Гемореологические нарушения на ранних стадиях гипертензии в жарком климате

ВАК
inLibrary
Google Scholar
Выпуск:
Отрасль знаний
CC BY f
221-225
4
0
Поделиться
Нарзулаева, У., Самиева, Г., & Насирова, Ш. (2023). Гемореологические нарушения на ранних стадиях гипертензии в жарком климате. Журнал биомедицины и практики, 1(1), 221–225. https://doi.org/10.26739/2181 -9300-2021-1-31
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Ранняя диагностика гемореологических нарушений на начальных стадиях гипертонической болезни в условиях жаркого климата. Сухие и жаркие климатические условия естественным образом приводят к ухудшению реологии крови, повышению уровня вязкости крови и агрегации форменных элементов. Это повышает риск микро - и макрореологических нарушений, образования агрегатов и тромбоэмболии.


background image

БИОМЕДИЦИНА ВА АМАЛИЁТ ЖУРНАЛИ

|

ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ

|

JOURNAL OF BIOMEDICINE AND PRACTICE

№1 | 2021

221

Умида Рахматуллоевна Нарзулаева

Гулноза Уткуровна Самиева

Шахло Шавкатовна Насирова

Самарқанд Давлат Тиббиёт институти, Ўзбекистон.

ИССИҚ ИҚЛИМДА КЕЧУВЧИ ГИПЕРТОНИЯ КАСАЛЛИГИНИНГ БОШЛАНҒИЧ

БОСҚИЧЛАРИДА ГЕМОРЕОЛОГИК БУЗИЛИШЛАР

For citation:

Umida Rakhmatulloevna Narzulaeva, Gulnoza Utkurovna Samieva, SHaklo

SHavkatovna Nasirova. HEMOREOLOGICAL DISORDERS IN THE EARLY STAGES OF
HYPERTENSION IN HOT CLIMATES. Journal of Biomedicine and Practice. 2021, vol. 6, issue 1,
pp.221-225


http://dx.doi.org/10.26739/2181-9300-2021-1-31


АННОТАЦИЯ

Иссиқ иқлим шароитида гипертония касаллигининг бошланғич босқичларида

гемореологик бузилишларни эрта ташхислаш. Қуруқ ва иссиқ иқлим шароити табиий равишда
қон реологияси ёмонлашуви, қон ёпишқоқлик даражасининг ошиши ва шаклли элементлар
агрегацияси кучайишига олиб келади. Бу эса микро ва макрореологик бузилишлар ва
агрегатлар ҳосил бўлиши ва тромбоэмболия хавфини оширади.

Калит сўзлар

: Хавф омиллари, гипертония, гемореологик бузилишлар, иссиқ иқлим

шароитида касаллик.

Umida Rakhmatulloevna Narzulaeva

Gulnoza Utkurovna Samieva

SHaklo SHavkatovna Nasirova

Samarkand State Medical Institutе

HEMOREOLOGICAL DISORDERS IN THE EARLY STAGES OF HYPERTENSION IN

HOT CLIMATES

ANNOTATION

Early diagnosis of hemoreological disorders in the initial stages of hypertension in hot climates. Dry
and hot climatic conditions naturally lead to deterioration of blood rheology, an increase in the level
of blood viscosity and aggregation of shaped elements. This increases the risk of micro and
macroreological disorders and aggregates formation and thromboembolism.

Keywords:

risk factors, hypertension, hemoreological disorders, disease in hot climates.

Умида Рахматуллоевна Нарзулаева

Гулноза Уткуровна Самиева

Шахло Шавкатовна Насирова

Самаркандский государственный медицинский институт


background image

БИОМЕДИЦИНА ВА АМАЛИЁТ ЖУРНАЛИ

|

ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ

|

JOURNAL OF BIOMEDICINE AND PRACTICE

№1 | 2021

222

ГЕМОРЕОЛОГИЧЕСКИЕ НАРУШЕНИЯ НА РАННИХ СТАДИЯХ ГИПЕРТЕНЗИИ В

ЖАРКОМ КЛИМАТЕ

АННОТАЦИЯ

Ранняя диагностика гемореологических нарушений на начальных стадиях гипертонической

болезни в условиях жаркого климата. Сухие и жаркие климатические условия естественным
образом приводят к ухудшению реологии крови, повышению уровня вязкости крови и
агрегации форменных элементов. Это повышает риск микро - и макрореологических
нарушений, образования агрегатов и тромбоэмболии.

Ключевые слова:

факторы риска, артериальная гипертензия, гемореологические нарушения,

заболевания в условиях жаркого климата.

Тадкикотнинг долзарблиги

. Гипертония касаллиги юрак қон томир тизими

касалликлари ичида ногиронлик даражаси ва ўлим кўрсаткичи, миокард инфаркти ва инсульт
каби хафли асоратлар учраш даражасининг юқорилиги шу билан бирга сурункали юрак
етишмовчилигига олиб келувчи сабаб бўйича етакчи ўринда қолиб келмоқда.

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти (ЖССТ) маълумотларига кўра ер юзида 1 млрд. дан

ошиқ аҳоли гипертония касаллигидан азият чекмоқда. Касаллик асоратларидан эса йилига 7,5
млн ўлим ҳолати қайд қилинади. Бу эса барча ўлим ҳолатлариининг 12,8% ини ташкил қилади.
Бугунги кунга келиб метеорологик омилларнинг юрак қон томир тизими касалликларидан
азият чекувчи беморларга хусусан гипертония касаллигида артериал гипертензия даражасига
бўлган таъсири оммавий тан олинган ва бир қатор текширув ва тадқиқотларда ўз тасдиғини
топган. Гипертония касаллигида беморларда жумладан эрта босқичларда ҳам симпато-адренал
система фаоллиги ошиб, 30— 40% беморларда қонда норадреналин ва адреналин
миқдорининг ошиши кўринишида номоён бўлади.

Гипертония касаллигига кўплаб илмий тадқиқотлар бағишланган бўлиб, жумладан

гипертония касаллигида гемореологик ўзгаришлар ва липид спектридаги бузилишлар
ўрганилган бўлсада, аммо кўплаб тадқиқотларда атеросклероз ва нишон аъзолардаги қайтмас
ўзгаришлар ривожланган ГК да ўрганилган. Бундан ташқари кўп ҳолларда гипертония
касаллиги бошланғич босқичларида ҳеч қандай клиник симптомлар номоён бўлмаган ҳолда
кечади.

Гипертония касаллигини ташхислаш ва даволашнинг Европа тавсияномасида биринчи

марта АҚБ нинг мавсумий ўзгаришлари муҳим аҳамиятга эга эканлиги айтиб ўтилиб, бу ҳолат
кўп ҳолларда иқлим ўзгариши билан боғлиқлиги қайд қилинган. Бу эса Ўзбекистон иқлими
қуруқ ва иссиқ об-ҳаво шароитида кўплаб юрак қон томир тизими касалликлари жумладан
гипертония касаллигининг кечиши ва патогенетик механизмлариниг чуқурлашувига олиб
келади. Қуруқ ва иссиқ иқлим шароити табиий равишда қон реологияси ёмонлашуви, қон
ёпишқоқлик даражасининг ошиши ва шаклли элементлар агрегацияси кучайишига олиб
келади. Бу эса микро ва макрореологик бузилишлар ва агрегатлар ҳосил бўлиши ва
тромбоэмболия хавфини оширади.

Тадқиқотнинг мақсади.

Иссиқ иқлимда кечувчи гипертония касаллигининг бошланғич

босқичларида гемореологик ва дислипидемик бузилишлар эрта диагностикаси ва уларни
коррекциялашда аҳоли ўртасида соғлом турмуш тарзини тадбиқ этиш ва номедикаментоз
усуллардан кенг фойдаланиш.

Материалы и методы исследования.

Тадқиқотнинг объекти сифатида гипертония касаллиги

нишон аъзоларда шикастланиш аниқланмаган эрта босқичларидаги 35 ёшдан 55 ёшгача бўлган
жами 102 та бемор текширилди. Шундан 70 нафари асосий гуруҳдаги беморлар ва 32 таси
назорат гуруҳдаги беморлар. Барча беморларда комплекс клиник текширувлар ва
гемореологик параметрларни текшириш ўтказилди.

Тадқиқот натижалари.

Ўзбекистон ҳудудининг юмшоқ арид зонасига кирувчи Қизилқум

чўл ҳудудида жойлашган Бухоро вилояти Ромитан тумани ҳудудига кирувчи Газли шаҳар
касалхонасига қарашли поликлиника ҳудудида яшовчи аҳоли орасидан гипертония касаллиги
I-босқичи ташхиси билан диспансер рўйхатида бўлган жами 70 та бемор ўз розилиги асосида


background image

БИОМЕДИЦИНА ВА АМАЛИЁТ ЖУРНАЛИ

|

ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ

|

JOURNAL OF BIOMEDICINE AND PRACTICE

№1 | 2021

223

асосий гуруҳ сифатида текширувга олинди. Шулардан 40 (57%) нафари эркак ва 30 (43%)
нафари аёл. Текширилувчиларнинг ёши 35 ёшдан 55 ёшгача бўлиб, ўртача ёш 49 ни ташкил
қилди .

Назорат гуруҳи учун беморлар Ўзбекистоннинг тоғ олди ҳудудларига кирувчи ва ёз

ойлари Республиканинг бошқа ҳудудларига нисбатан 4-5 даражага пастроқ бўлган мўтадил
иқлимга қарашли Самарқанд шаҳар № 10 оилавий поликлиника ҳудуди аҳоли орасидан
Гипертония касаллиги I-босқичи ташхиси билан диспансер рўйхатида бўлган жами 32 та
бемор ўз розилиги асосида олинди. Шулардан 12 (40%) нафари эркак ва 20 (60%) нафари аёл.
Текширилувчиларнинг ёши 30 ёшдан 55 ёшгача бўлиб, ўртача ёш 50,68 ни ташкил қилди (2-
жадвал). Шундай қилиб жами текширувга олинган беморлар сони 102 нафар бўлиб, шундан
52 таси эркак (50,9%) ва 50 таси аёл (49,1%).

Барча текширилувчилар артериал гипертензия даражасига кўра яна 2 тадан кичик гуруҳга
ажратилди: Артериал гипертензия 1-даража систолик артериал босим 147±7 миллиметр
симоб устуни; ўртача дистолик артериал босим 92±5 миллиметр симоб устуни ни ташкил
қилди (асосий г. n=40; назорат г. n=20). 2-даражали АГ ўртача систолик артериал босим 165±5
миллиметр симоб устуни; ўртача дистолик артериал босим 104±5 миллиметр симоб устунини
ташкил қилди (асосий г. n=30; назорат г. n=12).

Қон ва плазма ёпишқоқлиги АКР-2 маркали Ротацион визкозиметр ёрдамида “конус-конус”
усулида 37,0±0,1̊ С доимий ҳароратда 10, 20, 50, 150, ва 200

с

айланиш тезлигида аниқланди.

Тўқималарга кислород етказилишининг самарадорлигини баҳолашда формула бўйича
индексдан фойдаланилди:

Т

О

=Ht/ҚЁ 200,

Т

О

-Тўқималарга кислород етказилишининг самарадорлиги;

ҚЁ 200-айланиш тезлиги γ=200

c

бўлгандаги қоннинг ёпишқоқлиги.

Гематокрит

бўйича

ёпишқоқликни

коррекцияловчи

кўрсаткич,

солиштирма

ёпишқоқликни турли хил айланиш тезлигидаги қон ёпишқоқолиги ва гематокрит нисбатига
кўра аниқланади:

Қон агрегометрияси оптик ва автоматик усуллар ёрдамида ўтказилди. Эритроцитларнинг

спонтан агрегациясининг қай даражада номоён бўлиши TVO 6|50 ёруғлик микроскопи
ёрдамида аниқланди. Горяева камераси ёрдамида эркин (агрегацияланмаган) эритроцитлар ва
шунингдек агрегат ҳолатидаги эритроцитлар саналди. Санаш жараёни 2 та катта (32 та майда)
квадратларда олиб борилди. автоматик эритроцитлар агрегометри ёрдамида қон
агрегометрияси ўтказилди. Қон намунаси

600

тезликдаайлантирилдивабунда тўлиқ

дезагрегация кузатилди. Айланиш тўхтагач агрегация даражаси 2 хил -5 ва 10 с (

М

ва

М

)

вақт интервалида автоматик равишда аниқланди. Айланиш тўхтагач эритроцитларнинг бир
бирларига яқинлаштирувчи қўшимча кучларнинг агрегация жараёнига бўлган таъсирини
баҳолаш учун паст тезликдаги айлантиришда

3

(

М(1)

ва

М(1)

) ҳам худди шундай

агрегация даражаси аниқланди. Агрегация даражасининг қийматини ҳисоблашда ўртача
арифметик 3 та ўлчов қўлланилди.

Назорат гуруҳи билан солиштирилганда асосий гуруҳнинг АГ 2 даражаси мавжуд

беморларда қон ёпишқоқлиги юқори ва ўртача айланиш тезлигида (150,100,50

с

) сезиларли

фарқлар аниқланди.

Эритроцитлар агрегацион хоссаларини баҳолашда шу нарса аниқландики, тўқималарга

кислород етказиб берилиши самарадорлик индексининг аста секинлик билан камайиб бориши
кузатилди. Назорат гуруҳининг АГ1-даражаси мавжуд беморларда - 8,2 (7,9-8,6) ва АГ2-
даражаси мавжуд беморларда 8,1 (7,9-8,4); асосий гуруҳининг АГ1-даражаси мавжуд
беморларда - 7,9 (7,5-8,3) ва АГ2-даражаси мавжуд беморларда 7,8 (7,4-8,1) ни ташкил қилди.
Назорат гуруҳининг АГ1-даражаси мавжуд беморларда ва асосий гуруҳнинг АГ2-даражаси
мавжуд беморларда сезиларли даражадаги фарқ сезилди (р<0,05).

Эритроцитларнинг агрегацион хусусиятларини баҳолашда шу нарса аниқландики,

агрегация динамик кўрсаткичида ўзгаришлар фақат АГ-2 даражаси мавжуд гуруҳда


background image

БИОМЕДИЦИНА ВА АМАЛИЁТ ЖУРНАЛИ

|

ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ

|

JOURNAL OF BIOMEDICINE AND PRACTICE

№1 | 2021

224

кузатилди. Назорат гуруҳининг АГ-1 даражаси бўлган беморларда эса бу кўрсаткич сезиларли
даражада паст бўлди (р<0,05).

Асосий гуруҳнинг АГ-2 даражаси мавжуд беморларнинг кўрсаткичлари назорат гуруҳи

беморлари билан солиштирилганда эритроагрегометрда олинган маълумотларга асосан 3

c

айланиш тезлигида 5 сониядан М(1)5 ва 10 сониядан М(1)10 сўнг ва айланиш тўхтагандан
кейин 5 сониядан М(1)5 ва 10 сониядан М(1)10 сўнг агрегацион потенциалнинг яққол
кучайганлиги кузатилиб, бу агрегат ўртача ўлчамининг катталашиши ва агрегация
кўрсаткичининг ошиши ва агрегацияланмаган эритроцитлар фоизининг камайиши агрегация
даражасининг ошиши кўринишида номоён бўлди (р<0,05).

Хулоса:

Шундай килиб, иссиқ иқлимда кечувчи нишон аъзоларида шикастланишлар

аниқланмаган ГК бошланғич босқичида гемореологик бузилишлар артериал гипертензия
даражасига мувофиқ равишда кузатилди. Эритроцитлар агрегациясининг кучайиши,
эритроцитлар деформацияланишининг камайиши, эритроцитлар цитоархитектоникаси ва
деформацияланишининг ёмонлашуви кузатилди. Иссиқ иқлимдаги беморларда назорат
гуруҳига нисбатан эритроцитлар агрегациясининг кучайиши ва плазма ёпишқоқлигининг
ошиши эса йирик ва микроциркулятор томирларда қон оқувчанлигининг ёмонлашувига олиб
келиши кузатилди.

Literature

1.

De la Sierra A., González-Segura D. Riskfactors in hypertensive patients without previous
cardiovascular events [Article in Spanish] // Med. Clin. (Bare.). - 2011 May 14. - 136 (13). -
559-64. doi: 10.1016 / j. medcli.2010.11.025. Epub 2011 Mar 11. [Available in: http. -
//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7term = manejo + de + la + h ipertension + arterial].

2.

Simonenko V.B., Medvedev I.N., Kumova T.A. Pathogenetic aspects of arterial hypertension
in metabolic syndrome. Military Medical Journal. 2010; 331 (9): 41-44.

3.

Amelina I.V., Medvedev I.N. The relationship between the activity of nucleolar-forming
regions of chromosomes and somatometric parameters in humans. Bulletin of Experimental
Biology and Medicine. 2009; 147 (1): 82-85.

4.

Medvedev I.N., Skoryatina I.A. Aggregation ability of neutrophils in patients with arterial
hypertension with dyslipidemia while taking fluvastatin. Clinical medicine. 2015; 93 (1): 66-
70.

5.

Diagnostics and correction of lipid metabolism disorders for the prevention and treatment of
atherosclerosis: Russian recommendations, V revision. Atherosclerosis and dyslipidemia.
2012; 4: 5-52.)

6.

Kalinina A. M., Chazova L. V. Multifactorial approach to the prevention of coronary heart
disease among the population (a guide for doctors), M., 2003. -153c

7.

Fight against arterial hypertension. // Report of the WHO Expert Committee, М.2007. -20 s

8.

Kearney PM, Whelton M, Reynolds K, Muntner P, Whelton PK, He J. Global burden of
hypertension: Analysis of worldwide data. The Lancet. 2005; 365 (9455): 217-223. [PubMed]
[Google Scholar]

9.

Egan BM, Zhao Y, Axon RN. US trends in prevalence, awareness, treatment, and control of
hypertension, 1988-2008. Journal of the American Medical Association. 2010; 303 (20): 2043–
2050. [PubMed] [Google Scholar]

10.

Barquera S, Campos-Nonato I, Hernández-Barrera L, et al. Hypertension in Mexican adults:
results from the national health and nutrition survey 2006. SaludPública de México. 2010; 52,
supplement 1: S63 – S71. [PubMed] [Google Scholar]

11.

Tu K, Chen Z, Lipscombe LL. Prevalence and incidence of hypertension from 1995 to 2005: a
population-based study. Canadian Medical Association Journal. 2008; 178 (11): 1429-1435.
[PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]

12.

Messerli FH, Williams B, Ritz E. Essential hypertension. The Lancet. 2007; 370 (9587): 591-
603. [PubMed] [Google Scholar]


background image

БИОМЕДИЦИНА ВА АМАЛИЁТ ЖУРНАЛИ

|

ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ

|

JOURNAL OF BIOMEDICINE AND PRACTICE

№1 | 2021

225

13.

Mavlyanov, F.Sh., Mukhammadiev, M.Kh., Shukurov, F.M., Kamolov, S.Zh.
Laparoscopy in the complex treatment of severe acute pancreatitis 2020; European Journal of
Molecular and Clinical Medicine7(2), с. 3003-3007

14.

Rizaev, J.A., Ashirov, Z. Quality management of medical care in the dermatovenerological
service based on rational planning of professional activities of dermatovenerologists
2020; European Journal of Molecular and Clinical Medicine7(2), с. 2996-3002

Библиографические ссылки

De la Sierra A., González-Segura D. Riskfactors in hypertensive patients without previous cardiovascular events [Article in Spanish] // Med. Clin. (Bare.). - 2011 May 14. - 136 (13). -559-64. doi: 10.1016 / j. medcli.2010.11.025. Epub 2011 Mar 11. [Available in: http. //www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7term = manejo + de + la + h ipertension + arterial].

Simonenko V.B., Medvedev I.N., Kumova T.A. Pathogenetic aspects of arterial hypertension in metabolic syndrome. Military Medical Journal. 2010; 331 (9): 41-44.

Amelina I.V., Medvedev I.N. The relationship between the activity of nucleolar-forming regions of chromosomes and somatometric parameters in humans. Bulletin of Experimental Biology and Medicine. 2009; 147 (1): 82-85.

Medvedev I.N., Skoryatina I.A. Aggregation ability of neutrophils in patients with arterial hypertension with dyslipidemia while taking fluvastatin. Clinical medicine. 2015; 93 (1): 66-70.

Diagnostics and correction of lipid metabolism disorders for the prevention and treatment of atherosclerosis: Russian recommendations, V revision. Atherosclerosis and dyslipidemia. 2012; 4: 5-52.)

Kalinina A. M., Chazova L. V. Multifactorial approach to the prevention of coronary heart disease among the population (a guide for doctors), M., 2003. -153c

Fight against arterial hypertension. // Report of the WHO Expert Committee, М.2007. -20 s

Kearney PM, Whelton M, Reynolds K, Muntner P, Whelton PK, He J. Global burden of hypertension: Analysis of worldwide data. The Lancet. 2005; 365 (9455): 217-223. [PubMed] [Google Scholar]

Egan BM, Zhao Y, Axon RN. US trends in prevalence, awareness, treatment, and control of hypertension, 1988-2008. Journal of the American Medical Association. 2010; 303 (20): 2043–2050. [PubMed] [Google Scholar]

Barquera S, Campos-Nonato I, Hernández-Barrera L, et al. Hypertension in Mexican adults: results from the national health and nutrition survey 2006. SaludPública de México. 2010; 52, supplement 1: S63 – S71. [PubMed] [Google Scholar]

Tu K, Chen Z, Lipscombe LL. Prevalence and incidence of hypertension from 1995 to 2005: a population-based study. Canadian Medical Association Journal. 2008; 178 (11): 1429-1435. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]

Messerli FH, Williams B, Ritz E. Essential hypertension. The Lancet. 2007; 370 (9587): 591- 603. [PubMed] [Google Scholar]

Mavlyanov, F.Sh., Mukhammadiev, M.Kh., Shukurov, F.M., Kamolov, S.Zh. Laparoscopy in the complex treatment of severe acute pancreatitis 2020; European Journal of Molecular and Clinical Medicine7(2), с. 3003-3007

Rizaev, J.A., Ashirov, Z. Quality management of medical care in the dermatovenerological service based on rational planning of professional activities of dermatovenerologists 2020; European Journal of Molecular and Clinical Medicine7(2), с. 2996-3002

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов