104
https://eyib.uz
1-sho‘ba.
O‘zbekiston iqtisodiyoti va boshqa sohalarida raqamlashtirish jarayonlari.
Elektron hukumatning davlat boshqaruvi
tizimidagi o‘rni
Yusupov Ne’matillo
Saidto’rayevich
AIQI “Tarmoqlar iqtisodiyoti” kafedrasi o’qituvchisi
Tel:9989979853130
Xasanxonov
Xojimuxammad
Bahtiyorjon o‘g’li
AIQI “Iqtisodiyot” fakulteti 2-kurs talabasi
A
nno
ta
ts
iy
a
Ushbu maqolaning maqsadi elektron hukumatning davlat boshqaruvi tizimidagi
o‘rni, uning qarorlar qabul qilish jarayonlariga va davlat organlari va
fuqarolarning o‘zaro hamkorligiga ta’sirini ko‘rib chiqishdan iborat.
Kalit so‘zlar:
Raqamli iqtisodiyot, elektron hukumat, elektron o'zaro hamkorlik, davlat
xizmatlari, ma'lumotlarni boshqarish
Zamonaviy raqamlashtirish tendentsiyalari inson hayotining barcha jabhalariga,
jumladan, davlat boshqaruviga ham ta'sir ko'rsatmoqda. Elektron hukumat davlat
organlari faoliyati samaradorligi va shaffofligini oshirishga qaratilgan davlat
islohotlarining asosiy yo‘nalishlaridan biridir [1].
Elektron hukumat – davlat va fuqarolar, biznes va davlat organlari o‘rtasidagi
o‘zaro
munosabatlarni
yaxshilash
maqsadida
axborot-kommunikatsiya
texnologiyalaridan foydalanadigan davlat boshqaruvi tizimidir. Elektron hukumatning
asosiy vazifasi davlat xizmatlari ko‘rsatishning qulayligi va sifatini oshirish, shuningdek,
davlat organlari o‘rtasida yanada shaffof va samarali hamkorlikni ta’minlashdan
iborat[2].
Elektron hukumat quyidagi tarkibiy qismlarni o'z ichiga oladi [3]:
•
Elektron xizmatlar – aholi va tadbirkorlik subyektlariga davlat xizmatlarini
onlayn tarzda ko‘rsatish.
•
Elektron ishtirok - bu fuqarolar va tashkilotlarga internet orqali qaror qabul
qilish jarayonlarida ishtirok etish imkoniyatini berish.
•
Elektron o'zaro hamkorlik - bu apparatning ichki faoliyati samaradorligini
oshirish uchun turli davlat organlari o'rtasidagi jarayonlarni avtomatlashtirish [4].
Elektron hukumatning davlat boshqaruvidagi ahamiyati [5]:
•
Samaradorlik va shaffoflikni oshirish. Elektron hukumat davlat hokimiyati va
boshqaruvi organlari faoliyatining shaffofligini oshirishga ham xizmat qilmoqda.
105
https://eyib.uz
1-sho‘ba.
O‘zbekiston iqtisodiyoti va boshqa sohalarida raqamlashtirish jarayonlari.
Raqamli platformalar orqali fuqarolar o‘z murojaatlarini ko‘rib chiqish jarayonini
kuzatishi, davlat ma’lumotlariga kirishi va xizmatlar sifatini baholashi mumkin. Bu
hokimiyatni belgilangan standartlarga rioya qilishga va korruptsiyani kamaytirishga
undaydi.
•
Tartib
va
jarayonlarni
avtomatlashtirish
orqali
davlat
boshqaruvi
samaradorligini oshirish. Masalan, elektron xizmatlar fuqarolarga davlat organlariga
masofadan turib murojaat qilish imkonini beradi, so‘rovlarni ko‘rib chiqish vaqtini
qisqartiradi va ma’muriy xarajatlarni kamaytiradi.
•
Davlat organlari o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlikni soddalashtirish. Yagona axborot
tizimlari va ma'lumotlar bazalarini yaratish orqali idoralararo o'zaro hamkorlikni
osonlashtiradi. Turli davlat organlarining o‘zaro hamkorligi yanada samarali va
muvofiqlashtirilmoqda, bu esa fuqarolarning murojaatlariga tezroq javob berish va
idoralararo vazifalar ijrosini ta’minlash imkonini bermoqda [6].
•
Fuqarolar ishtiroki darajasini oshirish. Elektron hukumat fuqarolarning
boshqaruv jarayonlarida faol ishtirokini rag‘batlantiradi. Qonunchilik tashabbuslarini
muhokama qilish, so'rovlar va elektron ovoz berish uchun onlayn platformalar aholiga
hukumat qarorlariga ta'sir o'tkazish imkoniyatini beradi. Bu jarayon “elektron ishtirok”
deb nomlanadi va davlat boshqaruvida demokratik mexanizmlarni kengaytirishga
qaratilgan.
•
Davlat xizmatlari sifatini oshirish. Eng muhim vazifalaridan biri bu davlat
xizmatlarini
yanada
yaxshilashdir.
Raqamlashtirish
yordamida
xizmatlarni
shaxsiylashtirish va fuqarolar va korxonalarning muayyan ehtiyojlariga moslashtirish
mumkin. Masalan, kompaniyalarni ro‘yxatdan o‘tkazish, litsenziyalar olish va hujjatlarni
rasmiylashtirish to‘liq onlayn tarzda amalga oshirilishi mumkin, bu jarayonning barcha
ishtirokchilari uchun vaqt va kuchni tejaydi [7].
Qulay afzalliklarga qaramay, elektron hukumatni joriy etish bir qator
muammolarga duch kelmoqda [8]:
•
Texnologik tengsizlik. Hamma fuqarolar ham internetga va zarur raqamli
ko‘nikmalarga ega emas, bu esa davlat xizmatlarini olishda tengsizlikka olib kelishi
mumkin.
•
Xavfsizlik va maxfiylik. Elektron hukumatni joriy etishda kiberxavfsizlik va
ma’lumotlarni himoya qilish masalalari muhim jihatlarga aylanib bormoqda.
Ma'lumotlarning sizib chiqishi yoki noto'g'ri ishlatilishi tizimga ishonchni susaytirishi
mumkin [9].
Ko‘pgina mamlakatlarda davlat boshqaruvining turli darajalarida elektron hukumat
muvaffaqiyatli joriy etilgan [10]. Masalan, Estoniya bu sohada yetakchi davlatlardan biri
sanaladi. Estoniya elektron imzo tizimi elektron ovoz berish, elektron soliq deklaratsiyasi
va elektron sog'liqni saqlash tizimi kabi xizmatlarni o'z ichiga oladi. Ushbu chora-
tadbirlar ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifatining sezilarli darajada yaxshilanishiga,
ma’muriy to‘siqlarning qisqarishiga olib keldi [11].
Janubiy Koreyada fuqarolar va hokimiyat organlari o‘rtasidagi o‘zaro
munosabatlarni yaxshilash, shuningdek, “ochiq hukumat” tamoyillarini amalga oshirish
uchun elektron hukumat faol qo‘llaniladi. Raqamlashtirish orqali korruptsiyani
kamaytirish va davlat apparati samaradorligini oshirish imkonini berdi.
106
https://eyib.uz
1-sho‘ba.
O‘zbekiston iqtisodiyoti va boshqa sohalarida raqamlashtirish jarayonlari.
Elektron hukumat davlat boshqaruvini modernizatsiya qilishning kuchli
vositasidir. Bu davlat xizmatlarining samaradorligi, shaffofligi va ulardan foydalanish
imkoniyatini oshirishga, idoralararo hamkorlikni yaxshilashga va fuqarolarni qarorlar
qabul qilish jarayonlariga jalb qilishga yordam beradi. Ilg‘or mamlakatlar tajribasi shuni
ko‘rsatadiki, to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilgan elektron hukumat davlat boshqaruvi darajasi sifatini
sezilarli darajada oshirishi, fuqarolarning davlat hokimiyatiga bo‘lgan ishonchini
oshirishi mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar royhati.
1. Bekkers, V. J. J. M., & Homburg, V. M. F. (2007). The Myths of E-Government:
Looking Beyond the Assumptions of a New and Better Government.
Information Polity
,
12(3), 1-15.
2. Layne, K., & Lee, J. (2001). Developing Fully Functional E-Government: A
Four-Stage Model.
Government Information Quarterly
, 18(2), 122-136.
3. Heeks, R. (2006). Implementing and Managing E-Government: An
International Text.
Sage Publications
.
4. Gil-Garcia, J. R., & Helbig, N. (2006). Exploring E-Government Benefits and
Success Factors.
Government Information Quarterly
, 24(3), 217-238.
5. Janssen, M., & Estevez, E. (2013). Lean Government and Platform-Based
Governance: Doing More with Less.
Government Information Quarterly
, 30(1), S1-S8.
6. Saidturaevich, Y. N. M. (2024). Priorities and Requirements of the Transition to
the “Green Economy” in the Conditions of Uzbekistan.
Best Journal of Innovation in
Science, Research and Development,
3
(1), 582-585.
7. Saidturaevich, Y. N. M. (2024). The Development of Tourism Activity and its
Role in the World Economy.
EUROPEAN JOURNAL OF BUSINESS STARTUPS AND
OPEN SOCIETY
,
4
(4), 241-243.
8. Yusupov, N. S., Qosimjon o‘g‘li, S. A., & Akramjon o‘g’li, A. A. (2024).
INVESTITSION LOYIHALARNI MUVAFFAQIYATLI AMALGA OSHIRISHDA
ZAMONAVIY
BOSHQARUVDAN
SAMARALI
FOYDALANISH
YO
‘LLARI.
Journal of new century innovations
,
54
(2), 106-109.
9. Saidturaevich, Y. N. M. (2024). The Effect of Organizing Tourism Activities in
Villages on the Expansion of Tourism Networks in Our Country.
TA'LIM VA
RIVOJLANISH TAHLILI ONLAYN ILMIY JURNALI
,
4
(5), 204-207.
10. Saidturaevich, Y. N. M. (2024). PROSPECTS OF AGRICULTURAL
DEVELOPMENT
THROUGH
AGRO-TOURISM.
Ta'lim
innovatsiyasi
va
integratsiyasi
,
21
(4), 179-182.
11. Saidturaevich, Y. N. M. (2024). Analysis of Development and Shortcomings
in Local Tourism in the Republic of Uzbekistan.
EUROPEAN JOURNAL OF
INNOVATION IN NONFORMAL EDUCATION
,
4
(5), 127-129.
12. Yusupov, N.S., 2024. TADBIRKORLIK FAOLIYATIDA LOYIXAVIY
BOSHQARUVNI
RIVOJLANTIRISH
TENDENSIYALARI
VA
ISTIQBOLLARI.
PEDAGOGS
,
59
(1), pp.202-207.
13. Yusupov, N. (2023). QISHLOQ XOʻJALIGINI RIVOJLANTIRISHDA
INVESTITSION FAOLIYATNI OʻRNI VA AHAMIYATI.
Евразийский журнал
технологий и инноваций
,
1
(4), 146-150.
