Уголовно-правовые аспекты совершения преступления в виде экстремизма через информационно-коммуникационные технологии

Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда

ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий

-

ҳуқуқий масалалари

136

Кабулов

Рустам

Кабулович

Ўзбекистон

Республикаси

Ички

ишлар

вазирлиги

Академияси

Жиноят

ҳуқуқи

кафедраси

профессори,

ю.ф.д.

Анорбоев

Амириддин

Улуғбек

ўғли

Ўзбекистон

Республикаси

Ахборот

технологиялари

ва

коммуникацияларини

ривожлантириш

вазирлиги

Юридик

бўлим

бош

юрисконсульти,

ф.ф.д.,

(PhD)

АХБОРОТ

-

КОММУНИКАЦИЯ

ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ

ОРҚАЛИ

ЭКСТРЕМИЗМ

ЖИНОЯТИНИ

СОДИР

ЭТИШНИНГ

ЖИНОИЙ

-

ҲУҚУҚИЙ

ЖИҲАТЛАРИ

Кабулов

Рустам

Кабулович

Профессор,

доктор

юридических

наук

Кафедры

уголовного

права

Академии

МВД

Республики

Узбекистан

Анорбоев

Амириддин

Улугбек

угли

д.ф.н.,

(PhD)

Главный

юрисконсульт

Юридического

управления

Министерства

по

развитию

информационных

технологий

и

коммуникаций

Республики

Узбекистан

УГОЛОВНО

-

ПРАВОВЫЕ

АСПЕКТЫ

СОВЕРШЕНИЯ

ПРЕСТУПЛЕНИЯ

В

ВИДЕ

ЭКСТРЕМИЗМА

ЧЕРЕЗ

ИНФОРМАЦИОННО

-

КОММУНИКАЦИОННЫЕ

ТЕХНОЛОГИИ

Kabulov Rustam

Professor of the Department of Criminal Law of the Academy of the Ministry of

Internal Affairs of the Republic of Uzbekistan, Doctor of Law, Professor

Anorboev Amiriddin

Deputy Head of the Department of the Ministry of Information Technologies and

Communications of the Republic of Uzbekistan, Doctor of Philosophy (PhD)

CRIMINAL AND LEGAL ASPECTS OF COMMITTING THE CRIME OF

EXTREMISM THROUGH INFORMATION AND COMMUNICATION

TECHNOLOGIES

Аннотация.

Мазкур

мақола

Ўзбекистонда

киберхавфсизликни

таъминлашнинг

самарали

йўллари

ва

механизмининг

мазмун

-

моҳиятини

очиб

беришга

бағишланган.

Ушбу

мақолада

киберэкстремизм

жиноятининг

жиноий

-

ҳуқуқий

ва

криминологик

тавсифи

кўрсатиб

берилган.

Калит

сўзлар:

киберэкстремизм,

киберхавфсизлик,

кибержиноятчилик,

жиноят,

объект,

субъект,

объектив

ва

субъектив

томон

.

Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда

ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий

-

ҳуқуқий масалалари

137

Аннотация.

Данная

статья

посвящена

разъяснению

сущности

и

важности

эффективных

путей

и

механизмов

обеспечения

кибербезопасности

в

Узбекистане

.

В

ней

изложены

уголовно

-

правовые

и

криминологические

характеристики

киберэкстремизма

.

Ключевые

слова:

киберэкстремизм,

кибербезопасность,

киберпреступность,

преступление,

объект,

субъект,

субъективная

и

субъективная

сторона.

Annotation.

This article is devoted to explaining the essence and importance

of effective ways and mechanisms to ensure cybersecurity in Uzbekistan.This article
outlines the criminal law and criminological characteristics of cyber extremism.

Keywords:

cyber extremism, cyber security, cybercrime, crime, object,

subject, subjective and subjective side.

Замонавий

диний

экстремизм

ёхуд

киберэкстремизм

бир

қарашда

оддий

жиноятдек

туюлади,

аммо

унинг

олиб

келиши

мумкин

бўлган

салбий

оқибатлари

хусусида

қанча

гапирсак

оз.

Сабаби,

динни

ниқоб

қилиб

олган

кимсалар

ўз

жабрланувчиларининг

динга

нисбатан

муносабати

қай

тариқа

эканлигини

билиб,

унинг

ички

оламига

кириб

боради

ҳамда

ўзининг

чиркин

ғояларини

у

билан

баҳам

кўради.

Шу

орқали

жабрланувчилар

жиноятчиларнинг

қўлида

қўғирчоқ

бўлади,

улардан

фақат

ва

фақат

зулм

кўришади,

оиласини

йўқотади.

Диний

ақидапарастлик,

диний

экстремизм,

диний

фундаментализмнинг

ахборот

-

коммуникация

технологиялари

орқали

амалга

оширилиши

ушбу

жиноятларнинг

содир этилишида

қулай

имкониятлар

яратиб

беради,

хусусан,

жиноятчи

ўз

қилмишини

амалга

оширишда

одатий

ҳолатга

нисбатан

ахборот

-

коммуникация

технологиялари

орқали

ушбу

жиноятни

қилишда

ўз

тарафдорларини

кўпроқ

ишонтиришга

эришади,

кўпроқ

тарафдорлар

топади,

жиноятини

тезкорлик

билан

амалга

оширади,

иқтисодий

томондан

одатдагига

қараганда

камроқ

иқтисод

қилади

.

Хуллас,

ушбу

жиноятни

амалга

ошириш

жиноятчилар

учун

ҳам

қулай

,

ҳам

иқтисодий

томондан

камчиқимдир.

Диний

ақидапарастлик,

диний

экстремизм,

диний

фундаментализмнинг

ахборот

-

коммуникация

технологиялари

орқали

амалга

оширилиши

бугунги

кунда

киберэкстремизм

номи

билан

аталмоқда.

Ушбу

тушунчанинг

мазмун

-

моҳияти

хусусида

олимлар

турлича

баҳс

юритишади,

хусусан,

олимлардан

Н.

Панталева

ва

Н.

Пархитьконинг

фикрича,

ушбу

жиноят

ахборот

маконидаги

экстремистик

жиноий

фаолиятдир

[1].

Ҳақиқатан

ҳам

,

ушбу

фикрлар

ўринли

бўлиб,

мазкур

жиноятлар

ахборот

маконида,

янада

аниқроқ

айтганда,

кибермуҳитда

амалга

оширилади.

Олимлар

В.Н.

Макашова

ва

Е.В.

Чернова

мазкур

ҳолатни

янада

кенгроқ

тушунтиришга

харакат

қилиб

,

ушбу

жиноятлар

ижтимоий

тармоқларда,

блогосфера,

онлайн

форум

ва

ҳамжамиятларда

кўпроқ

учрашини

таъкидлаган

ҳолда

жиноят

субъектлари

билиб

-

билмай

мазкур

тармоқлардаги

видео,

аудио,

матнли

материалларга

“лайк”

босиши

Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда

ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий

-

ҳуқуқий масалалари

138

оқибатида

бу жиноятнинг

бевосита

иштирокчиси

ёки

жабрланувчисига

айланиб

қолишини

баён

қилиб

ўтади

[2],

Б.Грызловнинг

фикрича,

киберэкстремизм

кибертаҳдидларнинг

кенг

тарқалган

турларидан

бири

бўлиб,

унинг

мақсади

сиёсий

ёки

иқтисодий

барқарорлик,

саботаж,

сиёсий

мақсадлар

учун

ҳарбий

ёки

фуқаровий

активлар

ва

манбаларни

ўғирлашдир

[3].

