ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
767
ZAMONAVIY LIBOSLAR VA QORAQALPOQ MILLIY NAQSHLARI
UYǴUNLIGI
Ismailova Ayjamal
óqituvchi
Jóraeva Moxigul
óqituvchi
Berdaq nomidagi QDU, Nukus shahri.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10183673
Annotatsiya.
Mazkur maqolada Qoraqalpoq xalqining milliy liboslari va naqshlari
bugungi kunga kelib yangi uslublar bilan uyǵunlashuvi, zamonaviy moda olamidagi órni haqida
yozilgan.
Kalit sózlar:
Seluet, moda, transformatsiya, avangard, zoomorf.
HARMONY OF MODERN DRESSES AND BLACK NATIONAL
PATTERNS
Abstract.
This article describes the adaptation of the national costumes and patterns of the
Karakalpak people to modern styles and their place in the world of modern fashion.
Key words:
Silhouette, fashion, transformation, avant-garde, zoomorph.
ГАРМОНИЯ СОВРЕМЕННЫХ ПЛАТЬЕВ И ЧЕРНЫХ НАЦИОНАЛЬНЫХ
УЗОРОВ
Аннотация.
В данной статье описывается адаптация национальных костюмов и
узоров каракалпакского народа к современным стилям и их место в мире современной
моды.
Ключевые слова:
Силуэт, мода, трансформация, авангард, зооморф.
Tarixdan bizga malumki, liboslar turli xil korinishda bugungi kungacha ózgarib, yangilanib
kelgan. Har bir xalqning óz milliyligi, urf- odati, madaniyati óz kiyimlarida aks ettirilgan. Kiyimlar
oldiniga faqat tanani yopish va yashirish maqsadida foydalanilgan bólsa, bugungi kunga kelib
nafaqat tanani yopish balki, estetik gózallik va qulaylik uchun ham tanlanadi.
Qoraqalpoq milliy liboslari óziga xosligi , betakrorligi, gózal naqshlari bilan boshqa milliy
liboslardan ajralib turadi. Misol qilib ayollar liboslarini oladigan bólsak, ranglari, selueti,
rangbarang naqshlari óziga hos manoga ega. Yoshi va oilaviy axvoli, yosh qizbola ekanligi shu
naqsh va libos rangiga, kiygan libos seluetiga qarab aniqlangan.
Ayollar liboslari erkaklar kiyimlariga nisbatan yorqin, bezakdor va naqshlarga boy, qulay
bólgan. Ayollar liboslari rangbarang bólib, yoshi uluǵ ayollar oq rangli kiyimlar kiyishgan.
Naqshlar- amaliy sanaatning eng qadimiy turi hisoblanadi. Undagi har bir chiziq tabiat
bilan chanbarchas boǵliq. Milliy naqshlar- ósimlik tipi islimiy naqshlar, hayvonot zoomorf tipli
naqshlar va geometrik naqshlarga bólinadi.
Erkaklar kiyimlarida asosan geometrik va zoomarf naqshlar ustunlik qilsa, ayollar va
bolalar liboslarida islimiy va zoomorf tipli naqshlar foydalanilgan.
Geometrik naqshlarga- kvadrat, uchburchak, aylana, romb vkz. Zoomorf naqshlarga-
tuyetaban, ǵarǵa tirnaq, qumirsqa bel, ǵaz moyin, qoshqar muyiz, tishqan izi vkz. Ósimlik tipi
naqshlarga- ǵawashagul, erik gul, qareli gul, ayǵabaǵar va boshqalar.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
768
Qoraqalpoq kashtachiligida asosan 7 ta rang foydalanilgan. Bayramona liboslar va ayollar
kiyimlarida qizil rang qóllanilgan. Yashil rang ósimlik dunyosi ramzi, bahor faslini, ósimliklar
rangini anglatadi. Sariq rang issiqlik yorqinlik, oq rang muqaddaslik belgisi, jigar rang yer timsoli
hisoblangan.
Bu naqshlarni zamonaviy liboslarda qóllanish natijasida ham zamonaviy liboslarda ham
milliy liboslarda ózgarishlar sodir bóladi. Chunki moda termini yangilik bilan boǵliq hisoblanadi.
Bu yangilikka milliy naqshlarni uyǵunlashtirish milliy liboslarning transformatsiya bólishiga olib
keladi.
Transformatsiya-qayta ózgarish, hosil bólish manosini beradi. Demak, biz milliy
naqshlardan foydalanib yaratgan yangi liboslar transformatsiya qilingan yani qayta hosil bólgan
liboslar hisoblanadi. Bunda kiyim rangi, hajmi, libos kimlarga atalganligiga qarab naqsh turlari va
ranglari tanlanadi. Transformatsiyalangan liboslar uslub jihatdan yangilangan bólib, ózida
milliylikni aks ettirishi bilan boshqa uslublardan ajralib turadi.
Etno uslubini har qanday uslub bilan uyǵunlashtirish, boǵlash mumkin. Masalan sport,
klassika, romantika, avangard vkz.
Libosga tanlanadigan gazlamalar zich tóqilgan, naqsh tikilish jarayonida yiǵilib
qolmaydigan va naqshni tekis kórsatib turuvchi mato bólishi lozim. Shu bilan bir qatorda, mato
tabiiyligi va havo ótqazuvchangligi yuqori bólsa libos yanada qulay va yengil bóladi. Chunki libos
nafaqat chiroyli, bejirim bólishi balki, qulay ham bólishi zarur.
Libos selueti moda olamida takrorlanishi tabiiy xol hisoblanadi faqat ayrim detallar ósha
zamonga mos qilib ózgargan holda. Hozirgi kunda libos selueti keng bichimga ega va milliylikni
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
769
ózida jamlagan bosiq rangli liboslar urfga kirgan. Liboslar milliy zargarlik buyumlari bilan
tóldirilib milliy ruhdagi zamonaviy obrazni yaratib beradi.
Kiyim- insoniyat tarafidan yaratilgan sanat asari. Vaqt ótgani sari u ham rivojlanib,
sayqallanib, óz zamoniga moslashib estetik gózalligini saqlagan holda ózgarib boradi.
Rivojlanishning uzoq yólini bosib ótgan qoraqalpoq milliy kiyimlari XIX asrga kelib sanat
durdonasiga aylanib jahon muzeylarining eksponati bóla oldi.
Bugungi kunga kelib tóy libosi sanalgan kók kóylak bayramlarda kiyilib qolmay,
uzatiladigan qiz tóy kuni kiyishi urfga kirdi. Bundan tashqari kashtalangan qizil choponli oq
kóylak ham har xil kórinishda tóy liboslari sifatida foydalanilmoqda. Aslida bunday choponli
liboslar bayramlarda kiyilgan va naqshinkor bólgan. Asosan Navróz bayramida bunday
liboslarning har xil turdagisini yoshga qarab kiyishadi.
Xulosa qilib aytganda qoraqalpoq ayollari boshqa millatlar singari zamonga qarab liboslar
tikishgan va dunyo modasi bilan hamnafas yashagan. Vaqtlar ótib kiyim seluetlari ózgarib yangi
uslublar moda olamiga kirib kelgani singari Markaziy Osiyo xalqlari ham óz milliyligidan, urf
odatlaridan, yashash sharoitan kelib chiqib óz modalarini yaratishgan. Bu jarayon hali hamon
davom etmoqda va bundan keyin ham davom etadi.
REFERENCES
1.
G.K.Hasanboeva, V.A.Chursina. Kostyum tarixi Toshkent-«Ózbekiston»-2002
2.
M.A.Qarlibaev, Z.I.Qurbanova. Qaraqalpaq kiyimi Nókis-2014-Nukus
3.
F.Z.Ataxanova Zamonaviy ózbek libos dizaynida ananalar va innovatsiya.Monografiya
«Lesson Press» Toshkent-2022.
4.
A.Allamuratov Каракалпакская народная вышивка. Nukus 1977
5.
Tajimuratova S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 841-849.
6.
Sag’inbaevna T. S. Cultural Life in Uzbekistan during the Years of Independence
//Spanish Journal of Innovation and Integrity. – 2023. – Т. 18. – С. 39-41.
7.
Tajimuratova S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 841-849.
8.
Тажимуратова Ш. С. САНЪАТШУНОСЛИК ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШ ОРҚАЛИ
ТАЛАБАЛАРНИНГ МУСТАҚИЛ ИШЛАШ КЎНИКМАЛАРИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ. – 2023.
9.
Mohigul J. PEDAGOGICAL AND PSYCHOLOGICAL FOUNDATIONS OF
DEVELOPMENT OF STUDENTS'SPATIAL IMAGINATION IN THE PROCESS OF
TEACHING ENGINEERING GRAPHICS //Journal of Academic Research and Trends
in Educational Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 2. – С. 330-339.
10.
Maksetbaevich O. K. Ethnodemographic procesess at the headquarters of amudarya on
the EVE of the 1916 uprising //Journal of Critical Reviews. – 2020. – Т. 7. – №. 11. – С.
391-395.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
770
11.
Отегенов Х. К оценке восстаний в Хивинском ханстве и Амударьинском отделе в
1916 г //Каспийский регион: политика, экономика, культура. – 2019. – №. 2 (59). –
С. 31-36.
12.
Esemuratov B. DEVELOPMENT OF CHILDREN'S CREATIVITY ON THE BASIS OF
PEDAGOGICAL TECHNOLOGY AS AN EXAMPLE OF KARAKALPAK FOLK
SONGS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 835-840.
13.
Esemuratov B. EDUCATION OF YOUNG PEOPLE TO PATRIOTISM, COURAGE,
AND FREEDOM THROUGH SPOONS PERFORMED BY OTHERS //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 197-202.
14.
Nawrizbaeva A. A. THE PERFORMANCE SKILLS OF KARAKALPAK BAKSHIS
//Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 906-910.
15.
Nawrızbaeva A. A. BAQSÍ, SÁZENDE GENJEBAY TILEWMURATOVTÍN
ACTQARÍWSHÍLÍQ METHODS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №.
10. – С. 218-223.
16.
Есанов М. ФОРМИРОВАНИЕ НРАВСТВЕННЫХ КАЧЕСТВ ЛИЧНОСТИ
СРЕДСТВАМИ МУЗЫКИ //Oriental Art and Culture. – 2023. – Т. 4. – №. 1. – С. 719-
725.
17.
Ayapova K., Yesanov M. Organization of Music Lessons by the Teacher in Various Ways
//Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 189-191.
18.
Esanov M., Ametov A. DOIRA SAN’ATINING RIVOJLANISHI VA TARIXI //Oriental
Art and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 2. – С. 729-733.
19.
Eсанов М. Знание особенностей воздействия музыкального искусства на человека
//Science and Education. – 2022. – Т. 3. – №. 12. – С. 767-771.
20.
Есанов М. О. ЎЗБЕК ХАЛҚ ЧОЛҒУЛАРИДА ИЖРОЧИЛИК ТАРИХИ //Oriental Art
and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 1. – С. 578-584.
