ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
152
BANKLARDA SAMARALI RISK MENEJMENTI
Zufar Abdullayev Ziyodilloyevich
O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki
Kredit tashkilotlari prudensial nazorati departmenti
boshqarma boshligʻi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.8416294
Annotatsiya.
Ushbu maqolada, banklarda samarali risk menejmenti haqida fikr va
mulohazalar yuritiladi. Risklarni boshqarish bank sektoridagi barqarorlik va o'sishning asosidir.
Banklar mablag'larni jamg'armalardan qarz oluvchilarga yo'naltirish, iqtisodiy faoliyatni
osonlashtirish va moliyaviy rivojlanishga ko'maklashish orqali iqtisodiyotda hal qiluvchi rol
o'ynaydi.
Kalit so’zlar:
Banklar, samarali risk, bank menejmenti, jamg’armalar, bank mablag’lari,
risklarni boshqarish, moliyaviy rivojlanish.
EFFECTIVE RISK MANAGEMENT IN BANKS
Abstract.
In this article, opinions and reflections on effective risk management are kept in
banks. Risk management is the basis of stability and growth in the banking sector. Banks play a
decisive role in the economy by directing funds from savings to borrowers, facilitating economic
activity and promoting financial development.
Key words:
banks, effective risk, bank management, savings, bank funds, risk management,
financial development.
ЭФФЕКТИВНОЕ УПРАВЛЕНИЕ РИСКАМИ В БАНКАХ
Аннотация.
В этой статье будут рассмотрены мнения и соображения об
эффективном управлении рисками в банках. Управление рисками-основа стабильности и
роста банковского сектора. Банки играют решающую роль в экономике, направляя
средства от сбережений заемщикам, облегчая экономическую деятельность и
способствуя финансовому развитию.
Ключевые слова:
банки, эффективный риск, управление банком, сбережения,
банковские фонды, управление рисками, финансовое развитие.
Bank faoliyatining o'ziga xos xususiyati kredit va operatsion risklardan tortib bozor va
tartibga solish risklarigacha bo'lgan turli xil risklarni o'z ichiga oladi. Ularning barqarorligini
ta'minlash va manfaatdor tomonlarning manfaatlarini himoya qilish uchun banklar risklarni
boshqarish bo'yicha samarali amaliyotlarni joriy etishlari kerak:
Kredit xavfi: Banklar qarz oluvchilarning kreditlarni to'lamasliklari xavfiga duch kelishadi.
Kredit tavakkalchiligini samarali boshqarish qarz oluvchilarning kreditga layoqatliligini jiddiy
baholashni, kredit portfelini diversifikatsiya qilishni va potentsial defoltlarning erta ogohlantirish
belgilarini aniqlash uchun kreditlarning doimiy monitoringini o'z ichiga oladi.
Operatsion xavf: Operatsion xavflar ichki jarayonlar, odamlar, tizimlar yoki tashqi
hodisalardan kelib chiqadi. Banklar mustahkam ichki nazoratni, xodimlarni o'qitish dasturlarini
amalga oshirishi va operatsion risklarni kamaytirish uchun ilg'or texnologiyalarga sarmoya
kiritishi kerak. Muntazam audit va stsenariy tahlili ham operatsion zaifliklarni aniqlash va bartaraf
etishga yordam beradi.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
153
Bozor tavakkalchiligi: bozor tavakkalchiligi foiz stavkalari, valyuta kurslari va tovar
narxlari kabi bozor sharoitlarining o‘zgarishi natijasida yuzaga keladi. Banklar investitsiya
portfellarini diversifikatsiya qilish, xedjlash uchun lotin vositalardan foydalanish va potentsial
tebranishlarni oldindan bilish uchun bozor tendentsiyalarini yaqindan kuzatib borish orqali bozor
riskini boshqaradi.
Likvidlik xavfi: Likvidlik xavfi qisqa muddatli moliyaviy majburiyatlarni bajara
olmaslikni anglatadi. Banklar pul mablag'larini olish va boshqa majburiyatlarni qoplash uchun
likvidli aktivlarning adekvat darajasini saqlab turishlari kerak. Noqulay likvidlik hodisalariga dosh
bera olishlarini ta'minlash uchun ular likvidlik stress testi va favqulodda moliyalashtirish
rejalaridan foydalanadilar.
Banklar yuqori darajada tartibga solinadigan muhitda ishlaydi. Normativ talablarga rioya
qilmaslik jiddiy jarimalar va bank obro'siga putur etkazishi mumkin. Banklar muvofiqlik
dasturlariga sarmoya kiritadilar, amaldagi me'yoriy hujjatlarni to'liq tushunadilar va tartibga solish
landshaftidagi o'zgarishlardan xabardor bo'lish uchun nazorat qiluvchi organlar bilan yaqindan
hamkorlik qiladilar.
Banklar turli risklarni aniqlash, o'lchash, monitoring qilish va nazorat qilish uchun
muntazam ravishda xavflarni baholashni amalga oshiradilar. Xatarlarning tabiati va hajmini
tushunish banklarga risklarni boshqarish strategiyalarini ishlab chiqish imkonini beradi.
Kuchli boshqaruv tuzilmalari, jumladan, malakali direktorlar kengashi va samarali risklarni
boshqarish qo'mitalari muhim ahamiyatga ega. Bundan tashqari, xodimlar o'rtasida xavf-xatardan
xabardor madaniyatni rivojlantirish tashkilotning barcha darajalarida proaktiv risklarni
boshqarishga yordam beradi.
Banklar xavflarni modellashtirish, anomaliyalarni aniqlash va potentsial xavflarni bashorat
qilish uchun sun'iy intellekt, mashina o'rganish va katta ma'lumotlar tahlili kabi ilg'or
texnologiyalardan foydalanadi. Ushbu texnologiyalar banklarga ma'lumotlarga asoslangan
qarorlar qabul qilish va paydo bo'ladigan tahdidlarga tezda javob berish imkonini beradi.
Diversifikatsiya va stress testlari kredit va investitsiya portfellarini diversifikatsiya qilish
konsentratsiya xavfini kamaytiradi. Banklar, shuningdek, salbiy stsenariylarga chidamliligini
baholash, zaifliklarni aniqlash va oldini olish choralarini ko'rishga yordam berish uchun stress
testlarini o'tkazadilar.
Muntazam o'qitish va ko'nikmalarni rivojlantirish. Xodimlar ko'plab xavflardan
himoyalanishning birinchi chizig'idir. Banklar xodimlarning xavf-xatarlardan xabardorligini
oshirish va ularni potentsial tahdidlarni aniqlash, hisobot berish va yumshatish uchun zarur
ko'nikmalar bilan jihozlash uchun o'quv dasturlariga sarmoya kiritadi.
Nazorat qiluvchi organlar bilan hamkorlik qilish. Banklar nazorat qiluvchi organlar bilan
ochiq aloqa liniyalarini saqlab turadi. Hamkorlik munosabatlari banklarning bo'lajak me'yoriy
hujjatlardan xabardor bo'lishini ta'minlaydi, tushuntirishlarni izlashi va tartibga solish talablariga
rioya qilish uchun zarur o'zgarishlarni tezda amalga oshirishi mumkin.
Tavakkalchiliklarni samarali boshqarish banklar uchun moliyaviy barqarorlikni saqlash,
manfaatdor tomonlar manfaatlarini himoya qilish va iqtisodiy o‘sishni qo‘llab-quvvatlash uchun
zarurdir. O'zlari duch keladigan turli xavflarni tushunish va risklarni boshqarish bo'yicha proaktiv
strategiyalarni amalga oshirish orqali banklar o'zlari va ular xizmat qilayotgan jamoalar uchun
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
154
xavfsiz va farovon kelajakni ta'minlab, murakkab moliyaviy landshaftni ishonch bilan aylanib
chiqishlari mumkin.
Risk madaniyatini shakllantirish va rivojlantirishning asosiy masalalari, kredit, operatsion,
bozor, ekologik va ijtimoiy risklarning tushunchalari va asosiy xususiyatlari, shuningdek,
bankning barch darajadagi xodimlariga risklarni boshqarish sohasida tushuncha va bilim zarur.
Bankning bosh ofisi va filiallari tuzilmalaridagi risk koordinatorlar barcha turdagi operatsion
risklarni aniqlash va monitoring qilish.
Xulosa.
Bugungi jadal rivojlanish davrida yuqorida ko‘rsatilgan yo‘nalishlar bo‘yicha
banklarni takomillashtirish borasidagi sa’y-harakatlar mantiqan to‘g‘ri hisoblash kerak. Shuni
unutmaslik kerakki, texnologik jihatdan yaxshi jihozlangan va zamonaviy bank yaratilishi juda
katta miqdordagi investitsiyalar evaziga barpo etiladi va ertami-kechmi ushbu yirik loyihalarni
moliyalashtirishga bankning o‘z mablag‘laridan yo‘naltirilgan investitsiyalar o‘zini oqlashi zarur.
Aks holda bu kabi yirik xarajatlar bank daromadlarining pasayishiga va o‘z navbatida
investitsiyaviy jozibadorligi hamda bozor qiymatining kamayishiga olib kelishi mumkin.
REFERENCES
1.
Abdullaueva Sh. Bank risklari va ularni kreditlash. – T.: Moliya, 2012.
2.
Toymuxamedov I.R. Bank ishi. O‘UM. 2017 y.
3.
Abdullaev,T.Qoraliev va boshqalar.“Bank ishi”.O‘quv qo‘llanma.
T: Iqtisod moliya. 2010. 405 b
4.
P. Saidxodjaev, I. Ismatullaev “Bank operatsiyalarini sug‘urtalash”.
Ma’ruza matnlari. T:2012. TDIU.
5.
F.Nasriddinov “Tijorat banklarida risk-menejment tizimini takomillashtirish yo‘nalishlari”.
“Birja-Ekspert”. -2022. №1-2.22-27 b.
6.
www.president.uz
7.
www.cbu.uz.
