JOURNAL OF HEPATO-GASTROENTEROLOGY RESEARCH | ЖУРНАЛ ГЕПАТО-ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ
№3,2 (том II) 2021
92
Djurabekova Aziza Tohirovna,
Nevrologiya kafedrasi professori
Samarqand davlat tibbiyot instituti
Utaganova Guljahon Xolmo‘minovna,
Ph.D. Nevrologiya kafedrasi dotsenti
Samarqand davlat tibbiyot instituti
Muhammadiev Ravshanxon To‘lqinxon,
Nevrologiya kafedrasi magistri
Samarqand davlat tibbiyot instituti
ORCID identifikatori https://orcid.org
/
UZOQ MUDATLI TUGRUQ FONIDA GIPERTANSİYON-GİDROSEFAL SINDROMLI BOLALARNI ERTA
DIAGNOSTIKA VA DAVOLASH
ANNOTATSIYA
Adabiyotlarga ko'ra, perinatal davrning barcha shikastlanishlari shartli ravishda gipoksiko-ishemik (bu
organizmda kislorod yetishmasligi asosan miya strukturalariga), shikastlanish va aralash kelib chiqishga bo’linadi.
Natijada, ensefalopatiyaning eng ko’p uchraydigan sindromi gipertenzion-gidrosefal sindrom bo'lib, bu orqa miya
suyuqligi ko'payishi va liquor o’tkazuvchi yo'llarining buzilishi bilan namoyon bo’ladi. Gipertenzion-gidrosefal
sindromi liqildoqlarning buzilishi va shishishi, ayrim hollarda bosh suyagi choklarining ajralishi, ensa mushaklarining
rigidligi orqali namoyon bo'ladi.
Kalit so’zlar:
gipertansiyon, gidrosefal sindrom, bolalar
.Ko'p hollarda ota -onalarni titroq (iyak), yomon
uyqu, sababsiz yig’lash, qusish xavotirga soladi. Shu
bilan birga, bola psixomotor rivojlanishida orqada qoladi
(3, 4, 6). Bundan tashqari, yuqorida sanab o'tilgan barcha
klinik belgilar hayotning uchinchi yoki to'rtinchi oylarida
yuzaga chiqishi mumkin, bu esa tashxislashni va uning
sababini aniqlashni murakkablashtiradi. Chet ellik
mualliflar, ilmiy nashrlarda orqa miya suyuqligining
ishlab chiqarilishi va so'rilishi o'rtasidagi tafovut tufayli,
qorinchalar kengayishini "gidroksefaliya" deb atashni
afzal ko'rishadi. Muammoning terapevtik yondashuvi
bugungi kunda ham ochiq, chunki u patofiziologiyaning
barcha mexanizmlarini to’la ochib bera olmaydi.
Ko'pgina adabiy manbalarda minimal miya disfunktsiyasi
va jiddiy kortikal o'zgarishlar ko'rinishidagi uzoq
muddatli asoratlar tasvirlangan (5). Shunga ko'ra,
gipertenziv-gidrosefalik
sindromning
dastlabki
bosqichlarida diagnostika taktikasini ishlab chiqish va o'z
vaqtida davolash kasallikning rivojlanishini baholash
hamda oldini olishda ustuvor ahamiyatga ega. Ilk yoshli
bolalarda gipertenziv-gidrosefal sindromning dastlabki
davridagi klinik va diagnostik ma'lumotlarni solishtirish.
Tekshiruvga
2020-2021
yillar
mobaynida
SamMI
1-klinikasi
neonatologiya
va
bolalar
nevrologiyasi bo’limidagi perinatal ensefalopatiya
(postgipoksik va gipoksiko-travmatik etiologiyali) fonida
rivojlangan gipertenzion-gidrosefal sindrom(GGS)li 35ta
bola va nazorat guruhi uchun 20ta sog’lom bola olindi.
Bolalarning yoshi tug'ilganidan (0) 1 yoshgacha.
Tug'ilganda 1 -guruhning barcha bolalari og'ir akusherlik
anamneziga ega edi (katta homila, onaning funktsional
tor chanog’i, tug’ruq kuchlarining zaifligi, kindik o’ralib
qolishi, chanoq oldinda kelishi, homilaning ko'ndalang
joylashuvi va boshqalar). Odatda bolalar nevrolog
tomonidan
tekshiriladi. Asosiy
tekshirish
usullari
neyrosonografiya, ba'zi hollarda neyrovizualizatsiya (KT
/ MRT) edi. Bir qancha bolalarda bo’yin umurtqalari
rentgenografiyasi olindi. Subkranial va transkranial
darajadagi gemodinamikaning holatini baholash uchun
biz boshning magistral tomirlarini dupleks skanerdan
o'tkazdik. Qon tomir o'tkazuvchanligi, anomaliya
(qo’shimcha maxsus tomir yo'lining mavjudligi) va venoz
qon oqimi o'rganildi. Olingan ma'lumotlar individual
kompyuterda qayta ishlandi va Styudent standartlari
statistik mezonlar sifatida ishlatildi.
Tekshiruv natijalari.
Bolalarni tekshirish bosh
va bo'yinning tuzilish xususiyatlarini aniqlashdan
boshlandi. Normativga ko’ra bir yoshgacha bolalarning
boshining hajmi 45-46 sm dan oshmasligi kerak. Asosiy
guruh bolalarining bosh o'sishi me'yorga nisbatan o'rtacha
47% ga oshganligi bilan ajralib turardi. 4 ta bolada
choklarni ajralishi, 7 bolada liqildoqning pulsatsiyasi
aniqlandi. 10 ta holatda, bosh terisida qon tomir
rasmining kuchayishi (ba'zan doimiy emas) kuzatilgan,
bu esa venoz disfunktsiyani tasdiqlaydi. Psixomotor
rivojlanish Shurba-Mastyukova shkalasi yordamida
baholandi. Psixomotor rivojlanishning kechikishi asosiy
guruhda 18 ta holatda 23 ballga, qolgan bolalarda motor-
harakat tizimida ham sog'lom guruhga qaraganda 20-21
ballga sezilarli o'zgarishlar ro'y bergan.
Asosiy guruh bolalaridagi rentgenografiyada
bo’yin umurtqalarining siljishi 52%, 12 bolada bel-
dumg’aza sohasida S1-S2 darajasida kompressiya
aniqlangan, 3 bolada S3 ga nisbatan S2 siljiganligi qayd
etilgan.
JOURNAL OF HEPATO-GASTROENTEROLOGY RESEARCH | ЖУРНАЛ ГЕПАТО-ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ
№3,2 (том II) 2021
93
Rasm 1. Bemor A., 4 oylik.
Rasm. 2. Bemor V., 4,5 oylik.
Rasm. 3. Bemor B., 6 oylik.
JOURNAL OF HEPATO-GASTROENTEROLOGY RESEARCH | ЖУРНАЛ ГЕПАТО-ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ
№3,2 (том II) 2021
94
Rasm. 4. Bemor G., 6 oylik.
Neyrosonografiya
ma'lumotlari
quyidagicha
bolib chiqdi (1, 2, 3, 4 -rasm). Shunday qilib, asosiy
guruhning deyarli barcha bolalarda yon qorinchalarning
kengayishini ko'rsatdi va yon qorincha tana indeksi mos
ravishda normadan yuqori (25dan baland) ekanligi
aniqlandi.
Kuzatishlarning
yarmida
uchinchi
qorinchaning 2-3 mm ga kengayishi, asosiy guruh
bolalarining
70%ida
yarimsharlararo
bo'shliqning
oshganligini ko'rsatdi. Tekshiruvda venoz qon oqimi
ko'rsatkichlari muhim ahamiyatga ega. Shu bilan birga,
bo'yinturuq venasida venoz disgemiya borligi, asosiy
guruh bolalarining ko'pchiligida (83%) me'yorga nisbatan
ancha ko’pligi qayd etildi. Vertebral venalar bo'yicha farq
qiladigan venoz disgemiya, asosiy guruhdagi 33%
hollarda qayd etiladi, ulardan faqat 5 ta holatda jiddiy
buzilishlar kuzatildi. Arterial qon oqimini vertebrobazilar
havzasi darajasida o'rganish umurtqa arteriyalarida
chiziqli qon oqimi tezligining yengil assimetriyasini
aniqlandi. Ikkinchi, sog'lom guruhning barcha bolalari
hech qanday patologik holatlar topilmagan, ota -onasidan
shikoyatlar bo'lmagan, bolalar yosh me'yorlariga mos
kelishgan (1 -jadval).
1 -jadval
Cho‘zilgan tug’ruq fonida rivojlangan gipertenzion-gidrosefal sindromli bolalarda gemodinamik ko‘rsatkichlar
Ko’rsatkichlar
Asosiy guruh (n=35)
Nazorat guruhi (n=20)
ЗМА
Vm
39,50
41,00
ПА (V4)
Vm
28,00
35,00
PI
0,66
0,64
ПА (V2)
Vm
35,50
42,00
RI
0,61
0,58
Ishning keyingi bosqichi terapevtik yordam
ko'rsatish. Shu munosabat bilan, asosiy guruh bolalari (35
bola) ikkita kichik guruhga bo'lingan, 1 (18 bola)
nootroplar, digidrotatsiya, vitaminoterapiya, fizioterapiya
(dorilarning dozasi va tanlovi individual asosda olib
borilgan holda) lar orqali an'anaviy usulda davo
o'tkazilgan. 2-kichik guruhda (17 bola) nootroplar
(xususan, korteksin), L-lizin escinati (o'rtacha 1 yoshli
bolalar, 2 ml dan 50 ml fiziologik eritmada eritilib 5
inyeksiya kuniga 1maxal vena ichiga yuborildi),
fizioterapiya o’rnida boshni to’g’ri yotqizish uchun
maxsus yostiq, Shans yoqachasi, bel-dumg’aza sohasini
mustahkamlash uchun qattiq yotoqdan foydalanildi. Bir
oydan so'ng, dastlabki kuzatuv ko'rsatkichlari bo'yicha
takroriy diagnostika tekshiruvi o'tkazildi. Ota -onalarning
so'zlariga ko'ra, birinchi hafta mobaynida bolalar
bezovtalikni, sababsiz yig'lashni, ayniqsa gorizontal
holatda, ovqatdan keyin qusish to'xtagan, uyqu va
uyg’oqlik davri normallashgan. Nevrologik tekshiruv
paytida bolalar boshlarini yaxshiroq ushlab turadilar
(boshini orqaga tashlash kuzatilmadi), qo'llarning kuchi
oshdi, bolalar oyoqlariga qadam qo'ydilar (to'liq oyoq).
JOURNAL OF HEPATO-GASTROENTEROLOGY RESEARCH | ЖУРНАЛ ГЕПАТО-ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ
№3,2 (том II) 2021
95
Bu ijobiy belgilar 2 -kichik guruhda barcha bolalarda
100%, 1 kichik guruhda esa 66% da kuzatilgan.
Neyrosonografiya ma’lumotlariga ko'ra, liquor saqlovchi
tizimlarning tuzilishi 2-kichik guruhda 90% ga, 1-kichik
guruhda esa atigi 31%ga normallashgan. Har ikkala
kichik
guruhda
ham
ahvolning
yomonlashuvi
kuzatilmadi,
jarayonning
barqarorlashuvi
asosiy
guruhning 42% holatlarida qayd etildi. Dinamikada
dupleks skanerlash 2 -kichik guruhda venoz qon oqimi
jarayonining aksariyat hollarda 81%, normallashishini
ko'rsatdi, arterial qon oqimining ko’rsatkichlarini yuqori
ko’rsatkichlarda yaxshilanganligi aniqlandi. 1 -kichik
guruhda, ijobiy klinik o’zgarishlarga qaramay, venoz
gemodinamik ko'rsatkichlar faqat 33% da ijobiy tomonga
o'zgargan. Ammo gemodinamik buzilishlar faqat 1 -
kichik guruhning 2 bolasida qayd etilgan. Boshning o'sish
tezligi me'yordan oshib ketdi, choklarning ajralishi
kamaymadi, bu esa kuzatish va davolashni neyroxirurgiya
bo’limida olib borishga to’gri keldi.
Shunday qilib, olingan natijalar bizga asab
tizimining perinatal shikastlanishi fonida gipertenzion-
gidrosefal sindromli bolalarni tekshirishda nafaqat klinik
va nevrologik tekshiruvlar, balki neyrofiziologik (NSG),
ultratovush ma'lumotlari yetarli bo'lmaganda yoki
jarayonni yomonlashi kuzatilganda neyrovizualizatsion
(KT / MRT) diagnostik tekshiruvga muhtoj degan
xulosaga kelishimizga imkon berdi. Dupleksli skanerlash
gipertenzion-gidrosefal
sindrom
giperdiagnostikasi
vaqtida magistral tomirlar gemodinamikasini o’rganish,
yoki, tomirlar anomaliyasiga shubha bo’lganda yoki uni
istisno qilish uchun eng informativ tekshirish usulidir.
XULOSA
1.
Tug'ilgandan keyingi birinchi oylardagi
bolalarda
likorodinamik
buzilishlar
odatda
og'ir,
cho'zilgan tug’ruq, bo'yin va dumg’aza umurtqalarining
siljishi (tug’ruq davrida boshning noto'g'ri aylantirilishi)
bilan bog'liq. Bunday bolalarga erta tashxis qo'yish va
gipertenzion-gidrosefal sindromning sabablarini aniqlash
kerak.
2.
Tekshirish algoritmiga muvofiq standart
tekshirish usullari (klinik va nevrologik tekshiruv),
neyrosonografiya,
magistral
tomirlarni
dupleks
skanerlash, bel-dumg’aza va bo’yin umurtqalarining
rentgenografiyasi va kerak bo'lganda bosh va bo'yinning
neyrovizualizatsiya(KT/MRT)si tavsiya etiladi.
3.
Birinchi navbatda, venoz disfunktsiyani
yaxshilash uchun, davolanishni optimallashtirish uchun,
L-lizin escinat preparatini qo'llash (yoshga qarab),
bo'yinni Shans yoqasi bilan mahkamlash va bel-
dumg’aza sohasiga to’liq dam berish kerak
4.
Kuzatuvda bosh o’lchamlari kattalashib
borsa,
choklar
ajralishi
davom
etsa,
jarayon
barqarorlashmasa,
gipertenzion-gidrosefal
sindrom
progressivlanib borsa neyroxirurgik davoga yo’naltirish
kerak bo’ladi.
Список литературы/Iqtiboslar/References
1.Игамова С.С., Джурабекова А.Т., Шомуродова Д.С., Ниезов Ш.Т. Основы эффективности
оздоровительной методологии детей, перенесших перинатальные поражения ЦНС // ЖУРНАЛ «Вопросы науки
и образования», 2019, с. 123-134
2.Клинический пример №5. Диагноз: Сирингобульбия, сирингомиелия шейного и грудного отдела
позвоночника, внутренняя окклюзионная гидроцефалия, гидроцефально-гипертензионный синдром,
субкомпенсация //
https://neuronsk.ru/for-doctor/clinical-examples/?ELEMENT_ID=1523
3.Игнатенкова Т.В., Авдеева Т.Г., Юдельсон Я.Б. О
собенности реабилитации детей при перинатальных
поражениях ЦНС с гипертензионно-гидроцефальным синдромом // Ж. Поликлиника, № 1 2006 (стр. 44)
4.Егорова И.А. Гипертензионно-гидроцефальный синдром у детей первых трех месяцев жизни
(диагностика и реабилитация). // Дис…к.м.н., Санкт-Петербург – 2003, 139 с.
5Громова
Л.Л.
Гипертензионно-гидроцефальный
синдром
и
синдром
доброкачественной
внутричерепной гипертензии у детей раннего возраста // Педиатрический Вестник Южного Урала, № 2, 2013, с.
65-67
6.Клиточенко Г.В., Малюжинская Н.В. Лечение последствий перинатального поражения ЦНС у детей //
Лекарственный вестник № 1 (73). 2019. Том 13, с. 42-46
