Методы и критерии социально-экономической оценки потенциала малого бизнеса в сурхандарьинской области

Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил, 4-сон

215

Тўpтинчидaн, ҳap биp oилaдaн биттa тaд-

биpкop бўлишигa эpишиш yчyн, aҳoли ўpтacидa

тaдбиpкopлик кўникмaлapини шaкллaнтиpиш

мaқcaдидa мyнтaзaм paвишдa тaшвиқoт ишлa-

pини oлиб бopиш, coҳa yчyн мaлaкaли кaдpлap-

ни тaйёpлaш.

Бeшинчидaн, тижopaт бaнклapи тoмoни-

дaн кичик вa хycycий тaдбиpкopликгa бepилa-

дигaн мoлиявий кўмaклap бўйичa имтиёзлapни

кyчaйтиpиш.

Oлтинчидaн, фaoлият кўpcaтaётгaн кичик

бизнec вa хycycий тaдбиpкopлик cyбeктлapи-

нинг тoвapлap вa мaҳcyлoтлapини экcпopт қи-

лиш, тaлaбни eтapли дapaжaдa yшлaб қoлини-

шини тaъминлaш мaқcaдидa Caмapқaнд, Cyp-

хoндapё, Нaмaнгaн, Жиззaх,вa Бyхopo вилoят-

лapидa кичик бизнecдa бaнд бўлгaнлapни мo-

лиявий қўллaб-қyввaтлaш мeхaнизмлapини иш-

лaб чиқиш.

Eттинчидaн, экcпopт билaн шyғyллaнyвчи

кичик бизнec вa хycycий тaдбиpкopлик cyбeкт-

лapи фaoлиятини ҳap тoмoнлaмa қўллaб-қув-

вaтлaш. Caккизинчидaн, мacoфaдaн тypиб иш-

лaш мyмкин бўлгaн фaoлият тypлapини қўллaб-

қўввaтлaш мaқcaдидa paқaмли тeхнoлoгиялap,

интepнeт қaмpoвини кeнгaйтиpиш чopa-тaдбиp-

лapини кўpиш.

Ушбy тaдбиpлap тaдбиpкopлик фaoлияти-

ни pивoжлaнтиpишгa, мaмлaкaтимиз иқтиco-

диётининг янaдa юқopиpoқ бocқичгa кўтapишгa

хизмaт қилaди.

Манба ва адабиётлар рўйхати:

1.

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. 2020 йил 24 январь. -

https://uza.uz/oz/politics/zbekiston-respublikasi-prezidenti-shavkat-mirziyeevning-oliy-25-01-2020

2.

https://daryo.uz/k/2019/07/23/kichik-biznes-va-tadbirkorlikni-rivojlantirish-boyicha-yangi-tizim-joriy-etiladi/

3.

https://stat.uz/uz/?preview=1&option=com_dropfiles&format=&task=frontfile.download&catid=290&id=1088&Itemid

4.

2000 йил 25 майдаги 70-II-сонли «Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисида»ги Ўзбекистон

Республикаси Қонуни

5.

Эссe о природe торговли в

общeм планe // Мировая экономичeская мысль. Сквозь призму вeков. — М.: Мысль, 2004. Т. 1. —

С. 269—278

6.

Кантильон Ричард // Большая совeтская энциклопeдия : [в 30 т.] / гл. рeд. А. М. Прохоров. — 3-e изд. — М. : Совeтская

энциклопeдия, 1969—1978

7.

Сэй Ж.-Б. Трактат по политичeской экономии. Экономичeскиe софизмы; Экономичeскиe гармонии. М., Дeло, Акад. нар. хоз-

ва при Правитeльствe Рос. Фeдeрации, 2006.

8.

Смит А.Исслeдованиe о природe и причинах богатства народов. М., Высшая школа, 1973.

9.

Маршалл А. Принципы экономичeской науки. Пeр. с англ. — М., Издатeльская группа «Прогрeсс», 1993. –23 л.

10.

Ж.Б. Кларк. Распрeдeлeниe богатства. М., 1994. 40ст

11.

Хизрич., С. Питeрс. Прeдприниматeльство. М., 1991, 20с.

12.

А.Хоскин. Курс прeдприниматeльства. М., 1993, 23с.

13.

Гулямов С.С., Догиль А.Ф., Сeмeнов Б.А. Прeдприниматeльство и малый бизнeс. – Т. 1997 – с. 33 – 34.

14.

Абдуллаeв Ё., Каримов Ф. “Кичик бизнeс ва тадбиркорлик асослари”. Т.: Мeҳнат.2010. 9-бeт

15.

Ходиeв Б.Ю. Ўзбeкистон иқтисодида тадбиркорлик ривожини экономeтрик модeллари. 08.00.06 – “Экономeтрика ва

статистика” ихтисослиги бўйича иқтисод фанлари доктори илмий даражасини олиш учун ёзилган диссeртация
авторeфeрати.Т.: 2000. 42-б.

16.

Ўлмacoв A., Ш apифхўжaeв М. лap Иқтиcoдяoт нaзapияcи. -Т .: Мeҳнaт, 1995, 193— 194—б.

17.

Ю .М. Ocипoв Ocнoвы пpeдпpинимaтeльcкoгo дeлa. Блaгopoдный бизнec. -М .: МП. Гpигoв, 1992, 42-45 -66

18.

Пpoблeмы opгaнизaциoннo-экoнoмичecких фaктopoв и paзвития ycлyг пo пoвышeнию блaгococтoяния ceмьи Г.М. Шoдиeвa

- 2008 г. - Диccepтaция нa coиcкaниe yчeнoй cтeпeни дoктopa

19.

Шoдиeвa Г.М., Пapдaeвa O.М. Пpoблeмы paзвития ceмeйнoгo пpeдпpинимaтeльcтвa и пoвышeния зaнятocти и дoхoдoв

нaceлeния и cнижeния бeднocти. Aкaдeмия yпpaвлeния gwalior.; 23: 210.

СУРХОНДАРЁ ВИЛОЯТИ КИЧИК ТАДБИРКОРЛИК САЛОҲИЯТИ НАТИЖАВИЙЛИГИНИ

ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ БАҲОЛАШ УСУЛЛАРИ ВА МЕЗОНЛАРИ

Хатамов Очилди Қурбонович -

иқтисод фанлари доктори, доцент

Тошалиева Саодат Тохировна -

Термиз давлат университети докторанти

Аннотация.

Ушбу мақолада Сурхондарё вилояти кичик тадбиркорлик салоҳияти натижавийлигини

ижтимоий-иқтисодий баҳолаш усуллари ва мезонлари илмий тадқиқотлар асосида ёритилган. Бугунги кунда кичик
тадбиркорлик субъектлари салоҳияти натижавйлигини ижтимоий-иқтисодий баҳолаш билан боғлиқ муаммоларни
ўрганишга бағишланган илмий тадқиқотлар долзарб аҳамият касб этмоқда. Мақолада кичик тадбиркорлик

салоҳиятини натижавийлигини ижтимоий-иқтисодий баҳолашга доир ёндашувлар келтирилган. Кичик
тадбиркорлик субъектлари салоҳияти тўрт мезон бўйича алоҳида ва мажмуавий интеграл индекслар ёрдамида
муаллифлар томонидан таҳлил қилиниб, таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.

Калит сўзлар:

тадбиркорлик салоҳияти, тадбиркорлик салоҳияти бўйича ёндашувлар кичик тадбиркорлик

субъектлари салоҳияти натижавийлигини тавсифловчи статистик кўрсаткичлар, ижтимоий-иқтисодий баҳолаш,
тадбиркорлик салоҳияти бўйича ёндашувлар, тадбиркорлик салоҳиятини баҳолаш.

КИЧИК БИЗНЕС ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИК

Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил, 4-сон

216

МЕТОДЫ И КРИТЕРИИ СОЦИАЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКОЙ ОЦЕНКИ ПОТЕНЦИАЛА

МАЛОГО БИЗНЕСА В СУРХАНДАРЬИНСКОЙ ОБЛАСТИ

Хатамов Очилди Қурбонович -

Доктор экономических наук, доцент

Тошалиева Саодат Тохировна -

Докторант, Термезский государственный университет

Аннотация.

В данной статье на основе научных исследований рассмотрены методы и критерии социально-

экономической оценки эффективности потенциала малого бизнеса Сурхандарьинской области. На сегодняшний день
научные исследования по изучению проблем, связанных с социально-экономической оценкой эффективности

потенциала малого бизнеса, приобретают актуальное значение. В статье представлены подходы к социально-
экономической оценке эффективности потенциала малого бизнеса. Потенциал субъектов малого
предпринимательства был проанализирован авторами с использованием отдельных и комплексных интегральных
показателей по четырем критериям, и были разработаны предложения и рекомендации.

Ключевые слова:

предпринимательский потенциал, статистические показатели, характеризующие

потенциал предпринимательства, потенциал малого бизнеса, социально-экономическая оценкаоценка потенциала
предпринимательства.

METHODS AND CRITERIA OF SOCIO-ECONOMIC ASSESSMENT OF THE POTENTIAL

OF SMALL BUSINESS IN SURKHANDARYA REGION

Khatamov Ochildi Kurbonovich -

Doctor of Economics, Associate Professor

Toshalieva Saodat Tokhirovna -

Doctoral student, Termez State University

Abstarct.

In this article, the methods and criteria for socio-economic evaluation of the effectiveness of small business

potential of the Surkhandarya region are covered on the basis of scientific research. To date, scientific research on the study of
problems associated with socio-economic assessment of the potential effectiveness of small businesses is of urgent importance.
The article presents approaches to socio-economic evaluation of the effectiveness of small business capacity. The potential of

small business entities has been analyzed by the authors using separate and complex integral indexes on four criteria and
suggestions and recommendations have been developed.

Keywords:

approaches to the potential of entrepreneurship, the potential of entrepreneurship statistical indicators

characterizing the effectiveness of the potential of small businesses, socio-economic evaluation, approaches to the potential of

entrepreneurship, assessment of the potential of entrepreneurship.

Кириш.

Иқтисодий жиҳатдан тараққий

этган мамлакатларда тадбиркорлик иқтисоди-

ётни ҳаракатга келтирувчи куч сифатида эъти-

роф этилган бўлиб, унинг ривожланиш даража-

си тадбиркорлик салоҳияти қай даражада шакл-

лантирилганлиги ва амалга оширилганлиги

билан изоҳланади. Тадбиркорлик салоҳияти

муайян турдаги тадбиркорлик фаолияти ва

муайян иқтисодий тизимнинг ўзига хос хусу-

сиятлари билан белгиланадиган жиҳатларга

эга.

Тадбиркорлик салоҳиятининг ҳолати, тад-

биркорлик ривожланиш даражаси мамлакатда

рўй бераётган умумий иқтисодий жараёнлар,

миллий иқтисодиёт ривожланиш даражаси, дав-

латнинг йўналтирилган ижтимоий-иқтисодий

сиёсатига боғлиқ.

Ўзбекистон Республикаси Президенти-

нинг “Ўзбекистон Республикасини янада ривож-

лантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғ-

рисида”ги фармонининг туб моҳияти ҳам мам-

лакат ижтимоий-иқтисодий тараққиётини жа-

даллаштириш ва иқтисодиётни эркинлашти-

ришни, тадбиркорликни янада ривожланти-

ришни назарда тутади[1].

Кичик тадбиркорликнинг мамлакат ва

унинг ҳудудлари ижтимоий-иқтисодий ривож-

ланишига таъсирини баҳолашнинг икки хил

усули мавжуд: интеграл кўрсаткичларни ҳисоб-

лаш натижалари ва иқтисодий-математик мо-

деллаштириш усули.

Тадбиркорлик салоҳиятини рўёбга чиқа-

риш хўжалик юритишнинг бозор тамойиллари-

ни жорий этиш ва иқтисодий алоқаларни тўлиқ

очиб беришни, шунингдек, рақобат муҳитини

ривожлантириш, ишбилармонлик ташаббуси ва

фаоллигини ошириш, тижорат мажбуриятлари

бўйича моддий жавобгарликни ўз зиммасига

олишни назарда тутади.

Тадбиркорлик салоҳиятини шаклланти-

ришнинг ижтимоий-иқтисодий механизми тад-

биркорликни ривожлантириш воситалари ва

усулларини, яъни рақобат, талаб, таклиф, нарх-

ларни шакллантириш, давлатнинг ижтимоий-

иқтисодий сиёсати воситалари, шунингдек, тад-

биркорликка таъсир қилувчи ва шакллантирув-

чи замонавий жамиятнинг ижтимоий, иқтисо-

дий ва сиёсий институтлари томонидан тақдим

этилган бозор механизмларини ўз ичига олади.

КИЧИК БИЗНЕС ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИК

Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил, 4-сон

217

Ҳудуд тадбиркорлик салоҳиятини оши-

ришда жамиятнинг ижтимоий-иқтисодий инс-

титутлари фаолиятини такомиллаштириш, ҳу-

қуқий базани мустаҳкамлаш, бозор ва ишлаб

чиқариш инфратузилмасини ривожлантириш,

тадбиркорлик фаолиятини рағбатлантиришга

қаратилган давлатнинг иқтисодий сиёсатини

амалга ошириш зарур.

Ўрганилган адабиётлар таҳлили.

Тад-

биркорлик салоҳияти ва унинг ҳудуд ижти-

моий-иқтисодий ривожланишига таъсирини

баҳолаш билан боғлиқ тушунчалар бир қатор

хорижлик иқтисодчи олимлар, жумладан,

А.Ю.Чепуренко [11], П.Л. Глухих[4], О.В.Ласку-

това, О.Е.Гленкова, В.А.Шалова [7], Е.А.

Кремин,

Е.А.Мазилов[6],

И.Е. Чепляева[12], С.Ю. Егори-

хина [5] томонидан илмий асосланган ҳолда

ўрганилган.

Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни

эконометрик ва статистик таҳлил қилиш асо-

сида республикамизнинг етук иқтисодчи олим-

лари илмий тадқиқот ишларини олиб борган-

лар. С.С.Ғуломов [14], М.Р.Болтабоев, М.М.Қоси-

мова, Ш.Ж. Эргашходжаев, Б.К. Ғойибназаров [3],

Н.М.Соатов[9], Т.Ш.Шодиев[13], Б.Б.Беркинов[2],

С.К.Салаев [10],О.Қ.Рихсимбоев[8] каби иқтисод-

чи олимлар кичик тадбиркорликни мамлакат

ижтимоий-иқтисодий ривожланишидаги роли-

ни ўз илмий тадқиқотларида ёритганлар.

Кичик тадбиркорликнинг мамлакат ва

унинг ҳудудларига таъсирини баҳолашда ўрта-

ча геометрик усулда ҳисобланувчи интеграл

кўрсаткичлар тизимидан фойдаланилади.

Бундай ёндашувларни кўплаб илмий тад-

қиқотларда кўришимиз мумкин. Ушбу тадқиқот

ишларида кичик тадбиркорликнинг ҳудуд

ижтимоий-иқтисодий ривожланишига қўшган

ҳиссасини аниқлашда кичик тадбиркорлик ри-

вожланишидаги асосий муаммо ва афзаллик-

ларни баҳолашга имкон берувчи турли иқтисо-

дий кўрсаткичлардан фойдаланилган. Улар то-

монидан ишлаб чиқилган услубиёт тадбиркор-

лик субъектларининг ҳудуд ижтимоий-иқтисо-

дий ривожланишига қўшган ҳиссасини рейтинг

асосида баҳолаш имконини беради[6].

Айрим тадқиқотларда кичик тадбиркор-

ликни ҳудудий ривожланиш динамикасига таъ-

сирини баҳолашда кичик тадбиркорлик самара-

дорлигини баҳолашнинг кўп омилли регрессион

таҳлил тенгламасидан фойдаланилган[7].

Лекин ушбу тадқиқотларда кичик тадбир-

корлик субъектлари салоҳияти натижавийлиги-

ни баҳолашга алоҳида эътибор қаратилмаган.

П.Л. Глухих илмий тадқиқотларида ҳудуд-

ларда тадбиркорлик салоҳиятидан фойдаланиш

самарадорлигини ошириш бўйича ўз услубини

таклиф этган[4]. Унда тадбиркорлик салоҳияти-

ни шакллантиришнинг умумий шарт-шароитла-

ри, шаклланиш жараёни ва ривожлантириш бос-

қичлари ёритилган. Лекин кичик тадбиркорлик

субъектлари салоҳиятига таъсир этувчи ишчан-

лик муҳитини тавсифловчи кўрсаткичлардан

фойдаланилмаган.

Тадқиқот методологияси

ҳудуд кичик

тадбиркорлик субъектлари салоҳияти натижа-

вийлигини ижтимоий-иқтисодий баҳолаш усул-

лари ва мезонлари бўйича мажмуавий иқтисо-

дий-статистик ёндашувни шакллантиришдан

иборат. Бунда кичик тадбиркорликни қўллаб-

қувватлаш ва ривожлантириш бўйича давлат ва

маҳаллий ҳокимият идоралари томонидан

амалга оширилаётган чора-тадбирлар натижа-

вийлигини баҳолаш тўлиқлиги ва етарлилиги-

ни таъминлаш, муайян дастурлар самарадор-

лиги ва уларнинг тадбиркорлик салоҳиятини

ривожлантиришда қўшган ҳиссасини кичик тад-

биркорлик салоҳияти ҳолатини ва ривожлани-

шини акс эттирувчи интеграл индекслардан

фойдаланган ҳолда баҳолашнинг аҳамияти юқо-

ридир. Таҳлилларга эътибор қаратадиган бўл-

сак, ҳудудларда кичик тадбиркорлик субъект-

лари салоҳияти натижавийлигини баҳолаш бў-

йича ягона услубият ва ёндашувлар мавжуд

эмаслиги ушбу соҳани ривожлантириш бўйича

амалга оширилаётган давлатнинг ижтимоий-

иқтисодий сиёсати, ҳудудий давлат дастурлари

амалда қандай самара бераётганлигини аниқ-

лаш имкониятини камайтиради.

Таҳлил ва натижалар.

Кичик тадбиркор-

лик салоҳияти ҳолати ва ривожланишини тав-

сифловчи турли даражадаги даврийлик ва ста-

тистик аниқлик билан ҳисобланадиган кўрсат-

кичлар статистик маълумотлар манбаларига

боғлиқ ҳолда икки гуруҳга ажратиш мумкин

(1-расм). Булар объектив ва субъектив статис-

тика кўрсаткичларидир. Объектив статистик

кўрсаткичлар тизими расмий статистика идора-

лари ва бошқа расмий ташкилотлар манбалари

асосида юритилса, субъектив статистик кўрсат-

кичлар тизими аҳоли ва кичик тадбиркорлик

субъектлари ўртасида мустақил ўтказилган сў-

ровнома натижаларига асосланади.

Ушбу статистик кўрсаткичлар тизими асо-

сида ҳудуднинг кичик тадбиркорлик субъект-

лари салоҳиятини баҳолашга имкон берувчи ма-

ҳаллий бюджет даромадлари, аҳоли жон бошига

тўғри келадиган ўртача даромадлар, ишсизлик

даражаси, меҳнатга лаёқатли ёшдаги аҳоли тад-

биркорлик фаоллиги, ҳудуд аҳолисининг кичик

тадбиркорликни қабул қилиши ҳолати, аҳоли

жон бошига тўғри келадиган солиқ тушумлари,

аҳоли жон бошига тўғри келадиган КБХТ сони,

кичик тадбиркорлик айланмаси ҳажми ва бошқа

кўпгина статистик маълумотларни таҳлил қи-

лиш имконияти пайдо бўлади.

КИЧИК БИЗНЕС ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИК

Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил, 4-сон

218

1-расм. Кичик тадбиркорлик субъектлари салоҳиятининг ҳолати ва ривожланишини

тавсифловчи статистик кўрсаткичлар тизими

Манба:

муаллиф ишланмалари асосида тузилган.

Айтиб ўтиш жоизки, кичик тадбиркорлик

субъектлари салоҳиятининг ҳолати ва ривож-

ланишини ифодаловчи кўрсаткичлар тизими

етарли даражада кўплиги унинг ижтимоий-

иқтисодий ривожланиш ҳолатини натижавий-

лиги ва самарадорлигини акс эттирувчи йиғма

индикаторлар тизимини шакллантириш зару-

ратини вужудга келтиради. Тадқиқотимиз дои-

расида ҳудуд кичик тадбиркорлик субъектлари

салоҳиятини

натижавийлигини

баҳолашда

уларни тавсифлайдиган қуйидаги кўрсаткич ва

мезонлардан фойдаланишни лозим топдик

(2-расм).

2- расм. Кичик тадбиркорлик субъектлари салоҳиятини баҳолаш кўрсаткичлари

Манба:

муаллиф ишланмалари асосида тузилган.

Шуни таъкидлаш жоизки, биз томонимиз-

дан таклиф этилаётган ушбу мезон ва кўрсат-

кичлар тизими очиқ бўлиб, албатта такомил-

лаштирилиши мумкин. Лекин, фикримизча уш-

бу баҳолаш мезони ҳам кичик тадбиркорлик

субъектлари салоҳиятини натижавийлигини

баҳолаш билан боғлиқ муаммоларни аниқлаш

ва бартараф этишда яхши самара беради.

Юқорида тавсия этилган ҳудуд кичик тад-

биркорлик субъектлари салоҳиятини аниқлаш-

да минтақада кичик тадбиркорлик салоҳиятини

ривожланганлик даражасини баҳолаш юзасидан

қуйидагиларни ўрганишни лозим топдик:

-таклиф этилган мезонлар ҳар бири бў-

йича баҳолаш индексларини аниқлаш;

Аҳолининг тадбиркорлик фаоллиги ва салоҳиятини рўёбга чиқаришга таъсир қилувчи омиллар ва
умумий шарт-шароитлар хусусиятлари

Кичик тадбиркорлик субъектлари салоҳиятининг ҳолати ва ривожланишини тавсифловчи

статистик кўрсаткичлар тизими

Объектив статистикага асосланадиган

кўрсаткичлар тизими

Субъектив статистикага асосланадиган

кўрсаткичлар тизими

Давлат Статистика Қўмитаси, Давлат Солиқ

Қўмитаси, Молия Вазирлиги ва бошқа расмий

идоралар маълумотлари

Аҳоли ва кичик тадбиркорлик субъектлари

ўртасида мустақил ўтказилган сўровнома

натижалари

КБҲТ субъектлари сони;

КБҲТда бандларнинг ўртача сони;
КБҲТ корхоналари айланмаси ҳажми;
асосий капиталга инвестициялар ҳажми;
КБҲТ субъектларининг ягона солиқ тўловлари

ҳажми ва бқ.

кичик

тадбиркорликни

ривожлантириш

йўлидаги асосий ижтимоий –иқтисодий

муаммолар ва тўсиқлар миқёсини аниқлаш ва
баҳолаш;
солиқ солиш, молиявий ҳолат, мулкий
муаммолар, ижтимоий меҳнат муносабатлари,

яширин иқтисодиёт кўлами ва бошқалар
билан боғлиқ муаммоларни кузатиш ва
баҳолаш

Аҳолининг мавжуд шарт-шароитлар таъсири остида тадбиркорлик фаолияти билан
шуғулланишга тайёрлиги

Ки

ч

и

к

т

адб

и

р

к

ор

л

и

к

с

уб

ъ

ек

тл

ар

и

са

л

оҳ

и

ят

и

н

и

б

аҳ

ол

аш

к

ўр

са

тк

и

ч

л

ар

и

Кичик тадбиркорлик салоҳиятига таъсир этувчи ишчанлик муҳити тавсифи

Кичик тадбиркорлик салоҳиятини ривожлантириш хусусиятлари

КИЧИК БИЗНЕС ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИК

Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил, 4-сон

219

-кичик тадбиркорлик субъектларини ба-

ҳолаш кўрсаткичларини ҳар бири учун оптимал,

рухсат этилган, паст ёки юқори, баҳолаш пара-

метрларини белгилаш;

-кичик тадбиркорлик субъектлари сало-

ҳиятини баҳолашда параметрларнинг у ёки бу

қийматни қабул қилишига қараб баҳолаш

параметрларининг ҳар бири бўйича максимал

ва минимал балларни аниқлаш (оптимал чега-

радаги кўрсаткич қиймати учун 2 балл, рухсат

этилган чегарадаги кўрсаткич қиймати учун 1

балл, паст ёки юқори қийматлар учун 0 балл қи-

либ белгиланади);-ҳудуд бўйича олинган кичик

тадбиркорлик субъектлари салоҳиятини баҳо-

лаш бўйича умумий индекс кўрсаткичларининг

у ёки бу қийматни қабул қилишига қараб на-

титижавийликни баҳолашнинг оптимал энг

юқори даражаси (баҳоланадиган индекс кўрсат-

кичлари 1,30 дан юқори бўлса, ҳудудда кичик

тадбиркорлик фаолиятини бошлаш ёки мавжуд

тадбиркорлар ўз фаолиятларини самарали да-

вом эттиришлари учун иқтисодий шарт-ша-

роитларнинг юқори даражада ташкил этилган-

лиги ва ривожланганлигини кўрсатади), ўрта

(0,92 дан 1,30 гача кичик тадбиркорлик субъ-

ектларини қўллаб-қувватлаш тизимининг сама-

рали фаолият юритмаганлиги натижасида ҳу-

дуд кичик тадбиркорлик субъектлари салоҳия-

ти ривожланиши ёки шаклланишидаги паса-

йишни англатади), паст (0 дан 0,92 гача кичик

тадбиркорлик субъектларини давлат томони-

дан қўллаб-қувватлаш тизимининг деярли са-

марасизлиги, тадбиркорлик учун ноқулай шарт-

шароитлар, аҳолининг кичик тадбиркорликка

нисбатан ёмон баҳо бериши, кичик тадбир-

корликка хизмат қилувчи инфратузилмалар-

нинг кучсиз ривожланганлиги) даражасини

белгилаш мумкин.;