Фикримизча,

ушбу

гапларда

жон

бор,

аммо

кибержиноятчи

ўзининг

ғаразли

мақсадларини

амалга

оширишда

мақсади

нима

эканлигини

англаши

зарур

ва

бу

ушбу

тоифадаги

жиноятларни

квалификация

қилишда

жуда

муҳим

аҳамиятга

эга

бўлиши

керак,

бироқ

билиб

-

билмай

ёки

эҳтиётсизлик

орқали

фуқаронинг

диний

мазмундаги

ижтоимоий

тармоқ

орқали

келган

материалга

“лайк”

босиши

билан

боғлиқ

ҳолат

учун

уни

жавобгарликка

тортиш,

наздимизча,

баҳсли

ҳолатдир

.

Сабаби,

ушбу

фуқаро

мазкур

материалнинг

нима

мазмундалигига

тўлиқ

амин

бўлмаган

ҳолда

,

беихтиёр

унга

“лайк”

тугмасини

босиши

ҳолатини

,

фикримизча,

жиноят

деб

аташ

қонунийлик

ва

одиллик

принциплари

нуқтаи

назаридан

жуда

нотўғридир

ва

мазкур

ҳолат

юзасидан

судлар

аниқ

тўхтамга

келиши

жуда

муҳим

аҳамиятга

эга

бўлиб,

бунда

суриштирув

ёки

тергов

жиноятнинг

субъектив

томонини

исботлаши

жуда

муҳим

аҳамиятга

эгадир.

О.

Могилевцева

ва

Д.

Селенянинг

фикрига

кўра,

киберэкстремизм

ахборот

технологиялари,

оммавий

ахборот

воситалари

орқали

ўз

фаолиятини

тарғиб

қиладиган

экстремизмнинг

бир

шаклидир

[4].

Наздимизча,

ушбу

фикрларга

қисман

қўшилиш

имконсиздир,

сабаби,

“кибер”

сўзи

инглиз

тилига

юнон

тилидан

кўчган

бўлиб,

“компьютерларга

ва

интернетга

уланган”

деган

маънони

англатади

[5],

шунингдек,

оммавий

ахборотни

даврий

тарқатишнинг

доимий

номга

эга

бўлган

ҳамда

босма

тарзда

(газеталар,

журналлар,

ахборотномалар,

бюллетенлар

ва

бошқалар)

ва

(ёки)

электрон

тарзда

(теле

-,

радио

-,

видео

-,

кинохроникал

дастурлар,

интернет,

жаҳон

ахборот

тармоғидаги

веб

-

сайтлар)

олти

ойда

камида

бир

марта

нашр

этиладиган

ёки

эфирга

бериладиган

(бундан

буён

матнда

чиқариладиган

деб

юритилади),

қонун

ҳужжатларида

белгиланган

тартибда

рўйхатга

олинган

шакли

ҳамда

оммавий

ахборотни

даврий

тарқатишнинг

бошқа

шакллари

оммавий

ахборот

воситасидир

[6],

қолаверса

,

“Ахборотлаштириш

тўғрисида”ги

Ўзбекистон

Республикаси

Қонунининг

12

1

-

моддасига

мувофиқ

веб

-

сайтдан

ва

(ёки)

веб

-

сайтлардан

ва

(ёки)

саҳифаларидан

диний

экстремизм,

сепаратизм

ва

фундаментализм

ғояларини

тарғиб

қилишда

фойдаланиш

махсус

ваколатли

орган

–

Ўзбекистон

Республикаси

Ахборот

технологиялари

ва

коммуникацияларини

ривожлантириш

вазирлиги

томонидан

чекланади

[7].

Бундан

кўринадики,

киберэкстремизм

ахборот

-

коммуникация

технологиялари

орқали

амалга

ошириладиган

ижтимоий

хавфли

қилмишдир

.

А.С.

Доколин,

Е.В.

Чернова,

Л.Ф.

Ганиева,

О.Л.

Колобованинг

фикрига

кўра,

киберэкстремизм

мавжуд

жамиятда

ахборот

технологияларидан

фойдаланган

ҳолда

фавқулодда

қатъиятли

қарашлар

ва

чора

-

тадбирларни

Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда

ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий

-

ҳуқуқий масалалари

139

амалга

оширишга

қаратилган

фаолиятдир

[8].

Ҳақиқатан

ҳам

,

киберэкстремизм

фавқулодда

ҳолатларни

келтириб

чиқарадиган,

ўзида

ғаразли

мақсадларни

жамлаган,

ахборот

-

коммуникация

технологиялари

орқали

амалга

ошириладиган

жиноий

фаолиятдир.

Киберэкстремизм

кибержиноятнинг

бир

тури

бўлганлиги

сабабли

унинг

ривожланиш

тарихи

ҳам

ўзига

хос

макон

ва

замонга

қараб

ривожланиб

борган,

хусусан,

Россия

қонунчилигида

эътибор

қаратсак

,

қуйидагиларга

гувоҳ

бўламиз:

дастлаб

Россия

тарихида

экстремизм

тушунчаси

XIX

асрнинг

50-

йилларида

инқилобий

характерга

бўлган

ижтимоий

ҳодиса

сифатида

пайдо

бўлган

бўлса,

1874

–

1875

йилларда

Россия

тарихида

дастлабки

йирик

экстремистик

қўзғолонлар

бўлиб

ўтган,

1877-1878-

йилларда

эса

Санк

-

Петербург

мерини

отиб

ташлаган

Вера

Засуличнинг

суд

жараёни

Россия

тарихида

илк

сиёсий

намойиш

сифатида

эътироф

этилган

бўлса,

1905

йилда

Россияда

бўлиб

ўтган

экстремистик

қўзғалонлар

натижасида

“ижтимоий

адолат”

назарияси

вужудга

келган,

1987

йилда

эса

“Народная

Воля”

ёшлардан

иборат

террористик

ташкил

ташкил

топган,

1983-1994

йилларда

“Общество

друзей

свободы

России”

террористик

ташкилот

ўз

фаолиятини

юритиб,

Россия

инқилобини

амалга

ошириш

билан

террористик

фаолиятни

молиялаштириш

тушунчалари

пайдо

бўлган.

Шу

орқали

киберэкстремизмнинг

асоси

яратилиб,

1999

йилда

Россияда

илк

бора

Интернет

сайтларда

экстремистик

фаолият

билан

шуғулланиш

ҳолати

аниқланган

[9].

