75
INFEKSION KASALLIKLARGA QARSHI KURASHDA VAKSINALARNING O‘RNI
VA ISTIQBOLLARI
Asilbek Luqmonov Usmon o’g’li
Alfraganus University Tibbiyot fakulteti
davolash ishi yo’nalishi 5-bosqich talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.16946919
Annotatsiya
Ushbu maqolada infeksion kasalliklarga qarshi kurashda vaksinalarning tarixi, bugungi
kundagi o‘rni va istiqbollari ilmiy tahlil qilinadi.Vaksinalarning profilaktik samarasi, global
sog‘liqni saqlashdagi ahamiyati hamda kelajakda onkologiya va gen terapiyasida qo‘llanilishi
haqida ma’lumotlar berilgan.
Kalit so‘zlar:
vaksina, infeksiya, immunitet, COVID-19, profilaktika.
Аннотация:
В статье рассматривается история, современное значение и перспективы
применения вакцин в борьбе с инфекционными заболеваниями. Освещены
профилактическая эффективность, роль в глобальном здравоохранении, а также
будущее использование в онкологии и генной терапии.
Ключевые слова:
вакцина, инфекция, иммунитет, COVID-19, профилактика.
Annotation:
This article analyzes the history, current importance, and future prospects of vaccines in
combating infectious diseases. It highlights their preventive effect, role in global health, and
potential applications in oncology and gene therapy.
Keywords:
vaccine, infection, immunity, COVID-19, prevention.
Kirish.
Insoniyat tarixida eng ko‘p qurbon olgan omillardan biri bu — infeksion kasalliklardir.
O‘rta asrlarda vabo, chechak, qizamiq, tulyaremiya va boshqa yuqumli kasalliklar millionlab
odamlarning hayotiga zomin bo‘lgan.Tibbiyotning rivojlanishi, ayniqsa mikrobiologiya va
immunologiya fanlarining shakllanishi tufayli insoniyat infeksion kasalliklarga qarshi
kurashishda samarali vositalardan biri bo‘lgan vaksinalarni yaratdi.Bugungi kunda vaksinalar
sog‘liqni saqlash tizimining ajralmas bo‘lagi bo‘lib, global miqyosda inson umrini uzaytirishda
muhim rol o‘ynaydi.
Asosiy qism
.
Infeksion kasalliklar tabiatiga ko‘ra yuqumsiz kasalliklardan tubdan farq qiladi.Bu
kasalliklar, birinchidan, organizmga kasallik qo'zg'atuvchi mikroorganizm yoki virus
kirgandagina namoyon bo'ladi.Ikkichidan,qo'zg'atuvchi kasal odamdan sog'lom odamga o'tishi
bilan xarakterlanadi. Bu esa kasallikni uzluksiz tarqalisbiga lmkon yaratadi va u ommaviy tus
oladi.Alohida bir infeksion kasalhkda epizootik jarayonning mohiyatini o'rganishda uning
biologik, tabiiy - geografik va ijtimoiy - iqtisodiy sharoitlar bilan bog‘liq ekanligini hisobga olish
zarurdir
Vaksinalarning tarixiy shakllanishi.
Vaksinatsiya g‘oyasi ilk bor XVIII asrda ingliz shifokori Edvard Jenner tomonidan
qo‘llanilgan. U sigirchechak (cowpox) bilan og‘rigan odamlar chechak kasalligiga
chalinmasligini kuzatib, birinchi vaksina yaratishga muvaffaq bo‘lgan. XIX asrda fransuz olimi
76
L. Paster vaksinologiyani yangi bosqichga olib chiqdi va antraks, quturishga qarshi vaksinani
ishlab chiqdi.
XX asr davomida poliomiyelit, qizamiq, qizilcha, difteriya, ko‘kyo‘tal kabi o‘nlab
infeksiyalarga qarshi samarali vaksinalar yaratildi. Buning natijasida bir qator og‘ir kasalliklar,
jumladan, chechak butunlay yo‘q qilindi.
Vaksinalarning zamonaviy ahamiyati.
Bugungi kunda vaksinalar:
Profilaktika:
infeksion kasalliklarning oldini olishning eng samarali usuli hisoblanadi.
Global sog‘liqni saqlash:
har yili millionlab insonlarni og‘ir kasalliklardan himoya qiladi.
Iqtisodiy samaradorlik:
vaksinalar kasalliklarning oldini olib, sog‘liqni saqlash
xarajatlarini kamaytiradi.
COVID-19 pandemiyasi vaksinalarning ahamiyatini yanada oshirdi.
Yangi texnologiyalar asosida ishlab chiqilgan mRNK-vaksinalar (Pfizer-BioNTech,
Moderna) qisqa muddatda yaratilishi va yuqori samaradorligi bilan butun dunyo ilmiy
jamoatchiligini hayratda qoldirdi.
Vaksinalarning istiqbollari.
Kelajakda vaksinalar nafaqat klassik infeksion kasalliklarga, balki boshqa ko‘plab
kasalliklarga qarshi ham qo‘llanilishi kutilmoqda:
Onkologik vaksinalar – saraton kasalligiga qarshi immunitetni shakllantirish.
Gen terapiyasi asosidagi vaksinalar – irsiy kasalliklarning oldini olish.
Universal gripp vaksinalari – har yili o‘zgaradigan gripp shtammlariga qarshi keng ta’sir
doirasi bilan.
Vaksinalar kelajakda ham insoniyatning eng xavfli dushmanlari — pandemiyalar va
mutatsiyaga uchraydigan viruslarga qarshi eng kuchli vositalardan biri bo‘lib qoladi.
Xulosa.
Vaksinalar insoniyat tarixida eng ko‘p hayot saqlab qolgan ilmiy kashfiyotlardan
biridir.Ularning ahamiyati faqat tibbiyot bilan cheklanmay,butun jamiyatning barqaror
rivojlanishiga xizmat qiladi.Hozirgi kunda vaksinalar global sog‘liqni saqlashning strategik
ustuvor yo‘nalishi bo‘lib,kelajakda ham infeksion va noinfeksion kasalliklarga qarshi kurashda
asosiy o‘rin tutishi shubhasizdir.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Pashkov K.V., “Immunologiya va vaksinologiya asoslari”. – Toshkent: Tibbiyot nashriyoti,
2020.
2.
Plotkin S., Orenstein W., Offit P. Vaccines. – Elsevier, 2018.
3.
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi ma’lumotlari, 2022.
4.
X.S.SALIMOV, A.A.QAMBAROV, I.X.SALIMOV.EPIZOOTOLOGIYA VA INFEKSION
KASALIKLAR.TOSHKENT - 2021.
5.
World Health Organization (WHO). Immunization Agenda 2030. – Geneva, 2021.
