Global dunyoda ilm-fan va ta‘limdagi innovatsion
rivojlanishning zamonaviy trendlari 15 dekabr, 2022 yil.
304
Annotatsiya:
O‘zbek tili o‘zining qadimiy va boy tarixida hech qachon davlat va jami-
yatning bugungidek yuksak e’zoz-e’tibori va g‘amxo‘rligiga sazovor bo‘lmagan. Bu “Milliy
tiklanishdan – milliy yuksalish sari” dadil qadam qo‘ygan O‘zbekistonimizda amalga oshiri-
layotgan keng ko‘lamli islohotlarning yuksak samaralaridandir.
Ona tilimizning istiqboldagi taraqqiyotiga oid ko‘plab masalalar qatorida, Vazirlar Mah-
kamasida Davlat tilini rivojlantirish bo‘yicha alohida departament, bu yangi tuzilma tashab-
busi bilan esa Atamalar komissiyasi tashkil etilganining o‘zi fikrimizning yaqqol dalilidir.
Kalit so‘zlar:
tashabbus, Vatan, atama, sadoqat, Davlat tili, Milliy tiklanish, milliy yuksa-
lish, qadimiy va boy tarix, siyosiy-huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy, ma’naviy-ma’rifiy, vadriyatlar.
Ўзбекистон Республикасининг “Давлат тили ҳақида”ги Қонуни қабул қилин-
ган кун – 21 октябрь санасининг “Ўзбек тили байрами куни” деб эълон қилини-
ши мамлакатимизнинг янги тарихи, янги тараққиёт босқичида амалга ошири-
лаётган буюк ислоҳатларнинг юксак самараси, мустақил Ватанимиз ижтимо-
ий-сиёсий, ҳуқуқий, маданий, маънавий ҳаётидаги улкан воқеадир.
Ушбу муҳим ташаббус давлатимиз раҳбарининг 2019 йил 21 октябрь куни
қабул қилинган “Ўзбек тилининг давлат тили сифатидаги нуфузи ва мавқеини
тубдан ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармонида ўз ифодасини то-
пган эди.
Ўзбек тили ўзининг қадимий ва бой тарихида ҳеч қачон давлат ва жамият-
нинг бугунгидек юксак эъзоз-эътибори ва ғамхўрлигига сазовор бўлмаган. Бу
“Миллий тикланишдан – миллий юксалиш сари” дадил қадам қўйган Ўзбеки-
стонимизда амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳатларнинг юксак сама-
раларидандир.
Ушбу фармонга биноан она тилимизнинг истиқболдаги тараққиётига оид
кўплаб масалалар қаторида, Вазирлар Маҳкамасида Давлат тилини ривожлан-
тириш бўйича алоҳида департамент, бу янги тузилма ташаббуси билан эса
Атамалар комиссияси ташкил этилганининг ўзи фикримизнинг яққол далили-
дир.
Фаолияти миллий тилимизнинг софлигини сақлаш, унинг луғат бойлиги-
ни ошириш, барча соҳаларда замонавий атамаларнинг ўзбекча муқобилла-
рини яратиш, бир хил қўлланишини таъминлашга доир ғоят долзарб вази-
фаларга қаратилган мазкур комиссия ўз ишини жадал бошлаб юборгани
сезилди.
MAMADALIYEVA M.M.
STARS IU 1-kurs talabasi
RAXIMJANOV M.N.
STARS IU dotsenti, PhD
VATANGA
EHTIROM VA
SADOQAT
IFODASI
https://doi.org/10.47689/STARS.university-pp304-306
STARS International University
305
Айни пайтда, Вазирлар Маҳкамасининг 2020 йил 20 январдаги қарори би-
лан барча давлат органлари, вазирликлар ва уларга тенглаштирилган таш-
килотларда маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш, давлат
тили тўғрисидаги қонун ҳужжатларига риоя этилишини таъминлаш масала-
лари бўйича маслаҳатчи лавозими ташкил қилинди. Бошқача айтганда, энди
давлатимизнинг қуйи ташкилотларда ҳам давлат тилига оид қонун ҳужжат-
ларига риоя этилиши бўйича масъул ваколатли вакиллари бор. Уларнинг
зиммасига кўплаб юксак вазифалар қаторида, жумладан, жойларда “Ўзбек
тили байрами куни” айёмини юксак савияда ташкил этиш ҳам юклатилган.
Бундай ташкилий, ҳуқуқий ва илмий-ижодий ишлар изчил давом эттирил-
моқда.
Бир мисол. Илгари оммавий ахборот воситаларида Давлат тилига оид мате-
риаллар – мақолалар, кўрсатув ва эшиттиришлар онда-сонда, кўпинча 21 ок-
тябрь арафасида, пайдо бўлиб қолар, кейин йил-ўн икки ой гўё унутилар эди.
Энди бу иш ҳам мунтазамлик касб этаётгани яққол сезилмоқда. Хусусан,
“Янги Ўзбекистон” газетасида махсус рукн очилиб, ранг-баранг мақолалар
мунтазам бериб борилаётгани ва улар қўлма-қўл ўқилаётгани, бошқа кўплаб
нашрларда, ижтимоий тармоқларда кўчириб босилаётгани, баҳс-мунозаралар
қўзғатаётгани, жамоатчилкнинг кенг эътирофига сазавор бўлаётгани қандай
яхши!
Мустақил мамлакатимизнинг хориждаги элчихоналари ва дипломатик вако-
латхоналари қошида
“Ўзбек тилининг дўстлари”
клубларини ташкил этишга
киришилгани ҳам Давлат тилини ривожлантириш ва халқаро миқиёсда тарғиб
қилиш масалаларига юксак эътиборнинг амалдаги яна бир ифодасидир.
“Ўзбек тили байрами кунини белгилаш тўғрисида”ги Қонуннинг айнан 10
апрель – халқимиз эрки ва озодлиги йўлида жон фидо этган буюк адиб, ўзбек
романчилигининг асосчиси Абдулла Қодирий туғилган кунда имзоланишида
ҳам катта ҳикмат ва маъно бор. Бу – она тилимизнинг имкониятларини осмон
қадар юксалтирган сўз санъаткорига юксак ихтиром белгисидир.
Ўзбек тили байрами она тилимизни шарафлаш, унинг қаддини ва қадрини
янада юксалтириш айёмидир. Айни пайтда ушбу байрам ўзбек тилини ўқиб
ўрганиш, тарғиб қилишдан чарчамайдиган, унинг софлиги, бойлиги ва нуфу-
зини янада юксалтириш учун қайғурадиган, курашадиган ҳар бир инсоннинг
байрамидир. Бу байрам ер юзида ўзбек тилида сўзлашадиган қарийб 50 мил-
лион кишининг байрамидир.
Янги байрамимиз Давлат тилининг Ўзбекистонда яшаётган барча миллат-
лар ва элатларнинг севимли тилига, маънавий эҳтиёжига, фахр-ифтихори-
га, Мустақиллик, Наврўз айёмлари сингари умумхалқ байрамига айланишига
шубҳа йўқ.
Фармонда таъкидланганидек, истиқлол йилларида она тилимиз том маъ-
нода Давлат тилига айланиб, халқимизни юртимизда эркин ва озод, фаровон
ҳаёт қуришдек буюк марраларга сафарбар этадиган беқиёс куч сифатида май-
донга чиқди. Мамлакатимиздаги юздан ортиқ миллат ва элат вакилларини ўза-
ро боғлайдиган, бирлаштирадиган меҳр-оқибат тилига айланди. Давлат тили
сиёсий-ҳуқуқий, ижтимоий-иқтисодий, маънавий-маърифий жабҳаларда фаол
қўлланмоқда. Эндиги масала унинг қўлланиш кўламини янада кенгайтириш,
халқаро нуфузини янада оширишдан иборатдир.
Global dunyoda ilm-fan va ta‘limdagi innovatsion
rivojlanishning zamonaviy trendlari 15 dekabr, 2022 yil.
306
Президентимиз ўзбек тилига Давлат тили мақоми берилганининг ўттиз йил-
лигига бағишланган тантанали маросимдаги тарихий нутқида таъкидлагани-
дек, “бунинг учун
ҳар биримиз давлат тилига бўлган эътиборни мустақил-
ликка бўлган эътибор деб, давлат тилига эҳтиром ва садоқатни она Ватанга
эҳтиром ва садоқат деб билишимиз, шундай қарашни ҳаётимиз қоидасига
айлантиришимиз лозим.
Бу олижаноб ҳаракатни барчамиз ўзимиздан, ўз оиламиз ва жамоамиздан
бошлашимиз, она тилимизга, урф-одат ва қадриятларимизга ҳурмат, Ватанга
меҳримизни амалий фаолиятда намоён этишимиз керак”.
Мамлакатимизда сўнгги йилларда мазкур йўналишда амалга оширилаётган
улуғвор ишлар нафақат юртимиз, балки халқаро ҳамжамиятнинг ҳам кенг эъ-
тибор ва эътирофига сазовор бўлмоқда.
Буни Ўзбекистоннинг миллий сайлов тизимига Давлат тилини кенг ва фаол
жорий этиш борасида амалга оширилаётган изчил ишлар мисолида ҳам кўриш
мумкин. 2019 йили сайловларни ўтказиш борасида истиқлол йилларида орт-
тирилган бой миллий тажриба, халқаро меъёр ва андазалар асосида ишлаб
чиқилиб, умумэътироф этилган халқаро сайлов стандартларига мос, лисоний
жиҳатдан пишиқ-пухта, ихчам ва яхлит шаклда қабул қилинган Сайлов кодек-
си бунинг ёрқин далилдир.
2019 йилнинг 22 декабрида “Янги Ўзбекистон – янги сайловлар” шиори ости-
да ўтган Олий Мажлис ва маҳаллий кенгашлар сайловига тайёргарлик кўриш
ва уни ўтказиш жараёнида бу ўзининг яққол ифодасини топди.
Президентимиз алоҳида таъкидлаганидек,
“ҳар биримиз Давлат тилига бўл-
ган эътиборни мустақилликка бўлган эътибор деб, Давлат тилига эҳтиром ва
садоқатни она Ватанга эҳтиром ва садоқат деб билишимиз, шундай қарашни
ҳаётимиз қоидасига айлантиришимиз лозим”.
“Ўзбек тили байрами кунини белгилаш тўғрисида”ги Қонуннинг қабул қили-
ниши тарихий адолатнинг тикланиши, мамлакатимизда инсон ҳуқуқларининг
мустаҳкамланиши ва Ватанимизнинг янада гуллаб-яшнашида муҳим омил бў-
либ хизмат қилади.
ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ:
1. Клоусон Дж. Лексико-статистическая оценка алтайской теории // Вопро-
сы языкознания. 1969. – №5.
2. Айдаров Г. Язык орхонских памятников VIII – IX веков. – М., 1971.
3. Маҳмуд Кошғарий. Девону луғотит турк. Индекс-луғат. – Тошкент, 1967.
4. А.
Ишаев. Ўзбек шеваларидаги қариндошлик терминлари //
Ўзбек халқ шевалари луғати. – Тошкент, 1971.
5. Радлов В.В. Die Alttrukischen schriften. – СПб., 1897. – С. 59.
6. Мухамедова 3. Исследования по истории туркменского языка. -Ашхабад,
1972.
7. Покровская Л. Термины родства в тюркских языках. – М., 1961.