- умумий индекс кўрсаткичлари йиғин-

дисига мос равишда ҳудуд кичик тадбиркорлик

субъектлари салоҳияти натижавийлигини баҳо-

лаш кўрсаткичларини расмийлаштириш (8 бал-

ллик тизим бўйича ҳисоблаб, 7-8 балл ҳудуд

кичик тадбиркорлик субъектлари салоҳияти

натижавийлигини баҳолашнинг оптимал энг

юқори даражасига; 3-6 балл натижавийликни

баҳолашнинг ўртача (рухсат этилган) даража-

сига; 3 баллдан кам бўлса, ҳудуд кичик тадбир-

корлик субъектлари салоҳияти натижавийлиги-

ни баҳолашнинг паст даражасига тўғри келади);

- умумий интеграл индекслар кўрсаткич-

лари асосида ҳудуд кичик тадбиркорлик сало-

ҳиятини ҳисоблаб чиқиш ва юқорида қайд этил-

ган параметрлар бўйича уларни баллар шкала-

сида баҳолаш;

- умумий интеграл индекслар таркибига

кирувчи кичик тадбиркорлик салоҳиятининг

ҳар бир алоҳида индексларни ҳисоблаб интег-

рал баҳосини аниқлаш.

Юқорида таклиф этилган услубият асоси-

да ҳудуд кичик тадбиркорлик субъектлари са-

лоҳияти натижавийлигини умумий интеграл

индекслар асосида баҳолаш амалга оширилди.

Ушбу услубиятга асосланиб кичик тадбир-

корлик субъектлари салоҳияти натижавийлиги-

ни баҳолашни назарда тутувчи тўртта алоҳида

ўзгаришли кўрсаткичлар индексини ўртача гео-

метрик усулда ҳисобланадиган индекслар жам-

ланмасидан иборат умумий интеграл индексдан

фойдаланилди. Келтирилган динамик индекс-

ларни ҳисоблашда индивидуал кўрсаткичлар

индекси ҳисобот йилини базис йили билан тақ-

қослаш натижасида у ёки бу кўрсаткич ўзгари-

шини акс эттирувчи индекслар асосида тузила-

ди (1-жадвал).

3-расм.

Ҳудуд аҳолисининг тадбиркорлик фаоллиги ва салоҳиятини рўёбга чиқаришга

таъсир этувчи омиллар ва умумий шарт-шароитлар индекси ўзгариши

Манба:

муаллиф ишланмалари асосида тузилган.

0,9

0,95

1

1,05

1,1

1,15

1,2

1,25

2017

2018

2019

2020

1,206

1,132

1,017

1,061

Ҳудуд аҳолисининг тадбиркорлик фаоллиги ва салоҳиятини рўёбга чиқаришга таъсир
этувчи омиллар ва умумий шарт-шароитлар индекси

КИЧИК БИЗНЕС ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИК

Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил, 4-сон

220

1-жадвал

Ҳудуд кичик тадбиркорлик субъектлари салоҳиятидан самарали фойдаланишнинг

натижавийлигини баҳолаш мезонлари

Кўрсаткич тавсифи

Кўрсаткичларни ҳисоблаш тамойиллари

1.Вилоят аҳолисининг тадбиркорлик фаоллиги ва салоҳиятини рўёбга чиқаришга таъсир этувчи омиллар ва умумий

шарт-шароитлар тавсифи Ig.c.

1.1. Ҳудуднинг маҳаллий бюджет даромадлари
индекси

LB R= LBR/ LBC

бу ерда:
LBR- маҳаллий бюджет даромадлари; LBC- маҳаллий бюджет харажатлари

1.2. Аҳоли жон бошига тўғри келадиган ўртача
даромадлар ҳажми

AРК=GRP/Рn

бу ерда:

GRP-

ЯҲМ;

Рп

- аҳоли сони

1.3. Ишсизлик даражаси индекси

UR=Un/Pea

бу ерда:

Un

-ишсизлар сони;

Pea

- иқтисодий фаол аҳоли

1.4. Ҳудуд аҳолисининг тадбиркорлик жамоаси
билан алоқадорлиги индекси
(ўтказилган анкета сўровномалари асосида
ҳисобланади)

BCcom=Bmk /Gsk
Bmk

-Барқарор ривожланишга эга тадбиркорлар билан алоқаси мавжуд

шахслар сони;

Gsk

-умумий сўровнома ўтказилганлар сони

1.5. Шахснинг ўз тадбиркорлик қобилиятига баҳо
бериш индекси
(ўтказилган анкета сўровномалари асосида
ҳисобланади)

Sas.ea = Sknw/Gsk

бу ерда:

Sknw

-Тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш учун етарли билим ва

кўникмаларга эгаман деб ҳисобловчи аҳоли улуши;

Gsk-

умумий сўровнома ўтказилганлар сони

1.6. Тадбиркорлик муваффақиятсизлигидан
қўрқиш индекси (ўтказилган анкета
сўровномалари асосида ҳисобланади)

B of.f=100-o f.f n/Gsk

бу ерда:

o f.fn-

тадбиркорлик муваффақиятсизлигидан қўрқувчи аҳоли улуши;

Gsk-

умумий сўровнома ўтказилганлар сони

√

I. Ҳудуд аҳолисининг тадбиркорлик фаоллиги ва салоҳиятини рўёбга чиқаришга таъсир этувчи омиллар ва

умумий шарт-шароитлар индекси

2. Аҳолининг мавжуд шарт-шароитлар таъсири остида тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланишга тайёрлиги Ir.e.a

2.1. Аҳоли жон бошига тўғри келадиган КБХТ
сони (1000 та аҳолига нисбатан) индекси

SBnpc=SBn/Pn

бу ерда:

SBn

-кичик тадбиркорлик субъектлари сони;

Pn

-аҳоли сони

2.2. Битта КБ субъекти ҳисобига тўғри

келадиган солиқ тушумлари ҳажми индекси

SBtrf=Trf/Sbn

бу ерда:

Trf-

солиқ тушумлари ҳажми;

SBn

-кичик тадбиркорлик субъектлари сони

2.3.Аҳоли жон бошига тўғри келадиган солиқ
тушумлари ҳажми индекси

Ptrf=Trf/Pn

бу ерда:

Trf

- солиқ тушумлари ҳажми;

Pn-

аҳоли сони

2.4.Давлат бюджетидан КБХТ ни қўллаб-қувват-
лаш учун қилинган мақсадли харажатлар индекси

SBst.bte=St.b exp+targ.exp

бу ерда:

St.b exp

- давлат бюджети харажатлари;

targ.exp

- мақсадли харажатлар

2.5. Давлат томонидан қўллаб-қувватланган
КБХТ субъектлари улуши

SBgovsup=SBsup /SBn

бу ерда:

SBsup

-қўллаб-қувватланган КБХТ сони;

SBn-

КБХТнинг умумий сони

2.6. КТ субъектларининг кредит ресурслари,
микрокредитлар билан таъминланганлик
даражаси

SBmcr.res=Mcr.res/SBn

бу ерда:

Mcr.res

-КТни кредитлаш ҳажми;

Sbn

-КТ субъектлари сони

√

II. Ҳудуд аҳолисининг мавжуд шарт-шароитлар таъсири остида тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланишга
тайёрлиги индекси (Ir.e.a)

3. Кичик тадбиркорлик салоҳиятига таъсир этувчи ишчанлик муҳити тавсифи Ibus.act

3.1. КТ субъектларининг “тугатилиш”
коэффициенти

SBlqd=Lqd/SBn

бу ерда:

Lqd-

тугатилган КТ субъектлари сони;

SBn-

умумий КБХТ субъектлари сони

3.2. КТ субъектларининг “ташкил этилиш”
коэффициенти

SBnr=Nr/SBN

бу ерда:

Nr-

янгидан ташкил этилган КТ субъектлари сони;

SBn

-умумий КБХТ субъектлари сони

3.3. Янгидан ташкил этилган ва тугатилган КТ
субъектлари нисбати коэффициенти

SBnr.lqd=Nr/Lqd

бу ерда:

Nr

-янгидан ташкил этилган;

Lqd-

тугатилган КТ субъектлари сони

√

III. Кичик тадбиркорлик салоҳиятига таъсир этувчи ишчанлик муҳитини тавсифловчи индекс (Ibus.act)

4. Кичик тадбиркорлик субъектлари салоҳиятини ривожлантириш хусусиятлари Id.e.p

4.1. Аҳоли жон бошига тўғри келадиган КБХТ

асосий капиталга инвестициялар ҳажми
индекси

SBin.m.c.pop.=SBin.m.cap/Pn

бу ерда:

SBin.m.cap

-КБХТнинг асосий капиталга инвестициялар ҳажми;

КИЧИК БИЗНЕС ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИК

Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил, 4-сон

221

Манба:

муаллиф ишланмалари асосида тузилган.

Олинган таҳлил натижаларига эътибор

қаратадиган бўлсак, вилоят аҳолисининг тад-

биркорлик фаоллиги ва салоҳиятини рўёбга чи-

қаришга таъсир этувчи омиллар ва умумий

шарт-шароитлар индекси 2017 йилда 1,206 га

тенг бўлган, яъни бу тадбиркорлик фаолиятини

бошлаш ва амалга ошириш учун энг қулай

шарт-шароит мавжудлигини кўрсатяпти, 2018

йилда бу индекс кўрсаткичи 1,132 га, 2019 йил-

да озгина пасайиш кузатиляпти, яъни индекс

1,017 га , 2020 йилга келиб 1,061 натижага тенг

бўляпти (3-расм). Кузатилаётган йиллар даво-

мида тадбиркорлик салоҳиятига таъсир этувчи

омиллар деярли кучли силкинишга учрамаган,

яъни энг юқори ва ўртача даражаларда акс эт-

ган. Бундан кўринадики, ҳудудда тадбиркорлик

салоҳияти шаклланиши ва уни рўёбга чиқариш

учун шарт-шароитлар мавжуд

4-расмда ҳудуд аҳолисининг мавжуд

шарт-шароитлар таъсири остида тадбиркорлик

фаолияти билан шуғулланишга тайёрлиги ин-

декси ўзгариши акс эттирилган. Статистик куза-

тув амалга оширилаётган йиллар давомида ин-

декс натижалари барқарорлиги деярли сақла-

ниб қолинган, яъни 2017 йилда ушбу индекс

кўрсаткичи 1,203 га, 2018 йилда 1,251 га, 2019

йилда 1,221га тенг бўлган, лекин 2020 йилга

келиб 1,005 кўрсаткичга тушиб кетган. Бунга

сабаб, 2020 йилга келиб ҳудудда КБХТ субъект-

лари сонининг кўпайиши, лекин кичик тадбир-

корлик субъектлари айланмаси ҳажми, улар то-

монидан тўланадиган мажбурий тўловлар ҳаж-

ми камайиши биз тадқиқ этаётган маълумотлар

тизимида кучли пасайишни келтириб чиқарган.

4-расм

.

Ҳудуд аҳолисининг мавжуд шарт-шароитлар таъсири остида тадбиркорлик

фаолияти билан шуғулланишга тайёрлиги индекси ўзгариши

Манба:

муаллиф ишланмалари асосида тузилган.

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

2017

2018

2019

2020

1,137

1,217

1,257

0,993

Ҳудуд аҳолисининг мавжуд шарт-шароитлар таъсири остида тадбиркорлик фаолияти
билан шуғулланишга тайёрлиги индекси

Pn

-аҳоли сони

4.2.Умумий корхоналар сонига нисбатан КБХТ
субъектлари улуши индекси

SBgen.ent=SBn/Gen

бу ерда:

SBn-

КБХТ субъектлари сони;

Gen

-умумий корхоналар сони

4.3. Кичик тадбиркорликда банд битта аҳоли

сонига тўғри келадиган КБХТ айланмаси ҳажми
индекси

SBwor.cap.pop.=WK/SBwn

бу ерда:

WK-

КБҲT айланмаси ҳажми;

SBwn

-КБХТда ўртача иш билан бандлар сони

4.4. Битта кичик тадбиркорлик субъекти
ҳисобига тўғри келадиган КБХТ ўртача
айланмаси ҳажми индекси

SBwor.cap=WK/SBn

бу ерда:

WK

-КБҲT айланмаси ҳажми;

SBn

-кичик тадбиркорлик субъектлари сони

4.5. КБХТ асосий капиталга инвестицияларнинг
битта кичик тадбирокрлик субъектига тўғри
келадиган қисми индекси

SBin.m.c.o.sb= SBin.m.cap/SBn

бу ерда:

SBin.m.cap-

КБХТ асосий капиталга инвестициялар;

SBn

-КБХТ субъектлари сони

√

IV.Ҳудуд кичик тадбиркорлик субъектлари салоҳиятини ривожлантириш индекси (Id.e.p)

Кичик тадбиркорлик субъектлари салоҳияти натижавийлигини баҳолашнинг умумий индекси

√

КИЧИК БИЗНЕС ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИК

Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил, 4-сон

222

5-расмдаги кичик тадбиркорлик сало-

ҳиятига таъсир этувчи ишчанлик муҳитини тав-

сифловчи индекс маълумотларига назар таш-

лайдиган бўлсак, 2017 йилда ушбу индекс 1,182

га тенг бўлиб, энг юқори натижани акс эттир-

ган, лекин 2018 йилга келиб, 1,009 натижага ту-

шиб кетган, 2019 йилда ўз барқарорлигини

сақлаб қолишга ҳаракат қилган, 2020 йилга

келиб эса ишчанлик муҳити индекси ҳудудда

1,078 га тенг бўлган. Кузатилаётган барча йил-

лар давомида аҳолининг кичик тадбиркорлик

билан шуғулланишга тайёрлиги индекси ўртача

барқарор ҳолатда бўлганлигини кўришимиз

мумкин.

5-расм. Кичик тадбиркорлик салоҳиятига таъсир этувчи ишчанлик

муҳитини тавсифловчи индекс ўзгариши

Манба:

муаллиф ишланмалари асосида тузилган.

Ҳудуд кичик тадбиркорлик субъектлари

салоҳиятини ривожлантириш индекси 2017

йилда 1,164, 2018 йилда 1,836, 2019 йилда 1,725

ва 2020 йилга келиб эса 0,986 кўрсаткичга тенг

бўлганлигини кўришимиз мумкин (6-расм).

2018-2019 йилларда ушбу индекслар бар-

қарор ўсиш даражасига эга бўлган, лекин 2020

йилга келиб пасайиш кузатилган.

Лекин шундай бўлсада, ҳудудда кичик

тадбиркорликни ривожлантириш индекси бар-

қарор ва ўрта ҳолатда сақланиб қолмоқда.

6-расм. Ҳудуд кичик тадбиркорлик субъектлари салоҳиятини

ривожлантириш индекси ўзгариши

Манба:

муаллиф ишланмалари асосида тузилган.

Кичик тадбиркорлик субъектлари сало-

ҳияти натижавийлигини баҳоловчи умумий ин-

дексга эътибор қаратадиган бўлсак, статистик

кузатув олиб борилаётган йиллар давомида

индекс натижалари деярли барқарор ҳолатда

сақланиб қолган (7-расм).

0,9

0,95

1

1,05

1,1

1,15

1,2

2017

2018

2019

2020

1,182

1,009

1,127

1,078

Кичик тадбиркорлик салоҳиятига таъсир этувчи ишчанлик муҳитини тавсифловчи индекс

0

0,5

1

1,5

2

2017

2018

2019

2020

1,164

1,836

1,725

0,986

Ҳудуд кичик тадбиркорлик субъектлари салоҳиятини ривожлантириш индекси

КИЧИК БИЗНЕС ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИК

Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил, 4-сон

223

7-расм. Кичик тадбиркорлик субъектлари салоҳияти натижавийлигини

баҳолашнинг умумий индекси ўзгариши

Манба:

муаллиф ишланмалари асосида тузилган.

Юқоридаги индекслар ўзгаришига эъти-

бор қаратадиган бўлсак, ҳудудда барқарор ва

ўртача барқарор ҳолат акс этган. Бунга сабаб

йиллар давомида кичик тадбиркорлар сонининг

ошиши сотув ҳажми кўпайишига, янги иш ўрин-

ларининг яратилишига, асосий капиталга ин-

вестициялар ҳажми ошишига олиб келган. Ай-

ниқса, давлат томонидан қўллаб-қувватлаш ти-

зимининг фаоллаштирилиши, тадбиркорлик

салоҳиятини натижавийлигини баҳоловчи уму-

мий индекс кўрсаткичлари ошиб боришини таъ-

минлаган. Бу кўрсаткич кузатилаётган 2018

йилда айниқса юқори бўлган.

Юқорида келтирилган мезонлар асосида

қабул қилинган кўрсаткичлар қиймати бўйича

Сурхондарё вилоятининг кичик тадбиркорлик

субъектлари салоҳияти ривожланиш даражаси

ўрганилган йиллар бўйича баҳолаб чиқилди

(2-жадвал).

2-жадвал

Сурхондарё вилояти бўйича кичик тадбиркорлик субъектлари салоҳияти

ривожланиш даражасини баҳолаш кўрсаткичи

Мезонлар

Кўрсат-

кич

2017

2018

2019

2020

Кўрсат-

кич

қиймат

лари

Бал-

лар

сони

Кўрсат-

кич

қиймат

лари

Бал-

лар

сони

Кўрсат-

кич

қиймат

лари

Бал-

лар

сони

Кўрсат-

кич

қиймат

лари

Бал-

лар

сони

1

Ҳудуд аҳолисининг тадбиркорлик фаоллиги
ва салоҳиятини рўёбга чиқаришга таъсир

этувчи омиллар ва умумий шарт-
шароитлар тавсифи

КIg.c

1.206

2

1. 132

1

1.017

1

1.061

1

2

Ҳудуд аҳолисининг мавжуд шарт-шароит-
лар таъсири остида тадбиркорлик фао-
лияти билан шуғулланишга тайёрлиги

KIr.e.a

1.137

1

1.217

2

1.257

2

0.993

1

3

Кичик тадбиркорлик салоҳиятига таъсир
этувчи ишчанлик муҳити тавсифи

KIbus.act 1.182

1

1.009

1

1.127

1

1.078

1

4

Ккичик тадбиркорлик субъектлари сало-
ҳиятини ривожлантириш хусусиятлари

KIsbe.ef 1.164

1

1.836

2

1.725

2

0.986

1

Умумий коэффициентлар

1.171

1.313

1.255

1.028

Баллар сони

5

6

6

4

Манба:

муаллиф ишланмалари асосида тузилган.

Юқорида келтирилган жадвал маълумот-

ларидан кўриниб турибдики, Сурхондарё ви-

лоятининг кичик тадбиркорлик субъектлари

салоҳияти ривожланиш даражаси 2017 йил учун

5 балл, 2018-2019 йилларда 6 балл ва 2020 йил-

га келиб 4 баллга тенг бўлган, яъни бу ўз нав-

батида рухсат этилган қийматга мос келади.

1,206

1,137

1,182

1,164

1,132

1,217

1,009

1,836

1,017

1,257

1,127

1,725

1,061

0,993

1,078

0,986

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

1,8

2

1.

Ҳудуд

аҳолисининг

тадбиркорлик

фаоллиги

ва

салоҳиятини

рўѐбга

чиқаришга

таъсир

қилувчи

омиллар

ва

умумий

шарт

-

шароитлар

хусусиятлари

2.

Ҳудуд

аҳолисининг

мавжуд

шарт

-

шароитлар

таъсири

остида

тадбиркорлик

фаолияти

билан

шуғулланишга

тайѐрлиги

3.

Кичик

тадбиркорлик

салоҳиятига

таъсир

этувчи

ишчанлик

муҳити

тавсифи

4.

Тадбиркорлик

салоҳиятини

ривожлантириш

хусусиятлари

2017

2018

2019

2020

КИЧИК БИЗНЕС ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИК

Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил, 4-сон

224

2020 йилдаги кўрсаткичнинг 4 баллга

тушиб қолиши пандемия келтириб чиқарган

иқтисодий инқироз натижасида кичик корхона-

лар фаолиятининг сустлашиши, сотув, асосий

капиталга инвестициялар ҳажмининг камайи-

ши, кўпгина корхоналар ўз фаолиятини тугати-

лиши, ишсизлик даражасининг ошиши, аҳоли

харид қобилиятининг пасайиши ва бошқа ҳо-

латлар билан ҳам боғлиқ.

Демак, юқоридаги расм маълумотларидан

хулоса қилиш мумкинки, ҳудудда тадбиркорлик

салоҳиятини шакллантириш, кичик тадбиркор-

лик субъектлари сонини оширишда керакли

бўлган шарт-шароитлар ўртача ҳолатда деб

изоҳ беришимиз мумкин.

Хулосалар ва таклифлар.

Таклиф этилаётган услубиятнинг қулай-

лиги шундан иборатки:



ҳар қандай ҳудуд иқтисодиётининг

тадбиркорлик салоҳияти ривожланишини таҳ-

лил қилишда уни кенг қўллаш имконияти;



вилоят иқтисодиёти тадбиркорлик са-

лоҳияти ривожланишини мажмуавий интеграл

баҳолай олиш;



турли вилоятлар, туманлар тадбиркор-

лик салоҳияти ривожланиш динамикасини тақ-

қослама таҳлил қилиш;



ҳудуд тадбиркорлик салоҳияти тузил-

масидаги муаммоли жараёнларни аниқлаш;



ҳудуд тадбиркорлик салоҳиятини ри-

вожлантиришга йўналтирилган бюджет маблағ-

лари самарадорлигини баҳолай олиш имко-

нияти.

Якуний натижа кўрсаткичлари ва интег-

рал индексларни кичик тадбиркорликни ривож-

лантириш бўйича ҳудуднинг режалаштирилган

ижтимоий аҳамиятга эга натижаларига эриши-

шини баҳолаш манбаси сифатида қараш мум-

кин. Ушбу услубият кичик тадбиркорлик субъ-

ектлари салоҳиятини қўллаб-қувватлаш ва ри-

вожлантиришга йўналтирилган мақсад ва вази-

фаларига эришишнинг натижавийлиги ва сама-

радорлигини доимий назорат қилиш имкония-

тини беради.

Албатта, вилоят иқтисодиётининг кичик

тадбиркорликка йўналтирилганлиги, кичик

тадбиркорлик субъектлари фаолияти қандай

ривожланаётганлигига қараб, тадбиркорлик

салоҳиятини ривожланиш даражасини баҳолаш

бўйича таклиф этилаётган мезон ва кўрсаткич-

ларга ўзгартириш киритиб, қўшимча мезон ва

баҳолаш кўрсаткичлари жорий этилиши мум-

кин.

Манба ва фойдаланилган адабиётлар рўйхати:

1.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича

ҳаракатлар стратегияси тўғрисидаги Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-
сонли Фармони. «Халқ сўзи» газетаси, 2017 йил 8 феврал, №28 (6722).

2.

Беркинов Б.Б.Оилавий тадбиркорлик салоҳиятини ошириш йўллари. Монография Т.: “Fan va texnologiya”,

2019

3.

Болтабоев М.Р., Қосимова М.С., Эргашходжаева Ш.Ж., Б.К.Ғойибназаров Б.К. ва бошқалар. Кичик бизнес ва

тадбиркорлик –Т.: Иқтисодиёт, 2012.

4.

Глухих П.Л.Социально-экономическая оценка реализации предпринимательского потенциала в

муниципиальных образованиях. Автореферат дисс.на соис. уч. степ.канд.экон наук.Екатеринбург 2013

5.

Егорихина. С. Ю. Предпринимательский потенциал населения региона//Экономика региона: проблемы и

перспективы развития. № 1 (53). 2011. С. 42-50.

6.

Кремин А.Е., Мазилов Е.А. Оценка влияния малого бизнеса на социальноэкономическое развитие регионов //

Вопросы территориального развития. 2018. № 1 (41). DOI: 10.15838/tdi.2018.2.41.2

7.

Лускатова О.В., Гленкова Е.О., Шалова В.А. Методический подход к экономической оценке влияния

предпринимательства на динамику развития региона // Фундамент. исслед. 2013.№ 2–3. С. 594–598.

8.

Рихсимбоев О.Қ. “Ўзбекистон Республикасида кичик ва ўрта бизнеснинг устувор йўналишларини

эконометрик башоратлаш”. Диссертация 2002.-156 б.

9.

Соатов Н.М. Статистика /Дарслик – Т.: Абу Али Ибн Сино номидаги тиббиёт нашриёти, 2003;

10.

Салаев С.К. Кичик бизнес ривожлантириш тенденцияларини моделлаштириш ва башоратлаш (Ўзб.Рес.

мисолида) диссертация, 2008-324 б.,

11.

Чепуренко А.Ю. Предпринимательство в России: промежуточные результаты GEM//Мир России. № 2. 2008.

С. 22-40.

12.

Чепляева И. Е. Предпринимательский потенциал: проблемы формирования и использования в российской

экономике. Дис. ... к. э. н.: 08.00.07. Саратов, 1999. – 168

13.

Шодиев Т.Ш. Эконометрика / Ўқув қўл. – Т.: Адабиёт жамғармаси, 2005.- 126 б;

14.

Ғуломов С.С. Тадбиркорлик ва кичик бизнес –Т.: Шарқ , 2002;

КИЧИК БИЗНЕС ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИК