“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 3, may-iyun, 2021 yil
348
3/2021
(№
00053)
SOLIQ QARZINI UNDIRISH MEXANIZMINI TAKOMILLASHTIRISH
YO‘LLARI
Hakimov Ulug‘bek Furqat o‘g‘li
TDIU mustaqil izlanuvchisi
Annotatsiya:
Mazkur maqolada yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlarning,
shu jumladan jismoniy shaxslarning soliq qarzlari tahlil qilingan. Soliq qarzi
bo‘yicha
xorijiy
va mahalliy olimlarning fikr va mulohazalari
o‘rganilgan
. Shuningdek, davlatimizda soliq
qarzlarini kamaytirish va samarali undirish mexanizmini takomillashtirish borasida taklif va
tavsiyalar shakllantirilgan.
Kalit
so‘zlar
:
Soliq
to‘lovchilar
, soliqlar va
yig‘imlar
, soliq qarzi, soliq qarzi mavjud
bo‘lgan tadbirkorlik subyektlari
.
Abstract:
In this article tax debts of legal entities and individual entrepreneurs,
including individuals where analyzed. Opinions of foreign and domestic scholars about tax
debts were studied. In addition, suggestions and recommendations are given about reducing
tax arrears and improving the mechanism of effective collection in our country.
Key words:
Tax payers, taxes and fees, tax debt, a business entity with a tax debt.
Kirish
Bugungi kunda mamlakatda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar tadbirkorlikni
jadal
qo‘llab
-quvvatlash bilan birgalikda soliq tizimini ham keng rivojlantirishga qaratilgan.
Soliq tizimi, soliqlar - davlat tomonidan iqtisodiyotni tartibga solishda eng samarali
vositalaridan biri hisoblanadi. Shunga
ko‘ra
, mamlakatimizda mustaqillikning dastlabki
yillaridanoq barcha sohalar singari soliq sohasida ham
ko‘plab
islohotlar amalga oshirildi.
Ushbu masala yuzasidan olib borilgan ishlar nafaqat soliqlar va
yig‘imlarni
undirish orqali,
balki soliq qarzdorligini kamaytirgan holda davlat budjetini
to‘ldirishga
qaratilgan.
O‘zbekiston Respublikasi
davlat budjeti daromadlarining asosiy qismi aynan soliqlar
hisobidan shakllanishi bizga
ma’lum. Soliqlar belgilangan muddatda va to‘liq hajmda tushishi
davlat miqyosida amalga oshirilayotgan barcha chora-tadbirlarning
ya’ni budjet va maqsadli
jamg‘armalarning xarajat qismini o‘z vaqtida moliyalashtirishga xizmat qiladi.
Shunday bo
‘
lsada, hukumat tomonidan pandemiya davri inobatga olinib soliqlardan
tadbirkorlik subyektlariga bir qator imtiyoz va yengilliklar berildi. Xususan,
O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining 2020-yil 18-mayda
“Koronavirus pandemiyasi davrida aholi va
tadbirkorlik su
byektlarini qo‘llab
-
quvvatlash bo‘yicha navbatdagi chora
-tadbirlar
to‘g‘risida”gi PF
-5996-sonli farmonlariga asosan kichik tadbirkorlik subyektlari yer va mol-
mulk soliqlaridan, shu jumladan mazkur soliq turlari bo
‘
yicha penya va jarimalardan ozod
qilindi [1].
Bu borada davlatimiz rahbari Sh.M. Mirziyoyev
“Davlat korxonalariga va 500
mingdan
ziyod tadbirkorlik subyekti hamda qariyb 8 million fuqaroga jami 66
trillion so‘mlik soliq
imtiyozlari, kredit muddatlarini uzaytirish va moliyaviy
qo‘llab
-
quvvatlash bo‘yicha amaliy
yordamlar berildi.
