Ta’lim xizmatlari sohasida marketing tadqiqotlari

CC BY f
55-66
119
Поделиться
Расулмухамедов, М., Кочкаров, Б., & Шукурова, Ш. (2022). Ta’lim xizmatlari sohasida marketing tadqiqotlari. Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте, 2(2), 55–66. https://doi.org/10.47689/978-9943-7818-0-1-v2-pp55-66
0
Цитаты
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

O‘zbekistonning  iqtisodiy  hayotidagi  o‘zgarishlar  inson hayotining  barcha  sohalariga  ta’sir  qiladi.  Bu,  ayniqsa,  ta’lim  uchun  to‘g‘ri  keladi. “Bepul oliy ta’lim” standartlashtirilgan kontseptsiyasi o‘tmishga aylanib bormoqda va ta’lim  xizmatlari  iste’molchilarining  talablari  o‘zgarmoqda.  Hozirgi  vaqtda talabalarning  turli  darajadagi  talablari,  asosiy  ta’lim  va  daromadlari  uchun mo‘ljallangan pullik ta’limning ko‘plab shakllari va usullari mavjud. Taklif etilayotgan xizmatlar iste’molchilar talablariga qay darajada javob beradi? Bu savolning javobi ta’lim  xizmatlariga  bo‘lgan  talabni  va  demakki,  nodavlat  ta’lim  muassasalarining moliyaviy  muvaffaqiyatini  belgilaydi.  Ta’lim  xizmatlari  bozorida  raqobat  kuchayib borayotganini hisobga olib, potentsial talabni baholash uchun bozorni o‘rganishning marketing  usullariga  murojaat  qilish  kerak.  Marketing  tadqiqotining  maqsadi istiqbolli ehtiyojlarni aniqlash, ularning qondirish darajasini baholash, aniq farazlarni sinab  ko‘rish  va  iste’molchilarning  xatti-harakatlarini  bashorat  qilishdir.  Shu  nuqtai nazardan  qaraganda,  zamonaviy  ta’lim  muammolarini  tahlil  qilishda  marketing tadqiqotlari metodologiyasini qo‘llash maqsadga muvofiqdir.

Похожие статьи


background image

«Актуальные вопросы развития инновационно-

информационных технологий на транспорте» АВРИИТТ-2022

I-

Республиканская научно-техническая конференция

(Ташкент, 21-22 ноября 2022 года)

55

TA

’LIM XIZMATLARI SOHASIDA MARKETING TADQIQOTLARI

Rasulmuhamedov M.M.,

Toshkent davlat transport universiteti

Q

o‘chqorov B.D.,

Toshkent davlat transport universiteti

Shukurova Sh.B.,

Toshkent davlat transport universiteti

DOI:

https://doi.org/10.47689/978-9943-7818-0-1-v2-pp55-66

Annotatsiya:

O‘zbekistonning iqtisodiy hayotidagi o‘zgarishlar inson

hayotining barcha sohalariga ta

’sir qiladi. Bu, ayniqsa, ta’lim uchun to‘g‘ri keladi.

“Bepul oliy ta’lim” standartlashtirilgan kontseptsiyasi o‘tmishga aylanib bormoqda va
ta

’lim xizmatlari iste’molchilarining talablari o‘zgarmoqda. Hozirgi vaqtda

talabalarning turli darajadagi talablari, asosiy ta

’lim va daromadlari uchun

m

o‘ljallangan pullik ta’limning ko‘plab shakllari va usullari mavjud. Taklif etilayotgan

xizmatlar iste

’molchilar talablariga qay darajada javob beradi? Bu savolning javobi

ta

’lim xizmatlariga bo‘lgan talabni va demakki, nodavlat ta’lim muassasalarining

moliyaviy muvaffaqiyatini belgilaydi. Ta

’lim xizmatlari bozorida raqobat kuchayib

borayotganini hisobga olib, potentsial talabni baholash uchun bozorni

o‘rganishning

marketing usullariga murojaat qilish kerak. Marketing tadqiqotining maqsadi
istiqbolli ehtiyojlarni aniqlash, ularning qondirish darajasini baholash, aniq farazlarni
sinab k

o‘rish va iste’molchilarning xatti-harakatlarini bashorat qilishdir. Shu nuqtai

nazardan qaraganda, zamonaviy ta

’lim muammolarini tahlil qilishda marketing

tadqiqotlari metodologiyasini q

o‘llash maqsadga muvofiqdir.

Kalit s

o‘zlar: ta’lim xizmatlari marketingi; universitet marketingi; marketing

tadqiqotlari; ta

’lim xizmatlari iste’molchilarini tadqiq qilish; universitetning narx

siyosati; narxlarni

o‘rganish; mintaqaviy narxlarni farqlash.


