Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
80
Каньязов
Есемурат
Султамуратович
Ўзбекистон
Республикаси
Адлия
вазирлиги
ҳузуридаги
Интеллектуал
мулк
агентлиги
директори
ўринбосари,
ю.ф.н.,
доцент
ТЕЛЕКОММУНИКАЦИЯ
ТАРМОҚЛАРИДА
ИНТЕЛЛЕКТУАЛ
МУЛК
ҲУҚУҚЛАРИНИНГ
БУЗИЛИШИ
Каньязов
Есемурат
Султамуратович
Кандидат
юридических
наук,
доцент,
заместитель
директора
Агентства
по
интеллектуальной
собственности
при
Министерстве
юстиции
Республики
Узбекистан
НАРУШЕНИЕ
ПРАВ
ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНОЙ
СОБСТВЕННОСТИ
В
ТЕЛЕКОММУНИКАЦИОННЫХ
СЕТЯХ
Kanyazov Esemurat
Deputy Director of the Agency for Intellectual Property under the Ministry of
Justice of the Republic of Uzbekistan, Ph.D., Associate Professor
VIOLATION OF INTELLECTUAL PROPERTY RIGHTS
IN TELECOMMUNICATION NETWORKS
Аннотатция.
Ушбу
илмий
тезисда
интеллектуал
мулк
ва
унинг
турлари,
интеллектуал
мулкнинг
ҳуқуқий
муҳофазаси
ҳамда
ҳимояси
,
шунингдек,
телекоммуникация
тармоқларида
интеллектуал
мулк
ҳуқуқларининг
бузилиши,
ушбу
йўналишда
олиб
борилган
ислоҳотлар,
эришилган
натижалар
хусусида
сўз
юритилади.
Унда
телекоммуникация
тармоқларида,
шу
жумладан,
Интернет
тармоғида
интеллектуал
мулк
объектларининг,
хусусан,
муаллифлик
ҳуқуқи
объектлари
ҳамда
товар
белгисига
бўлган
ҳуқуқларнинг
бузилиши,
бу
борадаги
мавжуд
муаммолар
таҳлил
қилиниб
,
тегишли
асосланган
таклифлар
илгари
сурилган.
Калит
сўзлар:
интеллектуал
мулк,
муаллифлик
ҳуқуқи
,
товар
белгиси,
контрафакт
нусха,
контрафакт
товар,
ижтимоий
тармоқ,
номоддий
актив.
Аннотация.
Данный
научный
тезис
посвящен
интеллектуальной
собственности
и
ее
видам,
правовой
охране
и
защите
интеллектуальной
собственности,
а
также
нарушениям
прав
интеллектуальной
собственности
в
сетях
телекоммуникаций,
реформам
в
этой
сфере,
достигнутым
результатам.
В
нём
анализируются
существующие
проблемы
в
обеспечении
защиты
объектов
интеллектуальной
Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
81
собственности,
в
частности,
авторских
прав
и
прав
на
товарные
знаки
в
сетях
телекоммуникаций,
в
том
числе
в
сети
Интернет,
и
даются
соответствующие
обоснованные
пути
решения.
Ключевые
слова
:
интеллектуальная
собственность,
авторское
право,
товарный
знак,
контрафактная
копия,
контрафактный
товар,
социальная
сеть,
нематериальный
актив.
Abstract.
This scientific thesis is devoted to intellectual property and its types,
legal protection and enforcement of intellectual property, as well as violations of
intellectual property rights in telecommunications networks, reforms in this area,
and the results achieved. The scientific thesis analyses the existing problems in
ensuring the protection of intellectual property objects, in particular copyrights and
trademark rights in telecommunications networks, including the Internet, and
provides appropriate reasonable solutions.
Key words:
intellectual property, copyright, trademark, counterfeit copy,
counterfeit product, social network, intangible asset.
Интеллектуал
мулк
инсон
эга
бўлиши
мумкин
бўлган
бошқа
моддий
мулк
сингари
ўзининг
қийматига
,
аҳамиятига
ва
баҳосига
эгадир.
Бугунги
илғор
технологиялар
замонида
интеллектуал
мулкнинг
ўрни
ва
аҳамияти
тобора
ошиб
бораётганининг
гувоҳи
бўлмоқдамиз.
Интеллектуал
мулк
ҳозирда
чекланган
табиий
ресурслар
шароитида
кўп
даромад
келтирувчи
сармояга
айланди.
Бутунжаҳон
интеллектуал
мулк
ташкилоти
Бош
директори
Дарен
Тангнинг
таъкидлашича,
бугунги
кунда
дунёда
жами
номоддий
активнинг
қиймати
65
триллион
долларни
ташкил
қилди
ва
моддий
активлар
қийматидан
ошиб
кетди.
Маълумки,
интеллектуал
мулк
одатда
икки
йирик
соҳага
бўлинади
.
Уларнинг
бири
муаллифлик
ҳуқуқи
бўлса,
иккинчиси
саноат
мулки
объектлари
дир.
Муаллифлик
ҳуқуқи
ўз
ичига
фан,
адабиёт,
санъат
соҳасида
яратилган
ижодий
фаолият
натижалари,
шу
жумладан,
ЭҲМ
учун
дастурлар
ва
маълумот
базалари
ҳамда
турдош
ҳуқуқларни
қамраб
олади.
Саноат
мулки
объектлари
эса
маҳсулот
ишлаб
чиқариш
ва
хизматлар
кўрсатишда
фойдаланиладиган
интеллектуал
фаолият
натижалари
бўлган
ихтиро,
фойдали
модел,
саноат
намунаси,
товар
белгиси,
географик
кўрсаткичлар,
селекция
ютуқлари
ва
бошқаларни
назарда
тутади.
Таъкидлаш
жоизки,
интеллектуал
мулк
объектларига
бўлган
ҳуқуқларни
лозим
даражада
ҳимоя
қилиш
бугунги
ривожланиш
босқичимизда
устувор
аҳамият
касб
этмоқда.
Мазкур
йўналишда
тобора
янгидан
-
янги
муаммолар
ва
ҳуқуқбузарликларнинг
турли
кўринишлари
юзага
келмоқда.
Телекоммуникация
воситалари,
хусусан,
Интернет
тармоғининг
жаҳон
бўйлаб
кенг
ёйилиши
интеллектуал
мулк
объектлари
ҳимоясини
таъминлашга
ҳам
ўз
таъсирини
кўрсатди.
Бир
томондан
бундай
Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
82
воситаларнинг
жамият
ҳаётида
кенг
қўлланилиши
интеллектуал
мулк
объектларидан
фойдаланишни
ҳам
енгиллаштирган
бўлса,
иккинчи
томондан
интеллектуал
мулкка
бўлган
ҳуқуқларнинг
бузилиши
ҳолатлари
ортишига
сабаб
бўлди
.
Телекоммуникация
тармоқларининг,
шу
жумладан,
Интернет
тармоғи
кўламини
рақамларда
ифодалайдиган
бўлсак,
1998
йилда
рўйхатга
олинган
веб
-
сайтлар
сони
дунё
бўйлаб
29
миллион
ни
ташкил
қилган
бўлса,
2022
йилга
келиб
,
мазкур
кўрсаткич
2
триллион
97
миллион
ни
ташкил
қилди
[1].
Телекоммуникация
тармоқларида
асосан
муаллифлик
ҳуқуқи
объектларининг
контрафакт
нусхалари
ва
контрафакт
товарлар
кенг
тарқалган.
Шу
ўринда
контрафакт
товарлар
ва
асарларнинг
ҳамда
турдош
ҳуқуқлар
объектларининг
контрафакт
нусхалари
тушунчаларига
таъриф
бериб
ўтсак.
Товар
белгисидан
ёки
адаштириб
юбориш
даражасида
у
билан
ўхшаш
бўлган
белгидан
товарларда,
товарларнинг
этикетка(ёрлиқ)ларида,
ўровларида
қонунга
зид
равишда
фойдаланилганда
улар
контрафакт
ҳисобланади
(Ўзбекистон
Республикасининг
“Товар
белгилари,
хизмат
кўрсатиш
белгилари
ва
товар
келиб
чиққан
жой
номлари
тўғрисида”ги
Қонуни
27-
моддаси)
.
Асарларнинг
ва
турдош
ҳуқуқлар
объектларининг
такрорланиши
ёки
тарқатилиши
муаллифлик
ҳуқуқи
ва
турдош
ҳуқуқларни
бузган
ҳолда
амалга
ошириладиган
нусхалари
контрафакт
нусхалардир
(Ўзбекистон
Республикасининг
“Муаллифлик
ҳуқуқи
ва
турдош
ҳуқуқлар
тўғрисида”ги
Қонуни
62-
моддаси)
.
Бошқача
қилиб
айтганда
контрафакт
маҳсулотлар
ва
асарларнинг
ҳамда
турдош
ҳуқуқлар
объектларининг
контрафакт
нусхалари
бу
ҳуқуқ
эгасининг
рухсатисиз,
у
билан
тегишли
шартнома
тузмаган
ҳолда
товар
белгисидан
ёки
муаллифлик
ҳуқуқи
объектидан
фойдаланишдир.
Интеллектуал
мулкни
самарали
ҳимоя
қилиш
,
шу
билан
бирга,
контрафактга
қарши
курашиш
борасида
сўнгги
йилларда
мамлакатимизда
сезиларли
натижаларга
эришилмоқда.
Интеллектуал
мулкнинг
турли
объектлари
муҳофазасига
оид
муҳим
халқаро
-
ҳуқуқий
ҳужжатлар
имзоланди
ва
соҳага
оид
қатор
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатлар
қабул
қилинди
.
Энг
асосийси
хукумат
ва
жамиятнинг
интеллектуал
мулкка
бўлган
муносабати
ўзгарди.
Ўзбекистоннинг
Бутунжаҳон
интеллектуал
мулк
ташкилотининг
(БИМТ)
Муаллифлик
ҳуқуқига
оид
шартномаси
(WIPO Copyright Treaty)
,
БИМТнинг
Ижролар
ва
фонограммаларга
оид
шартномаси
(WIPO
Performances and Phonograms Treaty)
,
Кўзи
ожиз,
кўришда
нуқсони
бўлган
ёки
босма
ахборотни
идрок
этишда
бошқа
жиҳатдан
қобилияти
чекланган
шахсларнинг
нашр
этилган
асарлардан
фойдаланишини
Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
83
енгиллаштириш
тўғрисидаги
Марокаш
шартномаси
каби
халқаро
шартномаларга
қўшилиши
интеллектуал
мулк
ҳимоясида
муҳим
катта
қадамлардан
бири
бўлди.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2021
йил
28
январдаги
“Интеллектуал
мулк
объектларини
муҳофаза
қилиш
тизимини
такомиллаштириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида”ги
қарори
интеллектуал
мулкнинг
самарали
ҳамда
ҳар
томонлама
ҳимоясини
таъминлашда
зарур
асос
бўлиб
хизмат
қилмоқда
.
Ушбу
қарорга
мувофиқ,
республикамизнинг
барча
вилоятларида
Ўзбекистон Республикаси Адлия
вазирлиги
ҳузуридаги
Интеллектуал
мулк
агентлигининг
интеллектуал
мулк
марказлари
ташкил
этилиб,
ҳудудларда
интеллектуал
мулкни
ҳимоя
қилиш
,
интеллектуал
мулк
объектларини
рўйхатдан
ўтказишга
кўмаклашиш
ҳамда
тарғибот
-
ташвиқот
ишлари
олиб
борилмоқда.
Шунингдек,
республикамиз
бўйлаб
ҳар
йили
15
февралдан
15
мартга
қадар
“Контрафактсиз
ой”
ойлиги
ўтказилиб
келинмоқда.
Рақамларга
юзланадиган
бўлсак,
мазкур
ойлик
давомида
2021
йилда
2000
дан
зиёд,
2022
йилда
эса
1000
дан
ортиқ
контрафакт
маҳсулотлари
аниқланди
ва
бундай
маҳсулот
ишлаб
чиқарувчиларга
нисбатан
тегишли
ҳуқуқий
таъсир
чоралари
қўлланилди
.
Шу
билан
бирга
, 2021
йилда
интеллектуал
мулкка
бўлган
ҳуқуқларнинг
бузилишига
оид
кўрилган
маъмурий
суд
ишлари
сони
140
тани
ташкил
этди
ва
ҳуқуқбузарларга
жами
124
млн.
сўм
жарима
жазоси
қўлланилди
.
Бундан
ташқари,
2021
йил
давомида
ҳуқуқбузарларга
нисбатан
288
тақдимнома
ва
605
огоҳнома
лар
юборилди.
Таъкидлаш
жоизки,
юқорида
таъкидланган
ижобий
натижалар
билан
бир
қаторда
телекоммуникация
тизимларида,
шу
жумладан
,
Интернет
тармоғида
интеллектуал
мулкни
ҳимоя
қилишда
қуйидаги
асосий
муаммоларга
дуч
келинмоқда.
1.
Ҳуқуқбузарларнинг
шахсини
аниқлаш
Ҳуқуқбузарни
аниқлаш
ҳар
қандай
ҳуқуқни
муҳофаза
қилиш
ҳаракатида
биринчи
қадам
ҳисобланади
.
Интернет
ўз
фойдаланувчиларига
тақдим
этаётган
анонимлик
даражаси
интеллектуал
мулкка
бўлган
ҳуқуқларни
ҳимоя
қилишда
қийинчилик
туғдиради
ва
айрим
ҳолларда
эса
ҳимоя
қилишнинг
имконини
бермаслиги
ҳам
мумкин.
Интеллектуал
мулк
агентлиги
томонидан
кўриладиган
ҳуқуқбузарлик
ҳолатларида
бундай
муаммо
тез
-
тез
учраб
туради.
Жумладан,
Агентлик
томонидан
2021
йилда
муаллифлик
ҳуқуқига
оид
86
та
мурожаат
келиб
тушган.
Шулардан
36
таси
Интернет
тармоғида
содир
этилган
ҳуқуқбузарликларга
оиддир.
Telegram
,
Instagram, YouTube
,
каби
машҳур
ижтимоий
тармоқларда
ҳуқуқбузарликлар
,
айниқса
товар
белгиси
ҳамда
муаллифлик
ҳуқуқи
объектларидан
ноқонуний
фойдаланиш
ҳолатлари
кўп
учрайди.
Одатда
ҳуқуқбузарлар
мазкур
ижтимоий
тармоқларда
ўз
шахсларини
аноним
қолдиришади
ёки
Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
84
Ўзбекистон
юрисдикциясидан
ташқарида
бўлган
ҳудудлардан
туриб,
ижтимоий
тармоқдан
фойдаланишади.
Бу
эса
ҳуқуқбузарлик
ҳолати
аниқланганида
ҳуқуқни
қўллаш
амалиётига
тўсқинлик
қилади
.
Айни
пайтда
Telegram
,
Instagram, YouTube
,
каби
ижтимоий
тармоқларнинг
“Фойдаланувчиларни
қўллаб
-
қувватлаш
тизимлари”
мавжуд
бўлиб,
у
орқали
товар
белгиси
ёки
муаллифлик
контентидан
ноқонуний
фойдаланаётган
ижтимоий
тармоқ
фойдаланувчилари
аккаунтлари
блокланади.
Бироқ
бундай
хизмат
доимий
равишда
амалга
оширилмайди.
Айрим
ижтимоий
тармоқларнинг,
хусусан
Telegram
ижтимоий
тармоғининг
фойдаланувчиларни
қўллаб
-
қувватлаш
тизими
юборилган
сўровномаларга
деярли
жавоб
бермайди.
Ҳозирга
қадар
Telegram
ижтимоий
тармоғининг
фойдаланувчиларни
қўллаб
-
қувватлаш
тизими
Агентликнинг
биргина
сўровига
жавоб
тариқасида
аудиовизуал
асарни
ноқонуний
тарқатаётган
Kinobor.Com
каналини
блоклаган
холос.
Ваҳоланки,
Telegram
ижтимоий
тармоғида
бундай
каналларнинг
сони
анчани
ташкил
қилади
.
Мисол
учун,
“
BESTSELLER
”,
“YoshKitobxon”
,
“Set_Book”
,
“Юридическая
литература”
ва
ҳоказо
шулар
жумласидандир.
2.
Етказилган
зарар
миқдорини
аниқлаш
ва
қоплаш
Бугунги
чегарасиз
рақамли
муҳитда
интеллектуал
мулк
объектларидан
ноқонуний
фойдаланиш
оқибатида
етказилган
зарар
миқдорини
аниқлаш
мушкул
вазифалардан
биридир.
Интеллектуал
мулк
объектларидан
,
хусусан
товар
белгиси
ҳамда
муаллифлик
контентидан
ноқонуний
фойдаланишнинг
кўлами,
ҳуқуқ
эгасига
етказилган
зарарни
ҳисоблаш
механизмининг
мавжуд
эмаслиги,
шунингдек,
бу
борада
суд
амалиётининг
йўқлиги
асосий
муаммолар
ҳисобланади
.
Гарчи
қонунчиликда
,
хусусан,
Ўзбекистон
Республикасининг
Фуқаролик
кодексида
зарар,
уни
аниқлаш
ва
коплашнинг
умумий
қоидалари
акс
эттирилганига
қарамасдан
,
судлар
томонидан
интеллектуал
мулк
объектларидан
ноқонуний
фойдаланиш
оқибатида
етказилган
зарарни
аниқлашда
бир
-
бирига
зид
ёки
изчил
бўлмаган
қарорлар
қабул
қилинганлигининг
гувоҳи
бўлмоқдамиз.
Бундай
ҳолатларнинг
олдини
олиш
ва
ҳуқуқ
эгаларининг
манфаатларини
тўлақонли
ҳимоя
қилиш
мақсадида
Ўзбекистон
Республикасининг
“Муаллифлик
ҳуқуқи
ва
турдош
ҳуқуқлар
тўғрисида”ги
Қонунига
зарарлар
етказилиши
фактидан
қатъи
назар,
ҳуқуқбузарликнинг
хусусияти
ва
ҳуқуқбузарнинг
айби
даражасидан
келиб
чиқиб,
иш
муомаласи
одатларини
ҳисобга
олган
ҳолда
зарар
қопланиши
ўрнига
базавий
ҳисоблаш
миқдорининг
йигирма
бараваридан
минг
бараваригача
миқдорда
товон
тўланиши
амалиёти
жорий
этилди.
Мазкур
амалиёт
ўзининг
самарадорлигини
амалиётда
кўрсатмоқда.
Жумладан,
ушбу
ўзгартириш
2021
йилнинг
август
ойида
киритилганига
қарамасдан
,
у
қисқа
муддатда
иккита
суд
ишида
қўлланилди
.
Мазкур
суд
ишларида
ҳуқуқбузарлардан
мос
равишда
185
млн
.
ҳамда
95
млн
.
сўм
миқдорида
товон
пули
ундирилди.
Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
85
Бироқ
товон
ундириш
амалиёти
ҳозирча
фақат
муаллифлик
ҳуқуқининг
бузилиши
ҳолатлари
билан
боғлиқ
ишларда
қўлланилмоқда
.
Интеллектуал
мулкнинг
бошқа
объектларига
бўлган
ҳуқуқларнинг
бузилишида
бундай
амалиёт
мавжуд
эмас.
3.
Онлайн
содир
этиладиган
ҳуқуқбузарликлар
кўламининг
кенглиги
ва
жадаллиги
Ҳуқуқбузарлар
одатда
турли
мамлакатларда
бир
нечта
веб
-
сайтлардан
фойдаланадилар,
бу
эса
халқаро
юрисдикция
ва
хорижий
суд
қарорларини
ижро
этиш
масалаларини
тақозо
этади.
Шу
билан
бирга,
ҳозирда
мавжуд
бўлган
ҳуқуқни
бузувчи
веб
-
сайтларнинг
“қора
рўйхат”ини
шакллантириш
амалиёти
содир
этилаётган
ҳуқуқбузарликларнинг
кўламига
ва
жадаллигига
жавоб
бера
олмаяпти.
Аниқланган
веб
-
сайтнинг
“қора
рўйхат”га
киритилиши
кетидан
худди
шундай
ҳуқуқбузар
веб
-
сайт
бошқа
Ягона
ресурс
локатори
(URL)
орқали
фаолиятини
давом
эттиради.
Мазкур
ҳолат
кўрилаётган
чора
-
тадбирларнинг
самарасизлигига
олиб
келмоқда.
Телекоммуникация
тармоқларидан
бири
бўлган
телевидение
соҳасида
ҳам
ҳуқуқбузарликларнинг
сони
ошмоқда.
Муаллифлик
контентидан
телеканаллар
томонидан
ноқонуний
фойдаланиш,
айниқса
хорижий
аудиовизуал
асарларни
эфирга
узатиш
баъзи
телеканаллар
учун
“одатий”
тусга
кирган.
Шунингдек,
ҳуқуқбузарлик
ҳолатларининг
ортишига
айрим
ҳолатларда
ҳуқуқ
эгаларининг
ҳам
ҳиссаси
мавжуд.
Агентлик
томонидан
кўриб
чиқилган
мурожаатларга
кўра,
муаллифлик
контенти
эгалари
бир
вақтнинг
ўзида
бир
неча
телеканалларга
эфирга
узатиш
ҳуқуқини
берган.
Ваҳоланки,
муаллифлик
контенти
эгалари
тузган
шартномалар
мутлақ
ҳуқуқларни
бошқа
шахсга
ўтказиш
тўғрисидаги
муаллифлик
шартномаcи
бўлиб,
фақат
ушбу
ҳуқуқлар
ўтказилаётган
шахс
асардан
муайян
усулда
ва
шартномада
белгиланган
доирада
фойдаланишига
рухсат
беришини
англатади.
4.
Юрисдикция
ва
халқаро
ҳамкорлик
Телекоммуникация
тармоқлари,
хусусан,
Интернет
аниқ
бир
давлатнинг
ҳудудида
фаолият
кўрсатмайди.
Шу
сабабли
ҳуқуқбузарликлар
ҳам
одатда
бир
неча
давлатларнинг
ҳудудида
содир
этилади.
Бу,
ўз
навбатида,
ҳуқуқни
муҳофаза
қилиш
,
ҳуқуқбузарларни
тегишли
жавобгарликка
тортишда
юрисдикция
масаласини
келтириб
чиқаради.
Мисол
учун,
YouTube
платформасида
юритилаётган
айрим
каналлар
ўзбекча
контентни
қонунга
хилоф
равишда
барчанинг
эътиборига
етказади,
лекин
мазкур
каналларнинг
маъмурлари жойлашган
ери
бошқа
давлатлар
ҳудудидадир
.
Бу,
аввалло,
ҳуқуқбузарнинг
шахсини
аниқлаш,
аниқланган
ҳолатда
эса
чет
эл
фуқаросига
нисбатан
ҳуқуқий
таъсир
чорасини
кўллашнинг
имконини
йўққа
чиқаради.
Шу
ўринда,
мазкур
йўналишда
мавжуд
халқаро
ҳамкорлик
замон
талабларига
жавоб
бермайди.
Давлатлар
ўртасида
имзоланган
халқаро
шартномалар
интеллектуал
мулк
объектларига
бўлган
ҳуқуқларнинг
Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
86
бузилишига
қарши
ўз
миллий
қонунчиликлари
ва
ҳуқуқни
муҳофаза
қилиш
амалиётидан
келиб
чиққан
ҳолда
қарши
курашишни
назарда
тутади.
Бу
эса
яна
ҳуқуқбузарнинг
шахсини
аниқлаш,
чет
эл
фуқаросига
нисбатан
ҳуқуқий
таъсир
чорасини
кўллаш
муаммосини
рўбарў
қилади
.
Юқоридагиларни
инобатга
олган
ҳолда
телекоммуникация
тармоқларида
интеллектуал
мулк
ҳуқуқлари
бузилишига
қарши
самарали
курашишда
қуйидагиларга
эътибор
бериш
керак,
деб
ҳисоблаймиз
.
Биринчидан,
ҳуқуқбузарларнинг
шахсини
аниқлаш,
уларга
нисбатан
ҳуқуқий
таъсир
чорасини
кўришда
минтақавий
ёхуд
халқаро
стандартларни
ишлаб
чиқиш
ва
амалиётга
жорий
қилиш
лозим.
Шунингдек,
ҳуқуқбузарликларга
нисбатан
тезкор
ва
самарали
курашишда
давлатларнинг
тегишли
органлари
ўртасида
тўғридан
-
тўғри
ҳамкорликни
йўлга
қўйиш
орқали
ҳуқуқбузарлик
ҳолатларига
ўз
вақтида
самарали
муносабат
билдириш
ва
қарши
курашиш
мақсадга
мувофиқ.
Сўз
ўрнида
таъкидлаш
жоизки,
МДҲ
иштирокчи
-
давлатларнинг
ахборот
-
телекоммуникация
тармоқларида
муаллифлик
ҳуқуқи
ва
турдош
ҳуқуқ
объектларига
бўлган
ҳуқуқларни
муҳофаза
қилиш
ва
ҳимоялаш
бўйича
ҳамкорлиги
тўғрисидаги
Битим
имзоланган
ва
ҳозирда
ушбу
Битим
кучга
кириши
учун
МДҲ
давлатларининг
ички
процедуралари
давом
этмоқда.
Бироқ
ушбу
Битимда
ҳам
интеллектуал
мулк
объектларига
бўлган
ҳуқуқларни
ҳимоя
қилиш
аъзо
давлатларнинг
миллий
қонунчилигига
ҳавола
қилинади
.
Иккинчидан,
ҳуқуқбузарлик
содир
этаёган
веб
-
сайтлар,
ижтимоий
тармоқ
каналларига
қарши
самарали
техник
ечимларни
ишлаб
чиқиш
ва
бунда
сунъий
онг
имкониятларидан
кенг
фойдаланишни
ташкил
этиш.
Бу
билан
ҳуқуқбузарликка
қарши
курашишда
мавжуд
юрисдикция
ва
ҳуқуқбузарлар
шахсини
аниқлаш
билан
боғлиқ
муаммони
бартараф
этиш
мумкин.
Шунингдек,
Ахборотлаштириш
ва
телекоммуникация
соҳасида
назорат
бўйича
давлат
инспекциясининг
телекоммуникация
тармоқларида
нафақат
муаллифлик
ҳуқуқи
объектлари,
балки
интеллектуал
мулкнинг
бошқа
объектларига
бўлган
ҳуқуқларни
ҳимоя
қилиши
лозим.
Негаки,
ҳозирда
телекоммуникация
тармоқларида
муаллифлик
ҳуқуқи
билан
бирга,
хусусан,
товар
белгисининг
ноқонуний
фойдаланиш
ҳолатлари
мавжуд.
Учинчидан,
интеллектуал
мулк
ҳуқуқларининг
бузилиши
натижасида
етказилган
зарарни
аниқлашда
судьяларнинг
малакасини
ошириш
лозим.
Шу
билан
бирга,
содир
этилган
ҳуқуқбузарлик
учун
зарарни
қоплаш
ўрнига
товон
тўлаш
амалиётини
интеллектуал
мулкнинг
бошқа
объектларига
ҳам
жорий
этиш.
Шунингдек,
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
“2022–
2025
йилларда
Ўзбекистон
Республикасида
интеллектуал
мулк
соҳасини
ривожлантириш
Стратегиясини
тасдиқлаш
тўғрисида”ги
Фармони
лойиҳасида
интеллектуал
мулк
соҳасидаги
махсус
Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
87
қонунларга
тегишли
ҳуқуқлар
бузилиши
натижасида
етказилган
зарарни
қоплаш
ўрнига
ҳуқуқбузарлардан
базавий
ҳисоблаш
миқдорининг
20
бараваридан
1000
бараваригача
миқдорда
товон
талаб
қилиш
билан
боғлиқ
қоидалар
киритилиши
назарда
тутилмоқда.
Тўртинчидан,
ҳуқуқ
эгалари
ва
онлайн
платформалар
ўртасида
ўзаро
ҳамкорликни
йўлга
қўйиш
.
Онлайн
платформалар
ҳуқуқ
эгаларига
тегишли
интеллектуал
мулк
объектларидан
ноқонуний
фойдаланиш
ҳолатига
биринчи
бўлиб
муносабат
билдирувчи
ва
таъсир
кўрсатиши
мумкин
бўлган
воситадир.
Шу
муносабат
билан
онлайн
платформалар
билан
ҳамкорлик
ҳуқуқбузарликка
қарши
курашиш
ва
олдини
олишда
самарали
механизм
бўлиб
хизмат
қилиши
мумкин.
ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ:
1.
https://www.worldwidewebsize.com/.