Натижада,

2000

йилда

Россия

Федерациясининг

ахборот

хавфсизлиги

доктринаси

тасдиқланиб,

унда

Россия

Федерациясининг

ахборот

хавфсизлигини

таъминлашнинг

мақсадлари,

вазифалари,

тамойиллари,

йўналишлари,

2002

йилда

эса,

“Экстремистик

фаолиятга

қарши

курашиш

тўғрисида”ги

Қонун

қабул

қилиниб

,

унда

экстремистик

фаолият

ва

экстремистик

ташкилотларнинг

ҳуқуқий

мақоми

[10], 2006

йилда

“Ахборот,

ахборот

технологиялари

ва

ахборотни

ҳимоя

қилиш

тўғрисида”ги

Қонун

қабул

қилиниб

,

ахборот,

ахборот

технологиялари

тушунчаларининг

расмий

таърифи

ва

уларни

ҳуқуқий

тартибга

солиш

ҳолати

[11], 2012

йилда

“Болаларни

уларнинг

соғлиғи

ва

ривожланишига

зарарли

бўлган

маълумотлардан

ҳимоя

қилиш

тўғрисида”ги

Қонун

қабул

қилиниб

,

ушбу

Қонун

билан

веб

-

сайтлар

ва

интернет

тармоғини

блокировкалаш

тартиби

белгилаб

қўйилди

[12].

2013

йилдан

бошлаб

Россия

Федерацияси

Президенти

топшириғи

билан

интернет

тармоғида

экстремизмга

қарши

фаол

тарғибот

-

ташвиқот

ишларини

амалга

ошириш

амалиёти

жорий

этилиб,

шу

йилдан

бошлаб

ижтимоий

тармоқлар,

блоглар

ва

оммавий

-

ахборот

воситаларининг

ноқонуний

фаолиятини

прогноз

қилиш

ва

мониторингини

юритиш

бўйича

тендер

эълон

қилинди

[13], 2014

йилда

эса

“Блогерлар

тўғрисида”ги

Қонун

қабул

қилиниб

,

интернет

ресурслари

муаллифлари

Роскомнадзор

рўйхатидан

мажбурий

ўтиш

тартиби

жорий

қилинди

,

натижада

эса

шу

Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда

ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий

-

ҳуқуқий масалалари

140

йилнинг

ўзидаёқ

3000

дан

ортиқ

фойдаланувчиларнинг

интернет

сайтлари

ва

бошқа

ресурслари

рўйхатдан

ўтказилди,

шу

билан

бирга,

2014

–

2025

йилларда

Россия

Федерациясининг

экстремизмга

қарши

курашиш

стратегияси

тасдиқланди

[14].

2016

йилда

Россия

Федерациясининг

2000

йилда

қабул

қилинган

ахборот

хавфсизлиги

доктиринаси

янги

таҳрирда

қабул

қилинди

[15].

Мустақил

ва

ҳур

Ўзбекистоннинг

ҳам

киберэкстремизмга

қарши

курашиш

фаолияти

ўзига

хос

тарихга

эга.

Жумладан,

дастлаб

Ўзбекистон

Республикаси

Олий

Советининг

“Республикада

ижтимоий

-

сиёсий

вазиятни

барқарорлаштиришга

доир

чоралар

тўғрисида”

1989

йил

21

октябрдаги

3578

–

XI-

сонли қарори

билан

республиканинг

барча

ички

ишлар,

прокуратура,

адлия

органлари

ҳамда

бошқа ҳуқуқни

муҳофаза

қилиш

органларидан

жиноят

содир

этаётган,

жамоат

тартибини

бузаётган

шахсларга

нисбатан

белгиланган

таъсир

чораларини

ўз

вақтида

ва

қонунга

тўла

мувофиқ

равишда

қўлланиш

,

экстремизм

кўринишларининг

миллий

душманлик

ва

адоватни

уйғотиш

ҳамда

авж

олдиришга

қаратилган

ҳар

қандай

хатти

-

ҳаракатларининг

пайини

қатъиян

қирқиш

талаб

қилинган

[16], 1994

йилда

Ўзбекистон

Республикаси

Ички

ишлар

вазирлиги,

Қорақалпоғистон

Республикаси

Ички

ишлар

вазирлиги,

вилоятлар

Ички

ишлар

бошқармалари

ва

Тошкент

шаҳар

Ички

ишлар

бош

бошқармаси

тузилмаларида

Террорчиликка

қарши

кураш

бошқармалари

ташкил

этилган

[17], 1998

йилда

республикада

барқарор

ижтимоий

-

сиёсий

муҳитни

сақлаб

қолиш

,

диний

кўринишдаги

экстремизм

ва

террорчиликка

йўл

қўймаслик

ҳамда

амалдаги

қонунларга

риоя

этилишини

таъминлаш

мақсадида

мамлакатда

мавжуд

бўлган

барча

диний

жамоа,

оқим

ва

гуруҳлар

фаолиятининг

қонунийлигини

ўрганиш

ва

амалдаги

қонун

талабларига

мослаштириш

бўйича

идоралараро

мувофиқлаштирувчи

комиссия

ҳамда

унинг

таркибида

ишчи

гуруҳлари

тузилган

[18].

Диний

экстремизм,

сепаратизм

ва

ақидапарастлик

ғоялари

билан

йўғрилган

матбаа

нашрларини,

кино

-,

фото

-,

аудио

-,

виде

маҳсулотларини

ва

шу

каби

бошқа

маҳсулотларни

тайёрлаш,

сақлаш

ва

тарқатиш

қонун

ҳужжатларига

мувофиқ

жавобгарликка

тортишга

олиб

келиши

Қонун

билан

белгилаб

қўйилган

[19].

Натижада,

1998

йилда

Жиноят

кодексига

“244

1

-

модда.

Жамоат

хавфсизлиги

ва

жамоат

тартибига

таҳдид

соладиган

материалларни

тайёрлаш

ёки

тарқатиш”

учун

жавобгарлик

киритилган

[20]. 2001

йилда

Терроризм,

сепаратизм

ва

экстремизмга

қарши

кураш

тўғрисидаги

Шанхай

Конвенцияси

ратификация

қилинган

[21].

2003

йилда

диний

адоват

уйғотишга

қаратилган

ва

диний

экстремизм

ғояларини

ёйишни

ўз

ичига

олган

ахборот

тарқатилишига

қарши

ҳаракатлар

қилиш

давлатнинг

ахборот

борасидаги

хавфсизлиги

йўналишларидан

бири

этиб

белгиланган

[22]

ва

шу

муносабат

билан

веб

-

сайтнинг

ва

(ёки)

веб

-

сайт

саҳифасининг

эгаси,

шу

жумладан,

блогер

ҳамма

эркин

фойдаланиши

мумкин

бўлган

ахборот

жойлаштириладиган

интернет

Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда

ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий

-

ҳуқуқий масалалари

141

жаҳон

ахборот

тармоғидаги

ўз

веб

-

сайтидан

ва

(ёки)

веб

-

сайт

саҳифасидан

диний

экстремизм,

сепаратизм

ва

фундаментализм

ғояларини

тарғиб

қилиш

мақсадларида

фойдаланилишига

йўл

қўймаслиги

шартлиги

Қонун

билан

чегараланиб

қўйилган

[23]. 2004

йилда

эса

диний

экстремизм

ғояларини

тарғиб

этишга

қаратилган

ахборотни

аниқлаш

бўйича

Ўзбекистон

матбуот

ва

ахборот

агентлиги,

ҳозирги

Ўзбекистон

Республикаси

Президенти

ҳузуридаги

Ахборот

ва

оммавий

коммуникациялар

агентлиги

тузилмасида

“Оммавий

коммуникациялар

соҳасида

мониторинг

маркази”

давлат

муассасаси

(кейинги

ўринларда

Марказ

деб

аталади)

ташкил

қилинган

[24].

2006

йилда

Ўзбекистон

терроризм,

сепаратизм

ва

экстремизм

каби

фаолиятга

дахлдор

шахсларнинг

“Шанхай

ҳамкорлик

ташкилотига

аъзо

давлатлар

ҳудудига

суқилиб

кириш

йўлларини

аниқлаш

ва

тўсиш

соҳасида

ҳамкорлик

қилиш

тўғрисида”ги

Битимни

ратификация

қилган

[25]. 2007

йилда

оммавий

ахборот

воситаларида

диний

экстремизм,

сепаратизм

ва

ақидапарастлик

ғояларини

тарғиб

қилиш

тақиқлаб

қўйилди

[26]. 2011

йилда

диний

экстремизм

ғояларини

тарғиб

қилишга

йўналтирилган

ахборотларни

таҳлил

қилиш

ва

улар

бўйича

хулосалар

тайёрлаш

бўйича

Ахборот

ва

оммавий

коммуникациялар

соҳасидаги

эксперт

комиссияси

ташкил

қилинди

[27],

2014

йилда

Ўзбекистон

Республикаси

ҳудудида

диний

экстремизм,

сепаратизм

ва

ақидапарастлик

ғояларини

тарғиб

этиш

белгиларига

эга

материалларни

тайёрлаш,

олиб

кириш

ва

тарқатишга

йўл

қўйилмаслиги

белгилаб

қўйилди

[28]. 2016

йилда

эса

оммавий

ахборот

воситаларидан

ёхуд

телекоммуникация

тармоқларидан,

шунингдек,

интернет

жаҳон

ахборот

тармоғидан

фойдаланиб,

жамоат

хавфсизлиги

ва

жамоат

тартибига

таҳдид

соладиган

материалларни

тайёрлаш,

сақлаш,

тарқатиш

ёки

намойиш

этиш

учун

жавобгарлик

киритилди

[29]. 2018

йилда

“Экстремизмга

қарши

курашиш

тўғрисида”ги

Ўзбекистон

Республикасининг

Қонуни

қабул

қилинди

[30], 2019

йилда

жамиятда

экстремизмнинг

ҳар

қандай

шакл

ва

кўринишига

нисбатан

тоқатсиз

муносабатни

шакллантириш

юзасидан

Миллатлараро

муносабатлар

соҳасида

Ўзбекистон

Республикаси

давлат

сиёсати

концепцияси

тасдиқланди

[31],

ўқувчиларнинг

илмий

ва

бадиий

адабиётларни

ўқишга

бўлган

қизиқишини

ошириш

орқали

уларда

турли

мафкуравий

таҳдидларга,

хусусан,

диний

экстремизм,

терроризм

ва

бошқа

ёт

ғояларга

қарши

мустаҳкам

иммунитет

шакллантирилишини

таъминлаш

Халқ

таълими

вазирлиги

[32],

диний

мутаассиблик

ва

экстремизм

ғояларини

тарқатиш,

турли

конфессиялар

ўртасида

адоватни

юзага

келтиришга

қаратилган

хатти

-

ҳаракатларга

йўл

қўймаслик

чораларини

кўриш

Вазирлар

Маҳкамаси

ҳузуридаги

Дин

ишлари

бўйича

қўмитанинг

асосий

вазифаларидан

бири

этиб

белгиланди

[33].

Киберэкстремизм

жуда

мураккаб

жиноят

ҳисобланади

,

у

бир

қарашда

оғир

ҳолатларга

олиб

келиши

ва

бир

қарашда

унча

оғир

бўлмаган

ҳолатларга

олиб

келиши

билан

ҳам

ўзига

хос

аҳамиятга

эга

жиноятлар

тоифасига

киради.

Мазкур

ҳолатни

янада

соддароқ

тушунтирадиган

Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда

ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий

-

ҳуқуқий масалалари

142

бўлсак,

ахборот

-

коммуникация

технологиялари

ёрдамида

амалга

ошириладиган

диний

экстремистик

фаолият

айтайлик

“Telegram”

ижтимоий

тармоғи

орқали

амалга

оширилганида

битта

жабрланувчига

эга

бўлиши

ҳам

,

бир

неча

минг

жабрланувчиларга

эга

бўлиши

ҳам

мумкин.

Шунга

кўра,

ушбу

тоифадаги

жиноятлар

учун

жазо

тайинлашда,

наздимизча,

одиллик

тамойилига

амал

қилиш

жуда

муҳим

аҳамиятга

эга.

Шунга

кўра,

мазкур

жиноят

оқибатида

келиб

чиқадиган

зарар

жиноятни

квалификация

қилишда

муҳим

аҳамиятга

эга

бўлиши

мумкинлигини

инобатга

олиб,

ушбу

ижтимоий

хавфли

қилмиш

учун

жавобгарлик

диний

экстремистик

фаолиятдан

алоҳида

шаклда,

алоҳида

моддада

кўрсатилиши

мақсадга

мувофиқ.

Бироқ

миллий

қонунчилигимиз

буни

инкор

қилган

ҳолда

интернет

жаҳон

ахборот

тармоғидан

фойдаланиб

,

диний

экстремизм,

сепаратизм

ва

ақидапарастлик

ғоялари

билан

йўғрилган,

қирғин

солишга

ёки

фуқароларни

зўрлик

билан

кўчириб

юборишга

даъват

этадиган

ёхуд

аҳоли

орасида

ваҳима

чиқаришга

қаратилган

материалларни

тайёрлаш

ёки

уларни

тарқатиш

мақсадида

сақлаш,

шунингдек,

диний

-

экстремистик,

террорчилик

ташкилотларининг

атрибутларини

ёки

рамзий

белгиларини

тарқатиш

ёхуд

намойиш

этиш

мақсадида

тайёрлаш,

сақлаш

ва

диний

экстремизм,

сепаратизм

ва

ақидапарастлик

ғоялари

билан

йўғрилган,

қирғин

солишга

ёки

фуқароларни

зўрлик

билан

кўчириб

юборишга

даъват

этадиган

ёхуд

аҳоли

орасида

ваҳима

чиқаришга

қаратилган

маълумотлар

ва

материалларни

ҳар

қандай

шаклда

тарқатиш,

худди

шунингдек,

фуқаролар

тотувлигини

бузиш,

туҳматона,

вазиятни

беқарорлаштирувчи

уйдирмалар

тарқатиш

ҳамда

жамиятда

қарор

топган

хулқ

-

атвор

қоидаларига

ва

жамоат

хавфсизлигига

қарши

қаратилган

бошқа

қилмишларни

содир

этиш

мақсадида

диндан

фойдаланиш,

шунингдек,

диний

-

экстремистик,

террорчилик

ташкилотларининг

атрибутларини

ёки

рамзий

белгиларини

тарқатиш

ёхуд

намойиш

этиш

учун

жиноий

жавобгарлик

Жиноят

кодексининг

244

1

-

моддаси

3-

қисми

“г”

-

бандида

кўрсатиб

ўтилган

бўлиб,

бунинг

учун

беш

йилдан

саккиз

йилгача

озодликдан

маҳрум

қилиш

билан

жазоланиши

белгилаб

қўйилган

.

