“INDUSTRIYA 4.0” DOIRASIDA ISHLAB CHIQARISHNING
RAQAMLI TRANSFORMATSIYAS
I
Qilichov Sobir. Ahmadjonov Azizbek
1
Toshkent Amaliy fanlar universteti, Katta o’qituvchisi. Toshkent shahri, Chilonzor tumani, Gavhar ko‘chasi, 1-uy.
2
Toshkent Amaliy fanlar universteti, Bank ishi yo’nalishi 2-kurs talabasi. Toshkent shahri, Chilonzor tumani, Gavhar
ko‘chasi, 1-uy.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10467753
Kalit so’zlar:
“Industriya 4.0”, raqamli transformatsiya, ishlab chiqarish, IoT texnologiya, sun`iy intellekt,
big data, bulutli texnologiyalar, samaradorlik, kiberxavfsizlik, raqobatbardoshlik.
Annotatsiya:
“Industriya 4.0” -bu IoT (Internet of Things) texnologiyasi, sun`iy intellekt (AI), katta
ma`lumotlar (Big Data), bulutli texnologiyalar va boshqalar kabi yangi texnologiyalarni keng qo’llash asosida ishlab
chiqarishni raqamli o’zgartirish konsepsiyasi. Ushbu konsepsiyaning maqsadi ishlab chiqarish jarayonlarini
takomillashtirish, mahsuldorlikni oshirish, ishlab chiqarish tannarxini kamaytirish, shuningdek, mahsulot sifatini
yaxshilash va mijozlarga xizmat ko’rsatishni yaxshilashdan iborat. Ishlab chiqarish sektorida raqamli
transformatsiyani amalga oshirish qiyin bo’lishi mumkin, ammo u samaradorlikni oshirish, xatolarni kamaytirish va
ishlab chiqarish vaqtlarini qisqartirish kabi muhim foyda keltirishi mumkin, bu esa pirovardida raqobatbardoshlik va
daromadning oshishiga olib kelishi mumkin. “Industriya 4.0” ni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun maʼlumotlar
yigʻishdan tortib tahlil va boshqarishgacha boʻlgan barcha ishlab chiqarish jarayoni raqamlashtirilgan boʻlishini
taʼminlash kerak.
Key words:
“Industriya 4.0”, digital transformation, manufacturing, Internet of Things, artificial
intelligence, big data, cloud technologies, efficiency, cybersecurity, competitiveness.
Annotatsion:
“Industriya 4.0” is a concept of digital transformation of production based on the widespread
use of new technologies such as the Internet of Things (IoT), artificial intelligence (AI), big data (Big Data), cloud
technologies and others. The goal of this concept is to improve production processes, increase productivity, reduce
production costs, as well as improve product quality and improve customer service. Implementing digital
transformation in the manufacturing sector can be challenging, but it can bring significant benefits such as increased
efficiency, reduced errors, and reduced production times, which can ultimately lead to increased competitiveness and
profits. Successful implementation of Industry 4.0 requires ensuring that the entire manufacturing process is digitized,
from data collection to analysis and management.
KIRISH
So’ngi paytlarda tez o’zgarib borayotgan
texnologik muhit tufayli sanoat korxonalari o’z
biznesining samaradorligi va raqobatbardoshligini
oshirish uchun tobora ko’proq yangi texnologiyalar va
innovatsiyalarni rivojlantirishga e'tibor qaratmoqda.
Rivojlanishning asosiy yo’nalishlaridan biri sanoat
korxonalariga zamonaviy texnologiya va usullardan
foydalangan holda ishlab chiqarish jarayonlarining
yangi bosqichiga o’tish imkonini beruvchi ishlab
chiqarishni
raqamli
o’zgartirish
hisoblanadi.
“Industriya 4.0” kontseptsiyasi doirasida ishlab
chiqarishning raqamli transformatsiyasini amalga
oshirishni ko’rib chiqamiz. Hozirgi vaqtda sanoat
samaradorligi va raqobatbardoshligini oshirish uchun
texnologik jarayonlarni o’zgartirish zarurati oldida
turibdi. Raqamli texnologiyalardan foydalanish va
ishlab chiqarish jarayonlarini maksimal darajada
avtomatlashtirishga asoslangan ishlab chiqarishni
tashkil etishda yangi yondashuvni taklif etuvchi
“Industriya 4.0” kontseptsiyasidan foydalanish ushbu
maqsadga erishish yo’llaridan biridir.
METODOLOGIYA
“Industriya 4.0” da ishlab chiqarishning
raqamli transformatsiyasini amalga oshirish uchun
turli usullar va texnologiyalar qo’llaniladi, masalan:
1. IoT texnologiya. Bu jismoniy ob`ektlarni
Internetga ulash va ular haqida ma`lumot to’plash
imkonini beruvchi texnologiya. Ishlab chiqarishda bu
barcha asbob-uskunalar va mashinalar tarmoqqa
ulanishi va ularning ishlashini real vaqt rejimida
etkazishi mumkinligini anglatadi. Bu uskunaga texnik
xizmat ko’rsatish xarajatlarini kamaytirish va mehnat
unumdorligini oshirish imkoniniberadi.
2. AI -sun`iy intellekt. Ishlab chiqarishda
sun`iy intellektdan foydalanish bir qator jarayonlarni
avtomatlashtirish va ish samaradorligini oshirish
imkonini beradi. Masalan, sun`iy intellektdan
foydalanish mumkin qo’shimcha ma`lumot sotish
mahsulotsifatini avtomatik nazorat qilish, ishlab
chiqarish jarayonlarini optimallashtirish, shuningdek,
uskunaning nosozliklarini bashorat qilish uchun.
3. BigData -katta ma`lumotlar ma`lumotlar.
Katta hajmdagi ma`lumotlarni to’plash va tahlil qilish
ishlab chiqarish jarayonlarining tendentsiyalari va
naqshlarini aniqlash imkonini beradi, bu esa ishlab
chiqarish liniyalarining ishlashini optimallashtirish va
ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish imkonini
beradi.
4.
Bulutli
texnologiyalar
(Cloud
Hisoblash). Bulutli texnologiyalardan foydalanish
sanoat korxonalariga ishlab chiqarish jarayonlarini
kengaytirish va dunyoning istalgan nuqtasida
ma`lumotlar va ilovalar mavjudligini ta'minlash
imkonini beradi.
NATIJALAR
“Industriya 4.0” da ishlab chiqarishning
raqamli transformatsiyasini amalga oshirish quyidagi
natijalarga olib kelishi mumkin:
1.Ishlab
chiqarish
jarayonlarini
avtomatlashtirish va optimallashtirish orqali ishlab
chiqarish samaradorligi va unumdorligini oshirish
2.Resurs samaradorligini oshirish va uskunaga
texnik xizmat ko’rsatish xarajatlarini kamaytirish
orqali ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish
3.Avtomatik sifat nazorati va ishlab chiqarish
jarayonlarini optimallashtirish orqali mahsulot sifatini
yaxshilash
4.Raqamli texnologiyalarni qo’llash orqali
sanoat korxonasining turli bo’linmalari o’rtasidagi
o’zaro hamkorlikni takomillashtirish.
An`anaviy ishlab chiqarish modellari va
“Industriya 4.0” ishlab chiqarish modellari o’rtasidagi
taqqoslash jadvali:
An`anaviy
ishlab
chiqarish modellari
“Industriya 4.0”
ishlab
chiqarish modellari
Qadamlashgan
va
qayta ishlov berilgan
ishlar
Avtomatlashtirilgan
va
kengaytirilgan ishlar
Qo’llaniladigan
mahsulotlar
kataloglari
Mahsulotlarning
mahsuslashtirilgan ishlab
chiqarish usullari
Doimiy yaxlitlash
Internet of Things (IoT)
va
real
vaqtda
ma`lumotlar analizi
Tayyorlovchi tizimlar
ta'mirlash
va
rekonfiguratsiya
Katta ma`lumotlar analizi
va texnologiyalar zanjiri
Texnik so’rovlar va
murakkablik
Katta
hajmdagi
ma`lumotlarni
o’qib
chiqish uchun xisoblash
modellari
va
o’rganuvchilar
Jadvalning har bir qatori an`anaviy ishlab
chiqarish modellari va “Industriya 4.0” ishlab
chiqarish modellari o’rtasidagi taqqoslashga oid bitta
masalani tushuntiradi. An`anaviy ishlab chiqarish
modellari tizimlari qadamlashgan va qayta ishlov
berilgan ishlar asosida ishlovchi tizimlar yaratishda
qulaylik ko’rsatadi, shuningdek, qo’llaniladigan
mahsulotlar kataloglari tayyorlashda ham yordam
beradi. “Industriya 4.0” ishlab chiqarish modellari esa
avtomatlashtirilgan
va
kengaytirilgan
ishlar
yordamida mahsulotlarning mahsuslashtirilgan ishlab
chiqarish usullarini amalga oshiradi va IoT, real
vaqtda ma`lumotlar analizi kabi texnologiyalardan
foydalanadi
MUHOKAMA
“Industriya 4.0” doirasida ishlab chiqarishning
raqamli transformatsiyasini amalga oshirish sanoat
korxonalaridan
katta
investitsiyalar
va
sa`y-
harakatlarni
talab
qiladi.
Biroq,
zamonaviy
texnologiyalar va usullardan foydalanish ishlab
chiqarish samaradorligi va raqobatbardoshligini
sezilarli darajada oshirishi mumkin. Shuni ta'kidlash
kerakki, ishlabchiqarishning raqamli transformatsiyasi
nafaqat texnologik jarayonlarni o’zgartirishni, balki
sanoat korxonasining biznes modeli va tashkiliy
madaniyatini qayta ko’rib chiqishni ham talab qiladi.
“Industriya
4.0”
doirasida
raqamli
transformatsiyani muvaffaqiyatli amalga oshirgan
sanoat korxonalari misollari jadvali:
Kompaniy
a
Tavsi
f
Natijal
ar
BMW
“Raqamli
egizak”
texnologiyasini
joriy etish
Mahsulot sifatini
oshirish,
xarajatlarni va
ishlab chiqarish
vaqtini isqartirish,
keraksiz
operatsiyalar va
jarayonlarni
qisqartirish.
General
Elektr
“Enterprise
Plus”
platformasini
amalga oshirish
Uskunalardan
foydalanish
samaradorligini
oshirish,
uskunaning
to’xtab turishini
va
ta'mirlash
ishlarini
qisqartirish
Siemens
Raqamli fabrika
kontseptsiyasini
amalga oshirish
Hosildorlikni
oshirish,
ishlab
chiqarish
jarayonlarini
optimallashtirish,
ishlab
chiqarish
vaqtini
qisqartirish
Cisco
Dasturiy
ta'minotni joriy
etish “Tuman
hisoblash”
Hosildorlikni
oshirish, energiya
xarajatlarini
kamaytirish
va
ishlab
chiqarishni
boshqarishni
yaxshilash.
Bosch
Raqamli
platformani
yaratish
Sifat
nazoratini
yaxshilash, ishlab
chiqarish
jarayonlarini
optimallashtirish,
ishlab
chiqarish
xarajatlarini
kamaytirish
Ushbu amaliy tadqiqotlar ishlab chiqarish
samaradorligini oshirish, xarajatlarni kamaytirish va
mahsulot sifatini yaxshilash uchun “Industriya 4.0”
texnologiyalarini qanday joriy etishi mumkinligini
ko’rsatadi.
“Industriya 4.0” ishlab chiqarishni raqamli
transformatsiyasini amalga oshirishga qaratilgan
strategiya, sanoat korxonalarining sifatini oshirish,
samaradorlikni oshirish va yangi yutuqlar erishishiga
imkon beradi. Bu esa, korxonalarning operatsion
jarayonlari va biznes modelini o’zgartirishga olib
keladi. Sanoat korxonalarining “Industriya 4.0” ni
qabul qilishiga sabab, tayyor mahsulotlar yoki
xizmatlarni raqamli formatda ishlab chiqarish
imkoniyatining yanada rivojlanishi, yoki yangi,
innovatsion mahsulot yoki xizmatlarni ishlab
chiqarishga
imkoniyat
yaratishdir.
Sanoat
korxonalarining “Industriya 4.0” ga o’tish uchun, ular
innovatsiyalar o’rnatish, yagona platformalarga yoki
kengaytirilgan tegishli jarayonlarga qo’shilish,
ma`lumotlar
analizini
va
avtomatlashtirishni
kengaytirish, innovatsion xizmatlarni ishlab chiqarish
va
boshqa
jarayonlarni
integratsiyalash
kabi
yo’nalishlarda ishlarini olib boradilar.
XULOSA
“Industriya 4.0” da ishlab chiqarishning
raqamli transformatsiyasi sanoat rivojlanishining
yangi bosqichini ifodalaydi, bu esa samaradorlikni
oshirish imkonini beradi. “Industriya 4.0”, ishlab
chiqarishning raqamli transformatsiyasini amalga
oshirishda biznes modelini o’zgartirish, yangi
innovatsiyalar va usullarni qo’llash, ma`lumotlar
analizini va avtomatlashtirish, innovatsion xizmatlarni
ishlab chiqarish, tizimli nazar tutish va hodisalarga
samarali javob berish kabi jarayonlarni qamrab oladi.
Bu
esa,
sanoat
korxonalarining
raqamli
transformatsiyasini amalga oshirishda o’z kuchli,
samarador va raqobatbardosh olishlariga imkon
beradi. IoT texnologiya, sunʼiy intellekt, Big Data va
bulutli texnologiyalar kabi zamonaviy texnologiya va
usullardan foydalanish ishlab chiqarish jarayonlarini
avtomatlashtirish va optimallashtirish, shuningdek,
mahsulot sifatini yaxshilash imkonini beradi. Biroq,
ishlab chiqarishning raqamli transformatsiyasini
amalga oshirish sanoat korxonalaridan katta sarmoya
va kuch talab qiladi. Yangi texnologiya va usullarni
samarali joriy etish uchun sanoat korxonasining biznes
modeli va tashkiliy madaniyatini qayta ko’rib chiqish
muhim ahamiyatga ega. Umuman olganda, “Industriya
4.0” doirasida ishlab chiqarishning raqamli
transformatsiyasini
amalga
oshirish
sohani
rivojlantirish va uning raqobatbardoshligini oshirishda
muhim
qadamdir.
Biroq,
ushbu
jarayonni
muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun kompleks
yondashuv va sanoat korxonalarining biznes modeli
va tashkiliy madaniyatini qaytako’rib chiqish talab
etiladi.
ADABIYOTLAR RO’YXATI
1. Kagermann, Henning et al. “Industrie 4.0:
Mit dem Internet der Dinge auf dem Weg zur 4.
industriellen Revolution.” Acatech, 2013.
2. Barros, B. et al. “Industry 4.0: Challenges
andsolutions for the digital transformation and use of
exponential technologies.” Procedia CIRP, vol. 91,
2019, pp. 587-592.
3. Wang, T. et al. “A review on Industry 4.0 -
History, components, enabling technologies, and
future prospects.” International Journal of Production
Research, vol. 57, no. 15-16, 2019, pp. 4714-4739.
4. Romero, D. et al. “Smart Manufacturing:
Past Research, Present Findings, and Future
Directions.” Journal of Manufacturing and Materials
Processing, vol. 4, no. 4, 2020, p. 99.
5. Бурлиев А.У, Рашидова Р. МЕТОДЫ
ОБУЧЕНИЯ
С
ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ
ИНТЕРАКТИВНОЙ
И
КОМПЬЮТЕРНОЙ
ТЕХНОЛОГИЙ //UZACADEMIA. –С. 43.
6. Бурлиев, А.У. (2021). ПОВЫШЕНИЕ
ЭФФЕКТИВНОСТИ
ОБУЧЕНИЯ
С
ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ
ВОЗМОЖНОСТЕЙ
ИНТЕРАКТИВНОЙ
И
КОМПЬЮТЕРНОЙ
ТЕХНОЛОГИЙ. Academic research in educational
sciences, 2(CSPI conference 1), 523-526.
7. Ubaydullayevich, B. A. (2020). Ijtimoiy va
Iqtisodiy Tizimlarni Boshqarishda Prognozlashtirish
Modellarini Qo’llash Ahamiyati.ECLSS Online
2020a, 205.