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 3, may-iyun, 2021 yil
349
3/2021
(№
00053)
Bundan tashqari, o‘zini o‘zi band qilgan aholi uchun soliq imtiyozlari berilishi hamda
ko‘pgina cheklovlarning bekor qilinishi tufayli 500
ming nafar fuqaro mehnat faoliyatini
qonuniy tarzda yo‘lga qo‘ydi. Shuningdek, kelgusi yilda “Soliqchi
–
ko‘makchi” tamoyili
asosida tadbirkorlar uchun ularning biznes hamkorining soliq qarzdorligi haqidagi
ma’lumotlarni olish imkoniyati yaratiladi”
–
deya ta’kidladi
[2].
Shuningdek,
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasini
yanada
rivojlantirish
bo‘yicha
harakatlar
strategiyasi
to‘g‘risida”gi
PF-4947-sonli farmonining III
yo‘nalishi “Iqtisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirishning
ustuvor yo‘nalishlari”da soliq yukini kamaytirish va soliqqa tortish tizimini soddalashtirish
yo‘lini davom ettirish, soliq ma’muriyatchiligini takomillashtirish va rag‘batlantirishning
tegishli choralarini kengaytirish keltirib o‘tilgan
[3].
Binobarin, soliq to‘lovchilarga ni
sbatan soliq yukining pasaytirilishi, orqada
qolayotgan sohalarga soliq imtiyozlari berilishi o‘z
-
o‘zidan ularning soliq qarzlarini
kamayishiga ham olib keladi.
Shu munosabat bilan soliqlar va
yig‘imlarni
belgilangan muddatda hamda
to‘liq
kelib
tushishini
ta’minlash
vazifasi muhim ahamiyatga egadir. Soliqlarni muddatida
to‘lanishini
ta’minlash
esa soliq qarzini imkon qadar paydo
bo‘lishini
oldini olish va paydo
bo‘lgandan
so‘ng
uni samarali undirish bilan amalga oshiriladi.
Demak, soliq
to‘lovchilarning
soliq qarzlarini qisqartirish va yangi qarzlarni paydo
bo‘lishini
oldini olish hamda soliqlar va
yig‘imlarni
belgilangan muddatda budjetga kelib
tushishini nazorat qilish soliq organlarining
e’tibor
beriladigan eng muhim masalalardan biri
hisoblanadi hamda bu borasida alohida ilmiy ish olib borilishini taqazo etadi.
Mavzuga oid adabiyotlarning tahlili
Mamlakatda moliya va soliq tizimini takomillashtirishning ustuvor
yo‘nalishlari
, shu
jumladan, soliqlar va
yig‘imlarni
undirishning ayrim masalalari qator xorijiy va mahalliy
olimlar tomonidan
o‘rganilgan
.
Mazkur masala
bo‘yicha
ilmiy tadqiqot olib borgan xorijlik olim Margherita Ebraico
(2015) mamlakatda soliqlar va
yig‘imlarni
undirilishini rivojlantirish va
rag‘batlantirish
bilan
bir qatorda soliq qarzi mavjud
bo‘lgan
soliq
to‘lovchilarga
qat’iy
choralar
qo‘llanilishini
,
soliqlar va
yig‘imlar
undirilishi
bo‘yicha
soliq qarzlarining kamayishi va kelgusida ularning
vujudga kelishini oldini olishda ijobiy samara berishini
ta’kidlab
o‘tadi
[4].
Xorijlik olim Michael Brostek (2009) esa
o‘z
tadqiqotida soliq qarzini undirilishining
samaradorligini oshirish
bo‘yicha
quyidagi omillarini
ko‘rsatib
o‘tadi
, xususan:
- mamlakatda soliq qarzi summalarining paydo
bo‘lishiga
yo‘l
qo‘yishni
oldini olishda
soliq yukini pasaytirish kelajakda soliq qarzdorliklari kamayishiga olib keladi;
- muddatida
to‘lanmagan
soliqlar va
yig‘imlarni
undirish strategiyasi faqat belgilangan
davr mobaynida
o‘z
ijobiy natijasini beradi [5].
Bu borada rus tadqiqotchilari, S.N. Alixin va D.A. Levachevalar (2018)
o‘zlarining
ilmiy
tadqiqotlarida soliq qarzini undirish mexanizmining nazariy asoslarini keltirib
o‘tishgan
. Unga
ko‘ra
, ular soliq qarzini undirish soliq bazasini kengaytirish bilan birgalikda uni soliq
to‘lovchidan
undirish murakkabligini
ta’kidlab
, bu jarayonga alohida yondashuvni inobatga
olgan holda soliq qarzi mavjud
bo‘lgan
tadbirkorlik subyektlarining moliyaviy holatidan kelib
chiqib undirish mexanizmni ishlab chiqish kerakligini
ta’kidlashgan
[6].
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 3, may-iyun, 2021 yil
350
3/2021
(№
00053)
Bundan tashqari, I.G. Vinoxodova ham
o‘zining
ilmiy ishida soliq qarzlarini undirishda
soliq qarzi mavjud
xo‘jalik
yurituvchi subyektlardan mol-mulklarini xatlash jarayonini
ko‘paytirish
samarali natija berishini aytib
o‘tadi
[7].
Mahalliy olimlarimizdan Sh. Toshmatov (2008) soliq qarzini yuzaga kelish sabablari va
uni bartaraf etish yuzasidan
, “
Soliq yukini yuqoriligi korxonalar uchun qator salbiy
oqibatlarni keltirib chiqaradi. Bunday oqibatlarga soliq qarzlarining oshishi, xufyona
iqtisodiyot qamrovlarining kengayishi, kreditorlik qarzdorliklarining oshishi kabilarni keltirish
mumkin. Soliqqa tortish tizimi soliq
to‘lashdan
qonuniy va noqonuniy qochish
imkoniyatlarini minimallashtirishi lozim
”
- deb
ta’kidlagan
[8].
Shuningdek, I. Niyazmetovning (2008)
ta’kidlashicha
soliq qarzi yuzaga kelishini
“
QQS
va mulkiy soliqlar yukining asosan sanoat korxonalari zimmasiga yuklatilganligi soliq yukining
notekis joylashuviga, sanoat korxonalari soliq yukining nisbatan
og‘ir
bo‘lishiga
sabab
bo‘lmoqda
. Bu esa korxonalarda soliq qarzi muammosini tugatishga
yo‘l
bermaydi. Soliq
qarzlarining katta qismi umumbelgilangan soliqlar kesimiga
to‘g‘ri
keladi. Bu esa, soliq
yukining umumbelgilangan tartibda soliq
to‘lovchi
korxonalar moliyaviy faoliyatiga salbiy
ta’sir
ko‘rsatadigan
darajada
og‘irligidan
dalolat beradi [9].
A.
Jo‘rayevning
(2006)
“Davlat budjeti daromadlarini shakllantirishning dolzarb
muammolari” mavzusidagi doktorlik tadqiqot ishi davlat budjeti daromadlarini shakllantirish
borasidagi muammolarni tahlil qilishga bag‘ishlagan. Aynan ushbu tadqiqotda
mamlakatimizda ilk bor davlat
budjeti soliqli daromadlari ijrosida to‘lov intizomi, soliqlarni
undirishda budjetga qarz (boqimanda) vujudga kelish holatlari tadqiq qilingan [10].
Tadqiqot metodologiyasi
Tadqiqotni amalga oshirishda ilmiy mushohada, statistik kuzatish, statistik
grafiklardan, qiyosiy tahlil,
ma’lumotlarni
guruhlash, abstrakt - mantiqiy fikrlash, induksiya
va deduksiya usullaridan foydalanildi. Ushbu tadqiqot usullari davlat budjeti daromadlarini
oshirishda soliq qarzlarini undirish mexanizmini ijobiy yanada rivojlantirish
bo‘yicha
xulosa
va takliflarni shakllantirishga xizmat qiladi.
Tahlil va natijalar
Davlatimiz tomonidan mustaqillik yillaridan boshlab tadbirkorlik sohasini rivojlantirish
maqsadida soliqlardan imtiyoz va preferensiyalar berib kelinmoqda. Buning natijasida,
bugungi kunga kelib tadbirkorlik sohasi jadal rivojlandi.
Shu bilan birgalikda amaliyotda shunday holatlar ham mavjudki
, soliq to‘lovchilar
obyektiv yoki subyektiv sabablarga ko‘ra, belgilangan muddatlarda to‘lanishi lozim bo‘lgan
soliqlar va yig‘imlar summasini to‘lab bera olmaydi. Ushbu to‘lanmagan summa soliq
qonunchiligiga binoan, soliq qarzi hisoblanib, soliq organlari tomonidan majburiy undirishga
qaratiladi. 2015-2019-yillar mobaynida respublikada faoliyat yuritayotgan yuridik shaxslar va
yakka tartibdagi tadbirkorlar soni hamda ular ichida soliq qarziga ega bo‘lgan soliq
to‘lovchilarning ulushini quyidagi 1
-
rasm orqali ko‘rishimiz mumkin.
1-
rasmdan ko‘rinib turibdiki, yurdik shaxslar hamda yakka tartibdagi tadbirkorlar soni
yil sayin o‘sish tendensiyasiga ega bo‘lib turibdi. Respublika bo‘yicha 2015
-yilda subyektlar
soni 838,5 mingtani, 2016-yilda 892 mingtani, 2017-yilda 901 mingtani, 2018-yilda
1 007 mingtani va 2019-yilda 1 056 mingtani tashkil etgan. Bu 2019-yilda 2015-yilga nisbatan
217,5 mingtaga yoki 20,6
foizga ko‘payganligini anglatadi.
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 3, may-iyun, 2021 yil
351
3/2021
(№
00053)
1-rasm.
Respublika bo‘yicha soliq qarziga ega bo‘lgan yuridik shaxslar hamda yakka
tartibdagi tadbirkorlar soni tahlili
(ming dona)
[11]
Shuningdek, bugungi kunda bunday o‘sish sur’atlari yaxshi natijadir, chunki buning
natijasida
ko‘plab yangi ish o‘rinlari yaratilib, aholining ishsiz qatlami yangi ish o‘rinlariga ega
bo‘ladi.
Ammo tashkil etilgan korxonalarning hammasi ham
“
samarali ishlayapti
”
deb ayta
olmaymiz. Budjet oldidagi majburiyatini bajara olmayotgan soliq to
‘
lovchilar ham bor. 1-
rasm ma’lumotlaridan kelib chiqadigan bo‘lsak, soliq qarzi
mavjud
bo‘lgan tadbirkorlik
subyektlari soni yildan yilga ko
‘
payib kelmoqda. 2015-yilda soliq qarzi mavjud
bo‘lgan
tadbirkorlik subyektlari soni jami subyektlar sonining 33,3
foizini tashkil etgan bo‘lsa, 20
19-
yilga kelib soliq qarzi mavjud
bo‘lgan tadbirkorlik subyektlari soni 37,7
foizgacha ko‘paygan.
Shuningdek, respublikada soliq qarzi mavjud
bo‘lgan tadbirkorlik subyektlari
ning jami
soliq qarzlarini soliqlar va yig‘im
lar kesimidagi tahlilini quyidagi 2-
rasm orqali ko‘rishimiz
mumkin.
2-
rasm ma’lumotlarini ko‘rib chiqadigan bo‘lsak, ushbu rasmda asosiy soliq turlari
tahlil qilingan. Xususan, 2015-yilda QQSdan qarz summasi jami soliq qarzining 35,4 foizini
tashkil qilgan bo‘lsa, 2019
-
yilga kelib ushbu ko‘rsatkich 31,5
foizgacha tushgan. 2019-yildagi
pasayish omillaridan biri bu PF-5837-sonli farmonga asosan, QQSning stavkasi 20 foizdan
15
foizga tushirilganligi bo‘lib hisoblanadi
[13]. Shunday
bo‘lsa
da, QQS solig
‘
i jami soliq
qarzidagi ulushi yuqori va bu salbiy holatdir.
Foyda solig‘i bo‘yicha soliq qarzi 2015
-yil jami soliq qarzining 4,7 foizini tashkil etgan
bo‘lsa, 2019
-
yilga kelib ushbu ko‘rsatkich 7,2
foizgacha oshgan. Buning sabablaridan biri bu
yuridik shaxslarning foyda solig‘i stavkasi 12
foizdan 15
foizga ko‘tarilganligi bo‘lsa, yana bir
sababi yakka tartibdagi tadbirkorlarda belgilangan 1 mlrd.
so‘m chegaraviy miqdordan oshib
ketgan hollarda foyda va QQS solig‘i to‘lashga o‘tganligini ko‘rsatsak bo‘ladi. Soliq
to‘lovchilar, shu jumladan soliq stavkalarining oshishi bevosita soliq qarzlari ko‘payishiga
ta’sir qiladi va aksincha.
2015-yil
2016-yil
2017-yil
2018-yil
2019-yil
Soliq qarzi bo'lmagan subyektlar soni
559
576,7
582,5
630,9
657,1
Soliq qarziga ega YTTlar soni
181
182,8
221,5
287,1
316,9
Soliq qarziga ega yuridik shaxslar soni
98,5
132,5
97
89
82
838,5
892
901
1 007
1 056
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 3, may-iyun, 2021 yil
352
3/2021
(№
00053)
2-rasm.
Respublika bo‘yicha jami soliq qarzlarining soliqlar va yig‘imlar kesimidagi ulushi
tahlili
(foizda)
[12]
Bundan tashqari, 2015-2019-
yillar mobaynida aksiz solig‘i bo‘yicha soliq qarzlari jami
soliq qarzlarining o‘rtacha 9,1
foizini tashkil qilgan. Shuningdek, aylanmadan olinadigan soliq
[14]
(2020-
yilga qadar yagona soliq to‘lovi deb yuritilgan)
pasayish tendensiyasiga ega.
2015-yil 5,4
foizni tashkil etgan bo‘lsa 2019
-yilga kelib 4,3 foizgacha tushgan. Buning
sababini yuqorida aytib o‘tganimizdek
yakka tartibdagi tadbirkorlarning foyda
solig‘i
va
QQSga to‘lashga o‘tishi deb ko‘rsatishimiz mumkin.
Shuningdek, yer solig‘i bo‘yicha qarz summasi jami soliq qarzlarining o‘rtacha
8,4
foizini, mulk solig‘i o‘rtacha 5,9
foizini va yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq
esa
o‘rtach
a 8,4 foiziga to
‘
g
‘
ri keladi.
Respublika bo‘yicha 2015
-2019-yillar davrida mol-mulk va yer soliqlaridan soliq qarzi
mavjud bo‘lgan jismoniy shaxslar (yakka tartibdagi tadbirkorlardan tashqari) to‘g‘risida
ma’lumotni quyidagi
3-rasmdan
ko‘rishimiz mumkin.
3-
rasm ma’lumotlaridan shuni ko‘rishimiz mumkinki,
soliq to‘lovchi jismoniy
shaxslarning (yakka tartibdagi tadbirkorlardan tashqari) soni o‘sish tendensiyasiga ega.
2015-yil jami mol-
mulk va yer solig‘i to‘lovchilari bo‘lgan jismoniy shaxslar soni
4 968,9
mingtani tashkil etgan bo‘lsa
, 2016-yil 5 269,1 ming, 2017-yil 5 935,2 ming, 2018-yil
6 406,9 ming va 2019-yil esa 7 350,1 mingtaga yetgan. 2019-yilda 2015-yilga qaraganda
2 381,2 mingtaga yoki 67,6
foizga oshgan. O‘zbekiston Respublikasida aholi soni yildan yilga
oshayotganligi
o‘z
-o
‘zidan
mol-
mulk va yer solig‘i to‘lovchilari bo‘lgan jismoniy shaxslar sonining oshishiga olib kelishi
tabiiy holdir.
Shuningdek, mol-
mulk va yer soliqlaridan soliq qarzi mavjud bo‘lgan jismoniy
shaxslarning (yakka tartibdagi tadbirkorlardan tashqari) soni 2015-yilda 987,2 mingtani,
2016-yilda 1 024,1 mingtani, 2017-yilda 1 201,8 mingtani, 2018-yilda 1 250,1 mingtani va
2015-yil
2016-yil
2017-yil
2018-yil
2019-yil
QQS
35,4
33,2
36,8
37,1
31,5
Aksiz solig'i
8,2
9,4
10,3
8,6
9,1
Foyda solig'i
4,7
6,1
5,8
5,5
7,2
Aylanmadan olinadigan soliq
5,4
5,7
5,1
5
4,3
Yer solig'i
8,1
7,9
8,2
8,8
9,1
Mulk solig'i
5,4
6,1
6,3
5,9
6,2
Yer qa'ridan foydalanganlik uchun soliq
7
8,3
7,9
10,2
8,5
Boshqa soliqlar va yig'imlar
25,8
23,3
19,6
18,9
24,1
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 3, may-iyun, 2021 yil
353
3/2021
(№
00053)
2019-yil 1 389,6 mingtani tashkil etgan. Bu 2019-yilda 2015-yilga nisbatan 402,4 mingtaga
yoki 29 foizga ko
‘
payganligini bildiradi.
3-rasm.
Respublika bo‘yicha mol
-
mulk va yer soliqlaridan soliq qarzi mavjud bo‘lgan
jismoniy shaxslar (yakka tartibdagi tadbirkorlardan tashqari) to‘g‘risida ma’lumot
[15]
Bundan tashqari, ularning soliq qarzlari summalari 2015-yilda 557,5 mlrd.
so‘mni,
2016-yilda 578,9 mlrd.
so‘mni, 2017
-yilda 601,3 mlrd.
so‘mni, 2018
-yilda 642,6 mlrd.
so‘mni
va 2019-yilda ushbu summa 861,5 mlrd.
so‘mga yetgan.
Bu ko‘rsatgich 2015
-yilga nisbatan
304,0 mlrd.
so‘mga yoki 35,3
foizga oshganini ko
‘
rsatadi.
Xulosa va takliflar
Xulosa sifatida shuni aytishimiz mumkinki, so
‘
nggi yillarda soliq stavkalarining
pasaytirilishi, tadbirkorlik subyektlariga
o‘zlarining
faoliyatlarini olib borishda yengillik va
keng imkoniyat yaratmoqda. Shunga qaramay soliq qarzi mavjud
bo‘lgan
soliq
to‘lovchilarimiz
talaygina.
Fikrimizcha soliqlar va
yig‘imlar
bo
‘
yicha qarzdorlikni kamaytirish ularni muddatida va
to‘liq
undirish samaradorligini oshirishda quyidagi takliflar
o‘z
samarasini beradi deb
hisoblaymiz:
1. Germaniya davlatida soliq qarzlaridan voz kechish holatlari ko
‘
p uchraydi. Bu
ayniqsa kichik tadbirkorlik subyektlariga to
‘
g
‘
ri keladi. O
‘
zbekistonda ham ushbu
konsepsiyani qo
‘
llash maqsadga muvofiq hisoblanadi. Bunda soliq qarzi kechilayotgan kichik
tadbirkorlik subyektlari kelajakda ishlab ketilishiga
ishonch hosil qilinishini e’tiborga olish
lozim.
2. Amaliyotda jinoiy ish doirasida o
‘
tkazilgan soliq auditi natijasida qo
‘
shimcha
hisoblangan soliqlar, shu jumladan moliyaviy sanksiyalar soliq to
‘
lovchi tomonidan jinoiy ish
o
‘
tkazgan vakolatli organning deposit hisobraqamiga to
‘
lanadi, lekin ushbu summa soliq
organining bazasida ko
‘
rinmaydi va soliq to
‘
lovchining shaxsiy kartochkasida aks etmaydi.
Buning oqibatida soliq to
‘
lovchining hisobraqamiga avtomat inkasso topshiriqnomasi
qo
‘
yiladi hamda soliq to
‘
lovchi ikki yoqlama soliq tortilishiga olib keladi. Mazkur masala
4 968,9
5 269,1
5 935,2
6 406,9
7 350,1
987,2
1 024,1
1 201,8
1 250,1
1 389,6
557,5
578,9
601,3
642,6
861,5
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
0,0
1 000,0
2 000,0
3 000,0
4 000,0
5 000,0
6 000,0
7 000,0
8 000,0
2015-yil
2016-yil
2017-yil
2018-yil
2019-yil
Jismoniy shaxslar soni (ming dona)
Soliq qarziga ega jismoniy shaxslar soni (ming dona)
Soliq qarzi summasi (mlrd. so'mda)
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 3, may-iyun, 2021 yil
354
3/2021
(№
00053)
yuzasidan Soliq kodeksiga tegishli o
‘
zgartirish va qo
‘
shimchalar kiritilishi maqsadga muvofiq
hisoblanadi.
3. Xorij tajribasida soliq qarzini majburiy undirish bilan shug
‘
ullanadigan alohida
xususiy firmalar mavjud. Soliq qarzi uzilmaganda soliq organi mazkur firmalar bilan
hamkorlikda undirish tizimi yo
‘
lga qo
‘
yilgan. O
‘
zbekistonda ham ushbu tizimni joriy etish
maqsadga muvofiq hisoblanadi.
4. Jismoniy shaxslar tomonidan yer va mol-mulk soliqlari o
‘
z vaqtida to
‘
lanishi va
ularda to
‘
lov
mas’uliyatini
oshirsh maqsadida, soliqlarni kechiktirib to
‘
lagan har bir kun
uchun penya hisoblash bilan birgalikda to
‘
lov intizomini buzganligi uchun ma
‘
muriy jarima
qo
‘
llanilishi maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
O‘zbekist
on Respublikasi Prezidentining
“
Koronavirus pandemiyasi davrida aholi va
tadbirkorlik subyektlarini qo‘llab
-
quvvatlash bo‘yicha navbatdagi chora
-tadbirlar
to‘g‘risida”
gi PF-5996-sonli farmoni. 2020-yil 18-may.
2.
O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyevning Oliy Majlisga
Murojaatnomasi. 2020-yil 29-dekabr.
3.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasini yanada
rivojlantirish bo‘yicha harakatlar strategiyasi to‘g‘risida”gi PF
-4947-sonli farmoni. 2017-yil 7-
fevral.
4. Margherita Ebraico. An Assessment of the Performance of the Italian Tax Debt
Collection System // Taxation papers.
–
2015. P-53.
5. Michael Brostek. Tax debt collection IRS needs to better manage the collection
notices sent to individuals. // United States government Accountability office. -2009. P-27.
6.
Алихин
С.Н., Левачева
Д.А. Эволюция механизма принудительного взыскания
задолженности перед бюджетом. // Налоги. –
2018
г. –С.28.
7.
Виноходова
И.Г. Совершенствование практики взыскания задолженности
организаций
по
налогам
и
сборам.
//
Научное
статья.,
2019
г.–С.22.
8. Sh. Toshmatov. Korxonalar iqtisodiy faolligini oshirishda soliqlar rolini kuchaytirish
muammolari. Doktorlik ishi. Avtoreferat. T.: 2008-yil.
9. I. Niyazmetov. Soliq yukining tadbirkorlik subyektlari moliyaviy faoliyatiga va budjet
daromadlariga
ta’siri
tahlili. Nomzodlik ishi. Avtoreferat -2008-yil.
10. A.
Jo‘rayev. Davlat budjeti daromadlarini shakllantirishning dolzarb muammolari.
Doktorlik ishi. Avtoreferat. T.: 2006-yil.
11.
O‘zbekiston
Respublikasi Davlat soliq
qo‘mitasi
ma’lumotlari
asosida tayyorlandi.
12.
O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasining rasmiy veb sayti:
http://www.soliq.uz
ma’lumotlari.
13.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston
Respublikasining soliq
siyosatini yanada takomillashtirish chora-
tadbirlari to‘g‘risida”gi PF
-5837-sonli Farmoni.
2019-yil 26-sentabr.
14.
O‘zbekiston Respublikasining Soliq kodeksi
, 461-modda.
–
Toshkent: G‘afur
G‘ulom nomidagi
nashriyot-matbaa ijodiy uyi, 2020-yil.
–
640 bet.
15.
O‘zbekiston
Respublikasi Davlat soliq
qo‘mitasining
rasmiy veb sayti:
http://www.soliq.uz
ma’lumotlari
.
