47
RAQAMLI TAʻLIM MUHITIDA SUNʻIY INTELLEKTDAN FOYDALANISHNING
AFZALLIKLARI
Hakimova Gulnoza Sultonmurod qizi
Shahrisabz davlat pedagogika instituti talabasi
Nurullayeva Malika Baxtiyor qizi
Shahrisabz davlat pedagogika instituti talabasi
Yaxiyaxonova Muhiba Maxmudjonovna
Shahrisabz davlat pedagogika instituti katta oʻqituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14643043
Annotatsiya.
Raqamli taʻlim muhitida sunʻiy intellekt (SI) keng qoʻllanilib, oʻquvchilarga
va oʻqituvchilarga bir qator afzalliklar taqdim etadi. SI individual oʻquv tajribasini yaratib, taʻlim
materiallarini oʻquvchilarning ehtiyojlariga moslashtiradi va shaxsiy tavsiyalar beradi. U,
shuningdek, oʻqituvchilarning administrativ ishlarini avtomatlashtirib, ularning vaqtini taʻlim
jarayoniga samarali sarflash imkonini yaratadi. Oʻquvchilar esa har qanday vaqtda va joyda
taʻlim olish imkoniyatiga ega boʻlishadi. Xulosa qilib aytganda, sunʻiy intellekt raqamli taʻlim
muhitida oʻqitish va oʻrganishni yangi bosqichga olib chiqadi, taʻlim jarayonini boyitadi va
oʻquvchilarning muvaffaqiyatini oshiradi.
Kalit soʻzlar:
Sunʻiy intellekt, raqamli taʻlim muhiti, individual oʻquv tajribasi, taʻlim
materiallari, shaxsiylashtirilgan tavsiyalar, taʻlim jarayonlarini avtomatlashtirish,
administrativ ishlar, oʻqituvchilar, taʻlim olish imkoniyatlari, innovatsion yondashuvlar,
oʻquvchilarning muvaffaqiyati.
Kirish.
Raqamli taʻlim muhitida sunʻiy intellekt (SI) texnologiyalarining qoʻllanilishi
oʻzgaruvchan taʻlim jarayonining yangi yoʻnalishlarini ochib bermoqda. Hozirgi kunda SI
taʻlimni yanada samarali va interaktiv qilish, oʻquvchilar va oʻqituvchilar uchun yangicha
imkoniyatlar yaratmoqda. Oʻquvchilarni individual ravishda qoʻllab-quvvatlash, ularning oʻziga
xos ehtiyojlari va qobiliyatlarini hisobga olish SI orqali amalga oshirilmoqda. Ushbu maqolada
raqamli taʻlim muhitida sunʻiy intellektdan foydalanishning asosiy afzalliklari, shuningdek,
uning taʻlim jarayoniga taʻsiri batafsil koʻrib chiqiladi. Oʻqitish metodikalarini yanada
rivojlantirish, maʻlumotlarni tahlil qilish va oʻquvchilarning motivatsiyasini oshirish kabi
jihatlar ushbu yangi texnologiyaning taʻlimdagi oʻrnini mustahkamlashda muhim rol oʻynaydi.
Barcha bu omillar raqamli taʻlimning sifatini oshirishga, shuningdek, taʻlim jarayonini
zamonaviylashtirishga xizmat qiladi. Tadqiqot davomida ilmiy adabiyotlarda keltirilgan
nazariy materiallarga asoslangan holda mantiqiy tahlil usullaridan foydalaniladi. Mavjud
maʻlumotlarni tahlil qilishda tahlil va sintez, qiyosiy tahlil uslublar va yondashuvlar
qoʻllanilgan.
Murodov “Taʻlimda sunʻiy intellektni joriy etish” asarida sunʻiy intellektning taʻlim
jarayonida oʻqituvchilar va oʻquvchilar uchun qanday imkoniyatlar yaratishini tahlil qiladi. U SI
yordamida darslarni individual ravishda rejalashtirish va oʻquvchilarning qobiliyatlarini
aniqlash imkoniyatlarini alohida taʻkidlaydi. “Oʻqituvchilar sunʻiy intellekt yordamida
oʻquvchilarning yutuqlarini nazorat qilib, darslarni yanada samarali tashkil etishlari mumkin,”
deb yozadi. Bu fikr SI ning oʻqituvchilar uchun oʻquv jarayonini optimallashtirishda muhim rol
oʻynashini koʻrsatadi.[1]
Qodirova “Raqamli taʻlim va sunʻiy intellect” nomli oʻz tadqiqotida raqamli taʻlim va SI
oʻrtasidagi bogʻliqlikni oʻrganadi. U SI yordamida taʻlim jarayonini qanday qilib qiziqarli va
48
interaktiv qilish mumkinligini koʻrsatadi. "Sunʻiy intellekt taʻlim jarayonini shaxsiylashtirish va
oʻquvchilarning motivatsiyasini oshirishga yordam beradi," deya taʻkidlaydi. Bu SI ning
oʻquvchilarga individual yondashuvni amalga oshirishdagi rolini oydinlashtiradi.[2]
Luckinning “Intelligence Unleashed: An Argument for AI in Education” ushbu asarida
mualliflar sunʻiy intellektni taʻlimda qoʻllashning afzalliklarini keng koʻrib chiqadi. Ular SI
yordamida oʻqitishni individual ravishda tashkil etish, shuningdek, oʻquvchilarning oʻz-oʻzini
boshqarish qobiliyatlarini rivojlantirish mumkinligini taʻkidlaydilar. “Sunʻiy intellekt taʻlim
jarayonida oʻquvchilarning qobiliyatlarini aniqlash va moslashtirishda muhim rol oʻynaydi,”
deb yoziladi. Bu fikr SI ning oʻquvchilarning ehtiyojlariga javob berishda qanday yordam
berishini koʻrsatadi.[3]
Holmes va hamkorlari oʻz asarlarida taʻlimda sunʻiy intellektni qoʻllashning kelajagi va
foydalari haqida gapiradilar. Ular SI yordamida taʻlim resurslarini optimallashtirish,
maʻlumotlarni tez tahlil qilish va oʻqitish metodikalarini yangilash mumkinligini koʻrsatadi.
“Raqamli taʻlimda sunʻiy intellektdan foydalanish oʻqituvchilar va oʻquvchilar uchun koʻplab
yangi imkoniyatlar ochadi,” deya taʻkidlaydilar. Bu fikr SI ning taʻlim jarayonini qanday
yangilashini va rivojlantirishini oydinlashtiradi.[4]
Raqamli taʻlim muhitida sunʻiy intellektdan foydalanish jarayonini samarali tashkil etish
uchun yangi, interfaol metodlar quyidagi koʻrinishda boʻlishi mumkin:
1. Intellektual oʻquv platformalari. Oʻquvchilar uchun moslashtirilgan darslar va
materiallar yaratish imkonini beradigan platformalar. Oʻquvchilarning bilim darajasini va oʻquv
uslublarini tahlil qilib, ularning ehtiyojlariga mos ravishda materiallar taqdim etadi.
2. Oʻz-oʻzini boshqarish tizimlari. Oʻquvchilar oʻz rivojlanishini nazorat qila oladigan
tizimlari hisoblanadi. Oʻquvchilar oʻz qobiliyatlari va kamchiliklarini aniqlab, oʻz-oʻzini
oʻqitishga motivatsiya olishlari mumkin.
3. Oʻyin Tizimlari. Taʻlim jarayonini oʻyin elementlari bilan boyitish. Oʻquvchilarning
qiziqishini oshirish va ularga oʻrganishni qiziqarli qilish imkonini beradi.
4. Virtual Reality (VR) va Augmented Reality (AR). Oʻquvchilarni real vaqt ichida tajriba
qilish imkonini beradigan texnologiyalar. Tezkor va interfaol taʻlim tajribasini yaratadi,
oʻquvchilarga murakkab tushunchalarni oson oʻzlashtirishda yordam beradi.
5. Haqiqiy Vaqt Tahlil Tizimlari. Oʻquv jarayonini real vaqt rejimida kuzatish va tahlil
qilish. Oʻqituvchilar va oʻquvchilar uchun darsda yuz berayotgan jarayonlarni tezda baholash
imkonini beradi, bu esa taʻlim samaradorligini oshiradi.
6. Kooperativ Oʻqish Platformalari. Oʻquvchilarni birlashtiradigan va jamoaviy loyihalar
yaratishga imkon beradigan tizimlar. Jamoaviy ishlash koʻnikmalarini rivojlantirish va ijtimoiy
munosabatlarni mustahkamlash imkoniyatini taqdim etadi.
7. Tajribaviy Oʻqitish Simulyatsiyalari. Oʻquvchilarga amaliy koʻnikmalarni oʻzlashtirish
uchun simulyatsiyalar orqali tajriba oʻtkazish. Nazariy bilimlarni amaliyotga tatbiq etish va
muammolarni hal qilish koʻnikmalarini rivojlantirishga yordam beradi.
8. Interaktiv Darslar uchun Chatbotlar. Oʻquvchilar uchun savollar berish va maslahatlar
olish imkonini beruvchi sunʻiy intellekt asosidagi chat yordamchilari. Oʻquvchilar oʻz
savollariga tezda javob olishi va oʻz-oʻzini oʻqitish jarayonida mustaqil fikrlashlarini
rivojlantirishga yordam beradi.
Ushbu metodlar raqamli taʻlim muhitida sunʻiy intellektdan foydalanishning afzalliklarini
yanada kuchaytiradi va oʻquvchilarning taʻlim jarayoniga boʻlgan qiziqishini oshiradi.
49
Oʻzbek va jahon adabiyotlari sunʻiy intellektning raqamli taʻlim tizimidagi afzalliklarini
koʻrsatadi. Oʻzbek olimlari SI ni individual yondashuvni amalga oshirish va oʻqituvchilarni
qoʻllab-quvvatlash uchun muhim vosita sifatida koʻrsatishmoqda. Jahon adabiyotlarida esa SI
taʻlim jarayonini optimallashtirish, oʻquvchilarni motivatsiya qilish va oʻqitish metodikalarini
yangilashda foydalanilishi mumkinligi taʻkidlanmoqda. Ushbu tahlillar sunʻiy intellektning
taʻlimdagi roli va ahamiyatini yanada chuqurroq tushunishga yordam beradi.
References:
1.
Murodov N. “Taʻlimda sunʻiy intellektni joriy etish”
2.
Qodirova D. “Raqamli taʻlim va sunʻiy intellect”
3.
Luckin, R., et al. (2016) “Intelligence Unleashed: An Argument for AI in Education”
4.
Holmes, W., et al. (2019) "AI in Education: The Future is Now"
5.
Yusupova, Marjona, Komila Raximova, and Muxiba Yaxiyaxonova. Oliy taʻlim tizimida
innovatsion texnologiyalardan foydalanish: Oliy taʻlim tizimida innovatsion texnologiyalardan
foydalanish. Modern problems and prospects of applied mathematics 1.01 (2024).
6.
Kodirov, Akbar, Farangiz Kenjayeva, and Marjona Yusupova. “Maktablarda raqamli
texnologiyalar asosida aniq fan mavzularini otishda erishilayotgan yutuq va kamchiliklar.”
Инновационные исследования в современном мире: теория и практика 3.4 (2024): 49-
52.
7.
Maxmudjonovna, Yaxiyaxonova Muhiba. "Mustaqil taʻlimni tashkil etishda ilg ʻor xorijiy
tajribalarning ahamiyati." Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social
sciences 1.5 (2021): 742-749.
8.
Xurramova, Sarvinoz, Marjona Yusupova, Muxiba Yaxiyaxonova. "Oliy taʻlim tizimida
bulutli texnologiyalarning imkoniyatlari." Zamonaviy dunyoda pedagogika va psixologiya:
nazariy va amaliy tadqiqotlar 3.3 (2024): 36-38.
9.
Eshonqulova, Maftuna, and Muxiba Yaxiyaxonova. "Raqamli va ijtimoiy media marketing
va uning imkoniyatlari." Молодые ученые 2.11 (2024): 34-39.
10.
Yusupova, Marjona, Komila Raximova, and Muxiba Yaxiyaxonova. "Oliy ta‟ lim tizimida
innovatsion texnologiyalardan foydalanish: Oliy ta‟ lim tizimida innovatsion texnologiyalardan
foydalanish." Modern problems and prospects of applied mathematics 1.01 (2024).
11.
Yaxiyaxonova, Muhiba, and Marjona Yusupova. "Oliy taʻlim muassasalarida “informatika
va at” fanlaridan mustaqil taʻlimni tashkil etishda raqamli texnologiyalaridan foydalanish."
International Scientific and Practical Conference on Algorithms and Current Problems of
Programming. 2023.
12.
Qobilova, Gulchiroy, Marjona Yusupova, Muxiba Yaxiyaxonova. "Bioinformatikada
genomik maʻlumotlar tahlili va amaliyoti." Zamonaviy dunyoda fan va texnologiya 3.3 (2024):
95-98
13.
ShukurulloFayzullo o‘g‘li, Aliqulov. "TA ‘LIMDA MULTIMEDIYA TEXNOLOGIYALARINI QO
‘LLASH."
PEDAGOGS
50.2 (2024): 51-55.
14.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Barchin Ro‘ziqulova, and Laziza Inatillayeva. "BOSHLANG ‘ICH
TA’LIMDA
AXBOROT
TEXNOLOGIYALARIDAN
FOYDALANISH
USULLARI
VA
AFZALLIKLARI."
Педагогика и психология в современном мире: теоретические и
практические исследования
3.10 (2024): 39-41.
50
15.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Jasmina Murodulloyeva, and Umida Nurmaxmatova. "YASHIL
IQTISODIYOT VA YO ‘NALISHLARI BO ‘YICHA TA’LIM DASTURLARINI RIVOJLANTIRISH
MEXANIZMLARI."
Models and methods in modern science
3.5 (2024): 44-49.
16.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, and Temurbek Zarifov. "GLOBAL TARMOQ QURISHDA TARMOQ
QURILMALARIDAN FOYDALANISH VA TARMOQ TOPOLOGIYALARINING O’RNI."
Science and
innovation in the education system
3.5 (2024): 50-60.
17.
Raxmatov Sherqo'zi Akbar Kodirov. “Ta'lim jarayonida bulutli texnalogiyalardan
foydalanishning samaradorligi” Pedagogis Internatsianal researcg ISSN:281-4027_SJIF:4.995.
2023/5/15
18.
F Qodirov. Aholiga tibbiy xizmatlar ko'rsatishning rivojlanishini iqtisodiy-matematik
modellashtirish. Scienceweb academic papers collection . 2023/1/1.
19.
F Qodirov. Zamonaviy to'lov tizimlari tahlili va elektron pul birliklari. Scienceweb
academic papers collection. 2023/1/1.
20.
Ergash o'g'li, Qodirov Farrux. "Аҳолига тиббий хизмат кўрсатиш соҳасининг келгуси
ҳолатини башоратлаш."
Сервис” илмий-амалий журнал
(2022): 56-59.
