|
Infeksion kasalliklar profilaktikasining dolzarbligi va davolashda innovatsion yondashuv
TO‘PLAM
58
27 noyabr 2024 yil.
УДК: 616.5:639.309
БАЛИҚЛАРНИНГ АЭРОМОНОЗ КАСАЛЛИКЛАРИГА ҚАРШИ
КУРАШИШНИНГ ЗАМОНАВИЙ УСУЛЛАРИ.
Қамбаров А.А.
Худжамшукуров А.Н.
Аллазов А.С.
Кличов О.И.
Самарқанд давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар
университети
Аннатация:
Илмий тадқиқот иши балиқларнинг тез-тез учраб турадиган
аэромоноз
касаллиги
эпизоотологияси,
диагностикаси,
даволаш,
профилактикасининг
инновацион,
замонавий
усулларини
ўрганишга
бағишланган. Ҳозирги кунда Ўзбекистонда балиқчилик тармоғи жадал
ривожланмоқда, бунинг исботи тариқасида 1-кунда аҳолига 115-130 т балиқ
етиштириб бериш яққол мисол бўлади. Балиқчилик иқтисодиётига салбий
таъсир кўрсатаётган омиллардан бири, уларда тез-тез учраб тураётган
аэромоноз касаллигидир. Илмий-тадқиқот ишнинг мақсади, вазифаси мана
шундай долзарб муаммонинг ечимини илмий асослашга қаратилган.
Калит сўзлар:
аэромноз, инфекция, эпизоотология, культура, инкубация,
диагноз, аквариум, микроскопия, бактериоз, озуқа муҳити экма.
Мавзунинг долзарблиги:
Юқорида таъкидлаганидек балиқчилик
тармоғи ҳам Ўзбекистонда жадал ривожланмоқда. Дунё олимлари олдида
турган замонавий долзарб муаммо “Озиқ-овқат хавфсизлиги”, “Инсоният
экософ маҳсулотлар билан тўлиқ таъминлаш”, “Истеъмол маҳсулотлари
сифатини яхшилаш”, “Биотехнологияни илмий инновацион асослаш” каби
қатор саволларни қўйган. Бу муҳим масалаларни ечимида ветеринария
мутахассисларининг ҳам масуляти катта.
Балиқларда тез-тез учраб турадиган аэромоноз касаллиги бактериоз
инфекцион касаллик бўлиб дунёда кўп учрамоқда ва балиқчилик иқтисодиётига
катта зарар келтирмоқда, қолаверса экологик муҳитни ифлослантирмоқда. Бу
касалликни турли манбаларда аэромоноз, балиқлар қизамиқ касаллиги,
геморрагик септицемия, қорин бўшлиғи инфекцион водянкаси, Люблина
касаллиги (Москва шаҳрининг тумани) деб ҳам аталган.
Характери клиник белгилари: тери қоплама тизими яллиғланади,
чегараланган геморрагия, қорин бўшлиғи шишиб, суюқлик тўпланади,
танагачалар силлиқлиги бузилиб тик ҳолатга ўтади, кўз қовариқлашиб кўз
косасидан бўртиб чиқади, мушаклар гидрацияга учрайди, ички аъзолар
суюқликка шимилган бўлади. Касаллик Европа, Америка, Ҳиндистон, Осиё,
Кавказ ва бошқа мамлакатларда кенг тарқалган.
Материал ва методлар-
Клиник белгилари ёққол намоён бўлган касал
балиқлар, сув хавзаси, эпизоотологик, клиник, патоморфологик ва лаборатория
Infeksion kasalliklar profilaktikasining dolzarbligi va davolashda innovatsion yondashuv
|
TO‘PLAM
59
27 noyabr 2024 yil.
текшириш методлари: ананавий ва замонавий усуллар. Лаборатория текшируви
қуйидагилар:
- патматериалдан суртма тайёрлаб, бўялиб, микроскопия қилиш,
қўзғатувчини топиш;
- Озуқа муҳитларда экиб-культурасини ўстириш;
- Соф культурасини ўстириш;
- Биокимёвий хусусиятларини аниқлаш;
- Антигенлик, патогенлик хусусиятларини аниқлаш;
- Иммуноферментатив хусусиятини аниқлаш-ИФА.
Балиқлар аромоноз касаллигида ветосубалин пробиотикнинг
профилактик ва терапевтик самараси
1-жадвал.
Гуруҳ
Ба
л
иқ
л
ар
со
ни
П
репа
ра
т
до
за
си
Кунларда ўлган балиқлар сони
Жами
ўлган
балиқ
лар
Ҳимоя
индек
си
фоизи
И
зо
ҳ
1-3
4
5
6
7
8
9
10 11 12 13
14
И-
тажриба
60
12,5 млн
спора/кг
-
хх
-
-
-
11 23
2
-
-
-
-
36
40
ИИ-
тажриба
60
2,5 млн
спора/кг
-
х
-
-
-
9
7
3
3
-
-
-
22
64
ИИИ-
тажриба
60
37,5 млн
спора/кг
-
х
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
2
97
ИВ-
тажриба
60
-
-
хх
-
-
43 16
1
-
-
-
-
-
60
0
хх-аэромонадаларнинг
2-суткалик
вирулентли
култураси
билан
зарарланган.
1-жадвалдан кўриниб турибдики 1-тажриба гуруҳида қайсиким емга 12,5
млн спора/кг т/в га қўшиб берилганда 36-балиқ ўлди, 24 балиқ тирик қолди.
ИИ-тажриба гуруҳида, емга 37,5 млн спора/кг т.в. га қўшиб берилганда 22
та ўлди, 64 та тирик қолди;
ИИИ-тажриба гуруҳида, емга 37,5 млн спора/кг т.в.га қўшиб берилганда 2
та ўлди 58 та тирик қолди.
Хулосалар:
1.
Экспериментал тажриба шуни кўрсатдики ветосубалин препарати
карп балиқлари томонидан тўлиқ истеъмол қилинди ва нохуш таъсир
кузатилмади.
2.
Ветосубалин карп балиқлари аэромоноз касаллигида емга 12,5 млн
спора кг т/в га берилганда ҳимоя индекси 40%, 25 млн спора кг т/в га
берилганда ҳимоя индекси 64%, 37,5 млн кг т/в га берилганда ҳимоя индекси
97% ни ташкил этади
|
Infeksion kasalliklar profilaktikasining dolzarbligi va davolashda innovatsion yondashuv
TO‘PLAM
60
27 noyabr 2024 yil.
2-жадвал.
Балиқлар аэромоноз касаллигида ПВЕНТИ препаратининг профилактик
ва терапевтик самараси.
Гуруҳ
№
Балиқлар
сони
Препарат
дозаси
Текширишлар куналари
Зарарлаш
натижаси
Изоҳ
1
2
3
4
5
7-
15
Тирик
қолди
ўлди
И
30
1 мк/г
-
х
30
ИИ
30
1,5 мкг/г
-
х
30
ИИИ
30
Берилмади
-
х
16
4
10
-
30
ИВ
30
Берилмади
30
В
30
Физиологик
эритма
30
2-жадвал маълумотлари шуни кщрсатдики аквариум ва ҳовуз шароитида
карп балиқлари аэромоноз касаллигини профилактикаси ва даволашда
ПВЕНТИ препарати емга қўшиб 1 мкг/г-1,5 мкг/г миқдори берилганда самараси
100% га тенг бўлди.
3-жадвал.
Балиқлар аэромоноз касаллигида султеприм препаратининг профилактик
ва терапевтик самараси.
Гуруҳ
№
Балиқлар
сони
Препарат
дозаси
Текширишлар куналари
Зарарлаш
натижаси
Изоҳ
1
2
3
4
5
6-
13
Тирик
қолди
ўлди
И
40
125 мкг/г
4
2
34
6
ИИ
40
250 мкг/г
40
ИИИ
40
375мкг/г
40
ИВ
40 контрол
Берилмади
14
12
6
34
В
40 контрол
Берилмади
40
ВИ
40 контрол
Физиологик
эритма
40
3-жадвал маълумотлари шуни кўрсатдики аквариум ва ҳовуз шароитида
карп балиқлари аэромоноз касаллигини профилактикаси ва даволашда
сультеприм препарат емга қўшиб 250 мкг/г берилганда самараси 100% га тенг
бўлди.
Хулосалар.
1.
Аквариум ва ховуз шароитида ветосубалин, ПВЕНТИ, сультеприм
препаратлари емга қўшиб берилганда тўлиқ истеъмол қилинди ва ножўйи,
нохуш таъсирлар кузатилмади.
2.
Балиқлар аэромноз касаллигини профилактикасида ва терапиясида
ветосубалин препарати 37,5 млн спора т.в.га емга қўшиб 15 кун берилганда
ҳимоя индекси самараси 100% га тенг бўлди, сулътеприм препарати 250 мкг/г
емга қўшиб берилганда ҳимоя индекси самараси 100% га тенг бўлди.
3.
Аэромоноз касаллиги профилактикаси ва терапиясида сулътеприм
перапаратини ишлатиш ПВЕНРИ ва ветосубалинга нисбатан 1,2-1,5 баравар
арзонга тушиши аниқланди.
Infeksion kasalliklar profilaktikasining dolzarbligi va davolashda innovatsion yondashuv
|
TO‘PLAM
61
27 noyabr 2024 yil.
ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ
1.
Khujamshukurov, A. N. (2021). Improvement Of Chemoprophylaxis Of
Chicken Eimeriosis.
NVEO-NATURAL VOLATILES & ESSENTIAL OILS Journal|
NVEO
, 884-887.
2.
Xudjamshukurov, A. N., Berdiyev, X. R., & Chorshambiyev, A. B.
(2022). JO ‘JALAR PULLOROZINI TABIIY REZISTENTLIKNING PASAYISHI
EVAZIGA
NAMOYON
BO
‘LISHI.
AGROBIOTEXNOLOGIYA
VA
VETERINARIYA TIBBIYOTI ILMIY JURNALI
, 487-489.
3.
Rustamov, B. S., & Xudjamshukurov, A. N. (2023). KURKALAR
GISTOMONOZINING
TARQALISHI
VA
DAVOLASH
TADBIRLARI.
Educational Research in Universal Sciences
,
2
(4), 1041-1045.
4.
Xudjamshukurov, A. N., & Asanov, A. U. (2024). IMPROVEMENT OF
CHEMOPREVENTION
OF
EIMERIOSIS
IN
CHICKENS.
Excellencia:
International Multi-disciplinary Journal of Education (2994-9521)
,
2
(3), 142-145.
5.
Abduraimov, A. A., Rustamov, B. S., & Xudjamshukurov, A. N. (2023).
Kurkalar gistomonozini tarqalishi va davolashda metronidazol va furazolidon
preparatlarining samaradorligi.
Educational Research in Universal Sciences
,
2
(4),
1046-1051.
6.
Davlatov, R., Ruzikulov, N., & Xudjamshukurov, A. N. (2018).
Comparative efficacy of anticoccidic preparations in experimental eimeriosis in
fowl.
International Journal of Applied Research2018
,
4
(7), 319-321.
7.
Davlatov, R. B., & Xudjamshukurov, A. N. (2018). Eksperimental tovuq
eymeriozida sinovdan o ‘tkazilgan preparatlar samaradorligi.
Toshkent davlat agrar
universiteti “O ‘zbekiston respublikasi qishloq xo ‘jaligi sohasi samaradorligini
oshirishda ilmiy tadqiqot institutlari va oliy ta’lim muassasalarining rolini
oshirishning dolzarb masalalari” mavzusidagi ilmiy amaliy konferensiya materiallari
to ‘plami/2-kitob
, 22-23.
8.
Khudjamshukurov, A. N., Allazov, A. S., Klichov, O. I., Asanov, A. U.,
& Rakhmatova, E. (2024). Efficacy of Eimeriostat Preparations In Experimental
Eimeria of Chickens.
Valeology: International Journal of Medical Anthropology and
Bioethics (2995-4924)
,
2
(5), 204-207.
9.
Davlatov, R. (2013). JO'JALAR PULLOROZINI DAVOLASHDA
YANGI ANTIBIOTIKLARNI QO'LLASHNING NATIJALARI.
10.
Davlatov, R. B., & Xudjamshukurov, A. N. (2020). Jo ‘ja eksperimental
eymeriozida qo ‘llanilgan eymeriostatlar. In
International scientific-practical online
conference on “Emergency management and public health research in asia
.
11.
Davlatov, R. B., Xudjamshukurov, A. N., & Rustasov, B. (2017).
Parrandalar kasalliklari.
o ‘quv qo ‘llanma, Samarqand-2018
.
12.
Xudjamshukurov, A. N. (2021). Improvement Of Chemoprophylaxis Of
chiken Eimeiosis.
Nat. Volatiles & Essent. Oils
,
8
(6), 884-887.
13.
Xudjamshukurov, A. N., & Sh, X. J. (2021). Effests of drugs on blood
indicators in mixing chicken eimeriosis and pullorosis.
ACADEMICIA An
International Multidisciplinary Research Journal//https://saarj. com, Impact Factor:
SJIF
,
7
.
|
Infeksion kasalliklar profilaktikasining dolzarbligi va davolashda innovatsion yondashuv
TO‘PLAM
62
27 noyabr 2024 yil.
14.
Abdukarimovich, Y. T., Nurmamatovich, K. A., & Kakhramonovna, S.
S. (2022). Crisis of the Age of Maturity, The Formation of The Image of “I”.
Global
Scientific Review
,
9
, 21-25.
15.
Salimov, I., Salimova, D., Salimov, H., Xudjamshukurov, A., &
Qambarov, A. (2024). Specific prevention of emphysematous carbuncle of cattle and
sheep. In
BIO Web of Conferences
(Vol. 95, p. 01036). EDP Sciences.
16.
Bakirov, B., Daminov, A. S., Ro‘ziqulov, N. B., Toylaqov, T. I., &
Saydaliyev, D. (2019). Qurbonov Sh.
Boboyev OR, Xo ‘djamshukurov A. Hayvonlar
kasalliklari. Ma’lumotnoma. Ikkinchi nashri. Samarqand
, 344-347.
17.
Худжамшукуров,
А.
Н.,
&
Давлетов,
Р.
Б.
(2019).
РАСПРОСТРАНЕНИЕ ЭЙМЕРИОЗА КУР В УСЛОВИЯХ УЗБЕКИСТАНА И
ИСПЫТАНИЕ ЭЙМЕРИОСТАТИКОВ ДЛЯ ЕГО ПРОФИЛАКТИКИ.
In
СОВРЕМЕННОЕ СОСТОЯНИЕ, ТРАДИЦИИ И ИННОВАЦИОННЫЕ
ТЕХНОЛОГИИ В РАЗВИТИИ АПК
(pp. 167-171).
18.
Nurmamatovich, K. A., & Ogli, K. S. I. (2021). Effects of drugs on
blood indicators in mixing chicken eimeriosis and pullorosis.
ACADEMICIA: An
International Multidisciplinary Research Journal
,
11
(5), 615-617.
19.
Egamberdiyevich, R. Z., Ilkhomovich, K. O., & Salokhovich, A. A.
(2021). Sheep Brucellosis Is A Dangerous Disease (Literature Review).
Academicia
Globe
,
2
(12), 11-13.
20.
Ilkhomovich, K. O., Salokhovich, A. A., & Sarsengaliyevna, N. J.
(2021). Methods of checking for brucellosis in sheep and prevention
measures.
ACADEMICIA:
An
International
Multidisciplinary
Research
Journal
,
11
(10), 825-828.
21.
Klichov, O. I., & Allazov, A. S. (2023). BRUTSELLYOZNI
SEROLOGIK TEKSHIRISH USULI VA NOSOG ‘LOM XO ‘JALIKNI SOG
‘LOMLASHTIRISH TADBIRLARI.
22.
Рузиев, З. Э., Курбанов, Ж. Х., & Аллазов, А. С. (2021). ЙИРИК
ШОХЛИ
ҲАЙВОНЛАР
ЛЕЙКОЗИДАН
ХЎЖАЛИКЛАРНИ
СОҒЛОМЛАШТИРИШ
ТАЖРИБАСИ.
ВЕСТНИК
ВЕТЕРИНАРИИ
И
ЖИВОТНОВОДСТВА
,
1
(2).
23.
Khudjamshukurov, A. N., Allazov, A. S., Klichov, O. I., Asanov, A. U.,
& Rakhmatova, E. (2024). Efficacy of Eimeriostat Preparations In Experimental
Eimeria of Chickens.
Valeology: International Journal of Medical Anthropology and
Bioethics (2995-4924)
,
2
(5), 204-207.
24.
Аллазов, А. С., & Кличов, О. И. (2024). КЛОСТРИДИОЗЛАРГА
ҚАРШИ КУРАШИШ ТАДБИРЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ.
Yangi O
‘zbekiston ustozlari
,
2
(2), 99-103.
25.
AA, Q., Allazov, A. S., & Sh, H. (2022). KARP BALIQLARI
AEROMONOZ KASALLIGINI DAVOLASH VA MAXSUS PROFLAKTIKASIDA
PVENTI PREPARATINING SAMARADORLIGI.
AGROBIOTEXNOLOGIYA VA
VETERINARIYA TIBBIYOTI ILMIY JURNALI
, 231-233.
26.
Ilkhomovich, K. O., Salokhovich, A. A., & Narzullaevich, E. R. (2021).
Diagnostic Methods And Measures For The Prevention Of Listeriosis.
European
Journal of Agricultural and Rural Education
,
2
(10), 21-23.
Infeksion kasalliklar profilaktikasining dolzarbligi va davolashda innovatsion yondashuv
|
TO‘PLAM
63
27 noyabr 2024 yil.
27.
Аллазов, А. С., & Жуманазаров, А. (2024). ЁШ ҲАЙВОНЛАРНИНГ
КОЛИИНФЕКЦИОН
КАСАЛЛИКЛАРИНИ
ОЛДИНИ
ОЛИШНИНГ
САМАРАДОРЛИГИНИ
ОШИРИШ
УСУЛЛАРИ.
Yangi
O
‘zbekiston
ustozlari
,
2
(2), 96-98.
28.
Аллазов, А. C., & Жуманазаров, А. (2023). ELISA НИНГ
КОНКУРЕНТ
ТЕСТ
КОМПОНЕНТЛАРИ
ЁРДАМИДА
ОҚСИЛ
КАСАЛЛИГИГА ЭМЛАШ ТУФАЙЛИ ҲОСИЛ БУЛГАН ИММУН ФОННИ
АНИКЛАШ.
ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В
МИРЕ
,
35
(1), 96-99.
29.
Аллазов, А. С., & Нематов, С. А. (2023). ПРОФИЛАКТИКА И
ЛАБОРАТОРНАЯ
ДИАГНОСТИКА
СТОЛБНЯКА
ЛОШАДЕЙ.
ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В
МИРЕ
,
35
(1), 91-95.
30.
Klichov, O. I., Allazov, A. S., & Xudjamshukurov, A. N. (2024).
CHORVACHILIK XO ‘JALIKLARI VA CHORVACHILIK MAHSULOTLARINI
QAYTA
ISHLASH
KORXONALARIDA
VETERINARIYA
BIOXAVFSIZLIGI.
Yangi O ‘zbekiston ustozlari
,
2
(29), 72-77.
31.
Egamberdiyevich, R. Z., Ilkhomovich, K. O., & Salokhovich, A. A.
(2021). Sheep Brucellosis Is A Dangerous Disease (Literature Review).
Academicia
Globe
,
2
(12), 11-13.
