STARS International University
279
RAQAMLI
IQTISODIYOTNI
RIVOJLANTIRISHDA
AXBOROT
TEXNOLOGIYALARINING
O‘RNI
TULBOYEVA DINORA
ZOKIR QIZI,
O‘ZMUJF, talaba
NAJMIDDINOV DILSHOD
RAFIDDIN O‘G‘LI
O‘ZMUJF, o‘qituvchi
E-mail:tolboyevadinora@gmail.com
Annotatsiya:
Ushbu tezisda mamlakatimizda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish
va unga qaratilgan innovatsion g‘oyalar haqida, shuningdek, raqamli iqtisodiyot-
ning tadbirkorlar uchun qulayliklarini yoritib berishga harakat qilingan.
Kalit so‘zlar:
integratsiya, infratuzilma, kontragent, raqamli sektor, trakzsksion
sektor, iqtisodiyot diversifikatsiyasi.
Raqamli iqtisodiyotga qiziqish jamiyat va iqtisodiyotda yuz bergan jiddiy o‘z-
garishlar tufayli sezilarli darajada o‘sdi. Zamonaviy texnologiyalar va platformalar
mijozlar, hamkorlar va davlat tashkilotlari bilan shaxsiy muloqotni minimallashti-
rish hisobiga korxonalar va jismoniy shaxslarga xarajatlarni qisqartirishda yordam
berdi, shuningdek, o‘zaro muloqotni yanada tez va oson yo‘lga qo‘yishga imkoni-
yat yaratdi. Natijada tarmoq resurslariga asoslangan, raqamli yoki elektron iqtiso-
diyot paydo bo‘ldi.
“Raqamlashtirish” so‘zi aslida yangi atama bo‘lib, innovatsion boshqaruv va ish
yuritish jarayonida IT yechimlarining jalb etilishini, buning samarasi o‘laroq esa bu-
yumlardan tortib, elektron hukumatgacha bo‘lgan barcha tizimlardan axborot tex-
nologiyalarini qo‘llashni ko‘zda tutadi.
Iqtisodiyotning raqamli segmentiga tegishli bosh manba-trakzaksion sektorning
o‘sishidir. Iqtisodiyot diversifikatsiyasi va dinamikasi qanchalik yuqori bo‘lsa,mam-
lakat ichkarisi va tashqarisida noyob axborotlar aylanmadi shunchalik ko‘p,milliy
iqtisodiyotlar ichida axborot trafigi shu qadar salmoqli bo‘ladi.Shu bois ishtirokc-
hilar soni ko‘p va IT xizmatlari keng tarqalgan bozorlarda raqamli iqtisodiyot jadal
sur’atlar bilan rivojlanadi.Ayniqsa, bu-transport, savdo, logistika va shu singari in-
ternet bilan faol ishlovchi sohalarga cheksiz qulayliklar yaratadi.
Raqamli iqtisodiyotning samaradorligiga nafaqat axborot texnologiyalarining qam-
rovi va infratuzilmaning mavjudligi, balki ishbilarmonlik muhiti, inson kapitali va mu-
vaffaqiyatli boshqaruv instrumentlari kabi standart iqtisodiy mezonlar ham ta’sir ko‘r-
satadi. Binobarin, iqtisodiy taraqqiyot
aynan ularga tayanadi,bu esa ushbu mezonlar-
https://doi.org/10.47689/STARS.university-pp279-281
Global dunyoda ilm-fan va ta‘limdagi innovatsion
rivojlanishning zamonaviy trendlari 15 dekabr, 2022 yil.
280
ning raqamli iqtisodiyot rivojlanishida avvalgiday muhim o‘rin tutishini bildiradi.
Texnologik raqamli muhit-bu yuridik va jismoniy shaxslar hamkorlikdagi fao-
liyat uchun butunlay yangi muloqotni yo‘lga qo‘yadigan “akvarium” hisoblanadi.
Axborot texnologiyalari korxonalarga butunlay yangi, yanada jadal ish sur’atlarini
o‘zlashtirish hamda xizmat va mahsulotlar shaklini xilma-xillashtirishga imkoniyat
yaratadi. Bundan tashqari, tadqiqodchilar qisqa saqlanadigan mahsulotlarning bo-
zorga chiqarilishi haqida ham gapirishmoqda. Xizmat ko‘rsatish sohasi haqida ga-
piradigan bo‘lsak, axborot texnologiyalari ko‘plab kundalik vazifalarni hal qiladi,
buning natijasida esa yirik ko‘lamdagi amallar tezroq, arzonroq, qulayroq va o‘rta-
dagi vositachilarsiz bajariladi.
Elektron savdo, internet-banking va boshqa shu kabi zamonaviy yo‘nalishlar
kundan kunga rivojlanib bormoqda. Natijada daromadni oshirish uchun aksar so-
halarda avtomatik tarmoqli servislar biznesdagi vositachilar o‘rnini egallamoqda.
Buning samarasi o‘laroq biznes xizmatga belgilangan narxlarni sezilarli darajada
tushirilishi, makroiqtisodiy yo‘nalishda esa yakka ishlab chiqarish va noto‘liq band-
lik ko‘rsatkichlari o‘sishi. Shuningdek kraudfanding va kraudsorsing kabi yo‘nalish-
lar ham hozirda yangi iqtisodiy texnologiyalar sirasiga kiritilmoqda.Iqtisodchilar-
ning fikricha ko‘ra, ayni vaqtda bu kabi o‘zgarishlar natijasida qo‘shimcha qiymatni
chiqarib olish amaliyotiga asoslangan iqtisodiyot hamkorlik va manfaatlarni ba-
ham ko‘rish iqtisodiyotiga almashmoqda.
Raqamli iqtisodiyot tadbirkorlar va o‘zi ishlaydigan insonlarga yangi dadil ufq-
larni ochib bermoqda.Ko‘pincha IT sohasining rivojiga qo‘shilgan hissa iqtisodiyo-
tning rivojlanishi, yangi ish o‘rinlarining yaratilishi, odamlar va biznes uchun yangi
turdagi xizmatlarning paydo bo‘lishi,elektron hukumat loyihalari doirasida xarajat-
larning qisqarishiga zamin yaratadi. Shu bilan bir vaqtda, axborot texnologiyala-
rini tatbiq etishdan hosil bo‘lgan umumiy effekt kutilganidan samarasizroq bo‘lib
chiqadi va bir xil tartibda taqsimlanmaydi.
Raqamli iqtisodiyot butun dunyoni qamrab olishi, tufayli axborotlashtirish va
raqamlashtirishga oid har qanday davlat loyihasi kompleks ravishda hamda yagona
kodlash tizimi, iqtisodiy va boshqaruvga aloqador axborotni aniqlash asosida o‘rgani-
lishi lozim. Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishdagi eng muhim jihat va bir vaqtning o‘zi-
da eng murakkab bosqich-bu ishbilarmonlik muhitini soddalashtirish hamda odamlar
va biznesning davlat bilan muloqotiga sarflanajak xarajatlarni maksimal qisqaritirishdir.
Shundan keyin tomonlarning davlat va xususiy sektor doirasida tashkilotlari muloqotni
yo‘lga qo‘yish talab etiladi. Ushbu sohadagi siljishlar davlat ko‘magida kichik va o‘rta
biznesga mos keladigan konsulting va texnik tashkilotlarni rivojlantirish orqali, iqtisodi-
yotning real sektoridagi vaziyatni avtomatik tarzda keskin o‘zgartiradi va innovatsion
iqtisodiyot uchun shart-sharoit yaratishga yordam beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Akramovich N. A. THE PRIORITY OF USING INNOVATIVE TECHNOLOGIES IN
THE AGRICULTURAL EDUCATION SYSTEM //Journal of Academic Research and
Trends in Educational Sciences. – 2022. – Т. 1. – №. 10. – С. 185-191.
2. Хакимов О. М., Курбанов З. Х., Мухаммедов Ф. Реализация возможностей
получения легких наполнителей на основе меньше пластиковых почв в нашей
республике //Science and Education. – 2021. – Т. 2. – №. 5. – С. 176-181.
STARS International University
281
3. Мухтаров Б. А., Ортиков Ё. Ю. Культурное и экономическое развитие туризма
в Узбекистане //Молодой ученый. – 2016. – №. 14. – С. 375-378.
4. Rashidov U., Rashidov A. Assessment of Costs For the Quality of Logistics Activities
//INTERNATIONAL JOURNAL OF BUSINESS DIPLOMACY AND ECONOMY. – 2022. – Т.
1. – №. 3. – С. 39-43.
5. Ҳосилмуродов И., Султоналиева Г. Тафаккур услубининг фалсафий-
методологик таҳлили //Zamonaviy innovatsion tadqiqotlarning dolzarb muammolari
va rivojlanish tendensiyalari: yechimlar va istiqbollar. – 2022. – Т. 1. – №. 1. – С. 549-551.
6. Nodira T. INNOVATIVE MANAGEMENT IN THE DEVELOPMENT OF THE HIGHER
EDUCATION SYSTEM //Journal of Academic Research and Trends in Educational Scien-
ces. – 2022. – Т. 1. – №. 10. – С. 346-351.
7. Ali o’g’li A. O. STATISTICAL STUDY OF DIRECT MAINTENANCE OF SMALL BUSI-
NESS ACTIVITIES IN THE REGIONS //EPRA International Journal of Economic and Busi-
ness Review (JEBR). – 2022. – Т. 10. – №. 6. – С. 30-33.
8. Норбеков, Х., & Туйчиева, Н. (2022). Формирование конкурентных преимуществ
компании . Zamonaviy Innovatsion Tadqiqotlarning Dolzarb Muammolari Va Rivojlanish
Tendensiyalari: Yechimlar Va Istiqbollar, 1(1), 589–592. Retrieved from https://inlibrary.
uz/index.php/zitdmrt/article/view/5351
9. Nasirov B. U., Boltaeva M. J. Genesis And Transformation Of The Public Catering
System In Uzbekistan During The Soviet Period //Turkish Online Journal of Qualitative
Inquiry (TOJQI) Volume. – Т. 12. – С. 5834-5841.
10. Uchkun S., Dilshod N. PROCESS OF IDENTIFYING THE SIGNIFICANT ACCOUNTS
IN THE REVENUE CYCLE //Journal of marketing, business and management. – 2022. – Т.
1. – №. 1. – С. 32-36.
11. Nodira T., Rashid X. PROBLEMS OF INNOVATION MANAGEMENT IN THE HIG-
HER EDUCATION SYSTEM //Web of Scientist: International Scientific Research Journal.
– 2022. – Т. 3. – №. 11. – С. 155-164.
12. Abdusattarovich M. B. CALCULATING ECONOMIC EFFICIENCY IN THE DIGITAL
ECONOMY IN UZBEKISTAN //Web of Scientist: International Scientific Research Journal.
– 2022. – Т. 3. – №. 10. – С. 1189-1194.
13. Khakimov O. SOCIAL GOALS OF STUDENTS IN HIGHER EDUCATION //Internati-
onal Bulletin of Applied Science and Technology. – 2022. – Т. 2. – №. 11. – С. 55-59.
14. Nosirovich A. N. The Methodology of Preparation of Students of Vocational Scho-
ols and Colleges for Technical Creative Activity //PSYCHOLOGY AND EDUCATION. –
2021. – Т. 58. – №. 2. – С. 1470-1485.
15. Alimov N., Gulrukh F. Dependence of psychological maturity on the strength of
family relationships //Eurasian Journal of Humanities and Social Sciences. – 2022. – Т.
6. – С. 38-41.
16. Nosirovich A. N. The Methodology of Preparation of Students of Vocational Scho-
ols and Colleges for Technical Creative Activity //PSYCHOLOGY AND EDUCATION. –
2021. – Т. 58. – №. 2. – С. 1470-1485.
17. Burkhanovna, K. D., Alisherovich, M. R., & Ugli, N. B. U. (2021). Communication as
the main source of personality development. ACADEMICIA: An International Multidiscip-
linary Research Journal, 11(5), 75-80.
Nosirovich, A. N., & Umarovich, N. B. (2022). CYBERSPACE IN THE REAL WORLD.
Journal of Academic Research and Trends in Educational Sciences, 1(10), 410-414.
