмаган
ҳолларда
;
2)
топшириқни
ижро
этиш
Ўзбекистон
Республикаси
суверенитетига
зид
бўлса
ёки
Ўзбекистон
Республикасининг
хавфсизлиги
билан
боғлиқ
ҳолатларда
.
Ўзбекистон
Республикаси
судлари
чет
давлат
судларига
айрим
процессуал
ҳаракатларни
бажариш
тўғрисида
топшириқ
билан
мурожаат
қилишлари
мумкин
.
Ўзбекистон
Республикасининг
судлари
чет
давлатларнинг
ваколатли
органларига
суд
топшириқлари
билан
мурожаат
қилиш
тартиби
юқорида
назарда
тутилган
халқаро
шартномалар
билан
белгиланади
.
Бироқ
,
фуқаролик
суд
амалиётида
халқаро
ҳамкорлик
масалалари
Ўзбекистон
Республикаси
ФПКсида
етарли
тартибга
солинмаганлиги
сабабли
тўғридан
тўғри
халқаро
шартномаларга
мурожаат
қилинишига
олиб
келмоқда
.
Ушбу
ҳолат
судлар
томонидан
халқаро
шартномаларни
қўллаш
билан
боғлиқ
айрим
муаммоларни
келтириб
чиқармоқда
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленуми
юқоридаги
ҳолатга
қуйидагича
тушунтириш
беради
:
Фуқаролик
процессуал
кодексида
судларнинг
хорижий
давлат
ваколатли
органлари
билан
ўзаро
ҳамкорлигини
батафсил
тартибга
солувчи
нормалар
мавжуд
эмаслиги
туфайли
,
судлар
ҳуқуқ
аналогиясига
кўра
,
Жиноят
-
процессуал
кодексининг
64-
бобида
белгиланган
тартибга
,
агар
бу
фуқаролик
процессуал
қонунчилиги
принципларига
хилоф
бўлмаса
,
амал
қилишлари
лозим
.
Фуқаролик
ишларини
юритиш
ва
айрим
тоифадаги
ишларни
судда
кўришнинг
процессуал
хусусиятларидан
келиб
чиқиб
,
шунингдек
,
фуқаролик
судлари
томонидан
халқаро
шартнома
қоидаларини
қўллашдаги
ноаниқликларни
олдини
олиш
мақсадида
Ўзбекистон
Республикаси
ФПКсининг
V
бўлими
мазмунини
бойитиш
,
жумладан
,
халқаро
ҳамкорлик
масалаларини
батафсил
тартибга
солишга
қаратилган
нормаларни
ишлаб
чиқиш
таклиф
қилинади
.
