Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika –
Зарубежная лингвистика и
лингводидактика – Foreign
Linguistics and Linguodidactics
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/foreign-linguistics
Program format issues on channel “Culture” of the Russian
Federation
Barno USMANOVA
1
National University of Uzbekistan named after Mirzo Ulugbek
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received September 2024
Received in revised form
10 October 2024
Accepted 25 October 2024
Available online
25 November 2024
The "Kultura" channel of the Russian Federation plays an
important role in promoting art and culture. The format of the
shows shown on the channel and their delivery to viewers are
valued for their reliance on specific information, which attracts
experts. The study explored the formats, audience engagement,
and content of visual arts-related shows. The article was
evaluated for impact using statistics, interviews, and analytical
analysis. Shows on the "Kultura" channel, combining classical
and contemporary art, cover a wide audience. The format of the
shows serves as an effective tool in promoting culture. Through
further refinement of the broadcast formats considered, it is
important to preserve and convey cultural heritage to the
younger generation. In the context of changing times, there is a
need to develop new formats.
2181-3701/© 2024 in Science LLC.
DOI:
https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol2-iss5
This is an open-access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru
Keywords:
Broadcast,
visual arts,
journalist.
Rossiya
Federatsiyasining
«Культура»
kanalidagi
koʻrsatuvlarning formati masalalari
ANNOTATSIYA
Kalit so‘zlar:
koʻrsatuv,
tasviriy san’at,
jurnalist.
Rossiya Federatsiyasining «Культура» kanali san’at va
madaniyat sohasini targ‘ib qilishda muhim rol o‘ynaydi. Kanalda
namoyish etilayotgan ko‘rsatuvlarning formati va ularni
teletomoshabinlarga
yetkazib
berilishi
o‘zining
aniq
ma’lumotlarga tayanganligi, mutaxassislarning jalb qilganligi
bilan qadrli. Tadqiqotda tasviriy san’atga oid ko‘rsatuvlarning
formatlari, auditoriya bilan aloqasi va ularning mazmuni
o‘rganildi. Maqola statistik ma’lumotlar, intervyular va analitik
tahlillar asosida ta’siri baholandi. «Культура» kanalidagi
1
PhD student, National University of Uzbekistan named after Mirzo Ulugbek. E-mail: usmanovabarno223@gmail.com
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika – Зарубежная лингвистика
и лингводидактика – Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue – 5 (2024) / ISSN 2181-3701
249
ko‘rsatuvlar, klassik va zamonaviy san’atni birlashtirib, keng
auditoriyani qamrab oladi. Ko‘rsatuvlarning formatlari,
madaniyatni targ‘ib qilishda samarali vosita sifatida xizmat
qiladi. Ko‘rib chiqilgan ko‘rsatuv formatlarini yanada
takomillashtirish orqali madaniy merosni saqlash va yosh
avlodga etkazishda muhim ahamiyatga ega. O‘zgaruvchan zamon
sharoitida, yangi formatlar ishlab chiqish zarurati tug‘ilmoqda.
Вопросы формата передач на канале «Культура»
Российской Федерации
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова:
Передача,
изобразительное
искусство,
журналист.
Канал «Культура» Российской Федерации играет
ключевую роль в продвижении искусства и культуры.
Передачи на канале ценятся за точность информации и
привлечение экспертов. Исследование, представленное в
статье, анализирует форматы передач, взаимодействие с
аудиторией и содержание шоу, особенно в контексте
изобразительного искусства. Эффективность шоу, которые
объединяют классическое и современное искусство,
подтверждается статистическими данными, интервью и
аналитическим анализом. Такие форматы не только
охватывают широкую аудиторию, но и служат мощным
инструментом для продвижения культуры. Важность этих
шоу заключается в сохранении и передаче культурного
наследия молодому поколению. В условиях постоянно
изменяющейся среды возрастает необходимость в
разработке новых форматов.
Kultura kanali faoliyati, Butunrossiya davlat televizion va radioeshittirish
kompaniyasida oʻrni takrorlanmas boʻlib Rossiya Federatsiyasi statistikasida 18-oʻrinni
egallagan [1 Интересные результаты опроса популярности телеканалов в России.
cableman.ru]. Ushbu kanal oʻzining boshqa kanallardan bir qancha sifatlari bilan ajralib
turadi jumladan:
– Reklamaning yoʻqligi
– San’at va madaniyatga oid koʻrsatuvlar debatlar bilan olib borilishi
– Butun dunyodagi va Rossiya san’ati va madaniyati haqidagi eng soʻngi
yangiliklarning borligi
– hozirgi kunda kanalni ijtimoiy tarmoqlarda xususan telegram sot-setida jonli
efirni kuzatib borish mumkin.
– San’at va Musiqa: Klassik va zamonaviy musiqa konsertlari, balet, opera va san’at
ko‘rgazmalari haqida ma’ruzalar.
– Film va Teatr: Rossiya va chet el filmlari, teatr spektakllari, film tanlovlari va
musiqiy asarlar.
– Adabiyot: Mashhur yozuvchilar va shoirlar haqida hujjatli filmlar, adabiy tanlovlar
va kitob taqdimotlari.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika – Зарубежная лингвистика
и лингводидактика – Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue – 5 (2024) / ISSN 2181-3701
250
– Tarixiy Dasturlar: Rossiyaning tarixiy merosi, arxitektura obidalari va madaniy
tadbirlar haqida ma’lumotlar.
– Milliy An’analar: Rossiyaning turli mintaqalaridagi an’anaviy san’at va qo‘l
mehnatlari haqida dasturlar.
Intervyular: San’atkorlar, yozuvchilar, rejissyorlar bilan suhbatlar.
«Культура» kanali Rossiya Federatsiyasi Prezidenti Boris Eltsin imzolagan
«Культура» telekanalini tashkil etish to‘g‘risidagi 919-sonli Farmoniga muvofiq 1997-yil
tashkil etildi. [2 Культура (телеканал) – Википедия (wikipedia.org)] Ushbu qaror bilan
telekanal oldiga quyidagi maqsadlar qoʻyildi:
Davlat elektron ommaviy axborot vositalarining rolini mustahkamlash, yagona
umummilliy axborot makonini rivojlantirish, Rossiya Federatsiyasida davlat
televideniyesining madaniy-ma’rifiy va tarbiyaviy funksiyasini tiklash.
Ushbu vazifalardan kelib chiqib Telekanal 1997-yil 1-noyabr kuni Moskva vaqti
bilan soat 10:00 da Sankt-Peterburg va Leningrad viloyatidagi chastotalar bundan
mustasno, “Peterburg-beshinchi kanal” davlat teleradiokompaniyasi dasturining tarqatish
tarmog‘ida efirga uzatishni boshladi. Telekanalning ishga tushirish bosqichida uni
Madaniyat (RTR) deb atash rejalashtirilgan edi. Tegishli nom va logotip qisqa vaqt ichida
bir qator bosma televizion dasturlarda ishlatilgan logotip paydo bo‘ldi.
Dastavval Davlat Teleradiofondining arxivlari, shuningdek, ilgari RTR va Rossiya
universitetlarida namoyish etilgan alohida ko‘rsatuvlar va hujjatli filmlar “Madaniyat” ning
asosiy mazmuni bo‘lgan. Buning sabablari kanalning surunkali kam moliyalashtirilishi,
shuningdek, 1990-yillarda madaniyat haqida ko‘rsatuvlar ishlab chiqarishning kichik
hajmi edi. Shuningdek, dasturiy tarmoqda RTR Vesti axborot dasturining nashrlari ham
mavjud edi. Ular qisqa muddatli bo‘lib, o‘zlarining mezbonlariga ega edilar va “Yangiliklar”
deb e’lon qilindi. Yangi loyihalar ishga tushirilgach, ularning soni kamaydi. 1991-yil 19-
dekabrda Sankt-Peterburgning "Sankt-Peterburg"savdo-sotiq kompaniyasi bosh
pudratchi bo‘lgan Sankt-Peterburg ishlab chiqarish dasturlari bloki dastlabki eshittirish
tarmog‘ida muhim rol o‘ynadi. O‘z ko‘rsatuvlarini RTR kanali bilan ishlaydigan VGTRKning
o‘z ijodiy-ishlab chiqarish birlashmalari (Tpo) ham taqdim etgan. Bundan tashqari, 1998-
yildan 2002-yilgacha telekanal ko‘rsatuvlari dasturida sport haqida ko‘rsatuvlar paydo
bo‘ldi.
2000-yil 1-3-sentyabr kunlari Ostankino teleminorasida yong‘in sodir bo‘lganligi
sababli Moskva va Moskva viloyatiga Qo‘shma “Madaniyat” telekanali va NTV efirga
uzatildi. 2001-yil iyun oyida TV-6 sobiq Bosh direktori Aleksandr Ponomarev
telekanalning bosh direktori bo‘ldi, keyinchalik u VGTRK – GTRKNING yangi sho‘ba
korxonasi-Madaniyatga boshchilik qildi (2001-yil iyulgacha telekanal uchun mas’ul
bo‘lgan korxona FDUP GTK telekanal Madaniyat edi), undan ham oldinroq, 1997-yildan
1998-yilgacha VGTRK Madaniyat telekanalining Bosh tahririyati. Shu bilan birga, ilgari TV-
6 telekanalida Ponomarev bilan ishlagan top-menejerlar jamoasi kanalga o‘tadi; bosh
direktor o‘rinbosari Stella Neretina, texnik direktor Aleksandr Zolotnitskiy, mintaqaviy
televizion tarmoqni rivojlantirish bo‘yicha direktor o‘rinbosari Elena Zlotnikova,
moliyaviy masalalar bo‘yicha direktor o‘rinbosari Andrey Voskresenskiy, badiiy filmlar
namoyishi rahbari o‘rinbosari va maxsus loyihalar bo‘limi boshlig‘i Anna Lyubashevskaya.
Ponomarev jamoasi boshqarishi ortida kanalda katta o‘zgarishlar yuz berdi: kanal 2001-
yil oktyabrdan rus tilidagi "Euronews" telekanali “Madaniyat”ning tarmoq hamkori bo‘ldi.
2002-yil 30-noyabrdan 2017-yil 3-sentyabrgacha "Euronews" “Madaniyat” telekanalining
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika – Зарубежная лингвистика
и лингводидактика – Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue – 5 (2024) / ISSN 2181-3701
251
barcha eshittirish mintaqalarida eshittirishlar tarmog‘i ichida chiqdi. 2002-yil 30-
sentyabrda yangi apparat-studiya majmuasi ishga tushirilishi bilan bir vaqtda “Madaniyat”
telekanali zonal eshittirishga o‘tdi. Dasturlarni tarqatish to‘rtta eshittirish zonalari
bo‘yicha amalga oshirilishi boshlandi: M (Moskva vaqti), dubl-3 (+2), dubl-2 (+4), dubl-1
(+7). Shu payt telekanal soat 10:00 dan boshlab signal tarqalishining barcha hududlarida
efirga
chiqishni
boshladi.
“MTK
Teleekspo”
“OAJning
Moskva”dagi
33 TVK uchun litsenziyasi tugagandan so‘ng (bu 2003-yil 8-iyunda sodir bo‘lgan)
“Madaniyat” telekanali Moskva va Moskva viloyati aholisi uchun alohida versiyani ishga
tushirdi. Va shu bugungi kungacha 24 soat ishlash rejimiga o‘tdi.
Tashkil etilganiga 27 yil bo‘lganiga qaramasdan kanal allaqachon rus xalqi va
dunyodagi san’at ixlosmandlarining mehrini qozongan. San’at va madaniyatga oid
ko‘rsatuvlarning eng yaxshilari ishlab chiqarildi. Eng yaxshi ko‘rsatuv o‘zi qanday bo‘ladi?
Eng yaxshi ko‘rsatuv bir nechta omillarga bog‘liq bo‘lishi mumkin va bu omillar
tomoshabinlarning qiziqishlari, madaniyati va talablariga qarab o‘zgaradi. Biroq, umumiy
jihatdan quyidagi xususiyatlarga ega ko‘rsatuvlar ko‘pchilikka ma’qul keladi:
1. Qiziqarli syujet: Tomoshabinlarni jalb qiladigan va ularni qiziqtiradigan kuchli
syujet chizig‘i.
2. Yaxshi personaj: Muvaffaqiyatli ko‘rsatuvlar odatda iste’dodli personajlar bilan
to‘ldirilgan bo‘ladi,
3. Yuqori sifatli ishlab chiqarish: Sifatli suratga olish, ovoz va vizual effektlar
ko‘rsatuvning umumiy ko‘rinishini yaxshilaydi.
4. Emotsional ta’sir: Ko‘rsatuv tomoshabinlarda hissiyotlarni uyg‘otishi, ularni
kuldirishi yoki yig‘latishi kerak.
5. Mavzularni chuqur o‘rganish: Aytmoqchi bo‘lgan g‘oyalarni yoki ijtimoiy
masalalarni chuqurroq o‘rganish orqali tomoshabinlarga fikr yuritishga imkon berish.
6. O‘ziga xoslik: O‘ziga xos uslub yoki g‘oya bilan ajralib turish. Bu yangilik va
qiziqarli yondashuv bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.
7. Tomoshabinlar bilan aloqada bo‘lish: Tomoshabinlarning fikr-mulohazalarini
inobatga olish va ularni jalb qilish imkoniyatlari (masalan, interaktiv formatlar).
Har bir ko‘rsatuv o‘ziga xos va albatta muvaffaqiyatga erisha olmaydi, lekin yuqorida
sanab o‘tilgan jihatlar ko‘p hollarda yaxshi natijalarga olib keladi.
Kanalda san’atning har bir turi haqida koʻrsatuvlar bor boʻlib, tasviriy san’atga oid
koʻrsatuvlar alohida ahamiyatli.
2021-yilda tayyorlangan «История искусства. Потерянный Ван Гог и
вернувшийся Сезанн: распродажи 1930-х годов.», «История искусства. Пикассо.
Авиньонские девицы.», «История искусства. Лучо Фонтана и Франциско Инфанте.»,
«История искусства. Примитивизм – русский стиль 20 века.», «История искусства.
Творчество Эрика Булатова.» «История искусства. Борьба за картины в 60–80-е годы
ХХ века.» Turkum ko‘rsatuvlari tasviriy san’at tarixiga optimal yondashuvi, davrning
yaxshi o‘rganilganligi va albatta lektorlarning eng oliylarini tanlanganligi bilan
ahamiyatlidir. Bosh muharrir Эльвира Могилевская, режиссёр постановщик Герман
Ефимов, Оператор-постановщик Михаил Ганапольский kabi o‘z kasbining eng yaxshi
mutaxassislari yig‘ilganligi, Nataliya Popova, nutqining ravonligi, savollarning puxtaligi
ko‘rsatuvni qiymatini oshirgan.
2016–2017-yillarda efirga uzatilgan «Цвет времени» ko‘rsatuv turkumi 40 dan
ortiq rassomlarning kartinalarini 10 minut oralig‘ida tarixi, yo‘nalishi, asar tahlilini
namoyish etib kelgan. Ko‘rsatuv musiqa va kartinalarning uyg‘unligi, muallifning so‘z
boyligi, san’at asarini tahlili juda me’yoriga yetkazib ijro etilganligi bilan ahamiyatli.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika – Зарубежная лингвистика
и лингводидактика – Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue – 5 (2024) / ISSN 2181-3701
252
Akademik Mixaila Piotrovskogo muallifligidagi «Эрмитаж» ko‘rsatuvlar turkumi
Rossiya Federatsiyasi Sankt-Peterburg shahrining Niva daryosi sohili bo‘yida joylashgan
dunyodagi kattaligi bo‘yicha ikkinchi o‘rinda turuvchi “Ermitaj” muzeyining eksponatlari
haqida atroflicha ma’lumot beriladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1.
Интересные результаты опроса популярности телеканалов в России.
cableman.ru
2.
Культура (телеканал) – Википедия (wikipedia.org)
3.
@smotrim.ru