Kirish

Ta

’lim xizmatlariga bo‘lgan talabni tahlil qilish mutaxassislik istiqbollarini

baholash va shunga mos ravishda

o‘quv dasturini shakllantirish imkonini beradi

[1-7]. Tadqiqot

“Zamonaviy ta’lim muassasasi qanday bo‘lishi kerak?” Degan

savolga javob berishga yordam beradi [8]. Ta

’lim xizmatlariga bo‘lgan talabni tahlil

qilish mutaxassislik istiqbollarini baholash va shunga mos ravishda

o‘quv dasturini

shakllantirish imkonini beradi [9]. Tadqiqot

“Zamonaviy ta’lim muassasasi qanday

b

o‘lishi kerak?” Degan savolga javob berishga yordam beradi [10]. Ta’lim

xizmatlariga b

o‘lgan talabni tahlil qilish mutaxassislik istiqbollarini baholash va

shunga mos ravishda

o‘quv dasturini shakllantirish imkonini beradi. Tadqiqot

“Zamonaviy ta’lim muassasasi qanday bo‘lishi kerak?” Degan savolga javob
berishga yordam beradi.

Tadbirkorlikning rivojlanishi va iqtisodiy ta

’limning tobora ommalashib borishi

sharoitida tadqiqot ob

’ekti “biznes maktabi” kabi ta’lim muassasasining turi bo‘ldi.

Tadqiqotning maqsadi potentsial talabalarning maqsadli segmentlarini aniqlash,
ularning talablari va bunday ta

’lim xizmatlariga bo‘lgan imtiyozlar tizimini aniqlash

asosida biznes maktabi kontseptsiyasini ishlab chiqish edi. Tadqiqot jarayoni bir
necha bosqichda amalga oshirildi.


background image

«Актуальные вопросы развития инновационно-

информационных технологий на транспорте» АВРИИТТ-2022

I-

Республиканская научно-техническая конференция

(Ташкент, 21-22 ноября 2022 года)

56

Tadqiqot bosqichlari

1. Bozor segmentlarini oldindan taqsimlash.
2. Fokus-guruh bilan ishlash.
3. Anketani (anketani) ishlab chiqish.
4. S

o‘rovnoma o‘tkazish.

5. Natijalarni baholash va talqin qilish.

1. Bozor segmentlarini oldindan taqsimlash

Yangi ta

’lim muassasasini yaratishning maqsadga muvofiqligini dastlabki

baholash uchun bozor segmentatsiyasini amalga oshirish kerak. Potentsial biznes
maktab talabalarining quyidagi asosiy guruhi aniqlandi: dasturda k

o‘zda tutilmagan

iqtisodiy bilimlarni olishni xohlovchi bugungi texnik universitet talabalari.

Bugungi

kunda

k

o‘plab ixtisoslashtirilgan universitetlar menejerlarni

tayyorlaydi, bundan tashqari, aksariyat texnik universitetlarda tegishli fakultetlar
mavjud. Biz muhandislik ixtisosliklarini tanlagan va biznes ta

’limini olishga qiziqqan

talabalar bilan qiziqdik.

2. Fokus-guruh bilan ishlash

Fokus-guruhni yaratish va faoliyatining maqsadlari quyidagilardan iborat edi:

Kelajakdagi iste

’molchilar tomonidan muammoni idrok etishni baholash;

Ta

’lim maqsadlari doirasini va o‘qishga qaror qilishga ta’sir qiluvchi omillar

r

o‘yxatini va uning talabalar uchun ahamiyatini aniqlash;

O‘quv jarayoniga qo‘yiladigan talablar ro‘yxatini tuzish;

Asosiy tadqiqot gipotezasini shakllantirish.

Fokus-guruhda

ishtirok

etish

uchun

universitetimizning

texnik

mutaxassisliklarida tahsil olayotgan 12 nafar yuqori kurs talabalari tanlab olindi.
Fokus-guruh bilan ishlash uchun belgilangan maqsadlarga erishish uchun
m

o‘ljallangan stsenariy ishlab chiqilgan. Shunday qilib, fokus-guruh natijasida

quyidagi ma

’lumotlar olindi:

Q

o‘shimcha ta’lim olishda biznes maktabining “nomi” (uning taniqli

universitet bilan aloqasi) kabi omillar muhim ahamiyatga ega; ish beruvchi
tomonidan qadrlanadigan diplom; biznes maktabining potentsial ish beruvchilar
bilan aloqalarini

o‘rnatish;

Tanlangan mutaxassislikka kelsak, tadbirkorlik faoliyatida q

o‘llanilishi

mumkin b

o‘lgan amaliy ko‘nikmalarni egallash muhimdir; u eng dolzarb va zarur

bilim b

o‘lishi kerak; o‘quv jarayonida haqiqiy taraqqiyot kuzatilishi kerak, vaqt

y

o‘qotishlari qabul qilinishi mumkin emas;

O‘qilgan iqtisodiy fanlarning mazmuni har qanday faoliyat sohasida qo‘llash

uchun universal b

o‘lishi mumkin (masalan, iste’mol tovarlari va sanoat tovarlari

ishlab chiqarish) yoki b

o‘lajak texnik mutaxassislarning asosiy mutaxassisligiga

diqqat bilan moslashtirilgan.

