№ 12 (2025) Прикладные науки в современном мире: проблемы и решения

Zamonaviy jamiyatda axborot almashinuvi va o‘zaro tushunish har qanday guruh faoliyatining muvaffaqiyatini ta'minlaydigan asosiy omillardan biridir. Ayniqsa, loyiha jamoalarida samarali muloqot strategiyalarining mavjudligi loyiha maqsadlariga erishishda, resurslardan oqilona foydalanishda va konfliktlarning oldini olishda hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Loyiha asosida ishlovchi jamoalarda a'zolar orasidagi o‘zaro muloqotning sifati nafaqat individual ish samaradorligiga, balki butun guruh faoliyatiga bevosita ta'sir ko‘rsatadi. Shu boisdan, bugungi kunda samarali muloqot strategiyalarini ishlab chiqish va amaliyotda qo‘llash masalasi dolzarb ilmiy-amaliy muammolardan biri sanaladi.

Bugungi kunda bank tizimida moliyaviy hisobdorlikning xalqaro standartlari asosida yuritilishi muhim ahamiyat kasb etmoqda. Xususan, 19-sonli BHXS – “Xodimlarning daromadlari” standarti banklar moliyaviy hisobotlarida xodimlar bilan bog‘liq majburiyatlar va xarajatlarni to‘g‘ri aks ettirish imkonini yaratadi. Ushbu standartning amaliyotda qo‘llanilishi banklarning moliyaviy shaffofligini ta'minlash, manfaatdor tomonlarga aniq va ishonchli ma’lumotlar yetkazib berish, shuningdek, inson resurslarini strategik boshqarishda muhim vosita bo‘lib xizmat qiladi.

Mazkur maqolada chet tillarini o‘rganishning zamonaviy metodlari haqida batafsil ma’lumot berilgan. Unda kommunikativ yondashuv, immersiv metod, aylantirilgan sinf modeli, onlayn ilovalar va sun’iy intellekt texnologiyalari orqali o‘rganish usullari yoritilgan. Har bir metodning o‘ziga xos afzalliklari, amaliy qo‘llanishi va o‘quvchi faoliyatiga ta’siri tahlil qilingan. Maqolada zamonaviy til o‘rgatish yondashuvlarining afzalliklari ochib berilib, samarali ta’lim uchun metodlar moslashuvchanligi muhimligi ta’kidlanadi.

Провал проектов — это одна из самых распространённых и дорогостоящих проблем, с которой сталкиваются как частные компании, так и государственные структуры. Несмотря на активное развитие методов и стандартов управления проектами, уровень успешности остаётся относительно низким. Практика показывает, что значительное количество инициатив не достигают своих целей, выходят за рамки бюджета или сроков, либо вовсе оказываются не реализованными. В связи с этим особую актуальность приобретает системный анализ причин провалов проектов и разработка комплексных подходов к их предотвращению.

Nevrotik xarakterdagi duduqlanish, ya’ni logonevroz, bolalarda uchraydigan eng murakkab nutq buzilishlaridan biridir. Chunki u fiziologik va psixologik omillar bilan chambarchas bog‘liqdir. Ushbu maqolada logonevrozga chalingan bolalarda nutq terapiyasining samarali metodlari tahlil qilinadi hamda logopedik korreksiya usullari, psixoterapevtik qo‘llab-quvvatlash va oilaning faol ishtirokini o‘z ichiga olgan kompleks yondashuv yoritiladi. Logonevrozning kelib chiqish sabablari — genetik moyillik, perinatal miya shikastlanishlari va psixosotsial stress omillari — o‘rganilib, erta aniqlash va aralashuv bo‘yicha amaliy tavsiyalar beriladi. Nafas mashqlari, ritmik nutqni o‘rgatish hamda kognitiv-xulqiy terapiya kabi asosiy metodlar nutq ravonligini yaxshilash va nevrotik simptomlarni kamaytirishda muhim ahamiyatga ega ekani ta’kidlanadi. Maqola xulosasida logoped, psixolog, nevrolog va ota-onalarning hamkorlikdagi faoliyati terapiya samaradorligini sezilarli darajada oshirishi va bolalarning jamiyatga muvaffaqiyatli moslashishiga yordam berishi isbotlanadi.