Зеро,

давлат

ўз

фаолиятини

инсон

ва

жамият

фаровонлигини

кўзлаб,

ижтимоий

адолат

ва

қонунийлик

принциплари

асосида

амалга

ошириши

[34]

учун

ҳам

мазкур

модда

қайта

кўриб

чиқилиши

мақсадга

мувофиқ.

Мазкур

жиноятнинг

субъекти

жиноят

содир

этгунга

қадар

ўн

олти

ёшга

тўлган,

ақли

расо

жисмоний

шахс

ҳисобланади

.

Бироқ

ёш

сензи

масаласида

сўз

юритганимиздек,

ушбу

жиноятларнинг

ахборот

технологиялари

ва

коммуникациялари

воситасидан

фойдаланиб

,

содир

этилгани

ва

булар

орқали

16

ёшдан

қуйи

шахслар

ҳам

ўзларининг

хатти

-

ҳаракатларини

тўғри

англай

олиши

билан

характерлангани,

шунингдек,

вояга

етмаган

шахс

ҳам

ўз

қилмишини

амалда

тўлиқ

бажара

олиш

қобилиятига

эга

бўлиб,

қилмишнинг

салбий

оқибатлари

жуда

катта

бўлишини

инобатга

олиб

,

мазкур

жиноятлар

бўйича

ёш

сензи

жиноят

Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда

ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий

-

ҳуқуқий масалалари

143

қонунчилигимиздаги

энг

қуйи

ёш

14

ёки

13

ёш

этиб

белгилаш

таклиф

этилади.

Хусусан,

Грузия

[35],

Қозоғистон

[36]

Жиноят

кодексларида

жиноят

ёши

14

ёш

этиб

белгиланган.

Шундан

келиб

чиққан

ҳолда

,

хорижий

тажрибадан

унумли

фойдаланиб,

жиноят

қонунчилигимизни

қайта

кўриб

чиқиш

мақсадга

мувофиқдир.

Ушбу

жиноятнинг

объекти

бошқа

экстремизмга

оид

жиноятлар

каби

жамоат

тартибини

ва

жамоат

хавфсизлигини

муҳофаза

қилувчи

ижтимоий

муносабатлар

ҳисобланади

.

Объектив

томондан

мазкур

жиноят

одиллик

принципи

нуқтаи

назаридан

қайта

кўриб

чиқилиб,

Жиноят

кодексининг

244

1

-

моддасидан

алоҳида

моддага

ёки

қўшимча

моддага

олган

ҳолда

,

таснифланиши

мақсадга

мувофиқ.

Хусусан,

Арманистон

Республикаси

Жиноят

кодексида

ушбу

жиноят

учун

жавобгарлик

бизнинг

фикрларимизга

монанд

шаклда

жойлаштирилган

[37].

Ҳозирги

ҳолатига

кўра,

жиноят

телекоммуникация

тармоқларидан,

шунингдек,

интернет

жаҳон

ахборот

тармоғидан

фойдаланиб,

диний

экстремизм,

сепаратизм

ва

ақидапарастлик

ғоялари

билан

йўғрилган,

қирғин

солишга

ёки

фуқароларни

зўрлик

билан

кўчириб

юборишга

даъват

этадиган

ёхуд

аҳоли

орасида

ваҳима

чиқаришга

қаратилган

материалларни

тайёрлаш

ёки

уларни

тарқатиш

мақсадида

сақлаш,

шунингдек,

диний

-

экстремистик,

террорчилик

ташкилотларининг

атрибутларини

ёки

рамзий

белгиларини

тарқатиш

ёхуд

намойиш

этиш

мақсадида

тайёрлаш,

сақлаш

ва

диний

экстремизм,

сепаратизм

ва

ақидапарастлик

ғоялари

билан

йўғрилган,

қирғин

солишга

ёки

фуқароларни

зўрлик

билан

кўчириб

юборишга

даъват

этадиган

ёхуд

аҳоли

орасида

ваҳима

чиқаришга

қаратилган

маълумотлар

ва

материалларни

ҳар

қандай

шаклда

тарқатиш,

худди

шунингдек

,

фуқаролар

тотувлигини

бузиш,

туҳматона,

вазиятни

беқарорлаштирувчи

уйдирмалар

тарқатиш

ҳамда

жамиятда

қарор

топган

хулқ

-

атвор

қоидаларига

ва

жамоат

хавфсизлигига

қарши

қаратилган

бошқа

қилмишларни

содир

этиш

мақсадида

диндан

фойдаланиш,

шунингдек,

диний

-

экстремистик,

террорчилик

ташкилотларининг

атрибутларини

ёки

рамзий

белгиларини

тарқатиш

ёхуд

намойиш

этиш

орқали

амалга

оширилади.

Шу

ўринда

таъкидлаб

ўтишимиз

жоизки,

қонун

лойиҳаси

лўнда,

аниқ,

оддий

ва

равон

тилда,

нормаларни

турлича

изоҳлашни

истисно

этадиган

тарзда

юридик

атамашуносликка

риоя

қилинган

ҳолда

баён

қилинади

[38].

Шунга

кўра,

Ўзбекистон Республикасининг “Экстремизмга

қарши

курашиш

тўғрисида”ги

Қонунининг

3-

моддасига

киберэкстремизм

тушунчасини

киритиш

ва

уни

қуйидагича

баён

қилиш

таклиф

этилади:

“Киберэкстремизм

–

ахборот

-

коммуникация

технологияларидан

фойдаланиб,

ижтимоий

-

сиёсий

вазиятни

беқарорлаштириш,

Ўзбекистон

Республикасининг

конституциявий

тузумини

зўрлик

билан

ўзгартириш,

ҳокимиятни

зўрлик

ишлатиб

эгаллашга

ва

унинг

ваколатларини

Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда

ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий

-

ҳуқуқий масалалари

144

ўзлаштириб

олиш,

миллий,

ирқий,

этник

ёки

диний

адоват

қўзғатишга

қаратилган

ҳаракатлардир”.

Мазкур

тушунчанинг

юқорида

таъкидланган

Қонунга

киритилиши

муносабати

билан

Ўзбекистон

Республикаси

Жиноят

кодексининг

244

1

-

моддаси

3-

қисми

“г”

-

банди

қайта

кўриб

чиқилиши

ва

ушбу

банддан

“ёхуд

телекоммуникация

тармоқларидан,

шунингдек,

интернет

жаҳон

ахборот

тармоғидан”

деган

сўзларни

чиқариб

ташлаб,

мазкур

моддага

алоҳида

қўшимча

прим

модда

–

киберэкстремизм,

яъни

ахборот

-

коммуникация

технологияларидан

фойдаланиб,

ижтимоий

-

сиёсий

вазиятни

беқарорлаштириш,

Ўзбекистон

Республикасининг

конституциявий

тузумини

зўрлик

билан

ўзгартириш,

ҳокимиятни

зўрлик

ишлатиб

эгаллашга

ва

унинг

ваколатларини

ўзлаштириб

олиш,

миллий,

ирқий,

этник

ёки

диний

адоват

қўзғатишга

қаратилган

,

диний

экстремизм,

сепаратизм

ва

ақидапарастлик

ғоялари

билан

йўғрилган,

қирғин

солишга

ёки

фуқароларни

зўрлик

билан

кўчириб

юборишга

даъват

этадиган

ёхуд

аҳоли

орасида

ваҳима

чиқаришга

қаратилган

материалларни,

фуқаролар

тотувлигини

бузиш,

туҳматона,

вазиятни

беқарорлаштирувчи

уйдирмаларни,

диний

-

экстремистик,

террорчилик

ташкилотларининг

атрибутларини

ёки

рамзий

белгиларини

ҳар

қандай

шаклда

тайёрлаш,

уларни

сақлаш,

тарқатиш,

намойиш

қилиш

,

интернет

ва

телекоммуникация

тармоғига

жойлаштириш

учун

жиноий

жавобгарлик

белгилаш

мақсадга

мувофиқ.

Мазкур

жиноятлар

қачонки

тўғри

қасддан

содир

этилсагина,

яъни

кибержиноятчи

ўз

қилмишининг

ижтимоий

хавфли

хусусиятини

англаган,

унинг

ижтимоий

хавфли

оқибатларига

кўзи

етган

ва

уларнинг

юз

беришини

истаган

бўлса,

бундай

жиноятни

жиноят

қонунчилиги

билан

жавобгарликка

тортиш

мақсадга

мувофиқ.

Амалиётда

баъзи

ҳолатларда

инсонлар

билиб

-

билмай

турли

хил

интернет

тармоғидаги

материалларга

ўз

муносабатини

билдириш

учун

“лайк”

босишади,

аммо

мазкур

ҳолатда

ушбу

шахслар

ўзининг

қилмиши

оқибатларини,

яъни

“лайк”

босиш

орқали

Интернет

тармоғидаги

мазкур

материалга

муносабат

билдираётганлигини

англашмайди,

бунда

ушбу

материалнинг

қандай

экстремистик

оқибатларга

олиб

келиши

мумкинлиги

аҳамиятга

эга

эмас,

энг

муҳими,

шахснинг

ушбу

маълумотга

ўз

хоҳишига

асосан,

хоҳлаб

ва

унинг

оқибатини

англаган

ҳолда

“лайк”

босишидадир.

Мазкур

жиноятлар

ахборот

-

коммуникация

технологияси

ёрдамида

яратилганидан

бошлаб

,

у

сақланган

ёки

сақланмаганидан

қатъи

назар,

тугалланган

ҳисобланади

.

Шу

сабабдан

ҳам

бу

борадаги

ишларда

экспертиза

ўтказилмоғи

ва

мутахассис

хулосаси

олинмоғи

лозим

бўлади.

Олим

М.

Рустамбоевнинг

фикрича,

материалларни

тарқатиш

деганда,

шу

материалларнинг

оғзаки

ёки

ёзма

шаклда

ҳеч

бўлмаганда

бир

шахсга

ошкор

этилишини

тушуниш

зарур

[39].

Ҳақиқатан

ҳам

,

ушбу

фикрларга

қўшилиш

мақсадга

мувофиқ,

сабаби,

телекоммуникация

тармоғи,

мисол

учун,

“Instagram”

ижтимоий

тармоғига

диний

-

экстремистик

мазмундаги

Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда

ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий

-

ҳуқуқий масалалари

145

материалнинг

жойлаштирилиши

орқали

ушбу

маълумот

ўзга

шахсга

етказилиш

мумкин.

Таъкидлаб

ўтиш

жоизки,

ахборот

технологиялари

ривож

топган

сари

унинг

инсониятга

фойдаси

билан

бир

қаторда

зарари

ҳам

шунчалик

кўпаяверади.

Ҳозирги

кунда

қонунчилигимизда

киберэкстремизм

ва

унга

оид

тушунчаларнинг

етарлича

тартибга

солиб

қўйилмаганлиги

бу

борадаги

ижтимоий

муносабатларда

Ўзбекистон

ўз

миллий

қонунчилигини

зудлик

билан

қайта

кўриб

чиқишни

тақозо

этади.

Зеро,

халқ

манфаатини

таъминлаш

олий

бурчдир.

Халқ

манфаати

эса,

аввало,

унинг

дахлсизлигини

таъминлашдан

бошланади.

Киберэкстремизм

энг

сўнгги

ахборот

-

коммуникация

технологиялари

ёрдамида

амалга

оширилиши

мумкинлиги

давлатга

ортиқча

молиявий

харажатлар

келтириб

чиқаради.

Давлатнинг

эса

ушбу

харажатларни

нисбатан камайтириш

мақсадида

ҳеч

бўлмаганда

ўз

қонунчилигини

тўғрилаб

қўйиши

бу

борада

бўлиши

мумкин

бўлган

зарарларнинг

қисман

бартараф

этиш

механизми

яратилишига

олиб

келади.

Тўғри,

ҳозирги

кунда

Республикамизда

бу

турдаги

жиноятларнинг

олдини

олиш

бўйича

бир

қатор

ишлар

амалга

оширилмоқда,

аммо

ушбу

ишларни

тизимли

равишда

амалга

ошириш

учун

ўрта

муддатга

мўлжалланган

Киберэкстремизмга

қарши

курашиш

миллий

стратегиясини

ишлаб

чиқиш

ва

у

асосида

“Экстремизмга

қарши

курашиш

тўғрисида”ги

Қонун

ва

Жиноят

кодексини

қайта

кўриб

чиқиш

орқали

қонунчилигимизда

киберэкстремизм,

киберэкстремистик

фаолият

каби

тушунчаларнинг

мазмун

-

моҳиятини

ушбу

қонун

ҳужжатларига

татбиқ

қилиш

,

бу

борада

олиб

борилаётган

ишларни

босқичма

-

босқич

тизимлаштириш

орқали

мазкур

жиноятлар

билан

ялпи

курашиш

механизми

–

Киберэкстремизмга

қарши

курашиш

Доктринаси

ишлаб

чиқилмоғи

бугунги

кунда

олдимизда

турган

энг

муҳим

вазифалардан

бири

бўлмоғи

жуда

муҳимдир.

Тан

олишимиз

керак,

ҳозирги

кунга

қадар

бу

борадаги

ислоҳотларимиз

ўзаро

тизимлашмаган,

техник

кўрсаткичларимиз

ҳуқуқий

кўрсаткичларга

мутаносиб

эмас.

Маълумки,

танқид

бор

жойда

ўсиш

бўлади,

шу

маънода

ҳам

,

ушбу

соҳа

тўлиқ

танқидий

кўз

билан

қайта

кўриб

чиқилиши

ва

мамлакатимизда

хавфсиз

кибермаконнинг

яратилиши

жуда

муҳим

аҳамиятга

эга.

ФОЙДАЛАНИЛАНГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ:

1.

Н.С.

Панталева,

Н.П.

Пархитько.

Кибертерроризм

и

киберэкстремизм

как

современные

угрозы

национальной

и

международной

безопасности

//

Юридическая

наука.

2019.

–

№3.

–

С

. 47.

2.

В.Н.

Макашова,

Е.В.

Чернова.

Информационные

технологии

как

фактор

распространения

идей

киберэкстремизма

в

молодежной

среде

//

Современные

информационные

технологии

и

ИТ

-

образование.

2013.

–

№9.

–

С

. 331.

3.

Б.

Грызлов.

Экстремизм

как

угроза

суверенной

демократии

/

Б.

Грызлов

// Pro

суверенную

демократию.

–

М.:

Европа,

2007.

–

С

. 445

–

451.

Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда

ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий

-

ҳуқуқий масалалари

146

4.

О.С.

Могилевцева,

Д.А.

Селеня.

Особенности

профилактики

киберэкстремизма

в

молодежной

среде

//

Современные

научные

исследования

и

инновации.

2016.

№

12

[Электронный

ресурс].

URL:

http://web.snauka.ru/issues/2016/12/76097

(дата

обращения:

02.02.2020).

5.

Интернет

сайтидан:

https://chto-eto-takoe.ru/cyber.

6.

Ўзбекистон

Республикасининг

“Оммавий

ахборот

воситалари

тўғрисида”ги

Қонунига

ўзгартиш

ва

қўшимчалар

киритиш

ҳақида”

2007

йил

15

январдаги

ЎРҚ–

78-

сонли

Қонуни

//

“Халқ

сўзи”,

2007

й.,

11-12 (4164

–

4165)-

сон;

ЎР

ҚҲТ

, 2007

й.,

3-

сон,

20-

модда.

7.

Вазирлар

Маҳкамасининг

“Бутунжаҳон

Интернет

тармоғида

ахборот

хавфсизлигини

янада

такомиллаштириш

чора

-

тадбирлари

тўғрисида”

2018

йил

5

сентябрдаги

707-

сонли

қарори

//

Ўзбекистон

Республикаси

ҚТ

, 2018

йил,

9-

сон,

223-

модда.

8.

А.С.

Доколин,

Е.В.

Чернова,

Л.Ф.

Ганиева,

О.Л.

Колобова

.

Формирование

компетенций

по

противодействию

киберэкстремистской

деятельности

у

студентов

вуза

//

Фундаментальные

исследования.

–

2015.

–

№

9-3.

–

С

. 434

–

439.

9.

Л.И.

Савва,

А.С.

Доколин.

Историография

проблемы

подготовки

студентов

к

противодействию

киберэкстремистской

деятельности

//

Современные

проблемы

науки

и

образования.

–

2015.

–

№

6.

10.

Федеральный

закон

от

25

июля

2002

г.

№

114-

ФЗ

«О

противодействии

экстремистской

деятельности»

//

http://base.garant.ru/ 12127578/#ixzz6GAUHvsAB.

11.

Федеральный

закон

от

27

июля

2006

года

№

149

–ФЗ

«Об

информации,

информационных

технологиях

и

о

защите

информации»

//

Собрание

законодательства

Российской

Федерации,

2006,

№

31,

ст.

3448;

2010,

№31

.

–

С

. 4196.

12.

Федеральный

закон

от

29

декабря

2010

года

№

436-

ФЗ

«О

защите

детей

от

информации,

причиняющей

вред

их

здоровью

и

развитию»

//

Собрание

законодательства

Российской

Федерации,

2011,

№

1,

ст.

48; 2012,

№

31,

ст.

4328; 2013,

№

14,

ст.

1658;

№

26,

ст.

3208;

№

27,

ст.

3477; 2014,

№

42,

ст.

5615; 2015,

№

27,

ст.

3970; 2017,

№

18,

ст.

2664; 2018,

№

52,

ст.

8101.

13.

Ю.Н.Троегубов.

Проблемы

противодействия

экстремизму

в

сети

Интернет

//

Гуманитарный

вектор.

Серия:

История,

политология.

2014.

№3

(39).

–

С

. 144. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/problemy-

protivodeystviya-ekstremizmu-v-seti-internet.

14.

Стратегию

противодействия

экстремизму

в

Российской

Федерации

до

2025

года,

утверждением

Президентом

России

28

ноября

2014

г.

№

Пр

-2753 // http://base.garant.ru/12127578/#ixzz6GAUwxl3A.

15.

Указ

Президента

Российской

Федерации

от

05.12.2016

г.

№

646

«Об

утверждении

Доктрины

информационной

безопасности

Российской

Федерации».

http://static.kremlin.ru/media/acts/files/0001201612060002.pdf.

Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда

ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий

-

ҳуқуқий масалалари

147

16.

Ўзбекистон

Республикаси

Олий

Советининг

“Республикада

ижтимоий

-

сиёсий

вазиятни

барқарорлаштиришга

доир

чоралар

тўғрисида”

1989

йил

21

октябрдаги

3578

–

XI-

сонли

қарори

//

Ўзбекистон

Республикаси

Олий

Кенгашининг

Ахборотномаси,

1989

й.,

26-28-

сон,

470-

модда;

1991

й.,

11-

сон,

273-

модда.

17.

Ўзбекистон

Республикаси

Вазирлар

Маҳкамасининг

1994

йил

11

майдаги

“Хусусий

мулк

ва

тадбиркорликни

коррупция,

рэкет

ва

уюшган

жиноятчиликнинг

бошқа

турларидан

ҳимоя

қилишнинг

ташкилий

чора

-

тадбирлари

тўғрисида”ги

247-

сон

қарори

// https://lex.uz/search/

nat?query=%D1%8D%D0%BA%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D0%BC
%D0%B8%D0%B7%D0%BC&exact=1&lang=3&status=Y.

18.

Ўзбекистон

Республикаси

1

Президентининг

“Диний

жамоалар,

оқимлар

ва

гуруҳлар

фаолиятининг

қонунийлигини

ўрганиш

бўйича

идоралараро

мувофиқлаштирувчи

комиссияни

ташкил

этиш

тўғрисида”

1998

йил

21

апрелдаги

ПФ–

1989-

сонли

Фармони

// https://lex.uz/docs/

845104?query=%D1%8D%D0%BA%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D0
%BC%D0%B8%D0%B7%D0%BC&exact=1.

19.

Ўзбекистон

Республикасининг

1998

йил

1

майда

қабул

қилинган

“Виждон

эркинлиги

ва

диний

ташкилотлар

тўғрисида”ги

618

–

I-

сонли

Қонуни

//

Ўзбекистон

Республикаси

Олий

Мажлисининг

Ахборотномаси,

1998

й.,

5-6-

сон,

99-

модда;

Ўзбекистон

Республикаси

қонун

ҳужжатлари

тўплами,

2008

й.,

52-

сон,

513-

модда;

Қонун

ҳужжатлари

маълумотлари

миллий

базаси,

19.04.2018

й.,

03/18/476/1087-

сон

20.

Ўзбекистон

Республикасининг

“Ўзбекистон

Республикасининг

айрим

қонун

ҳужжатларига

ўзгартишлар

ва

қўшимчалар

киритиш

тўғрисида”

1998

йил

1

майдаги

621-I-

сонли

Қонуни

//

Олий

Мажлис

Ахборотномаси,

1998

й.,

5

–

6-

сон,

102-

модда.

21.

Ўзбекистон

Республикаси

Олий

Мажлисининг

“Терроризм,

сепаратизм

ва

экстремизмга

қарши

кураш

тўғрисидаги

шанхай

конвенциясини

ратификация

қилиш

ҳақида”

2001

йил

30

агустдаги

№

274-II-

сонли

қарори

.

22.

Ўзбекистон

Республикасининг

2002

йил

12

декабрда

қабул

қилинган

“Ахборот

эркинлиги

принциплари

ва

кафолатлари

тўғрисида”ги

439-II-

сонли

Қонуни

//

Ўзбекистон

Республикаси

Олий

Мажлисининг

Ахборотномаси,

2003

йил,

№

1, 2-

модда.

23.

Ўзбекистон

Республикасининг

2003

йил

11

декабрда

қабул

қилинган

“Ахборотлаштириш

тўғрисида”ги

560

–

II-

сонли

Қонуни

//

Ўзбекистон

Республикаси

Олий

Мажлисининг

Ахборотномаси,

2004

йил,

N 1-2, 10-

модда.

24.

Вазирлар

Маҳкамасининг

“Оммавий

коммуникациялар

соҳасида

бошқарув

тузилмасини

такомиллаштириш

чора

-

тадбирлари

тўғрисида”

Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда

ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий

-

ҳуқуқий масалалари

148

2004

йил

24

ноябрдаги

555-

сонли

қарори

//

Ўзбекистон

Республикаси

ҚТ

,

2004

й.,

11-

сон,

108-

модда.

25.

Ўзбекистон

Республикаси

Президентининг

“Халқаро

шартномаларни

тасдиқлаш

тўғрисида”

2006

йил

8

августдаги

ПҚ–

439-

сон

лиқарори

//

Ўзбекистон

Республикаси

қонун

ҳужжатлари

тўплами,

2006

йил,

31

–

32-

сон,

313-

модда.

26.

Ўзбекистон

Республикасининг

1997

йил

26

декабрда

қабул

қилинган

“Оммавий

ахборот

воситалари

тўғрисида”ги

541-I-

сонли

Қонуни

//

Ўзбекистон

Республикасининг

2007

йил

15

январда

қабул

қилинган

ЎРҚ–

78-

сонли

Қонуни

таҳририда

//

Ўзбекистон

Республикаси

Олий

Мажлиси

палаталарининг

Ахборотномаси,

2007

йил,

№

1, 4-

модда.

27.

Вазирлар

Маҳкамасининг

“Оммавий

коммуникациялар

соҳасида

мониторинг

тизимини

такомиллаштиришга

доир

қўшимча

чора

-

тадбирлар

тўғрисида”

2011

йил

5

августдаги

228-

сонли

қарори

//

Ўзбекистон

Республикаси

ҚТ

, 2011

й.,

8-

сон,

70-

модда.

28.

Вазирлар

Маҳкамасининг

“Диний

мазмундаги

материалларни

тайёрлаш,

олиб

кириш

ва

тарқатиш

соҳасидаги

фаолиятни

амалга

ошириш

тартибини

такомиллаштириш

чора

-

тадбирлари

тўғрисида”

2014

йил

20

январдаги

10-

сонли

қарори

//

Ўзбекистон

Республикаси

ҚТ

, 2014

й.,

1-

сон,

5-

модда.

29.

Ўзбекистон

Республикасининг

“Ўзбекистон

Республикасининг

айрим

қонун

ҳужжатларига

ўзгартиш

ва

қўшимчалар

киритиш

тўғрисида”

2016

йил

25

апрелдаги

ЎРҚ–

405-

сонли

Қонуни

//

Ўзбекистон

Республикаси

қонун

ҳужжатлари

тўплами,

2016

й.,

17-

сон,

173-

модда.

30.

Ўзбекистон

Республикасининг

“Экстремизмга

қарши

курашиш

тўғрисида”

2018

йил

30

июлдаги

ЎРҚ–

489-

сонли

Қонуни

//

Қонун

ҳужжатлари

миллий

базаси,

31.07.2018

й.,

03/18/489/1593-

сон.

31.

Ўзбекистон

Республикаси

Президентининг

2019

йил

15

ноябрдаги

ПФ–

5876-

сонли

Фармони

билан

тасдиқланган

Миллатлараро

муносабатлар

соҳасида

Ўзбекистон

Республикаси

давлат

сиёсати

концепцияси

//

Қонун

ҳужжатлари

маълумотлари

миллий

базаси

(www.lex.uz), 2019

йил

16

ноябрь.

32.

Вазирлар

Маҳкамасининг

2019

йил

19

февралдаги

146-

сонли

қарори

билан

тасдиқланган

Ўзбекистон

Республикаси

Халқ

таълими

вазирлиги

тўғрисида

низом

//

Қонун

ҳужжатлари

маълумотлари

миллий

базаси

(www.lex.uz), 2019

йил

20

февраль.

33.

Вазирлар

Маҳкамасининг

2019

йил

23

ноябрдаги

946-

сонли

қарори

билан

тасдиқланган

“Ўзбекистон

Республикаси

Вазирлар

Маҳкамаси

ҳузуридаги

Дин

ишлари

бўйича

қўмита

тўғрисида”ги

Низом

//

Қонун

ҳужжатлари

маълумотлари

миллий

базаси

(www.lex.uz), 2019

йил

23

ноябрь.

34.

1992

йил

8

декабрда

ўн

иккинчи

чақириқ

Ўзбекистон

Республикаси

Олий

Кенгашининг

ўн

биринчи

сессиясида

қабул

қилинган

Ўзбекистон

Республикасининг

Конституцияси

//

Ўзбекистон

Республикаси

Олий

Кенгашининг

Ахборотномаси,

1993

йил,

№

1, 4-

модда;

1994

йил,

№

1,