âÐÒÑиÑодиÑÑ Ð²Ð° инноваÑион ÑÐµÑ Ð½Ð¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸ÑлаÑâ илмий ÑлекÑÑон жÑÑнали. â 5, ÑенÑÑбÑÑ-окÑÑбÑÑ, 2015 йил
1
www.iqtisodiyot.uz
Ð. ÐÑÑаÑова,
каÑÑа ÑÒиÑÑвÑи, ТÐÐУ
ÐÐ ÐÐÐ ÐÐÐÐТÐÐÐÐÐ ÒÐÐÐÐТÐÐÐ ÐÐÐÒÐÐШ УСÐУÐÐÐÐ Ð ÐÐ
УÐÐÐ ÐÐÐÐ ÐÐРХÐÐÐ Ð ÐÐÐÐÐÐÐÐШÐÐÐÐÐ ÐÒ²ÐÐÐЯТÐ
Ðа ÑегоднÑÑний Ð´ÐµÐ½Ñ Ð¾ÑганизаÑии ÑокÑÑиÑÑÑÑÑÑ Ð½Ð° ÑазвиÑии Ñвоего
бÑендового капиÑала. ÐмеÑÑе Ñ Ñем, Ð´Ð»Ñ Ð¿Ñодвижении данной ÑенденÑии
Ð´Ð¾Ð»Ð¶Ð½Ñ Ð±ÑÑÑ Ð¾Ð¿ÑÐµÐ´ÐµÐ»ÐµÐ½Ñ ÑÑÑаÑегии, и ÑÑаÑÑÑ Ð¾ÑганизаÑии. Ð ÑÑаÑÑе
ÑаÑÑмаÑÑиваеÑÑÑ Ð²Ð°Ð¶Ð½Ð¾ÑÑÑ Ð¼ÐµÑодов оÑенки бÑендового капиÑала и влиÑние в
ÑазвиÑии оÑганизаÑии.
Today, the organization focuses on the development of its brand equity.
However, to promote this trend must be defined strategy and organization status. The
article discusses the importance of the assessment methods of brand equity and
influence in the development of the organization.
ÐалиÑли ÑÑзлаÑ:
бÑенд, бÑенд капиÑали, коÑÑ Ð¾Ð½Ð°, номоддий акÑив,
ÒиймаÑ.
ÐÑенд капиÑали ÒиймаÑини аниÒÐ»Ð°Ñ Ð¸ÒÑиÑодиÑÑнинг Ñекланган
ÑеÑÑÑÑлаÑидан опÑимал ÑойдаланиÑ, бÑенд поÑÑÑелини ÑÑаÑÐ¸Ñ ÑÑÑаÑегиÑÑи
аÑоÑида Ñни ÒиймаÑи жиҳаÑидан ÒÑллаÑ, бÑндай ÒиймаÑнинг боÑÒаÑÑви
коÑÑ
онанинг молиÑвий боÑÒаÑÑвида ҳам ÒÑлланилиÑи кеÑаклиги билан
аÑоÑланади.
ÐÑенд капиÑалини Ð±Ð°Ò³Ð¾Ð»Ð°Ñ ÑÑÑли икки йÑл билан ÑлÑаниб келинган:
1. ÐÑенд капиÑалини маÑкеÑинг бÑйиÑа Ð±Ð°Ò³Ð¾Ð»Ð°Ñ ÑÑÑли, ÑÑни
иÑÑеÑмолÑига аÑоÑланган бÑенд капиÑали.
2. ÐÑенд капиÑалини молиÑвий Ð±Ð°Ò³Ð¾Ð»Ð°Ñ ÑÑÑли.
ÐÑенд капиÑалини маÑкеÑинг бÑйиÑа Ð±Ð°Ò³Ð¾Ð»Ð°Ñ ÑÑÑли Ñ Ð¾Ñижлик
олимлаÑнинг ÐÐµÐ»Ð»ÐµÑ (1993)[1], ÐÐ°Ð·Ð·Ð°Ñ (1995) [2], ÐаÑк ва СÑиниваÑан (1994)
[3], ÐÑмакÑпа ва Ð ÑÑÑÐµÐ»Ñ (1991) [4], ÐÐ°ÐºÐµÑ (1996) [5], ÐоÑамини ва ШакÑоÑ
и
(1998) [6] ÑндаÑÑвлаÑи оÑÒали баҳоланган.
ÐÑенд капиÑалини молиÑвий Ð±Ð°Ò³Ð¾Ð»Ð°Ñ ÑÑа молиÑвий ҳиÑоб баланÑида
келÑиÑилган ÒонÑн-ÒÐ¾Ð¸Ð´Ð°Ð»Ð°Ñ Ð°ÑоÑида олиб боÑилган. ÐаланÑда келÑиÑилган Ñон
моддий акÑив ÑиÑаÑида бÑендга Ñга бÑлÑа ҳам, лекин иÑÑеÑмолÑÐ¸Ð»Ð°Ñ Ñнинг
баҳоÑи ÑÒоÑи Ñки акÑи Ñнинг паÑÑлигини инобаÑга Ð¾Ð»Ð¸Ñ ÐºÐµÑаклиги ÑÑÒÑиÑида
олимлаÑдан ÐаÑÐ²Ð°Ð¹Ñ (1999й) [7] ва ÐлдÑойд (1994й, 1998й) [8] Ñз ÑикÑлаÑини
олÒа ÑÑÑÐ°Ð´Ð¸Ð»Ð°Ñ Ð²Ð° гÑдвилл ва номоддий акÑив оÑаÑидаги ÑаÑÒни ТоллингÑон
(1989й) [9] йилда мÑҳокама Òилади.
1993 йилда Симон ва СÑливан [10] бÑенд капиÑалини баҳолаÑда
бозоÑнинг аÑÑибÑÑлаÑи жиҳаÑидан кÑÑиб ÑиÒади. ТижоÑÐ°Ñ Ð±ÑйиÑа баÑ
Ñни
ÐеÑÑÐ¸ÐµÑ 1997 [11] йилда, Interbrand компаниÑÑи, Financial World, Brand Finance
Limited жÑÑналлаÑи дÑÐ½Ñ Ð±ÑйиÑа бÑенд компаниÑлаÑнинг капиÑалини баҳолаб
Ñз ÑейÑинглаÑи наÑижаÑини Ò³Ð°Ñ Ð¹Ð¸Ð»Ð¸ Ñоп ÑÑиб ÑиÒаÑÐ°Ð´Ð¸Ð»Ð°Ñ Ð²Ð° бÑндай ÑейÑинг
Ð±Ð¸Ð·Ð½ÐµÑ Ð¼ÑҳиÑда бÑендлаÑни Ð±Ð°Ò³Ð¾Ð»Ð°Ñ Ð¼Ñҳимлигини ÑаÑкидлайдилаÑ.
âÐÒÑиÑодиÑÑ Ð²Ð° инноваÑион ÑÐµÑ Ð½Ð¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸ÑлаÑâ илмий ÑлекÑÑон жÑÑнали. â 5, ÑенÑÑбÑÑ-окÑÑбÑÑ, 2015 йил
2
www.iqtisodiyot.uz
ÒиймаÑини Ð±ÐµÐ»Ð³Ð¸Ð»Ð°Ñ ÑÑÑÑнÑаÑи ÑÑÑли еÑимлаÑни Ñаҳлил ÑÑиÑда ÑÑÑли
ÑндаÑÑвлаÑдан Ñойдаланилади. ҲозиÑги кÑнда бÑенд капиÑалини баҳолаÑда 5
ÑоиÑага ажÑаÑиб ÑÑганилади:
1.
ХаÑажаÑлаÑга аÑоÑланган ÑндаÑÑв.
2.
ÐÑÐ¸Ò Ð±Ð¾Ð·Ð¾Ñга аÑоÑланган ÑндаÑÑв.
3.
ÐÒÑиÑодий Ñки даÑомад олиÑга аÑоÑланган ÑндаÑÑв.
4.
ФоÑмÑлалаÑга аÑоÑланган ÑндаÑÑв.
5.
ÐÐ°Ñ ÑÑÑ ÐºÐµÐ»ÑиÑилган вазиÑÑлаÑга аÑоÑланган ÑндаÑÑв.
ХаÑажаÑлаÑга аÑоÑланган ÑндаÑÑвда ÐºÐ¾Ð¼Ð¿Ð°Ð½Ð¸Ñ Ð±Ñенд даÑажаÑига
ÑÑиÑиÑида ÑаÑÑлаган баÑÑа Ñ
аÑажаÑÐ»Ð°Ñ Ð¹Ð¸ÒиндиÑини ÑаÑкил ÑÑади. ÐÑндай
ÑндаÑÑв ÐÐ°ÐºÐµÑ (1991й.) [12] ва ÐÐµÐ»Ð»ÐµÑ (1998 й.) [13] бÑендни Ð±Ð¾Ð·Ð¾Ñ ÒиймаÑига
кÑÑа ÑмÑман Ñенг келмаÑлигини ÑикÑлайдилаÑ. ЯÑни капиÑаллаÑган бÑенд
Ñ
аÑажаÑлаÑи Ñки Ð±Ð¾Ð·Ð¾Ñ Ð½Ð°ÑÑ
идан анÑа паÑÑ Ñки бÑлмаÑам ноÑÑÒÑи боÑÒаÑилган
ва ижÑо ÑÑилган бÑенд ÑÑÑаÑегиÑлаÑидан йиÒилган капиÑаллаÑган бÑенд наÑÑ
и
Ð±Ð¾Ð·Ð¾Ñ Ð½Ð°ÑÑ
идан анÑа паÑÑлиги ҳам иÑода ÑÑилиÑи билан иÑбоÑлаб беÑилади.
ÐÑÐ¸Ò Ð±Ð¾Ð·Ð¾Ñга аÑоÑланган ÑндаÑÑвда, бÑенд бозоÑга ÒанÑа наÑÑ Ð³Ð° ÑоÑиб
олиниÑига ÑайÑÑ Ñканлиги кÑÑÑаÑиб беÑилиÑи кеÑак. Рейли ва Швейз ÑикÑига
кÑÑа бÑнда Ñ
аÑидоÑнинг Ñнг ÑÒоÑи беÑадиган наÑÑ
и ва ÑоÑÑвÑининг Ñнг ÑÒоÑи
беÑадиган наÑÑ
и билан Ð¼Ð¾Ñ ÑÑÑÑÑи кеÑак (1999 й.) [14]. Ðммо ÐаÑвайзни
(1999й.) [15] бÑндай олди-ÑоÑÑи бажаÑилиÑи ÑÑÑн бÑенд капиÑали наÑÑ
ини
ÑиÒаÑиÑда Ñнга айнан Ð¼Ð¾Ñ Ð±Ñлган мÑÒобил мавжÑд бÑлиÑи ва ÑÐ»Ð°Ñ Ò³Ð°Ð¼ бозоÑда
Ñз
ÒиймаÑлаÑини
белгиланган
ҳолда
ÑаклиÑ
ÑÑиÑи
кеÑаклигини
ÑаÑкидлайдилаÑ.
ÐÑÐ°Ð²Ð¸Ñ Ð²Ð° ÐÐµÐ»Ð´Ð¸Ð½Ð³Ð»Ð°Ñ Ð¸ÒÑиÑодий Ñки даÑомад Ð¾Ð»Ð¸Ñ Ð¼Ð°ÒÑадига аÑоÑланган
ÑндаÑÑвда бÑенддан келажакда даÑомад Ð¾Ð»Ð¸Ñ Ð¼Ð°Ð½Ð±Ð°Ð¸ ÑиÑаÑида ÒаÑалади, аммо
бÑнинг ÑÑÑн ҳозиÑги ÒиймаÑни аниÒÐ»Ð°Ñ ÑÑлÑби заÑÑÑ (1999 й.) [16] деган
ÑикÑлаÑни олÒа ÑÑÑдилаÑ.
ФоÑмÑлалаÑга аÑоÑланган ÑндаÑÑв бÑенд капиÑалини ÒиймаÑини
аниÒлаÑда Ð±Ð¸Ñ Ð½ÐµÑа мезонлаÑга ажÑалган ҳолда ҳиÑобланади. ÐÑндай ÑндаÑÑв
аÑоÑан бÑенд капиÑалини даÑомад Ð¾Ð»Ð¸Ñ Ð¼Ð°ÒÑадига аÑоÑланган ÑадбиÑкоÑлаÑга
конÑалÑинг компаниÑÐ»Ð°Ñ Ñки боÑÒа Ð±Ð¸Ñ ÒаÑÐ¾Ñ ÑаÑкилоÑÐ»Ð°Ñ Ð¾ÑÒали ҳиÑобланиб
ÑаÒдим ÑÑадилаÑ. ÐÑндай ÑндаÑÑвга Interbrand компаниÑÑи ҳам ÑаÑнади.
Interbrand компаниÑÑи бÑенд ÒиймаÑини аниÒлаб беÑиÑда дÑнÑдаги еÑакÑи
компаниÑлаÑдан биÑи ҳиÑобланади. Унинг ҳиÑÐ¾Ð±Ð»Ð°Ñ Ð¼ÐµÑоди кÑпгина
зиддиÑÑлаÑни ҳал ÑÑиÑда ва Ñзининг даÑÑÑÑи кÑпгина коÑÑ
оналаÑнинг
иÑонÑини оÒлаганлиги билан Ñанилади. Унинг ҳиÑÐ¾Ð±Ð»Ð°Ñ ÑеÑ
никаÑида:
ï·
коÑÑ Ð¾Ð½Ð°Ð½Ð¸Ð½Ð³ ÒиймаÑига маÑкеÑинг, Ð¼Ð¾Ð»Ð¸Ñ Ð²Ð° Ñ ÑÒÑÒий омиллаÑни
ҳиÑобга олиÑи;
ï·
бÑÑ Ð³Ð°Ð»ÑеÑÐ¸Ñ ÑÑандаÑÑлаÑига ÑÑÒÑи келиÑи;
ï·
манÑиÒий ÑавиÑда келажакда олинадиган Ñойдани ҳиÑоблаÑи;
ï·
бÑенд ÑнгиÑÑан ÑÑаÑилган Ñки ÑоÑиб олиниб Ñна ÒайÑа ÑоÑÑвга
ÒÑйилганлигини ҳиÑобга олиÑидиÑ.
âÐÒÑиÑодиÑÑ Ð²Ð° инноваÑион ÑÐµÑ Ð½Ð¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸ÑлаÑâ илмий ÑлекÑÑон жÑÑнали. â 5, ÑенÑÑбÑÑ-окÑÑбÑÑ, 2015 йил
3
www.iqtisodiyot.uz
Interbrand компаниÑÑининг ÑÑÑлини ÒÑллаÑни кÑÑиб ÑиÒайлик
Садо
маÑкаÑи
âÐâ
ХалÒаÑо
лидеÑ
паÑÑемеÑ-коÑмеÑик
маҳÑÑлоÑ
иÑлаб
ÑиÒаÑÑвÑи
компаниÑÑи. ÐозоÑда баÑÒаÑÐ¾Ñ Ð²Ð° гавжÑм ÑоÑÑви билан ÑÑин олган.
ÐÐ¾Ð¼Ð¿Ð°Ð½Ð¸Ñ Ð±Ð¸Ñ Ð½ÐµÑа йил олдин ÑаÑкил Ñопган бÑлиб Ñ
алÒаÑо бозоÑлаÑда
биÑинÑи ва иккинÑи ÑÑинлаÑни доимий Ñгаллаб келган
Савдо
маÑкаÑи
âÐâ
ÐзиÒ-овÒÐ°Ñ Ð¼Ð°Ò³ÑÑлоÑлаÑи бÑйиÑа Ð»Ð¸Ð´ÐµÑ Ñавдо маÑкаÑи. Ðиллий маҳÑÑлоÑ
бÑйиÑа бозоÑда баÑÒаÑÐ¾Ñ ÑÑин Ñопган. Ðекин иÑÑеÑмолÑилаÑнинг
иÑÑиÑÒлаÑи ÑзгаÑганлиги ва кÑпÑÐ¾Ò ÑÑим ÑайÑÑ Ð¾Ð·Ð¸Ò-овÒаÑга ÒизиÒиÑ
оÑÑганлиги Ñабабли ÑоÑÑв ÑÑÑÑаÑлаÑи паÑайган. ÐÑндай ÑаÑоиÑда
маҳÑÑлоÑнинг оз ÒиÑми ÑкÑпоÑÑ Ò³Ð°Ð¼ Òилинади
Садо
маÑкаÑи
âСâ
Ðиллий бозоÑда иккинÑи ÑÑинни Ñгаллаб Ð±ÐµÑ Ð¹Ð¸Ð»Ð´Ð°Ð½ беÑи ÑаолиÑÑ
кÑÑÑаÑиб келаÑÑган Ð½Ð¾Ð°Ð»ÐºÐ¾Ð³Ð¾Ð»Ñ Ð¸ÑÐ¸Ð¼Ð»Ð¸ÐºÐ»Ð°Ñ Ð¸Ñлаб ÑиÒаÑÑвÑи компаниÑ.
СоÑÐ¸Ñ ÑÑÑÑаÑи динамик ÑавиÑда ва оÑ
иÑги йиллаÑда ÑÒоÑи
кÑÑÑаÑкиÑлаÑни Ñгаллади. ÐаÑкеÑологлаÑнинг ÑÑдами билан маҳÑÑлоÑ
ижобий кÑÑÑаÑкиÑлаÑга Ñга, лекин ҳали компаниÑнинг ÑÑиÑи боÑланÒиÑ
давÑлаÑда. СиÑаÑи ва ÒадоÒи ÑкÑпоÑÑ ÑÑÑн мÑлжалланган бÑлÑада жÑда оз
ÒиÑми маҳÑÑлоÑни ÑеÑга ÑиÒаÑилади. ÐаҳÑÑлоÑнинг белгиÑи ҳали Ñ
ам
миллий бозоÑда ÑÑйÑ
аÑдан ÑÑÑини пойлаб ÑÑÑибди
Садо
маÑкаÑи
âDâ
ÐÐ¸Ñ Ð½ÐµÑа Ð¹Ð¸Ð»Ð»Ð°Ñ Ð¼Ð¾Ð±Ð°Ð¹Ð½Ð¸Ð´Ð° минÑаÒавий бозоÑда ÑаолиÑÑ ÐºÑÑÑаÑиб
келаÑÑган компаниÑ. ÐозоÑда баÑÒаÑÐ¾Ñ ÑÑнини Ñгаллаган
ЮÒоÑида кÑÑÑаÑилган Ñавдо маÑкалаÑнинг белгилаÑи бÑйиÑа Interbrand
компаниÑÑининг еÑÑиÑа омил бÑйиÑа ÒÑйилган баллаÑини кÑÑиб ÑиÒади ва ҳаÑ
Ð±Ð¸Ñ Ð¾Ð¼Ð¸Ð» Ñзининг Ñкала ÑлÑовига ÒаÑаб даÑажаÑи вазнланади.
â
ÐмиллаÑ
ÐакÑимал
балл
âÐâ
âÐâ
âСâ
âDâ
1
2
3
4
5
6
7
1
ÐидеÑлик
25
18
19
9
6
2
ÐаÑÒаÑоÑлик
15
11
10
7
11
3
ÐозоÑ
10
7
6
8
6
4
ÐеогÑаÑик ÑÑаб
олиÑ
25
17
5
2
0
5
ТенденÑиÑ
10
6
6
7
5
6
ÐÑдам
10
8
7
7
4
7
ÐÑҳоÑаза
5
5
3
4
3
ÐаллаÑ
йиÒиндиÑи
100
72
56
44
35
ÐмиллаÑда беÑилган макÑималл баллаÑнинг келиб ÑиÒиÑи бÑ
компаниÑнинг мезонлаÑи бÑйиÑа баҳоланади:
1.
ÐидеÑлик (25 %)
ï·
Ð±Ð¾Ð·Ð¾Ñ ÑлÑÑи;
ï·
Ñанилганлиги;
ï·
жойлаÑиниÑи (позиÑиÑÑи);
ï·
ÑаÒиблаÑнинг пÑоÑили.
2.
ÐаÑÒаÑоÑлик (15 %)
âÐÒÑиÑодиÑÑ Ð²Ð° инноваÑион ÑÐµÑ Ð½Ð¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸ÑлаÑâ илмий ÑлекÑÑон жÑÑнали. â 5, ÑенÑÑбÑÑ-окÑÑбÑÑ, 2015 йил
4
www.iqtisodiyot.uz
ï·
доимийлиги;
ï·
кеÑма-ÐºÐµÑ Ð¼ÑÑаноÑиблиги;
ï·
давÑи;
ï·
Ñавдо маÑкаÑининг индивидÑаллиги;
ï·
ÑиÑклаÑи.
3.
ÐозоÑ
ï·
бозоÑнинг ÑмÑмий Ñ ÑÑÑÑиÑÑи;
ï·
бозоÑнинг ÑзгаÑÑвÑанлиги;
ï·
бозоÑнинг ÑлÑови;
ï·
Ð±Ð¾Ð·Ð¾Ñ Ð´Ð¸Ð½Ð°Ð¼Ð¸ÐºÐ°Ñи;
ï·
бозоÑга ÑиÒиÑдаги ÒийинÑиликлаÑ.
4.
ХалÒаÑо нÑÒÑаи назаÑидан (25 %)
ï·
геогÑаÑик ÑÑаб олиÑ;
ï·
Ñ Ð°Ð»ÒаÑо позиÑиÑÑи;
ï·
бозоÑдаги ÑлÑÑи;
ï·
пÑеÑÑижи;
ï·
амбиÑиÑлаÑи.
5.
ÐÑÐ¸Ñ ÑенденÑиÑÑи (10%)
ï·
Ð±Ð¾Ð·Ð¾Ñ ÑлÑÑининг ÑÐ·Ð¾Ò ÑебÑанÑвÑанлиги;
ï·
Ñавдо маÑкаÑининг ÑÑнкÑилнал ÑзгаÑÑвÑанлиги;
ï·
Ñавдо маÑкаÑининг ÑежалаÑи ва Ñнинг ÑзгаÑиÑи мÑмкинлиги;
ï·
ÑаÒобаÑÑилаÑнинг Ñ Ð°ÑÑи-Ñ Ð°ÑакаÑлаÑи.
6.
ÐÑдам
ï·
доимий молиÑвий ÑÑдам олиÑи;
ï·
Ñекламанинг
маҳÑÑлоÑ
ÑоÑÑвидаги
иÑÑеÑмолÑилаÑ
Ñомонидан
белгилаган ÑÑни;
ï·
Ñавдо маÑкаÑига иÑÑеÑмолÑÐ¸Ð»Ð°Ñ Ñомонидан бÑлган иÑонÑи.
7.
ÐÑҳоÑаза (5 %)
ï·
Ñавдо маÑкаÑининг ÑÑÐ¹Ñ Ð°Ñдан ÑÑганлиги;
ï·
ÑмÑмий Ñ ÑÒÑÒÐ»Ð°Ñ Ð°ÑоÑида мÑÑ Ð¾Ñазада Ñканлиги;
ï·
ÑÑд жаÑаÑнлаÑи ва боÑÒа келиÑмовÑÐ¸Ð»Ð¸ÐºÐ»Ð°Ñ Ð¼Ð°Ð²Ð¶Ñд Ñки йÑÒлиги.
ÐÑ ÐºÑÑÑаÑкиÑлаÑнинг йиÒиндиÑи бÑенднинг кÑÑини аниÒлаб беÑиÑга
ÑÑдам беÑади деб ÑаÑкидлайди Interbrand компаниÑÑи. ÐÑнда Interbrand
компаниÑÑи Ñойдани баÑоÑаÑлаб беÑади ва капиÑал Ñ
аÑажаÑини айиÑган ҳолда
иÒÑиÑодий Ñойда EVA ни аниÒлайди. ÐеллеÑнинг (1998 й.) [17] ÑикÑиÑа
Interbrand компаниÑÑининг ÑлÑови дÑнÑдаги йиÑик компаниÑÐ»Ð°Ñ Ð±Ð¸Ñ Ð¹Ð¸Ð»Ð´Ð°
бÑенд капиÑалини боÑÒаÑÐ¸Ñ Ð¾ÑÒали олган даÑомадлаÑини ҳиÑоблаб, ÑлаÑни
ÑзлаÑига капиÑализаÑиÑлаÑда ÑÑдам беÑади. Ðммо ÐакеÑнинг (1996 й.) [18]
ÑикÑига кÑÑа бÑенд капиÑалини ÒиймаÑи бÑнда Ñзаки ÒаÑалади, бÑнда бÑенд
капиÑалини аÑоÑий негизи ҳиÑобланмайди, ҳамда Ñекламага Òилинган
Ñ
аÑажаÑÐ»Ð°Ñ Ð²Ð° Ñндаги еÑакÑилик бÑенд капиÑалини баÑзида ÑÑиÑига олиб ҳам
келмайди.
âÐÒÑиÑодиÑÑ Ð²Ð° инноваÑион ÑÐµÑ Ð½Ð¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸ÑлаÑâ илмий ÑлекÑÑон жÑÑнали. â 5, ÑенÑÑбÑÑ-окÑÑбÑÑ, 2015 йил
5
www.iqtisodiyot.uz
ÐÐ°ÐºÐµÑ (1996 й.) [19] âÐÑенд капиÑалини ÑнÑалигиâ деб номланган Ñз
моделини ÑÐ°ÐºÐ»Ð¸Ñ ÑÑади. ÐÑ Ð¼Ð¾Ð´ÐµÐ»Ñ Ð±ÐµÑÑа каÑегоÑÐ¸Ñ Ð°ÑоÑида ÑлÑанади:
I.
ÐоÑл иÑÑеÑмолÑининг ÑлÑови
1)
ÐаÑÑ Ð¿ÑемиÑмга ÑайÑÑлиги
2)
Талаб жиҳаÑидан ÒондиÑилган иÑÑеÑмолÑими Ñки лоÑл иÑÑеÑмолÑи
II.
ÐÑÑеÑмолÑи Ñомонидан ÑаÒдимланган ÑиÑÐ°Ñ Ñки компаниÑнинг
еÑакÑиликка ÑÑиÑиÑида Òилган ÑоÑа-ÑадбиÑлаÑи
3)
ÐÑÑеÑмолÑи Ñомонидан Ñан олинган ÑиÑаÑ
4)
ÐозоÑдаги еÑакÑилик Ñки кÑÑайÑиÑилган маÑÒ³ÑÑлик
III.
ÐÑÑеÑмолÑилаÑга йÑналÑиÑилган аÑÑоÑиаÑиÑÐ»Ð°Ñ Ñки ÑаÑÒланиÑ
ÑлÑовлаÑи
5)
Тан олинган ÒиймаÑлилик
6)
ÐÑенддаги индивидÑаллик
7)
ТаÑкиллаÑÑиÑилган аÑÑоÑиаÑиÑлаÑ
IV.
ÐÑÑеÑмолÑининг маҳÑÑÐ»Ð¾Ñ Ñки ÐºÐ¾Ð¼Ð¿Ð°Ð½Ð¸Ñ ÑÑÒÑиÑидаги Ñ Ð°Ð±Ð°ÑдоÑлиги
8) бÑенд ÑÑÒÑиÑида Ñ
абаÑÐ´Ð¾Ñ Ð±ÑлиÑи
V.
ÐозоÑнинг ÑезÑвÑанлиги ÑлÑови
9) бозоÑдаги бÑенднинг ÑлÑÑи
10) Ð±Ð¾Ð·Ð¾Ñ Ð½Ð°ÑÑ
и ва бÑенднинг ÑаÑÒалган ÒамÑови.
âÐÑенд капиÑалини ÑнÑалигиâнинг капиÑал ÑлÑовини ҳиÑоблаÑда
биÑинÑи ÑаккизÑалик ноÒÑлай, Ñ
аÑÐ°Ð¶Ð°Ñ Ð¶Ð¸Ò³Ð°Ñидан ÒиммаÑ, ÑлÑам ÑÑÑн
ÑÑÑÑнаÑÑиз ва ÒÑллаÑда ҳам ÒийинÑилик ÑÑÒдиÑиÑи мÑмкин. ÐÑнда лоÑл
иÑÑеÑмолÑини ҳиÑоблаÑда дÑконга ÒайÑиб келган иÑÑеÑмолÑининг айнан
ÑегиÑли бÑендга ниÑбаÑан Ñ
аÑид ÑаÑÑоÑаÑини, бозоÑдаги наÑÑ
, бÑенднинг
пÑемиÑм наÑÑ
и ва бозоÑни диÑÑÑибÑÑион ÒамÑовини ÑÑÑовномаÑиз кÑÑÑа
бÑлади[20].
ЮÒоÑидагилаÑни кÑÑиб ÑиÒÒан Ñ Ð¾Ð»Ð´Ð°:
ï·
ÐÑндай ÑндаÑÑв оÑÒали бÑенд капиÑалини баҳолаÑда лоÑл
иÑÑеÑмолÑиниг бÑендга ниÑбаÑан ÑадоÒаÑлик даÑажаÑи бÑенд капиÑалининг
аÑоÑи Òилиб олинади.
ï·
ÐÑндай ÑндаÑÑв наÑаÒÐ°Ñ Ð±Ñенд капиÑалини ÒиймаÑини ÑлÑаÑга балким
бÑенд капиÑалини аÑоÑий ÑÑÑаÑегик боÑÒаÑÑвининг инÑÑÑÑменÑи ÑиÑаÑида ҳам
кÑÑилади.
ï·
Ðлинган ÑлÑÐ¾Ð²Ð»Ð°Ñ ÐºÐ¾ÑÑ Ð¾Ð½Ð°Ð½Ð¸Ð½Ð³ келажакдаги мавÒеини кÑÑаÑиÑдаги ва
Ñни бозоÑдаги Ñз ÑÑнини баÑÒаÑÐ¾Ñ ÑÐ³Ð°Ð»Ð»Ð°Ñ Ò³Ð°Ð¼Ð´Ð° ÑÐ¸Ð²Ð¾Ð¶Ð»Ð°Ð½Ð¸Ñ ÑенденÑиÑ
ÑÑÑаÑегиÑÑини иÑлаб ÑиÒиÑга кÑмак беÑÑвÑи воÑиÑа бÑлиб Ñ
Ð¸Ð·Ð¼Ð°Ñ Òилади.
Фойдаланилган адабиÑÑÐ»Ð°Ñ ÑÑÐ¹Ñ Ð°Ñи
1.
Kevin Lane Keller (1993), "Conceptualizing, Measuring, and Managing
Customer-Based Brand Equity," Journal of Marketing, 57 (January), 1-22.
2.
Lassar, W., Mittal B. , and Sharma A. (1995) Measuring Customer-Based
Brand Equity. Journal of Consumer Marketing 12(4): 11-19.
âÐÒÑиÑодиÑÑ Ð²Ð° инноваÑион ÑÐµÑ Ð½Ð¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸ÑлаÑâ илмий ÑлекÑÑон жÑÑнали. â 5, ÑенÑÑбÑÑ-окÑÑбÑÑ, 2015 йил
6
www.iqtisodiyot.uz
3.
Park, C.S. and Srinivasan, V. (1994), ``A survey-based method for
measuring and understanding brand equity and its extendibility'', Journal of
Marketing Research, Vol. 31, May, pp. 271-88
4.
Kamakura, W.A. and Russell, G.J. (1991), Measuring Consumer Perceptions
of Brand Quality with Scanner Data: Implications for Brand Equity, Report No. 91-
122, Marketing Science Institute, Cambridge, MA.
5.
Aaker, D.A. (1996), Building Strong Brands, The Free Press, New York,
NY.
6.
Ðotameni, R. and M. Shahorkhi (1998), âBrand Equity Valuation: A Global
Perspectiveâ, Journal of Product and Brand Management, 7 (4), 275-290.
7.
Barwise, P., Higson, C., Likierman, and A., Marsh, P. (1999), Accounting
for Brands, The London Business School and The Institute of Chartered Accountants
in England and Wales, London.
8.
Oldroyd, D. (1994), "Accounting and Marketing Rationale: The
Juxtaposition within Brands", International Marketing Review, Vol 11, No 2, pp 33-
46.
9.
Oldroyd, D. (1998), "Formulating an Accounting Standard for brand in the
âMarket for Excuses'", The Journal of Brand Management, Vol 5, No 4, pp 263-271.
10.
Tollington, T. (1998), "Separating the brand asset from the goodwill asset",
Journal of Product & Brand Management, Vol 7, No 4, pp 291-304.
11.
Simon, C.J., and Sullivan, M.J., (1993), The measurement and
determinants of Brand Equity: A Financial Approach, Marketing Science, Vol. 12,
No 1, pg 28-52.
12.
Perrier, R. (Ed) (1997), Brand Valuation, 3rd Ed, Premier Books, London
13.
Aaker, D.A. (1991), Managing Brand Value: Capitalizing on the Value of a
Brand Name, The Free Press, New York.
14.
Keller, K.L., (1998), Strategic brand management: building, measuring,
and managing brand equity, Prentice Hall, New Jersey.
15.
Reilly, R.F., and Schweihs, R.P. (1999), Valuing Intangible Assets,
McGraw Hill, New York.
16.
Barwise, P., Higson, C., Likierman, and A., Marsh, P. (1999), Accounting
for Brands, The London Business School and The Institute of Chartered Accountants
in England and Wales, London.
17.
Cravens, K.S., and Guilding, C. (1999), "Strategic Brand Valuation: A
Cross-Functional Perspective", Business Horizons, July-August, pp 53-62.
18.
Keller, K.L., (1998), Strategic brand management: building, measuring,
and managing brand equity, Prentice Hall, New Jersey.
19.
Aaker, D.A. (1996), Building Strong Brands, The Free Press, New York.
20.
David A. Aaker, Measuring Brand Equity Across Products and Markets,
California management review vol 38, no. 3 spring 1996, Ñ 115.