Ushbu maqola tashqi auditning zamonaviy biznes muhitidagi o'rni va ahamiyatini tadqiq etadi. Moliyaviy hisobotlarning ishonchliligi, korporativ boshqaruv tizimlarining samaradorligi va investorlar manfaatlarini himoya qilishda tashqi audit institutining tutgan o'rni tahlil qilingan. Adabiyotlar tahlili natijasida tashqi auditning bozor iqtisodiyoti sharoitida moliyaviy shaffoflikni ta'minlash, risk-menejmentni yaxshilash va kompaniyalarning bozordagi ishonchini oshirishda muhim vazifalarni bajarayotgani aniqlangan. Tadqiqot zamonaviy biznes jarayonlarida tashqi auditning strategik ahamiyati ortib borayotganini ko'rsatmoqda.

Ushbu maqolada tajribadagi maqbul sxemalarda tashkil qilingan intensiv tutzorlarni begona o‘tlardan muntazam ravishda agrotexnik tadbirlarini va tut daraxtarni bir  me’yorda rivojlanishi, navlarni shakillanishi va hosilga kirishi va bargining ozuqabopligining oshirishda gerbisidlarni qo’llash samaradorligi   aniqlangan.

Maqolada matematika fanining fanlararo integratsiyalashgan ta’limdagi o‘rni ochib beriladi. Ayniqsa, o‘quvchilarning tanqidiy va tizimli fikrlashini shakllantirishda, real hayotiy vaziyatlarni modellashtirishda va boshqa fanlar bilan uyg‘un ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishda matematik yondashuvning ahamiyati asoslanadi. Biologiya, fizika, geografiya va iqtisod fanlari bilan integratsiya orqali o‘quvchilarda chuqur va amaliy bilimlar shakllanishi ta’kidlanadi. Shuningdek, maqolada fanlararo integratsiya samaradorligini oshirishga doir metodik tavsiyalar beriladi.

Ushbu maqolada inson huquqlari va erkinliklarining huquqiy mohiyati, ularning konstitutsiyaviy darajadagi kafolatlari hamda ularni ta’minlash mexanizmlari tahlil qilinadi. Shuningdek, O‘zbekiston Respublikasining amaldagi Konstitutsiyasida belgilangan asosiy huquq va erkinliklar, ularni himoya qilishning ichki va xalqaro huquqiy mexanizmlari yoritilgan.

Congenital stenosis of the external auditory canal in children is a rare but clinically significant pathology, often combined with microtia and middle ear anomalies. One of the most serious complications of this anomaly is the development of cholesteatoma, leading to destruction of the temporal bone and persistent hearing loss. The aim of this study is to analyze modern surgical approaches to the treatment of children with this pathology, including an assessment of indications for surgery, diagnostic criteria and postoperative results.

Ushbu maqola xalqaro huquqda davlatlarni tan olishning ikki asosiy nazariy yondashuvini - konstitutiv va deklarativ nazariyalarni chuqur tahlil qiladi. Tadqiqotda ushbu nazariyalarning tarixiy rivojlanishi, nazariy asoslari va zamonaviy amaliy tatbiqi o'rganiladi. Maqolada konstitutiv nazariyaning tan olishni davlat mavjudligining asosiy sharti sifatida ko'rishi hamda deklarativ nazariyaning tan olishni allaqachon mavjud davlatning holatini e'lon qilish vositasi deb hisoblashi taqqoslanadi. Tadqiqot natijalari bu ikki nazariya o'rtasidagi prinsipial farqlarni va zamonaviy xalqaro amaliyotdagi qo'llanilishini aniqlaydi.

Ushbu maqolada to‘qimachilik sohasida raqobat salohiyatini yuksaltirish omillari tahlil qilinib, innovatsion texnologiyalarni joriy etish, mahsulot sifatini oshirish, brend yaratish va xalqaro bozor talablariga moslashish bo‘yicha ilmiy asoslangan yondashuvlar taklif etilgan. Milliy to‘qimachilik tarmog‘ining jahon bozoridagi raqobatbardoshligi baholanib, ilg‘or xorijiy tajribalarni O‘zbekiston sharoitiga moslashtirish yo‘llari ishlab chiqilgan.

Jahon hamjamiyatidagi hozirgi ijtimoiy-siyosiy hayot, shuningdek, kishilik jamiyati taraqqiyotining ayni shu bosqichi betakror o’ziga xos xususiyatga egaki, bunda harbiy qudrat emas, balki intellektual salohiyat, aql-idrok, taffakur, yangi iformatsion va pedagogik texnologiyalar hal qiluvchi rol o’ynaydi.Yoshlarni mustaqil, ijodiy fikrlash imkoniyatlarini ishga solish tufayli ular kelgusida vujudga kelish ehtimoli mavjud muamolarni ijobiy hal qilishi orqali, rivojlangan ilg’or texnologiyali davlatlar qatorida munosib o’rin egallashga hissa qo’shishlari mumkin.

Jahon hamjamiyatidagi hozirgi ijtimoiy-siyosiy hayot, shuningdek, kishilik jamiyati taraqqiyotining ayni shu bosqichi betakror o’ziga xos xususiyatga egaki, bunda harbiy qudrat emas, balki intellektual salohiyat, aql-idrok, taffakur, yangi iformatsion va pedagogik texnologiyalar hal qiluvchi rol o’ynaydi.Yoshlarni mustaqil, ijodiy fikrlash imkoniyatlarini ishga solish tufayli ular kelgusida vujudga kelish ehtimoli mavjud muamolarni ijobiy hal qilishi orqali, rivojlangan ilg’or texnologiyali davlatlar qatorida munosib o’rin egallashga hissa qo’shishlari mumkin.

GIS vositalari nafaqat statik xaritalar yaratish, balki real vaqtda monitoring qilish imkonini ham beradi. Masalan, ArcGIS Field Maps kabi maxsus ilovalar yordamida inspektorlar dalada har bir ferma yoki maydonda tuzoqqa tushgan zararkunandalar sonini, zarar ko‘lami darajasini joyida kiritib borishi mumkin. Kiritilgan ma’lumotlar markaziy serverga (yoki bulutga) uzatiladi va dashboard (nazorat paneli) ko‘rinishida uzluksiz yangilanib turadi. Shu tariqa qaysi hududda zararkunanda paydo bo‘lgani, qayerda tarqalish xavfi yuqori ekani bir qarashda ko‘rinib turadi. ArcGIS Dashboard misolida, mas’ul mutaxassislar tuzoqlar soni, ulardagi tutilish holatlari, inspeksiya o‘tkazilishi lozim bo‘lgan joylar va hokazolarni bir ekranda kuzatishlari mumkin. GIS vositalari yordamida olingan bunday ma’lumotlar bazasi bilan ishlash zararkunandalarga qarshi kurash choralarini hududiy rejalashtirishni ancha osonlashtiradi.

Ehtimolliklar nazariyasining ko‘plab tatbiqlari ichida, zarralarning biror tasodifiy qonuniyatga ko‘ra ko‘payishi, yoki boshqa zarralarga aylinishini ifodalovchi jarayonlar muhim o‘rin tutadi. Agar ushbu jarayonlarda har bir zarraning o‘zgarishi boshqa zarralarga bog‘liq bo‘lmasa, bunday jarayonlar tarmoqlanuvchi jarayonlar yordamida o‘rganiladi. Tarmoqlanuvchi jarayonlarga olib keladiga masalalar dastlab, XIX asrning so‘nggi choragida angliyalik olimlar Galton va Vatsonlar tomonidan o‘rganilgan. Ma’lumki, tarixda yuqori mavqega ega bo‘lgan shaxslarning familiyalarining yo‘qolib ketishi, bir necha bor qayd etilgan haqiqatdir. Frensis Galton keng tarqalgan familiyalarni keyinchalik noyob bo‘lib qolishi yoki hatto butunlay yo‘qolib ketishiga e’tibor qaratdi va familiyaning yo‘qolishi ehtimolligi degan tushunchani olib uni o‘rganishga kirishdi. Keyinchalik ushbu masala qaysidir ma’noda Vatson tomonidan o‘z yechimini topdi.

This article presents a comparative analysis of realia—culture-specific elements—in the English and Uzbek languages. Realia, which include items such as traditional foods, clothing, holidays, and social institutions, represent the unique cultural identity of each linguistic community. By examining various types of realia—geographical, ethnographic, social-political, and everyday-life related—the article highlights how language reflects cultural values and historical context. The study also discusses the difficulties that arise in translating realia between English and Uzbek, such as the absence of direct equivalents and the risk of cultural misinterpretation. Various translation strategies, including transliteration, explanation, and cultural substitution, are analyzed. The article concludes that understanding and properly conveying realia is essential for accurate translation, effective cross-cultural communication, and deeper intercultural understanding.

Panjikent hokimi Divashtinchning siyosiy jarayonga kirib kelishi. Uning ixshid unvonini ega bo’lmasligi. Sug‘dga nisbatan Panjikent hokimining iqtisodiy jihatdan mustaqil faoliyat ish ko’rishi. Panjikentda sug‘d namunasidagi kvadrat shakldagi tangalar chiqarilishi.

Ushbu maqolada so‘z-gaplarning badiiy asarlardagi lingvopoetik vazifalari tahlil qilinadi. So‘z-gaplarning ma’no-stilistik xususiyatlari, ularning qahramon nutqini ifoda etishdagi, emotsional ta’sirni kuchaytirishdagi, muallifning estetik niyatini ifoda etishdagi o‘rni yoritiladi. Maqolada turli tillardagi adabiy manbalar misolida so‘z-gaplarning poetik vazifalari qiyosiy tahlil qilingan.

Ushbu maqolada infeksion kasalliklarga qarshi kurashda vaksinalarning tarixi, bugungi kundagi o‘rni va istiqbollari ilmiy tahlil qilinadi.Vaksinalarning profilaktik samarasi, global sog‘liqni saqlashdagi ahamiyati hamda kelajakda onkologiya va gen terapiyasida qo‘llanilishi haqida ma’lumotlar berilgan.

Воспалительные заболевания шейки матки (цервициты) — это группа патологических состояний инфекционной или асептической природы, сопровождающихся повреждением эпителиального покрова и стромы шейки матки. Эти состояния представляют собой значимый фактор риска осложнённого течения беременности и родов, а также неблагоприятных перинатальных исходов.

Kelgusida islomiy bank mahsulotlarini kengaytirish uchun bir nechta strategik qadamlar muhim ahamiyatga ega. Ulardan biri — islomiy moliya to‘g‘risidagi qonunni qabul qilish. Bu huquqiy asoslar aniq bo‘lishini ta’minlaydi. Ikkinchisi — islomiy moliya institutlari (shariat kengashi, islomiy banklar, sukuk muomalasini boshqaruvchi agentliklar)ni shakllantirish. Uchinchisi — moliyaviy savodxonlikni oshirish. Aholi va biznes sub’ektlari islomiy bank mahsulotlarining mohiyati, afzalliklari va ishlash mexanizmlaridan xabardor bo‘lishi kerak. To‘rtinchisi — xalqaro tajribani o‘rganish va lokal sharoitlarga moslashtirish.

Bank tizimi har qanday mamlakat iqtisodiy taraqqiyotining muhim asosi bo‘lib, uning samarali faoliyati milliy iqtisodiyot barqarorligiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Xususan, tijorat banklarining asosiy faoliyat yo‘nalishlaridan biri bo‘lgan kreditlash jarayoni iqtisodiy subyektlar, tadbirkorlik subyektlari va aholining moliyaviy ehtiyojlarini ta’minlab, iqtisodiy faollikni rag‘batlantiradi. Biroq, ushbu jarayonda yuzaga keladigan muammoli kreditlar bank faoliyatiga sezilarli darajada salbiy ta’sir ko‘rsatib, moliyaviy barqarorlikka putur yetkazadi. Shu bois, muammoli kreditlarni kamaytirish masalasi bugungi kunda nafaqat alohida banklar, balki butun bank tizimi uchun dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi.

So‘nggi yillarda iqlim o‘zgarishi, tabiiy resurslarning kamayib borishi va global ekologik xavflarning kuchayishi butun dunyo mamlakatlarini yashil iqtisodiyotga o‘tish zaruratiga olib keldi. Yashil iqtisodiyot – bu atrof-muhitga minimal zarar yetkazgan holda iqtisodiy o‘sishni ta’minlashga qaratilgan kompleks yondashuv bo‘lib, uning asosi sifatida “yashil” investitsiyalar, energiya samaradorligi, ekologik toza texnologiyalar va barqaror rivojlanishga yo‘naltirilgan qarorlar turadi. Bu jarayonda muhim vositalardan biri sifatida “yashil” iqtisodiyot taksonomiyasi qaralmoqda. Taksonomiya – bu ekologik jihatdan maqbul va barqaror iqtisodiy faoliyatlarni aniqlash, ularni moliyalashtirishda mezon va standartlar belgilashga xizmat qiluvchi tizimdir. O‘zbekiston uchun ham bu yo‘nalish alohida dolzarb ahamiyatga ega bo‘lib, milliy “yashil” iqtisodiyot taksonomiyasini ishlab chiqish va uni amaliyotga joriy etish istiqbollari ustuvor vazifalardan biri sifatida maydonga chiqmoqda.