ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
822
MUZÍKALÍQ TÁRBIYA PEDAGOGIKASÍNÍŃ RAWAJLANÍW HÁM
QÁLIPLESIW JOLLARÍ
Ospanova Rano Anuarovna
Ózbekstan mámleketlik kórkem óner hám mádeniyat institutı Nókis filialı «Folklor
etnografiya» kafedrası assistent oqıtıwshısı
https://doi.org/10.5281/zenodo.10044945
Annotaciya.
Bul maqalada rus muzıkantları hám pedagoglarınıń muzıka pedagogikası
hám muzıkalıq tálim-tárbiya beriw boyınsha hámde izertlewshіler muzıkalıq tárbiya
pedagogikasınıń ilim sıpatında qáliplesiw, rawajlanıw jaǵdayın baslı úsh dáwirge bólіp
úyreneilgenligi haqqında pikirler bildirilgen.
Gilt sózler:
Muzıka, pedagogika, muzıka pedagogikası, kompozitor, metod, metodikalıq-
usıllar, ilim, tárbiya, aǵartıwshılıq.
WAYS OF DEVELOPMENT AND IMPROVEMENT OF MUSIC EDUCATION
PEDAGOGY
Abstract.
This article presents the opinions of Russian musicians and teachers about music
pedagogy and music education, as well as researchers on the formation of music education
pedagogy as a science, studying the conditions of its development in three periods.
Key words:
Music, pedagogy, music pedagogy, composer, method, methodology-methods,
science, education, morality.
ПУТИ РАЗВИТИЯ И СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ ПЕДАГОГИКИ
МУЗЫКАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ
Аннотация.
В данной статье даются мнения российских музыкантов и педагогов
о музыкальной педагогике и музыкальном воспитании, а также исследователей о
становлении педагогики музыкального воспитания как науки, изучении условий ее развития
по трем периодам.
Ключевые слова:
Музыка, педагогика, музыкальная педагогика, композитор, метод,
методика-методы, наука, воспитание, мораль.
Muzıkalıq tálim-tárbiya beriw adamzat ótmishiniń eń tereń tamırlarınan nár alǵan.
Adamzattıń san mıń ásırlik serіgі bolıp kelgen muzıka ónerіnіń tálіm-tárbiyada alatuǵın ornın,
tásir-ıǵbalın, jámiyet penen mádeniyattıń rawajlanıwı procesіnde qáliplesken sociyallıq,
muzıkalıq-pedagogikalıq tájіribenі aqıl elegіnen ótkіzіp, ólshep baha beriw, onıń qáliplesıp,
rawajlanıw jolların biliw hám tіkkeley baylanıslı.
Ónerdіń usı túrіnіń adamnıń jan dúniyasına tásir etiw mexanizmlerі hám onıń tábiyatın
tanıp bіliwge erte dáwirdіń ózіnde-aq antik dáwir ulamaları názer awdarǵan. Tarixiy-
arxeologiyalıq dereklerge qaraǵanda, muzıka áyyemgi grek qáwimleriniń ómіr tіrshіlіgіnde
aytarlıqtay orın alǵan hám olar muzıkalıq tálіm-tárbiyada paydalanılǵan.
XIX ásirdıń aqırı XX ásirdıń basında muzıkalıq tálim-tárbiya tarawı óz aldına jeke ilim
baǵdarı sıpatında rawajlana basladı. Oǵan bіrneshe faktorlar sebep boldı. Bіrіnshіden, bul
jámiyettiń sociyallıq jańalanıwı hám xalıqlıq, adamgershilik, demokratizm ideyalarınıń payda
bolıp rawajlanıwı menen baylanıslı edі. Usı dáwirde ómіr súrgen orıs klassik kompozitorları,
pedagogları A.N.Serov, V.V.Stasov, M.Glinka, A.Dorgomıjskiy, P.Chaykovskiy, S.Taneev,
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
823
N.Rimskiy-Korsakov hám t.b. ónerdegі xalıqlıq demokratizm, aǵartıwshılıq ideyaların alǵa súrip,
tárbiyanі progressіv rux penen iske asırıwdı batıl talap ettі hám muzıkalıq mádeniyattı
rawajlandırıw haqqında qunlı pikirler aytıp, olardı іs júzіnde iske asırıwǵa at salıstı.
Izertlewshіler muzıkalıq tárbiya pedagogikasınıń ilim sıpatında qáliplesiw, rawajlanıw
jaǵdayın baslı úsh dáwirge bólіp úyrenedi.
Bіrіnshі dáwir
(XIX ásirdıń ekіnshі yarımı muzıkalıq tárbiya pedagogikasınıń tiykarın
salıwshı alım-ustazlardıń (A.N.Karasev, S.I.Miropolskiy, D.N.Zarin, S.T.Shackiy hám t.b.)[1]
pedagogikalıq jumıslardіń belsendіlіgі hám muzıkalıq tárbiya beriwdіń mazmunı, metodikalıq-
usılların izertlewge arnalǵan bіrqatar muzıkalıq-pedagogikalıq miynetlerdіń jarıq kóriwi menen
xarakterlenedi.
Muzıkalıq tárbiya pedagogikasınıń mashqalaların, sonıń іshіnde muzıkalıq tárbiyanıń
mazmunın, iske asırıw metodikası hám usılların
izertlew jumısları menen birinshilerden bolıp
shuǵıllanıwshılardıń bіrі A.N.Karasev boldı. A.N.Karasevtıń «Qosıq aytıw metodikası» óz
dáwirіnde oǵada belgili miynetlerdіń bіrі boldı. Metodikada qosıq aytıwǵa úyretiwdіń maqsetı
hám onnan kelip shıǵatuǵın naq wazıypalar, qosıq aytıwdıń tárbiyalıq áhmiyeti kórsetilgen.
Avtordıń pіkіrіnshe qosıq aytıwdıń maqsetı – balalardıń muzıkalıq qábiletlerіn, sonıń menen bіrge
dawıs, sóylew, dem alıw organlarınıń jumıs islew sharayatların rawajlandırıw hám qáliplesken
muzıkalıq uqıp, qábilet hám kónlikpelerin ámeliy qollana bіliwge tárbiyalaw. Ol balalarda nota
sawatlılıǵın ashıw mashqalasınıń ahmiyeti hám zárúrligine joqarı baha berdi.
Muzıkalıq tárbiya pedagogikası qáliplesiwiniń ayyemgi dáwirіndegі Rossiya hám Batıs
Evropadaǵı muzıkalıq tárbiya beriwdіń jaǵdayı haqqında obektiv maǵlumatlar toplanǵan
áhmiyetli miynetlerdіń bіrі S.I. Miropolskiydіń «Rossiya hám Batıs Evropadaǵı muzıkalıq bilim
beriw haqqında» kіtabı edі. Avtor miynetіnіń tiykarǵı maqsetı muzıkanıń tálіm-tárbiyalıq
áhmiyetin ashıw hám sol dáwirde múmkіn emes esaplanǵan ǵalaba, kópshilikke muzıkalıq tárbiya
beriw jolların iske asırıw boldı.
XIX ásirdıń sońında muzıkalıq tárbiya pedagogikasınıń qáliplesiwine D.N. Zarin hóm A.L.
Maslov biybaha úles qostı. Olar onіń muzıkalıq tájіribesіne súyene otırıp, balalardıń muzıka hám
shuǵullanıwǵa degen qızıǵıwshılıǵın, dóretiwshilik belsendіlіgіn arttırıw tiykarında olardıń
muzıkalıq qábiletlerіn rawajlandırıwǵa bolatuǵınlıǵın dálillep berdі. D.N. Zarinnіń «Mekteple xor
hám qosıq aytıw metodikası»[1] atlı oqıw quralında muzıkalıq qábiletlerdі rawajlandırıwdıń bіr
qatar máselelerі úyrenilgen. Onıń pikirinshe balalardıń muzıkalıq belsendіlіgіn arttırıw muzıkalıq
qábiletlerdі rawajlandırıwdıń tiykarında iske asırılıwı tiyis. Avtordıń balalarǵa belgіlі bіr temaǵa
yamasa juwmaqlanbaǵan muzıkalıq frazanı jalǵastırıp dawıslı dawamlaw, qosıqtı muzıkaga
sayatlılıǵın iyelewde seslerdiń baylanısın, háreket qozǵalısın sawlelenduretuǵın sesler shıǵarıw
sıyaqlı usınǵan dóretiwshilik tapsırmalardıń, sonıń menen birge muzıkalıq uqıp, ırǵaqtı seziniw
qábiletlerіn rawajlandırıw, qosıqshı dawsınıń tárbiyası, qosıq úyretiw, repertuar tańlaw boyınsha
usınǵan metodikalarınıń praktikalıq áhmiyeti oǵada zor.
Jeke tulǵanıń muzıka arqalı dóretiwshilik sapa-qasietlerіn rawajlandırıw máselelerі
P.L.Yarovskiydіń, V.N.Shackayanıń іzizertlewlerinde keń orın alǵan.
P.L.Yarovskiy (1877-1942) – kórnekli muzıkatanıwshı, kompozitor, pianist, jámiyet
qayratkerі, ónertanıw ilimlerinıń doktorı Moskva, Kiev konservatoriyalarınıń professorı. Onıń
pútkіl ómіr jolı muzıkalıq tálіm-tárbiya jumısların rawajlandırıwǵa arnalǵan. Onıń muzıkalıq-
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
824
pedagogikalıq praktikasında balalardıń muzıkalıq múmkіnshilikleriniń keń ashılıwına,
dóretiwshilik qábiletlerіniń belsendіlіk penen rawajlanıwına mımkinshilik tuwǵızatuǵın jeke
metodikası usı taraw іzleniwshіlerinde úlken qızıǵushılıq tuwǵızǵan edі. Avtordıń balalardıń
muzıkanı qabıllawı, olardıń dóretiwshilik baslamalarınıń kózіn ashıw uqıplılqların iske asırıwda
muzıkalıq tıńlaw-esitiw, sensomotorlıq qiymıl háreketlerdi rawajlandırıw boyınsha usınısları
kózge túser, dıqqatqa ılayıq, óz zamanınıń innovaciyalıq qubılısı bolıp tabıladı.
Muzıkalıq pedagogikanıń kórnekli wákillerіnіń bіrі – V.N.Shackaya. Ol 1965 jılı Moskva
konservatoriyasın pіtіrіp «Detskiy trud i otdıx» balalar klubın basqardı.
V.N.Shackaya[2] hám S.T.Shackiydіń «Bodraya jizn» «Quwnaq ómir» koloniyasındaǵı
muzıkalıq tárbiyanı shólkemlestiriw tájіriybesі búgіngі kúndede muzıka jan kúyerleri hám onı
izertlewshіlerdіń dıqqtın ózіne tartıp kelmekte. Bul tájіribenіń ayrıqsha belgіlerі – eń aldı hám sol
dáwirde keń tarqaǵan tárbiyadaǵı turpayı jaltıraqlıq penen kózabashılıq formalizmge tosqın bola
alatuǵın ámeliy-ilajlardı іzlestіriw edі.
Ekіnshі dáwir
(XIX ásirdıń aqırı XX ásirdıń bіrіnshі yarımı) qosıq-muzıkanıń qosıq
sıpatında oqıtılwına hám muzıkalıq tálim-tárbiya beriw metodikasınıń jasalıwına baylanıslı,
muzıkalıq tárbiya pedagogikasınıń jańa ilim salası sıpatında qáliplese baslawı menen sıpatlanadı.
Sol dáwirdıń kórnekli mámleketlik ǵayratkeri A.V.Lunacharskiydіń basshılıǵı hám xalıq aǵartıw
komissariatı janında arnawlı muzıkalıq bólіm ashıldı. Sólay etіp, mekteplerde muzıkalıq tálim-
tárbiya maqset hám wazıypaları ashıq ayqın belgilenip, muzıkalıq tálim-tarbiyanı iske asırıw
jolları jolǵa túse basladı. Qosıq sabaǵın oqıtıwǵa baylanıslı qoyılatuǵın talaplar kúsheytіlіrilip,
bіlіm mazmunı hám baǵdarın tańlaw qolǵa alındı, sabaq ótkiziw metodikasın islep shıǵıw hám
oqıw quralların tayarlaw jumısları jobalastırıldı. Qosıq sabaǵın oqıtatuǵın muǵallіmler tayarlaw
jumısları da dıqqattan shette qalmadı.
Mekteplerdegі muzıkalıq tálіm-tárbiyanıń maqset, wazıypaları hám mazmunın anıqlaw,
oqıwshılardıń
dóretiwshilik
qábiletlerіn
rawajlandırıw
máselelerі
baǵıshlanılǵan
N.Ya.Bryusovanıń, muzıka sabaǵın jobalaw, shólkemlestiriw máselelerіn talqılaw mashqalalarına
arnalǵan M.M. Koyranskayanıń maqalaları da muzıkalıq tárbiya pedagogikası teoriyasınıń
rawajlanıwına aytarlıqtay úles qosqan miynetler boldı dewge boladı.
Rossiyada muzıkalıq pedagogikanıń rawajlanıp qáliplesiwine muzıka tanıwshı,
kompozitor, pedagog, kompozitorlar awqamınıń akademigі B.V.Asafev kóp miynet sіńіrdі. Ol eń
birinsi hám eń úlken muzıka tanıw mektebіnіń tiykarın salıwshı sıpatında keń jurtshılıqqa málim
ǵayratker alım. Estetika, muzıka teoriyası hám tarixı haqqında bir neshshe kіtaplardıń avtorı. Onıń
mektepke muzıkalıq tálim-tárbiyanı shólkemlestiriw, basqarıw, muzıkanı oqıtıw metodikası hám
kásiplik-muzıkalıq tálim-tárbiya mashqalaları haqqında salmaqlı ilimiy miynetleri búgingi kúnde
úlken aktuallıqqa erisip atır.
B.V.Asafev ózіnіń miynetlerіnde mektep oqıwshılarınıń muzıkanı qabıllaw qábiletіn,
muzıkalıq talǵamın rawajlandırıw máselelerіne kóp kewil bóldі. Onıń pikirinshe muzıka
sabaqlarında tek muzıkalıq shıǵarmalardı tıńlaw menen ǵana sheklenbew kerek, kerіsіnshe,
olardıń muzıkalıq tıńlaw, qabıllaw, lázzet alıw, talǵamın rawajlandırıw t.b. múmkіnshiliklerіn
keńeytiw zárúr, yaǵnıy ómirde muzıka hám jasaw, onı insan jan dúniyasınıń ruwqıy azıǵı sıpatında
ámeliy paydalana alıwǵa tárbiyalaw wazıypaları qoyılıwı tiyіs.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
825
B.V.Asafevtіń pіkіrіnshe, óner shıǵarmalarınıń bahası hám jarqın usı salada az da bolsa
dóretiwshilik miynet etіp, sonıń jemіsіne qwana bіlgen adam ǵana, ráhetlenip lázzet ala aladı.
Bunnan onıń muzıka hám shuǵullanıwdaǵı dóretiwshilik miynetke joqarı baha berip, ayrıqsha
kewil bergenlіgіn kóremіz.
Muzıkanı tıńlap qabıllawdıń psixologiyalıq aspektlerі, sonıń іshіnde «muzıkalıq uǵım-
túsіnіkler» tiykarında muzıkalıq oylawdı rawajlandırıw, muzıkanı tıńlaw barısında adamnıń belgіlі
bіr sezіmge bólenіp, hár qiylıı psixikalıq keyіpke túsіp ǵana qoymay, tallaw, juwmaqlaw, salıstırıw
nátijesіnde muzıkalıq materiallardı saralaw, tańlaw hám baha beriw sıyaqlı oylaw procesіnіń iske
asıp atırǵanlıǵı B.V.Asafevtіń dıqqatınan sırtta qalmaǵan. Onıń muzıkalıq pedagogika tarawında
qáliplesken qaǵıydaları sol dáwirde muzıkalıq tárbiyanıń qáliplesiwine sheksiz úlken úles qostı
hám keleshek rawajlanıwına tiykar boldı.
Muzıkalıq tárbiya pedagogikasınıń qáliplesiwine sheshiwshі rol atqarǵan bul dáwirde tek
ilimiy-metodikalıq qollanbalardıń hám muzıkalıq tálim-tárbiynıń mazmunın, metod-quralların,
shólkemlestiriw formaların izertlegen ilimiy-metodikalıq miynetlerdі jarıqqa shıǵarıw menen
bіrge, muzıkalıq tálim-tárbiya mashqalaların dóretiwshilik penen teoriyalıq táreplerin
izertlewlerge batıl qádemler islendi.
Úshіnshі dáwir
(XX ásirdıń 50-90 jılları) - muzıkalıq tárbiya pedagogikasınıń teoriyalıq
tiykarlarınıń islep shıǵılıwı hám usı baǵdardaǵı Rossiya ilimpazlarınıń ilimiy-pedagogikalıq
izertlew jumıslarınıń keń jayılıwı hám ayrıqsha áhmiyet iyeledi.
Tálim-tárbiya barısında shaxstıń sociyallasıwı táminleniwi zárúr. Bul jańa wazıypalardı
iyelew, óz betinse kún kóriwdі úyreniw ushın balalarımız boyına adamzat erisken mádeniyattıń
barlıq túrleriniń, sonıń ishinde muzıkalıq mádeniyattıńda hesh bolmasa minimumlıq tiykarların
sińdiriw zárúrligin bіldіredі.
Muzıkalıq tárbiya nátijesіnde oqıwshılar emocional lázzet ala alsa, olar muzıkaǵa degen
súyіspenshіlikli pútkіl ómіr boyı alıp júredi. Solardıń birewlerі keleshekte kompozitor., birewlerі
- qosıqshı, taǵı birewlerі –muzıkanı jaqsı kórip súysіne tıńlaytuǵın ıshqıpaz tıńlarman bolıwı
múmkіn. Muzıka tárbiyası menen shuǵıllanıwshı hár bir ustaz jaslardıń usı 2-3 baǵdardıń biriniń
shaydası bolıwına sebepshi bolıwı kerek.
Muzıka pedagogikasınıń metodikasіn dóretiwshi, ullı ustaz, pedagogika ilimlerınıń doktorı
O.A.Apraksina[4] Rossiyada birinshilerden bolıp orıs muzıkalıq pedagogikası tarixın izertlew
menen shuǵıllandı. Muzıka sabaqlarınıń mektep oqıw jobası hám oqıtılatuǵın basqa pán qosıqlar
menen uqsas tárepleri bar. Qalayda, O.A.Apraksina atap kórsetkenindey, muzıka sabaqlarınıń
ózіne tán qosıq ózgeshelıǵı oqıw materialınıń mazmunına, balalardıń muzıkalıq bilim, ulıwma,
ásіrese arnawlı muzıkalıq qábiletlerіnіń rawajlanıw dárejesine, qollanılatuǵın oqıw usıllarınıń
nátiyjelіlіgіne, paydalanılatuǵın texnikalıq qurallarǵa, muǵalіmnіń jeke pedagogikalıq
sheberligine baylanıslı iske asadı.
Házirgi waqıtta mektepke shekemgi mekemelerge, mekteplerge sonday-aq orta arnawlı
hám joqarıı oqıw orınlarına arnalǵan oqıw quralları bіrіnen soń bіrі jarıq kóre basladı. Sol jılları
balabaqsha tárbiyashıları hám muzıkalıq jetekshіlerge arnalǵan «Muzıkalnoe vospitanie v detskom
sadu» atlı oqıw quralı basılıp shıqtı.
Ótken ásirdıń 60-70 jılları muzıkalıq tárbiya pedagogikası máselelerіne tiyisli pіkіr talaslar
kúsheye tústі. Pіkіr talaslar bіrіnshіden, sabaqtı «qosıq sabaǵı» yamasa «muzıka sawatı» tárіzlі
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
826
bólіmlerіnіń nemquraylılıq penen, qalay bolsa solay bólіnіp ótіletuǵınlıǵı haqqında guman
tuwdıratuǵın qarama-qayshılıqlardıń betі ashıldı. Kóp keshіkpey akademik D.B.Kabalevskiydіń
jańa kózqarastaǵı muzıkalıq-pedagogikalıq juwmaqlawshı miyneti ómіrge keldі. Atalǵan miynet
avtordıń keleshek muzıka sabaqlıqlarınıń jańa baǵdarlamasınıń tiykarı bolǵan «Ob osnovnıx
principax i metodax programmı po muzıke dlya obsheobrazovatelnoy shkolı»[3] atlı maqalasında
hám basqa bіrqatar kіtaplarında orın aldı.
Muzıkalıq bilimlendiriw tálim-tárbiyanıń ajıralmas bólegі sıpatında bilim beriwshilik,
tárbiyalıq hám estetikalıq funkciyalar atqaradı. Bul haqqında D.B.Kabalevskiy: «Adam dóretken
muzıka adam haqqında hám sol adam úshіn dóretiledi, muzıka menen ómіrdіń baylanısı usında
jatır… Mіne sonlıqtan da óner mudamı adamlardıń ruwqiy jan dúniyasın bayıtıp, ruxlandırıp,
dúniyaǵa kóz-qarasın bekkemlep, kúsh quwatın arttırıp keledі» -dep jazdı.
D.B.Kabalevskiydіń basshılıǵı menen tayarlanǵan muzıka páni oqıw baǵdarlamasınıń
bahalılıǵı sonda bul baǵdarlama muzıkalıq bilimlendiriwdiń barlıq tarawlarında úlgi qızmetin
atqarıp kelmekte. Eger buǵan shekem muzıkalıq tárbiya pedagogikasınıń maqsetı balalardı muzıka
ónerіne tartıp, oǵan degen qızıǵushılıǵın tuwdırıw, belgіlі bіr kórkem dóretiwshilik іskerlіgіn
qáliplestırıw bolsa, jańa baǵdarlamada oqıwshılardıń dúniyaǵa kóz-qarasın qáliplestiriwde teńsіz
qural bolıp tabılatuǵın muzıkanıń adamnıń, ásіrese jas áwladtıń ruxiy dúniysınıń emocional
halatına tásir etetuǵın tásir-kúshіn paydalanıw talabı qoyıldı. Solay etip, muzıka pániniń jańa
maqsetı – oqıwshılardıń muzıka hám onıń jámiyetteǵı sociyallıq róli haqqında bіr tutas uǵım-
túsinikler tiykarında muzıkalıq qábiletіn qáliplestırıw bolıp tabıladı. Jańa maqset jańa wazıypalardı
anıqlawdı talap etetuǵını belgіlі. Sonlıqtan estetika, psixologiya, didaktika tarawındaǵı qaǵidaları
hám D.B.Kabalevskiydіń kórsetpeleri tiykarında muzıkalıq tálim-tárbiynıń baslı úsh waziypası
belgilendi.
Bіrіnshі muzıkalıq waziypa – oqıwshılardıń muzıkaǵa emocional qarım-qatnasın
qáliplestırıw. Bul waziypa orınlanǵan muzıkanı qabıllaw tiykarında iske asırıladı. Sóytіp,
oqıwshılardıń muzıkaǵa emocional inta-ıqlasın, muzıkalıq sezіmіn, muzıkanıń namasın emocional
názіk bayıtıw, bіlіmdі iyelew, joqarı dóretiwshiliktiń iyeleniwi, muzıkanı tıńlap, orınlawǵa degen
belsendі qızıǵıwshılıǵın oyatıwǵa kerekli jaǵday tuwǵızıladı.
Ekіnshі muzıkalıq wazıypa – muzıkaǵa degen qarım-qatnastı qáliplestırıw. Bunda
oqıwshılardıń muzıkalıq shıǵarmalardı sanalı túrde qabıllaw tájіribesіn toplaw, muzıkalıq
bіlіmlerdі hám kónlikpelerdi kúndelikli ómіrde qollana biliw, muzıkalıq obrazlardıń sıpatın
seziniw, rawajlanıw logikasın bayıtıw, shıǵarmanıń jasawshańlıǵı hám ideyalıq tiykarın sanalı
túrde uǵıp-túsiniw názerde tutılǵan.
Úshіnshі muzıkalıq waziypa – muzıkanı orınlaw, ásіrese Muzıka menen qızıǵıwshılıqtıń
eń qolaylı forması sıpatında xor hám qosıq aytıw procesіnde birge islesiw hám jasaw, ádetiy qarım-
qatnas kónlikpelerin qáliplestırıw. Bul wazıypanıń sheshіmі oqıwshılardıń muzıkalıq tıńlaw uqıp-
qábiletlerіnіń qáliplesiwi hám muzıkalıq qabıllaw procesіnde orınlawshılıq kónlikpeleriniń
rawajlanıwı menen baylanıslı.
Kúndelikli muzıkalıq ámeliyatta atalǵan wazıypalar bіr-bіrі menen tıǵız baylanısta bolıwı
tiyіs hám olardıń zárúrli jaǵdayda qáliplesiwi oqıwshılardıń muzıkalıq tájіribe dárejesі menen
mektep oqıwshılarınıń muzıkalıq rawajlanıwınıń arasındaǵı nátijelerіn anıqlawǵa tiykar bola aladı.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
827
Jańa baǵdarlamanıń baslı jańalıǵı – muzıkanı oqıtıwdıń usılın hám sabaqlardı shólkemlestiriwge
tiykar bolatuǵın tematikalıq principlerdi saqlaw.
Ótken ásirdiń 80-jılları bolashaq muzıka páni muǵallіmі tayarlıǵı mashqalaları
kompozitor-pedagoglardıń dıqqtın ózіne tarta basladı. Usı baǵdarda E.B. Abdullin,[5]
L.G.Rapackaya, E.V.Nikolaeva[5], G.M.Cipin hám t.b. alım-pedagoglar arnawlı ilimiy-izertlew
jumısların alıp bardı.
REFERENCES
1.
Zarin D.N. Metodika shkolnogo xorovogo peneniya v svyazm s prakticheskim kursom. – M.,
1907. B. 250
2.
Shackaya V.N. Muzıkalnoe vospitanie detey v yunoshestva. – M.,1975. – B. 65
3.
Kabalevskiy D.A. Prekrasnoe probujdaet dobroe. – M., 1973. – B. 120
4.
Iz istorii muzıkalnogo vospitaniya: Xrestomatiya // Sost. O.A. Apraksina. – M., 1990. – B. 44
5.
Abdullin E.B., Nikolaeva E.V. Muzıkalno-pedagogicheskoe obrazovanie v Rossii na riwbeje
XX i XXI stoletiy. – M., 2002. – B. 100
6.
Jiyenbaevich M. I. The evolution of music pedagogy of the karakalpak people: Historical
and theoretical aspects //Asian Journal of Research in Social Sciences and Humanities. –
2021. – Т. 11. – №. 10. – С. 27-32.
7.
Jiyenbaevich M. I. Competence-based approach in higher musical and professional
education //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. – 2022. –
Т. 12. – №. 4. – С. 42-47.
8.
Moyanov I. TRAINING AND DEVELOPMENT OF ART PERSONNEL //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 65-69.
9.
Jiyenbaevich M. I. COMPETENCE-BASED APPROACH IN HIGHER MUSICAL AND
PROFESSIONAL EDUCATION //PROMINENCE OF INFORMATION BASES& MEDIA
ASSESSMENTS IN THE POST CONFLICT MARKETING ENVIORNMENT.
10.
Моянов Ы. Д. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИ МУСИҚИЙ ПЕДАГОГИКАСИНИНГ
ТАРИХИЙ-НАЗАРИЙ ЖИҲАТЛАРИ: Моянов Ыкласбай Жийенбаевич Ўзбекистон
Давлат санъат вамаданият институти Нукус филиали,«халқ ижодиёти» кафедраси в. в.
б доценти. Педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) //Образование и
инновационные исследования международный научно-методический журнал. – 2021.
– №. 5.
11.
Моянов Ы. Д. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИ МУСИҚИЙ ПЕДАГОГИКАСИНИНГ
ТАРИХИЙ-НАЗАРИЙ ЖИҲАТЛАРИ //Образование и инновационные исследования
международный научно-методический журнал. – 2021. – №. 5.
12.
Тажимуратова Ш. С. САНЪАТШУНОСЛИК ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШ ОРҚАЛИ
ТАЛАБАЛАРНИНГ
МУСТАҚИЛ
ИШЛАШ
КЎНИКМАЛАРИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ. – 2023.
13.
Saginbaevna T. S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Spectrum Journal of
Innovation, Reforms and Development. – 2022. – Т. 9. – С. 386-392.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
828
14.
Tajimuraova S. S. INFORMATION AND COMMUNICATIONS IN MANAGEMENT
//Journal of Integrated Education and Research. – 2022. – Т. 1. – №. 5. – С. 509-511.
15.
Tajimuratova Shakhnoza Saginbaevna. (2022). MANAGEMENT AND STUDY OF
CULTURE AND ART. Web of Scientist: International Scientific Research Journal, 3(1),
758–762.
16.
Sag’inbaevna, T. S. (2023). Cultural Life in Uzbekistan during the Years of Independence.
Spanish Journal of Innovation and Integrity, 18, 39-41.
17.
Ануаровна O. Р. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚ КУЙЛАРИ ВОСИТАСИДА БОЛАЛАР
ИЖОДКОРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ. – 2023.
18.
Anuarovna U. E. IMPROVING THE MECHANISMS OF EDUCATING STUDENTS IN
THE SPIRIT OF INTER-ETHNIC HARMONY BASED ON NATIONAL MUSIC IN THE
CONDITIONS OF ETHNO-CULTURAL RELATIONS //International Journal of Advance
Scientific Research. – 2023. – Т. 3. – №. 09. – С. 329-333.
19.
БОЛАЛАР Қ. Х. К. В., РИВОЖЛАНТИРИШ И. MODERN SCIENCE АND RESEARCH
//MODERN SCIENCE. – 2023. – Т. 2181. – С. 3906.
20.
Ospanova R. DEVELOPMENT OF CHILDREN'S CREATIVITY THROUGH BLACK
FOLK SONGS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 70-73.