O‘qituvchilar tarkibiga nisbatan quyidagi darajalar mavjud bo‘lishi mumkin:

eng yangi bilimlarga ega b

o‘lgan chet el o‘qituvchilari va mavzuni o‘zbek haqiqatiga

moslashtira oladigan

o‘zbek o‘qituvchilari;

O‘qitish o‘zbek, ingliz tillarida olib borilishi yoki fanlarni almashtirish

variantidan foydalanish mumkin;

o‘quv davrining gradatsiyasi – kursning intensivligiga qarab bir oydan ikki

yilgacha;


background image

«Актуальные вопросы развития инновационно-

информационных технологий на транспорте» АВРИИТТ-2022

I-

Республиканская научно-техническая конференция

(Ташкент, 21-22 ноября 2022 года)

57

darslarni rejalashtirishga bir nechta yondashuvlarni ishlab chiqdi;

o‘qish uchun to‘lovning bir nechta variantlarini ishlab chiqdi;

talabalarga t

o‘lov evaziga qo‘shimcha xizmatlar ko‘rsatish (seminarlar,

psixologik treninglar

o‘tkazish) imkoniyatlari muhokama qilindi;

uskunaga oid istaklar shakllantiriladi;

o‘quv jarayonining eng muhim xususiyatlari orasida: o‘qish va mehnatni

uy

g‘unlashtirish imkoniyati; har bir kurs oxirida sertifikat olish imkoniyati; Nufuzli

kompaniyalarda amaliyot

o‘tash imkoniyati; chet elda ta’limni davom ettirish

imkoniyati; shuningdek, d

o‘stona muhit va qulaylik.

Fokus-guruh ishi davomida olingan natijalar tadqiqot jarayonida foydalanilgan

s

o‘rovnomani ishlab chiqish uchun asos bo‘ldi.

Fokus-guruh natijalarini tahlil qilgandan s

o‘ng, biz quyidagi gipotezani

shakllantirdik: q

o‘shimcha biznes ta’limi olishga tayyor bo‘lgan texnik talabalar

segmentini ikkita kichik segmentga b

o‘lish mumkin – keyinchalik mustaqil ravishda

biznesga kirishga intilganlar va Olingan bilimlardan yaxshiroq ish topish uchun afzallik
sifatida foydalanadiganlar. Bunday b

o‘linish ushbu kichik segmentlar vakillarining ta’lim

muassasasiga q

o‘yadigan talablarining farqiga asoslanadi. Ushbu farqlarni aniqlash

uchun q

o‘shimcha tadqiqotlar kerak edi. Insonning afzalliklari va uning psixologik

dominanti

o‘rtasidagi munosabatlar alohida qiziqish uyg‘otadi.

3. Anketani ishlab chiqish

Asosiy omillarni ajratib k

o‘rsatish va ularni guruhlashdan so‘ng quyidagi

s

o‘rovnoma tartibi ishlab chiqildi:

1. Korporativ shiori;
2. Javobgarga murojaat qilish;
3. S

o‘rovning maqsadini tushuntirish;

4. Ish maydoni;
5. Shaxsiy xarakterdagi bir qator savollar.
Savollarni shakllantirishda savollarning

“aralash” turi qo‘llanilgan, ya’ni

respondentga

o‘zining asl fikrini bildirish imkoniyatini beradigan mumkin bo‘lgan

javoblar r

o‘yxati keltirilgan (ilova – ilova qilingan anketaning 2, 3-savollariga

qarang). Ta

’lim muassasasi ta’sischilari nuqtai nazaridan eng dolzarb savollar

uchun

“ochiq” shakl afzalroqdir, chunki “yopiq” savollarni ishlab chiqishda barcha

javoblarni oldindan aytib b

o‘lmaydi. “Ochiq” savollarni kompyuterda qayta ishlash

qiyin, ammo ularda k

o‘pincha kelajakdagi biznes maktabining “o‘ziga xos

xususiyati

” g‘oyasini topish mumkin, bu vaqt o‘tishi bilan uning “raqobat ustunligi”

ga aylanishi mumkin. ta

’lim xizmatlari bozori (so‘rovnomaning 17-savoli).

Ish maydonining markaziga eng muhim va qiyin savollar q

o‘yildi. Ularni

“yopiq” turga ko‘ra shakllantirishda reyting usuli qo‘llanilgan (anketaning 4, 5, 11 ta
savollari), ya

’ni respondent savolda muhokama qilingan u yoki bu xususiyatning

ustuvorligini belgilaydi. Ba

’zi savollarda Likert shkalasi qo‘llanildi, bu bir nechta

javoblarni beradi

– eng ijobiydan eng salbiygacha bir nechta oraliq darajalar (ilova

qilingan s

o‘rovnomaning 12-savoli).

Anketa shaxsiy xarakterdagi bir nechta savollar bilan yakunlanadi.

Respondentning psixologik xususiyatlarini aniqlash uchun anketa biznes maktabi
bitiruvchisi ishga joylashish uchun suhbatda

o‘tishi kerak bo‘lgan testga o‘xshash

kichik test (geometrik shakllarning ustuvorligi reytingi) bilan t

o‘ldirildi. U tanlagan


background image

«Актуальные вопросы развития инновационно-

информационных технологий на транспорте» АВРИИТТ-2022

I-

Республиканская научно-техническая конференция

(Ташкент, 21-22 ноября 2022 года)

58

geometrik shakl psixologlar tomonidan ma

’lum bir shaxs turi bilan bog‘langan.

Respondentning asosiy psixologik dominantini aniqlash

o‘qitish usullarini aniqlash

uchun ham, biznes maktabining ixtisosligini yakuniy aniqlash uchun ham muhimdir,
chunki bitiruvga e

’tibor, masalan, top-menejerlar, talabalarning tegishli tanlovi bilan

q

o‘llab-quvvatlanishi kerak.

4. S

o‘rovnoma o‘tkazish

S

o‘rov maqsadli guruhlar vakillari tomonidan anketalarni yuzma-yuz to‘ldirish

asosida

o‘tkazildi.

S

o‘rovda TDTrU texnik yo‘nalishlarining 100 nafar talabasi ishtirok etdi.

Tanlovning reprezentativligi respondentlarni tasodifiy tanlash tartib-qoidalari
va tanlanmaning ijtimoiy-demografik tuzilishi va

o‘rganilayotgan talabalar

kontingentining umumiy populyatsiyasi tarkibiga muvofiqligi bilan ta

’minlandi

(TDTrU texnik mutaxassisliklari talabalarining asosan 23 yoshgacha yigitlari).

5. Natijalarni baholash va talqin qilish

Yi

g‘ilgan ma’lumotlarni statistik qayta ishlash natijasida quyidagilar aniqlandi:

individual iste

’molchilar guruhlarining ta’lim muassasasiga qo‘yadigan

talablari;

bir segmentga mansub iste

’molchilar talablarining o‘xshashlik darajasi;

maxsus talablarga ega b

o‘lgan iste’molchilarning oldindan belgilangan

segmentida mavjudligi;

turli segmentlarga mansub potentsial iste

’molchilar talablaridagi farq

darajasi.

Materiallarga statistik ishlov berish STATISTICA dasturi yordamida amalga

oshirildi.

Anketalarni qayta ishlash natijasida quyidagi ma

’lumotlar olindi:

1. Respondentlarning 77,5 foizi biznes b

o‘yicha qo‘shimcha ta’lim olishga tayyor.

2. Ta

’lim to‘g‘risida qaror qabul qilishda hal qiluvchi omillar “olingan bilimlar”

va

“malakali o‘qituvchilar” bo‘lib chiqdi. “Ta’lim narxi” muhimligi bo‘yicha faqat

t

o‘rtinchi o‘rinni egallaydi (1, 2-rasm).

3. Ta

’lim olish maqsadiga qarab, respondentlarning ikkita asosiy guruhini

aniqlash mumkin edi (3-rasm):

– olgan bilimlaridan oʻz biznesini yoʻlga qoʻyish uchun foydalanmoqchi

boʻlganlar – boʻlajak tadbirkorlar (tadbirkorlik salohiyatiga ega) (51%);

– biznes bilimlaridan nufuzli ish topish va martaba o‘sishi uchun qo‘shimcha

afzallik sifatida foydalanishga umid qilayotganlar (mansab salohiyatiga ega) (32%).

– Anketada ta’lim olish maqsadlariga oid ekvivalent savollar ishlatilgan,

ularga berilgan javoblar tahlili ushbu ikki guruh mavjudligini tasdiqladi.

4. Agar respondentlarning jinsiga qarab javoblarning taqsimlanishini tahlil

qiladigan b

o‘lsak, yigitlar qizlarlarga qaraganda mustaqil tadbirkor roliga ko‘proq

y

o‘naltirilgan (4, 5-rasm).


background image

«Актуальные вопросы развития инновационно-

информационных технологий на транспорте» АВРИИТТ-2022

I-

Республиканская научно-техническая конференция

(Ташкент, 21-22 ноября 2022 года)

59

Rasm. 1.

O‘rganishga qaror qilishga ta’sir etuvchi omillarni baholash

Rasm. 2.

O‘quv kursining qiymatiga ta’sir etuvchi omillarni baholash

0

0,05

0,1

0,15

0,2

0,25

0,3

Narx

Mutaxassislik

Muddati

Joy holati

Malaka

Koeffitsient

Koeffitsient

0,08

0,12

0,09

0,13

0,09

0,11

0,11

0,12

0,09

0,07

0

0,02

0,04

0,06

0,08

0,1

0,12

0,14

Axamiyatlilik koeffisenti


background image

«Актуальные вопросы развития инновационно-

информационных технологий на транспорте» АВРИИТТ-2022

I-

Республиканская научно-техническая конференция

(Ташкент, 21-22 ноября 2022 года)

60

Rasm. 3. Ta

’lim olish maqsadlariga qarab javoblarni taqsimlash

Rasm. 4. Yigitlar javoblarining bilim olish maqsadlariga qarab taqsimlanishi

Rasm. 5. Qizlarlar javoblarining bilim olish maqsadiga qarab taqsimlanishi

3

47

38

12

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Diplom

Mustaqil tadbirkorlik

faoliyati

Eng yaxshi ish topish

imkoniyati

O'z ustida ishlash

Ta'lim olish maqsadlari %

3

47

38

12

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Diplom

Mustaqil tadbirkorlik

faoliyati

Eng yaxshi ish topish

imkoniyati

O'z ustida ishlash

Ta'lim olish maqsadlari %

20

7

70

3

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Diplom

Mustaqil tadbirkorlik

faoliyati

Eng yaxshi ish topish

imkoniyati

O'z ustida ishlash

Ta'lim olish maqsadlari %


background image

«Актуальные вопросы развития инновационно-

информационных технологий на транспорте» АВРИИТТ-2022

I-

Республиканская научно-техническая конференция

(Ташкент, 21-22 ноября 2022 года)

61

5. Iqtisodiyot fanlarini asosiy (texnik) mutaxassislikka moslashtirishning zarur

darajasini baholashda ma

’lum bo‘ldiki, potentsial biznes maktab o‘quvchilarining

aksariyati (67%) asosiy mutaxassisligi bilan chambarchas bo

g‘liq bo‘lgan iqtisodiy

bilimlarni egallashga umid qiladi. Q

o‘shimcha biznes ta’limini olish orqali ular o‘zlari

tanlagan texnik faoliyat sohasida yanada samarali ishlash uchun foydalanadilar.
Bunday respondentlarning ulushi ayniqsa tadbirkor b

o‘lishni rejalashtirganlar

orasida yuqori (1-jadval).

Shunday qilib, ular

o‘z bizneslarini yaratishni Universitetda olingan texnik

bilimlarni amalga oshirish imkoniyati deb bilishadi.

6. Psixologik testlar shuni k

o‘rsatdiki, qo‘shimcha ravishda o‘qish istagida

b

o‘lganlarning ko‘pchiligi etakchilarning psixologik tipiga (28 foiz) (anketaning

16-savoliga), xushmuomala (16 foiz) va ijodiy tabiatga (9 foiz) tegishli.

7. Ochiq savollarga berilgan javoblardagi eng qiziqarli taklif biznes maktabini

tamomlagandan s

o‘ng maslahat olish imkoniyatini ta’minlash bo‘ldi.

Ikki aniqlangan tinglovchilar guruhi uchun keyingi ma

’lumotlarni qayta ishlash

amalga oshirildi. Qayta ishlash natijalari b

o‘yicha o‘quv jarayoniga qo‘yiladigan

talablar profillari tuzildi (1-jadval).

1-jadval

Ta

’lim talablari profillari

Omillar

Biznesda

o‘z-o‘zini ish bilan ta’minlash uchun

biznes ta

’limi olish niyatini bildirgan

respondentlar guruhi (tadbirkorlik salohiyati)

Yaxshiroq ish topish uchun

biznes ma

’lumotiga ega

b

o‘lish niyatini bildirgan
respondentlar guruhi

(mansab

o‘sishi potentsiali)

1. Mutaxassislik,

universitetda olingan

asosiy texnik

mutaxassislik bilan

bo

g‘liqlik

Ular kelajakdagi faoliyatning ma

’lum bir sohasi

bilan bo

g‘liq bilimlarni qidirmoqdalar.

(K

o‘pincha muhandislik-texnik yo‘nalish.)

Iqtisodiy bilimlar muayyan amaliy texnik

sohaga moslashtirilishi kerak.

O‘qitish

texnologiyaning ma

’lum bir sohasidagi

biznesning

o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga

olishi kerak.

Qiziqishlarning keng doirasi.

Iqtisodiy bilimlarning qiziqarli

sohalari asosiy texnik

mutaxassislik bilan bo

g‘liq

b

o‘lishi shart emas

2.

O‘quv fanlarining

tabiati

O‘z biznesini yaratish va rivojlantirish uchun

zarur b

o‘lgan bilimlarni olishni xohlaysiz

O‘quv kurslarini mehnat

bozoridagi talab va kasblar

nufuzidagi tendentsiyalardan

kelib chiqqan holda tanlang

3.

O‘quv fanlarini

o‘rganishning

kengligi va chuqurligi

nisbati

Murakkab biznes muhitida amaliy

q

o‘llanilishiga e’tibor qaratgan holda, chuqur

o‘rganilmagan ko‘plab asosiy fanlar kerak.

Tanlangan fanlarni chuqur

o‘rganish uchun juda yuqori

talablar. Yuqori mahorat

darajasiga e

’tibor qaratiladi

4.

O‘qitish tili

O‘zbek va ingliz

Ingliz

5. Potentsial ish

beruvchilar bilan

aloqalar

T

o‘liq ixtiyoriy

Majburiy

6.

O‘qish to‘lovi

miqdori ($)

300 dan

100-300


background image

«Актуальные вопросы развития инновационно-

информационных технологий на транспорте» АВРИИТТ-2022

I-

Республиканская научно-техническая конференция

(Ташкент, 21-22 ноября 2022 года)

62

7. Darslar vaqti

Kechqurun

8. Kursning

davomiyligi

6-12 oy

9. Uskunalar

Yaxshi jihozlangan kompyuterlarning mavjudligi eng muhimi


Aniqlangan guruhlarda psixologik testlarni qayta ishlash natijalari shuni

k

o‘rsatdiki, martaba o‘sishi potentsialiga ega bo‘lgan respondentlarning aksariyati

“etakchilar” bo‘lib chiqdi. Potentsial tadbirkorlar guruhida ham “rahbarlar” ham,
boshqa psixologik turlarning vakillari ham bor edi.

Aniqlangan farqlar ikkita kichik segment mavjudligi t

o‘g‘risida ilgari surilgan

gipotezani tasdiqlaydi va kelajakdagi biznes maktabining kontseptsiyasini,
shuningdek

o‘quv dasturlarini shakllantirish talablarini shakllantirishga imkon beradi.

Bu dasturlarda

o‘quvchilarning qadriyat yo‘nalishlaridagi farqlar va ularning ta’lim

jarayonini tashkil etishga q

o‘yiladigan talablari hisobga olinishi kerak.

Tashkil etilgan biznes maktabi birinchi navbatda iste

’molchilarning birinchi

guruhiga e

’tibor qaratishi va mustaqil biznesda texnik g‘oyalarini rivojlantirishga

tayyor b

o‘lgan bo‘lajak tadbirkorlarni tayyorlashi kerak. Bu potentsial talabalarning

ushbu segmentining kattaligi va b

o‘lajak biznes maktabi va texnik sohadagi

universitet olimlari

o‘rtasida yaqin aloqalar o‘rnatish imkoniyati bilan bog‘liq.

Treningning maqsadlari mustaqil ishbilarmonlik k

o‘nikmalarini rivojlantirish,

nostandart biznes vaziyatlarda harakat qilish qobiliyati, bozorda talab qilinadigan
texnik ob

’ektlarni rivojlantirishni iqtisodiy qo‘llab-quvvatlash va ularni muvaffaqiyatli

amalga oshirishga olib keladi.

O‘quv dasturlari va o‘qitish metodikasi mazmunini ishlab chiqishda shuni

hisobga olish kerakki, b

o‘lajak “Tadbirkorlik” ixtisosligi talabalarining bir qismi tadqiqot

natijalariga k

o‘ra o‘ziga xos psixologik tur – “ijodiy tabiat” ga ega. Ular nostandart

fikrlash, noaniq echimlar bilan ajralib turadi va ular k

o‘pincha o‘z qobiliyatlarini

jamiyatning dolzarb muammolariga moslashtirishda qiynaladilar. Shuning uchun ularni
o‘qitishning vazifasi ham muloqot ko‘nikmalarini rivojlantirish, konfliktologiya asoslarini
o‘rganish va o‘zgaruvchan biznes muhitiga moslashish tamoyillarini ishlab chiqish
b

o‘ladi.

Biznes maktabini rivojlantirishning navbatdagi vazifasi mansab

o‘sishi

potentsialiga ega b

o‘lgan ikkinchi guruh iste’molchilariga yo‘naltirilgan iqtisodiy

faoliyatning nufuzli y

o‘nalishlari (bank ishi, moliyaviy menejment, logistika) bo‘yicha

ixtisoslikni joriy etish b

o‘lishi mumkin.

Xulosa

Tadqiqot q

o‘shimcha biznes ta’lim olish niyatini bildirganlar orasida ikkita

muhim kichik segment mavjudligini tasdiqladi. Shu bilan birga, ularning ta

’lim

muassasasiga b

o‘lgan afzalliklari va talablari tizimida sezilarli farq mavjud. Olingan

natijalar kelajakdagi biznes maktabining kontseptsiyasini shakllantirishga imkon
berdi va uni tashkil etishda q

o‘llaniladi.

Kelajakda ta

’lim xizmatlari iste’molchilarining boshqa guruhlariga o‘rganishni

kengaytirish mumkin. Bu quyidagi segmentlar b

o‘lishi mumkin:

dasturda k

o‘zda tutilmagan iqtisodiy bilimlarni olishni xohlovchi bugungi

texnik universitet talabalari;


background image

«Актуальные вопросы развития инновационно-

информационных технологий на транспорте» АВРИИТТ-2022

I-

Республиканская научно-техническая конференция

(Ташкент, 21-22 ноября 2022 года)

63

an

’anaviy tarzda yaxshi muhandislik ma’lumotlariga ega bo‘lgan va amaliy

q

o‘llash uchun iqtisodiy bilimlarini oshirish istagida bo‘lgan texnik universitetlarning

yaqinda bitiruvchilari;

iqtisodiy ta

’limning etishmasligini his qiladigan o‘rta menejerlar.

Katta ehtimol bilan, maqsadli segmentning kengayishi biznes maktabi

kontseptsiyasiga ta

’sir qiladi.

Ilova


Yaxshi ta

’lim – muvaffaqiyatga yo‘l!

Hurmatli potentsial mijoz!

Biz yangi biznes maktabini ochmoqchimiz.

Iltimos, quyidagi savollarga javob bering:

1. Q

o‘shimcha biznes ta’limini olishdan maqsad nima (birini tanlang)?:

diplom olish

mustaqil biznes qilish

yaxshi mutaxassis b

o‘lish va nufuzli ishga kirish imkoniyati

o‘zini takomillashtirish

2. Biznes b

o‘yicha qo‘shimcha ta’lim olishni xohlaysizmi?

Y

o‘q

ha, lekin u quyidagilarga bo

g‘liq (birini tanlang):

kurs narxlari

yaxshi ish topishga yordam beradimi?

bir vaqtning

o‘zida ishlash va o‘qish imkoniyati

kurs davomiyligi

keyinchalik

o‘z biznesingizni ochishga va o‘zingizni anglashga yordam beradi

3. Sizni qaysi fanlar k

o‘proq qiziqtiradi:

Moliya

boshqaruv nazariyasi

iste

’mol tovarlari marketingi

sanoat mahsulotlarini sotish

Buxgalteriya hisobi

tadbirkorlik

tijorat huquqi

Inventarizatsiyani boshqarish

soliqni rejalashtirish

bank ishi

qimmat baho qo

g‘ozlar

xodimlarni boshqarish

xalqaro biznes

reklama

boshqa

4. Mash

g‘ulot haqida qaror qabul qilishda siz uchun ayniqsa muhim bo‘lgan

narsa (1 dan 7 gacha ball q

o‘ying, bu erda 1 muhim emas, 7 juda muhim):

narx

maktab joylashuvi

mutaxassislik


background image

«Актуальные вопросы развития инновационно-

информационных технологий на транспорте» АВРИИТТ-2022

I-

Республиканская научно-техническая конференция

(Ташкент, 21-22 ноября 2022 года)

64

malakali

o‘qituvchilar

kurs davomiyligi

yaxshi ish topish uchun bilim

5.

O‘quv kursi siz uchun ayniqsa qimmatli bo‘lishi mumkin bo‘lgan

narsa (ballarni q

o‘ying: 1-muhim emas, 2-muhim, 3-juda muhim)

zamonaviy biznes ta

’limi berishga qodir xorijiy o‘qituvchilar

qiziqarli amaliy ma

’lumotlarning mavjudligi

dasturning har bir kursi oxirida sertifikat olish

biznesda yordam beradigan amaliy bilimlar

moslashuvchan jadval

Sankt-Peterburgdagi eng yirik kompaniyalardan birida bakalavriat amaliyoti

imkoniyati

ta

’lim muassasasining nufuzi va diplomning kotirovkasi

o‘quv jarayonida ish muhitiga botish

o‘qishni tugatgandan so‘ng yuqori maoshli ish topish imkoniyati

Chet elda ta

’limni davom ettirish imkoniyati

boshqa

6. Sizningcha, siz olgan iqtisodiy bilimlar b

o‘lishi kerakmi (birini

tanlang):

asosiy texnik mutaxassisligingizda foydalanish uchun moslashtirilgan

har qanday faoliyatda ishlatilishi mumkin b

o‘lgan universal

7. Darslarning qaysi vaqti sizga k

o‘proq mos keladi?

ertalab (soat 7:00 dan 13:00 gacha)

kunduzi (13:00 dan 17:00 gacha)

kechqurun (17:00 dan 21:00 gacha)

kechki payt (18:30 dan 22:30 gacha)

8. Keyinchalik qiziqarli, yaxshi haq t

o‘lanadigan ish uchun zarur bo‘lgan

ta

’lim olishga qancha vaqt ajratishga tayyorsiz?

2-4 hafta (intensiv darslar)

1-6 oy (intensiv sinflar)

6-12 oy (intensiv sinflar)

1-2 yil (intensiv ta

’lim emas)

9. Ushbu ta

’limga qancha pul sarflashga tayyorsiz?

100 dollargacha

100 dan 300 dollargacha

300 USD dan

10. Nima uchun q

o‘shimcha biznes ta’limiga pul va vaqt sarflashga

tayyorsiz?

bu hozirgi ish uchun zarur b

o‘ladi va malakali mutaxassis bo‘lishga imkon beradi

bu menga yaxshiroq ish topishga imkon beradi

Men

o‘quv jarayoniga qiziqaman

bu menga mustaqil ravishda biznes qilish imkoniyatini beradi

11. Sinf xonalarida qanday jihozlarni k

o‘rishni xohlaysiz? Quyidagi

uskunaga b

o‘lgan ehtiyojni 1 dan 4 gacha bo‘lgan shkala bo‘yicha baholang

(1 = kerakli, 4 = zarur):

eng yangi dasturiy ta

’minot bilan jihozlangan kompyuterlar

zamonaviy uskunalar

– proyektorlar, magnit taxtalar va boshqalar.


background image

«Актуальные вопросы развития инновационно-

информационных технологий на транспорте» АВРИИТТ-2022

I-

Республиканская научно-техническая конференция

(Ташкент, 21-22 ноября 2022 года)

65

qulay ish joylari

zamonaviy sinf dizayni

12. Ta

’lim muassasasi potentsial ish beruvchilar – firmalar bilan yaxshi

aloqaga ega:

siz uchun zarur

yaxshi, lekin kerak emas

siz uchun mutlaqo keraksiz.

13. Quyida sanab

o‘tilgan mutaxassislardan qaysi birini o‘z o‘qituvchingiz

sifatida k

o‘rishni xohlaysiz? (Har bir element uchun bittasini tanlang)

o‘z sohasi bo‘yicha amaliy uslub va tavsiyalar beruvchi o‘qituvchi

yokiiqtisodiy tafakkur va ishbilarmonlik xulq-atvori mantiqini shakllantiradigan
o‘qituvchi

jahon iqtisodiy tajribasini biladigan chet ellik

o‘qituvchi yokiO‘zbekiston

iqtisodiyotining

o‘ziga xos xususiyatlarini biladigan o‘zbek tili o‘qituvchisi

dars

bera

oladigan

biznes

tajribasiga

ega

b

o‘lgan amaliyotchi

yokimavzu b

o‘yicha chuqur bilimga ega va qiziqish uyg‘ota oladigan taniqli olim

14. Qaysi tilda

o‘qishni hohlaysiz?

o‘zbek

Ingliz

O‘zbek va ingliz

boshqa

15. Q

o‘shimcha haq evaziga biznes seminarlar, psixologik treninglarda

o‘quv jarayonida ishtirok etishni xohlaysizmi?

ha, xohish bilan

Ha ba

’zan

Y

o‘q

16.

O‘zingiz haqingizda quyidagi ma’lumotlarni qoldiring:

1. yoshi
2. qavat
3. ish tajribasi
4. qaysi tillarda gapirasiz?

o‘zbek

Ingliz

nemis

boshqa tillar

5. ta

’lim darajangiz?

t

o‘liq bo‘lmagan yuqori

oliy ma

’lumot (universitetingizni ko‘rsating)

boshqa

6. mutaxassisligingiz sohasi:

biznes

ilmiy va texnik

harbiy

gumanitar fanlar

Kompyuter muhandisligi

7. Sizning hozirgi pozitsiyangiz


background image

«Актуальные вопросы развития инновационно-

информационных технологий на транспорте» АВРИИТТ-2022

I-

Республиканская научно-техническая конференция

(Ташкент, 21-22 ноября 2022 года)

66

8. kelajakda

kim

b

o‘lishni

rejalashtiryapsiz?

Sizningcha,

martaba

zinapoyasida yuqoriga k

o‘tarilish uchun maxsus bilimlardan tashqari, menejment,

sotsiologiya, psixologiya, moliya kabi sohalarda ham bilim kerakmi?

Ha

Y

o‘q

17. Q

o‘shimcha biznes ta’lim olishda siz uchun yana nima muhimligini

k

o‘rsating?

Yordamingiz uchun rahmat!


FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR R

O‘YXATI:

1. Molchanov

N.N. “Innovatsion jarayon: tashkil etish va marketing”. – Sankt-

Peterburg davlat universiteti, 1995-y.

2. Tyurin Yu.N., Makarov A.A.

“Kompyuterda ma’lumotlarni tahlil qilish”. – M.:

Moliya va statistika, 1995-yil.

3. Alekseev A.A., Gromova L.A.

“Menejerlar uchun psixogeometriya”. – L.:

Nauka, 1991-yil.

4. Golubkov E.P.

“Marketing tadqiqotlari”. – M.: 1998-yil.

5.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017–2021-yillarda O‘zbekiston

respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor y

o‘nalishi bo‘yicha harakatlar

strategi

yasini “Ilm, ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili”da amalga

oshirishga oid davlat dasturi t

o‘g‘risida 02.03.2020dagi PF–5953 sonli farmoni.

6.

O‘zbekiston respublikasi prezidentining raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish

maqsadida raqamli infratuzilmani yanada modernizatsiya qilish chora-tadbirlari
t

o‘g‘risida 21.11.2018dagi PQ–4022-qarori.

7.

Технологический процесс склада вагонного депо при автоматизации

учетных

операций.

Т.Р. Нурмухамедов,

Ж.Н. Гулямов

Sustainable

Development Forum 2022, 2022.

8. Development of the information system for inventory control of wagon

depot

stock.

T.R. Nurmukhamedov,

J.N. Gulyamov,

T.S. Tashmetov

AIP Conference Proceedings, 2022.

9. Modeling of a railway warehouse commodity and material values

accounting (on the example of a train depot). T.R. Nurmukhamedov,
Z.N. Gulyamov, S.T. Shaxidaeva

– AIP Conference Proceedings, 2021.

10.

Складские операции вагонного депо пассажирской службы

с элементами логистики. Т.Р. Нурмухамедов, Ж.Н. Гулямов – Глобус:
технические науки, 2021.

Библиографические ссылки

Molchanov N.N. “Innovatsion jarayon: tashkil etish va marketing”. - Sankt-Peterburg davlat universiteti, 1995-y.

Tyurin Yu.N., Makarov A.A. “Kompyuterda ma’lumotlarni tahlil qilish”. - M.: Moliya va statistika, 1995-yil.

Alekseev A.A., Gromova L.A. “Menejerlar uchun psixogeometriya”. - L.: Nauka, 1991-yil.

Golubkov E.P. “Marketing tadqiqotlari". - M.: 1998-yil.

O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-2021-yillarda O'zbekiston respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo'nalishi bo'yicha harakatlar strategiyasini “llm, ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili”da amalga oshirishga oid davlat dasturi to'g'risida 02.03.2020dagi PF-5953 sonli farmoni.

O'zbekiston respublikasi prezidentining raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish maqsadida raqamli infratuzilmani yanada modernizatsiya qilish chora-tadbirlari to'g'risida 21.11.2018dagi PQ-4022-qarori.

Технологический процесс склада вагонного депо при автоматизации учетных операций. Т.Р. Нурмухамедов, Ж.Н. Гулямов - Sustainable Development Forum 2022, 2022.

Development of the information system for inventory control of wagon depot stock. T.R. Nurmukhamedov, J.N. Gulyamov, T.S. Tashmetov -AIP Conference Proceedings, 2022.

Modeling of a railway warehouse commodity and material values accounting (on the example of a train depot). T.R. Nurmukhamedov, Z.N. Gulyamov, S.T. Shaxidaeva - AIP Conference Proceedings, 2021.

Складские операции вагонного депо пассажирской службы с элементами логистики. Т.Р. Нурмухамедов, Ж.Н. Гулямов - Глобус: технические науки, 2021.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов