Реализация инновационных проектов, направленных на повышение экспортного потенциала отраслей промышленности

ВАК
inLibrary
Google Scholar
Выпуск:
CC BY f
153-158
18
5
Поделиться
Хусанова, Д. (2015). Реализация инновационных проектов, направленных на повышение экспортного потенциала отраслей промышленности. Экономика и инновационные технологии, (5), 153–158. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/economics_and_innovative/article/view/8479
Д Хусанова, Ташкентский Финансовый Институт

учитель

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В статье выработаны научные рекомендации по реализации инновационных проектов, запланированных на улучшение экспортного потенциала промышленных секторов. Например, выход планируется производятся и продаются «Шуртаннефтгаз» унитарного предприятия в 2014-2015 годы анализируется.

Похожие статьи


background image

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 5, сентябрь-октябрь, 2015 йил

1

www.iqtisodiyot.uz

Д.Ш. Хусанова,

ўқитувчи, ТМИ

САНОАТ ТАРМОҚЛАРИ ЭКСПОРТ САЛОҲИЯТИНИ

ЮКСАЛТИРИШДА РЕЖАЛАШТИРИЛГАН ИННОВАЦИОН

ЛОЙИҲАЛАРНИ АМАЛГА ОШИРИШ

В статье выработаны научные рекомендации по реализации

инновационных проектов, запланированных на улучшение экспортного
потенциала промышленных секторов. Например, выход планируется
производятся и продаются «Шуртаннефтгаз» унитарного предприятия в
2014-2015 годы анализируется.

Paper contains scientific recommendations on implementing planned

innovative projects on improvement of export potential of the industrial sectors. For
instance, the output planned to be produced and sold by Shurtanneftgaz unitary
company in 2014-2015 years is analyzed.

Калитли сўзлар.

тармоқ, хусусият, иқтисодиёт, экспорт салоҳияти,

инновацион лойиҳалар, ижтимоий-иқтисодий кўрсаткичлар, асосий омиллар,
хомашё, қайта ишлаш.


Саноат

тармоқлари

экспорт

салоҳиятини

юксалтиришда

режалаштирилган инновацион лойиҳалар ва маҳсулот сифати ва рақобат
муҳитини кучайтириш йўллари юзасидан бир қатор фикрлар берилган.
Бизнингча, мамлакат иқтисодиёти ва жаҳон иқтисодиёти тизимида рўй
бераётган мураккаб вазиятларни ҳисобга олган ҳолда мамлакат иқтисодиёти
ўсишини таъминлаш ва аҳоли турмуш шароитини юксалтиришга қаратилган
ташқи иқтисодий сиёсатини янада такомиллаштириш зарур. Саноат тармоқлари
экспорт салоҳиятини оширишга йўналтирилган соҳасида белгиланган стратегик
вазифаларни амалга ошириш учун: мамлакат иқтисодиётига хорижий
инвестициялар жалб этилишини янада жадаллаштириш; анъанавий экспорт
маҳсулотлари рақобатдошлигини ошириш ва улар экспорт номенклатурасини
кенгайтириб бориш; қўшилган қийматга эга бўлган экспорт маҳсулотлари
ишлаб чиқарилишини янада кўпайтириш орқалигина эришиш мумкин.

Саноат тармоқлари экспорт салоҳиятини ошириш учун 2014 йилда

худудий саноатни ривожлантириш доирасида амалга оширилиши мумкин
бўлган инновацион лойиҳалар қуйидагича режалаштирилган. Шунингдек, 2013
йилда жами инновацион лойиҳалар сони 5422 тани, 2014 йилда 4918 тани
ташкил этган. Бу инновацион лойиҳаларнинг барчаси ҳудудий ривожланиш
учун тузилган. Лойиҳалар сони 2013 йилга қараганда камайган, яъни 90,7
фоизни, жумладан инвестиция ҳажми ҳам камайган, 80,4 фоизни ташкил этган,
лекин яратилган янги иш ўринлари сони 2013 йилга нисбатан ортган, 112,9
фоизни ташкил этган.

2014 йилда режалаштирилган инновацион лойиҳаларнинг амалга

оширилиши худудлар кесимида тақсимланганда энг кўпи Андижон вилоятида


background image

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 5, сентябрь-октябрь, 2015 йил

2

www.iqtisodiyot.uz

736 та умумий қиймати 69,1 млн.долларли инвестиция, Фарғона вилояти 521 та
92,3 млн.доллар, Сурхондарё вилоятига 458 та қиймати 64,5 млн. доллар,
Самарқанд вилояти 442 та қиймати 135,7 млн. долларни ташкил этади[1].

1-жадвал

2014 йилда ҳудудий ривожланиш дастурлари доирасида амалга

оширилиши режалаштирилган лойиҳалар

Ҳудудлар

2013 йил

2014 йил

Ўсиш суръати, %

Лойи

ҳа

сони

Инвести

ция

ҳажми,

млн.дол.

Янги

иш

ўрни

Лойи

ҳа

сони

Инвест

ция

ҳажми,

млн.до

л.

Янги

иш

ўрни

Лойи

ҳа

сони

Инвести

ция

ҳажми,

млн.дол.

Янги

иш

ўрни

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Жами

5422

2294,8

101615

4918

1845,8

114686

90,7

80,4

112,9

Қорақал-
поғистон

295

51,0

3720

290

34,1

6555

98,3

66,9

176,2

Андижон

772

144,2

10923

736

69,1

11689

95,3

47,9

107,0

Бухоро

244

459,6

3567

274

53,7

8030

112,3

11,7

225,1

Жиззах

279

107,4

7255

225

75,7

5255

80,6

70,5

72,4

Қашқадарё

252

167,4

4648

312

166,5

6206

123,8

99,5

133,5

Навоий

205

182,8

1977

205

68

5988

100,0

37,2

302,9

Наманган

393

52

7582

372

58,9

7839

94,7

113,3

103,4

Самарқанд

405

186

8725

442

135,7

9268

109,1

73,0

106,2

Сурхондарё

323

54,6

7198

458

64,5

10110

141,8

118,1

140,5

Сирдарё

310

42,6

7348

280

90,3

7307

90,3

212,0

99,4

Тошкент

391

313,4

9993

232

548,3

9123

59,3

175,0

91,3

Фарғона

458

114

8913

521

92,3

11728

113,8

81,0

131,6

Хоразм

325

56,9

4440

237

119,8

6274

72,9

210,5

141,3

Тошкент ш.

770

362,6

15326

334

268,9

9314

43,4

74,2

60,8

Манба. Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт вазирлиги маълумотлари асосида

тузилган

Ушбу киритилган хорижий инвестициялар киритишдан мақсад

республикада аҳоли бандлигини ошириш, яъни улар учун янги иш ўринларини
барпо этишдир.

Шунингдек, саноат тармоқларини ривожлантириш ҳамда уларда экспорт

салоҳиятини оширишга қаратилган, жумладан, 2009-2014 йилларда амалга
ошириш кўзда тутилган саноат тармоқлари учун инвестицион лойиҳалар
дастурини тўлиқ амалга ошириш учун барча молиявий манбалар ҳисобидан
жами 42,5 миллиард доллар миқдорида маблағ ажратилиши кўзда тутилган.
Хусусан, нефть-газ тармоғига 21536 млн. доллар, тоғ-кон ва металлургия
саноатига 1876 млн. доллар, машинасозлик саноатига 1176 млн. доллар,
энергетикага 4517 млн. доллар, қурилиш молларини ишлаб чиқариш саноатига
983 млн. доллар, кимё саноатига 3078 млн. доллар, транспорт ва инфратузилма
саноатига 5787 млн. доллар, енгил саноатга 870 млн. доллар, “Навоий эркин
индустриал-иқтисодий зонаси”га 596 млн. доллар ва бошқаларга 2101 млн.
доллар йўналтирилади[2]. Ушбу маблағларнинг тахминан 50 фоиз хорижий
инвестициялари, 30 фоиз Ўзбекистон корхоналари ва компанияларининг


background image

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 5, сентябрь-октябрь, 2015 йил

3

www.iqtisodiyot.uz

хусусий маблағлари, 20 фоиз Ўзбекистон тижорат банкларини қайта қуриш ва
ривожлантириш жамғармаси маблағларига тўғри келади (1-расм).

21536

1876

1176

983

596

4517

3078

5787

870

2101

0

5000

10000

15000

20000

25000

Нефт ва газ

тармо

ғ

и

Машинасозлик

"Навиоий"

эркин

индустриал

зона

Кимё саноати

Енгил саноат

1-расм. 2009-2014 йилларда режадаги инвестиция лойиҳалари

Манба.Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт вазирлиги маълумотлари асосида

тузилди.

Демак, 2009-2014 йилларда тўқимачилик саноати ва машинасозлигини

ривожлантириш жараёнига ёш кадрларни ҳамда малакали кадрларга талаб,
айниқса касб-ҳунар коллежлари битирувчиларини жалб қилиш, янги
тикувчилик ва бошқа турдаги корхоналарни очиб, иш ўрнини кўпайтириш
режалаштирилган. Булaр тўғридaн-тўғри xoрижий инвeстициялaр ҳисoбидaн
бaрпo этилaдигaн истиқбoлли oбъектлaрнинг бир қисмини ташкил этади, холос.
Шунинг учун расмдаги маълумотларда энг етакчиси нефть ва газ тармоғи, тоғ-
кон металлургия саноати, енгил саноат ҳамда “Навоий” эркин индустриал
корхонасига озроқ жалб қилинган.

Ҳозирги пайтда Ўзбекистон Республикасида қулай инвестиция

лойиҳаларини тузиш ва уларни молиялаштириш бўйича қуйидаги омиллар
мавжуд:

-

инвестиция

лойиҳалари

билан

шуғулланувчи

шахсларни

рағбатлантириш;

- саноатнинг устувор соҳалари, ёқилғи, энергетика мажмуалари бўйича

инвестиция лойиҳаларининг тузишни жадаллаштириш;

- иқтисодиётда илм-фанга талаб кучли тармоқларида ишлаб турган

қувватларни янгилаш ва янгиларини барпо этиш бўйича интеллектуал
инвестицион лойиҳаларни амалга киритилиши[3].

Демак, саноат корхоналарида экспорт салоҳиятини ошириш учун бугунги

кунда маҳаллийлаштириш дастурлари доирасида ривожлантирилмоқда. Биз
асосан саноат тармоқларини экспорт салоҳиятини ошириш учун экспортбоп
маҳсулотлар рақобатбардошлигини ошириш асосида шаклланади. Бунинг учун
қуйидаги 2-расмга қаранг.


background image

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 5, сентябрь-октябрь, 2015 йил

4

www.iqtisodiyot.uz

Рақобатбардош товарлар ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш корхоналарнинг

самарали ишлаши ва беқиёс ривожланишининг зарур шарти бўлиб қолмоқда.
Барча турдаги янги товарлар саноат тармоқлари, хорижий инвестициялар
иштирокидаги қўшма корхоналар, хусусий корхоналар, кичик бизнес
субъектлари томонидан ўзлаштирилиб борилмоқда. Турли фаолият соҳалари
бўйича янги корхоналарнинг ташкил этилиши, яъни саноат тармоқлари,
хусусан, автомобилсозликнинг ривожлантирилиши пировард натижада
Ўзбекистон товар обороти таркибида, унинг экспорт ва импортида ўз
ифодасини топмоқда.

Бизнингча Ўзбекистон автомобилсозлик маҳсулотлари экспортини

кенгайтириш стратегияси ривожланган узоқ хорижий мамлакатларга эмас,
балки ривожланаётган узоқ хорижий мамлакатлар томон қаратилмоғи
лозимдир. Чунки ривожланган хорижий мамлакатлар бозорлари сегментининг
катта қисми дунёда автомобилсозлик саноати бўйича шуҳрат қозонган йирик
трансмиллий корпорациялар томонидан забт этилган бўлиб, ушбу ҳолат
Ўзбекистонда ишлаб чиқарилган автомобилларнинг мазкур бозорларда
айирбошлаш имконларини чегаралаб қўяди ёки харид нархининг тушишига
сабабчи бўлади.

2-Расм. Саноат корхоналарининг экспорт салоҳиятларини ошириш

йўналишлари

Шунингдек, илмий мақолада объект сифатида “Шўртаннефтгаз” УШКда

2014-2015 йилларда сотилиши ва ишлаб чиқарилиши режалаштирилган
маҳсулотлар бўйича маълумот қуйидаги 2-жадвалда келтирилган.

“Шўртаннефтгаз” УШКда 2014-2015 йиллар мобайнида ишлаб чиқилиши

режалаштирилган маҳсулотлар номма ном келтирилган. Жумладан, 2014 йилда
жами газ миқдори 13314738 минг м

3

, суммаси 366915 млн.сўмни ёки 63,8

фоизни, 2015 йилда эса унинг улуши 67,0 фоизни ташкил этган[4].



background image

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 5, сентябрь-октябрь, 2015 йил

5

www.iqtisodiyot.uz

2-жадвал

2014-2015 йилларда “Шуртаннефтгаз” УШКда сотилиши ва ишлаб

чиқарилиши режалаштирилган маҳсулотлар тўғрисида маълумот

Номлари

Ўлчов

бирлиги

2014 йил

2015 йил

Миқдори

Сумаси,
млн.сўм

Улуши

(%)

Миқдори

Суммаси,

млн.сўм

Улуши

(%)

1

2

3

4

5

6

7

8

Жами сотилиши
ва

ишлаб

чиқарилиши
режалаштирилган
маҳсулот

574790

100

524964

100

Жами газ

Минг м

3

13314738

366915

63,83

12960857

351883

67,03

Тоза газ

Минг м

3

8920140

229563

39,94

8799595

255438

48,66

Кам

олтин

гургутли газ

Минг м

3

4394598

137352

23,90

4161262

96445

18,37

Нефть

тн

289344

46461

8,08

286358

48649

9,27

Конденсат

тн

323123

52648

9,16

297724

50034

9,53

Олтингургут

тн

3130

238

0,04

4420

248

0,05

Суюлтирилган газ тн

102732

108528

18,88

113787

74150

14,12

Манба. Корхонанинг истиқболли режаси асосида тузилган.


Унинг таркибида тоза газ миқдори 8920140 минг м

3

, суммаси 229563

млн.сўмни, кам олтн гургутли газ миқдори 4394598 минг м

3

, суммаси 137352

млн.сўм бўлган. Шунингдек, “Шўртаннефтгаз” УШКда бошқа турдаги
маҳсулотларни ҳам ишлаб чиқариш режалари келтирилган. Жумладан, 2014
йилда нефт 289344 тонна, унинг суммаси 46461 млн.сўм, 2015 йилда бу
кўрсаткични 289358 тоннага етказиш кўзда тутилган. Суюлтирилган газ
миқдори 2014 йилда 102732 тоннани ташкил этган. Корхона томонидан келгуси
йиллар

мобайнида

янада

ишлаб

чиқариш

ва

сотиш

жараёнини

ривожлантирмоқда. Бундан кўриниб турибдики, 2014 йилда жами сотилиши ва
ишлаб чиқарилиши режалаштирилган маҳсулотларнинг умумий қиймати
574790 млн.сўм, 2015 йилда 524964 млн.сўмни ташкил этади[4].

Хулоса қилиб айтганда, келгусида, Ўзбекистон Республикаси саноат

тармоқлари экспорт салоҳиятини оширишга йўналтирилган инновацион
лойиҳаларни ишлаб чиқиш ва амалга ошириш юзасидан қуйидаги тавсияларни
ҳал этиш мақсадга мувофиқдир:

- Ўзбекистон Республикаси саноат тармоқлари экспорт салоҳиятини

оширишда инновацион лойиҳалардан самарали фойдаланиш;

-миллий иқтисодиётнинг ривожланиши ва унинг жаҳон иқтисодиёти

тизимига интеграциялашувини рағбатлантиришига қаратилган зарур шарт-
шароитларни яратиш;

- давлат дастурлари доирасида инновацион лойиҳаларни тартибга солиш

тизимларини янада ривожлантириш;

- экспорт салоҳиятини ривожлантиришга каратилган давлат дастурларини

ишлаб чиқариш ва уларни амалга оширилишини таъминлаш;


background image

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 5, сентябрь-октябрь, 2015 йил

6

www.iqtisodiyot.uz

- ишлаб чикарувчилар ва экспортчилар фаолиятини ҳар тарафлама

қўллаб-қувватловчи тизимларни янада такомиллаштириш;

- иқтисодиётнинг барча жабҳаларида рақобатбардош ва илмталаб

маҳсулотларни ишлаб чиқаришга мўлжалланган халқаро стандартларни жорий
этиш;

-

хорижий

мамлакатлар

билан

замонавий

технологияларни

стандартлаштириш, метрология ва сифатини сертификация қилиш ҳамкорлик
қилиш кўламини янада кенгайтириш;

- халқаро стандарт талабларига мос равишда сифат устидан назорат

тизимини жорий этиш;

- тўғридан-тўғри хорижий инвестицияларни жалб этиш ва халқаро

стандартларга жавоб берадиган ҳамда жаҳон бозорида рақобатдош бўлган
маҳсулотларни ишлаб чиқариш.

Фойдаланилган адабиётлар адабиётлар

1.

Каримов И.А. «2014 йил юқори ўсиш суръатлари билан ривожланиш,

барча мавжуд имкониятларни сафарбар этиш, ўзини оқлаган ислоҳотлар
стратегиясини изчил давом эттириш йили бўлади» // Халқ сўзи, 2014 йил, 18
январь, №13 (5943).

2.

Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт вазирлиги маълумотлари асосида

тузилди.

3.

Ғозибеков Д.Ғ. Инвестицион лойиҳаларни молиялаштириш ва лизинг.

//Бозор, пул ва кредит. - 1999. Май, 5 сон. - Б. 50-53.

4.

“Шўртаннефтгаз” УШКнинг 2014-2015 йиллик хисоботлари.

5.

Умаров И. Озиқ-овқат саноатида тадбиркорлик фаолиятини

ривожлантириш истиқболлари. Монография/ –Т.: Фан ва технологиялар, 2014,
23 б.

6.

Ўзбекистон Республикаси йиллик статистик тўплам. –Т.: 2013 й.,-200 б.


Библиографические ссылки

Каримов И.А. «2014 йил юкори усиш суръатлари билаи ривожланиш, барча мавжуд имкониятларни сафарбар этиш, узини оклаган ислохотлар стратегиясини изчил давом эттириш Йили булади» // Халк сузи, 2014 йил, 18 январь, №13 (5943).

Узбекистон Республикаси Иктисодиёт вазирлиги маълумотлари асосида тузилди.

Гозибеков ДТ. Инвестицион лойихаларни молиялаштириш ва лизинг. //Бозор, пул ва кредит. - 1999. Май, 5 сон. - Б. 50-53.

“Шуртаннефтгаз” УШКнинг 2014-2015 йиллик хисоботлари.

Умаров И. Озик-овкат саноатида тадбиркорлик фаолиятини ривожлантириш истикболлари. Монография/ -Т.: Фан ва технологиялар, 2014, 23 б.

Узбекистон Республикаси йиллик статистик туплам. -Т.: 2013 й.,-200 б.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов