BANK TIZIMINI ISLOH QILISHDA RAQAMLI
TEXNOLOGIYALAR VA RAQAMLI EKOTIZIM
Qilichov Sobir Savriyevich
1
. Bababekov Otabek Shavkat o’g’li
2
1
Toshkent Amaliy fanlar universteti, Katta o’qituvchisi. Toshkent shahri, Chilonzor tumani, Gavhar ko‘chasi, 1-uy.
2
Toshkent Amaliy fanlar universteti, Bank ishi yo’nalishi 2-kurs talabasi. Toshkent shahri, Chilonzor tumani, Gavhar
ko‘chasi, 1-uy.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10471734
Annotatsiya:
Mazkur maqolada tijorat banklarida raqamli texnologiyalarni joriy qilish, yangi bank mahsulotlarini taklif qilishda
innovasion faoliyatni tashkil etish hamda moliyaviy texnologiyalarga investisiya kiritib, moliyaviy xizmatlarning innovasion
loyihalarini bilan bogʻliq holatlar koʻrib chiqilgan.
Kalit so`zlar:
tijorat banki, raqamli transformasi, axborot texnologiyalari, raqamli ekotizim, raqamli texnologiyalar, moliyaviy
texnologiyalar, biznes model, bank innovatsiyalari, sektor, virtual bank xizmatlari,
So‘nggi yillarni sarhisob qilsak, iqtisodiyotni
rivojlantirishda
ilg‘or
texnologiyalar
va
innovatsiyalarning ahamiyati oshib bormoqda. Eng
yangi texnologiyalar ishlab chiqarish va biznes
jarayonlarining samaradorligini oshirishi mumkin.
Eng yangi texnologiyalar inson faoliyatining barcha
yangi sohalari va sohalariga kirib borishi bilan bir
qatorda, an’anaviy yondashuvlar va ish uslublari
o‘zgaradi. Raqamli iqtisodiyotni shakllantirish
sharoitida
moliyaviy
xizmatlar
bozori
faol
rivojlanishda
davom
etmoqda.
Raqamli
texnologiyalarning jamiyatning barcha sohalariga
kirib borishi allaqachon ma'lum darajaga etgan va
mobil texnologiyalarning tobora koʻpayib borishi
hisobiga oʻsishda davom etmoqda. Axborot jamiyati
va raqamli iqtisodiyotga muvaffaqiyatli qoʻshilish
uchun banklar amaldagi biznes modelidagi oʻzgarishni
tezlashtirishi va zamonaviy raqamli texnologiyalardan
foydalangan
holda
moliyaviy
ekotizimni
shakllantirishga oʻtishi kerak. Bank tizimining barcha
segmentlarida foydalanuvchilarning tez oʻzgaruvchan
kutishlari tufayli, klassik bank xizmatlaridan tashqari,
banklar mijozlarga yoʻnaltirilgan biznes modellarini
ilgari
surmoqdalar
va
eng
yaxshi
xizmatni
koʻrsatishga va mijozlar ehtiyojlarini qondirishga
intilmoqda. Mobil ilovalar sonining koʻpayishi, QR-
kod tizimining afzalliklari, eng asosiysi, aholida
raqamli moliyaviy xizmatlardan foydalanish boʻyicha
savodxonlikning yaxshilanib borishi bilan bank
tizimida raqamli texnologiyalardan foydalanish
koʻlami ortmoqda
Bank
sohasi
bu
iqtisodiyotning
yangi
texnologiyalar juda keng qo‘llanadigan sohasidan biri
hisoblanadi. Bank — tijorat tashkiloti bo’lib, bank
faoliyati deb hisoblanadigan quyidagi faoliyat turlari
majmuini amalga oshiradigan yuridik shaxsdir:
yuridik va jismoniy shaxslardan omonatlar qabul
qilish hamda qabul qilingan mablag’lardan tavakkal
qilib kredit berish yoki investitsiyalash uchun
foydalanish; to’lovlarni amalga oshirish. Banklar o’z
faoliyatlarida quyidagi bank operatsiyalarini amalga
oshiradilar: jismoniy va yuridik shaxslarning, shu
jumladan vakil banklarning hisobvaraqlarini ochish va
yuritish, hisobvaraqlar bo’yicha hisob-kitob qilish;
omonatlarni jalb etish; kreditlarning qaytarilishi,
foizliligi va muddatliligi sharti bilan o’z mablag’lari
va jalb etilgan mablag’lar hisobidan o’z nomidan
kreditlar berish.
Hozirda Respublikamizning deyarli barcha
tijorat banklari koʻplab moliyaviy mahsulotlar va
xizmatlarni
taqdim
etadigan
raqamli
bank
standartlarini joriy qilishga intilmoqdalar. Tijorat
banklari moliyaviy texnologiyalarga investisiya
kiritib,
moliyaviy
xizmatlarning
innovasion
loyihalarini faol ravishda amalga oshirmoqdalar. Toʻla
qonli raqamli transformasiyani amalga oshirish orqali
ular xaridorlarga oʻzlarining moliyaviy va hatto
moliyaviy boʻlmagan ekotizimlari doirasida keng
koʻlamli xizmatlarni taqdim etishlari mumkin. Bir
qator raqamli platformalarni yaratish allaqachon yirik
banklar bazasida amalga oshirilmoqda, bu ularga
sezilarli
raqobatbardosh
ustunliklarni
beradi.
Respublika tijorat banklari oʻz faoliyatiga tatbiq etish
uchun informasion texnologiyalarni faol ravishda
sotib olishmoqda.
Tadqiqotlar natijasida bank xizmatlar sohasida
yangi texnologiyalar rivojlantirish, tijorat banklarida
raqamli transformasiya jarayonlarini boshqarish
bogʻliq yondashuvlar boʻlib, banklarda raqamli
ekotizimni shakllantirish boʻyicha ilmiy xulosalar va
takliflar ishlab chiqilgan. Tadqiqotda abstrakt fikrlash,
tizimli yondashuv, kompleks baholash kabi
metodlardan foydalanildi.
Koʻpgina banklar allaqachon tadbirkorlar
uchun oʻzlarining bozor maydonchalarini qurishgan,
ammo bu etarli emas edi. Shu sababli, bugungi kunda
nostandart moliyaviy xizmatlar koʻrsatish orqali
daromadingizni haqiqatan ham oshirish imkoniyati
alohida dolzarblikka ega. Moliyaviy ekotizimni
yaratish
moliya-kredit
tashkilotlarining
raqobatbardoshligini va shu bilan birga mijoz uchun
kurash
usulini
oshirishda
muhim
bosqichga
aylanmoqda. Shu bilan birga, bunday ekotizimlarni
joriy qilish faqatgina foydalanuvchilar haqida juda
koʻp ma'lumotlarni onlayn va oflayn rejimda toʻplash
va qayta ishlashga, mavjud boʻlgan har qanday
kanallar orqali samarali aloqalarni oʻrnatishga va
ta'minlashga imkon beradigan
AT tizimlarini
rivojlantirish darajasi etarli boʻlgan taqdirdagina
mumkin boʻladi. Masofadan turib koʻplab bank yangi
xizmatlari shaklanmoqda. Oʻzbekiston Respublikasi
Markaziy banki ma'lumotlariga koʻra, 2020 yilda bank
tizimida
raqobat
muhitini
yaxshilash,
xorijiy
investorlar ishtirokini kengaytirish borasidagi chora-
tadbirlar
doirasida
Gruziya
davlatining
yirik
banklaridan biri “TBC Bank”ning Toshkent shahrida
“TBC Bank” aksiyadorlik tijorat banki, raqamli bank
xizmatlarini koʻrsatuvchi “Anor bank” aksiyadorlik
jamiyati oʻz faoliyatini boshladi hamda 20 ta
tashkilotga toʻlov tashkiloti faoliyatini amalga oshirish
uchun lisenziyalar berildi. 2020 yilda tijorat banklari
tomonidan bazaviy bank xizmatlarini koʻrsatuvchi 409
ta yangi bank xizmatlari ofislari tashkil etilib, ularning
soni 866 taga etdi. Banklar tomonidan 691 ta 24/7
rejimida ishlovchi oʻziga-oʻzi bank xizmatlarini
koʻrsatish markazlari tashkil etilib, ularning soni 1452
taga etkazildi [9] Markaziy bank faoliyatining yana bir
asosiy yoʻnalishi –toʻlov tizimlarining uzluksiz hamda
barqaror ishlashini ta'minlash, toʻlov tizimlari
infratuzilmasiniyanada kengaytirish borasida ham
tegishli ishlar amalga oshirildi. 2020 yilda tezkor
toʻlovlar tizimi orqali jami 128,3 trln. soʻmlik qariyb
5,4 mln. tatranzaksiyalar, jumladan, gʻaznachilikka
232 mingdan ortiq 2 trln. soʻmlik byudjet toʻlovlari
oʻtkazildi.
Toʻlov
infratuzilmasini
yanada
kengaytirish maqsadida, 2021 yilning 1 martiga kelib
bankomat va infokiosklarning umumiy soni 12289
donaga, terminallarning umumiy soni 440,3 ming
donaga etkazildi. Jahon moliya bozoridagi muhit
hamda
respublikamizda
amalga
oshirilayotgan
iqtisodiy islohotlar banklar uchun mijozlar uchun
raqobat jarayonini yanada kuchayishiga olib keldi.
Bank tizimiga moliyaviy texnologiyalarni kirib borishi
jadallashdi.
Umuman
olganda,
moliyaviy
texnologiyalar 2008 yilda, global moliyaviy inqiroz
moliyaviy kompaniyalarni xarajatlarni kamaytirishga
majbur qilganida, faol rivojlana boshladi. Shu bilan
birga, bugungi kunda ham davom etayotgan mobil
texnologiyalar bozorining faol rivojlanishiga toʻrtki
boʻldi. Soʻnggi bir necha yil ichida yangi koʻchma
gadjetlar (smartfonlar, planshetlar) aholining aksariyat
qismini mobil Internet bilan qamrab olishga hissa
qoʻshdi va yosh avlod uzluksiz kiber- olamda koʻchib
oʻta boshladi va asta-sekin kommunikasiya-aloqa,
oʻyin, savdo-sotiq, ta'lim va ish jarayonlari ham sekin-
asta kiberolam tomon siljiy boshladi. Shunga koʻra,
yangi onlayn hayot moliya bilan ishlashning yangi
usullarini talab qiladi. Natijada, rivojlanayotgan
axborot texnologiyalari (katta ma'lumotlarni tahlil
qilish,
sun'iy
intellekt,
tarqatilgan
kitob
texnologiyalari, biometriya vaboshqalar), moliyaviy
texnologiyalari bank tizimining ajralmas qismi sifatida
namoyon boʻlmoqda. Mutaxassislarning fikriga koʻra,
tijorat banklarida raqamli ekotizimning rivojlanishi
bank xizmatlarning axborot dasturlarining soʻnggi
yillardagi asosiy tendensiyalardan biriga aylandi.
Raqamli ekotizim -bu mijoz uchun qiymat
zanjirini (yaxlit mahsulotlar, xizmatlar va xizmatlar)
yaratish uchun bir-biri bilan oʻzaro aloqada boʻlgan
ishtirokchilar (sherik kompaniyalar) toʻplamidir.
Zamonaviy raqamli ekotizim yagona raqamli
platformada turli xil mahsulotlar, xizmatlar va
xizmatlarning keng assortimentini, mijozlar bilan
moslashuvchan (uzluksiz) integrasiya imkoniyatlarini
ta'minlaydigan yagona raqamli platformani, bir nechta
mahsulot, xizmatlardan bir vaqtning oʻzida
foydalanishni
qamrab
qoladi.
Fikrimizcha,
respublikamiz tijorat banklari raqamli ekotizimlarni
yaratish uchun zarur infratuzilma yaratish uchun
mijozlarning keng koʻlamli bazasiga ega, maksimal
foyda olish uchun zamonaviy biznes chorlovlariga
moslashishga tayyor, mijozlar (daromad darajasi,
oilaviy ahvoli) toʻgʻrisida keng ma'lumotga ega.
koʻchmas mulk mavjudligi, xarajatlar moddalari va
boshqalar) taniqli brendga va mijozlarga yuqori
darajada sodiqlikka ega. Oʻzaro munosabatlar
marketingi va mijozlarining ehtiyojlarini anglash
asosida tijorat banklarioʻzlarining ekotizimlarini
yaratadilar[3]. Banklar, mijozlarning turli segmentlari
toʻgʻrisidagi ma'lumotlarni tahlil qilish asosida,
standart moliyaviy xizmatlar doirasidan tashqariga
chiqib, ekotizim yoʻnalishlarini ishlab chiqmoqdalar.
Jahonning etakchi mamlakatlariga xos boʻlgan
global
ekotizimlarning
rivojlanish
tendensiyasi
respublika tijorat banklarining keyingi rivojlanish
bosqichiga mos keladi. An'anaviy biznes modellari
rivojlanib, tijorat bankining maqsadli auditoriyasi
bilan raqamli ekotizimga aylanadi, chunki bu
moliyaviy xizmatlar koʻrsatuvchi muassasa va uning
iste'molchilarining farovonligini koʻpaytiradigan
oʻzaro manfaatli hamkorlik boʻladi hamda tijorat
banklarining bozor barqarorligiga ijobiy ta'sir etadi.
Fikrimizcha, bank uchun xizmatlar operasiyalarini
soddalashtirish va ularning sifatini oshirish boʻyicha
texnologik echimlar eng muhimidir, nomoddiy yoki
virtual kanallardan foydalanish esa moliyaviy
bozordagi oʻzgarishlarga tezkor javob berish
ehtimolini
oshiradi.
Operasion
imkoniyatlarni
soddalashtirish uchun banklar qarorlarni “ochiq
rivojlanish” tamoyili va xizmat koʻrsatuvchi dasturiy
ta'minot (SaaS) echimlari asosida qabul qilishlari
mumkin boʻladi. Sun'iy intellekt va mashinada oʻqitish
texnologiyalari rivojlanib va mashinada oʻrganish
usullari
va
algoritmlari
yaxshilanmoqda.
Raqamlashtirishning eng muhim yoʻnalishlari
qatorida tuzilmaviy ma'lumotlarning katta hajmlarini
chuqur tahlil qilishga qodir boʻlgan koʻp qatlamli
neyron tarmoqlarini yaratish masalasi dolzarb boʻlib
bormoqda. Ayniqsa, bulutli hisoblash texnologiyalari
mijozlarga
xizmat
sifatida
infratuzilmalar,
platformalar va dasturlarni ijaraga berish orqali biznes
samaradorligini va tezkorligini yaxshilaydi. Sun'iy
intellekt texnologiyalari inson tafakkurining turli
qirralarini taqlid qiluvchi kompyuter algoritmlaridan
foydalanishga asoslangan. Ushbu ulkan geterogen va
tez-tez tuzilmaydigan ma'lumotlarni (Big data)
samarali saqlash, boshqarish, qayta ishlash va tahlil
qilish uchun yangi texnologik echimlar zarur.
Tadqiqotlarda bulutli hisoblash bozori uchta asosiy
xizmat koʻrsatishning biznes modellari ajratilib
koʻrsatiladi: 1) infratuzilma (IaaS) iste'molchi
tomonidan
etkazib
beruvchining
hisoblash
resurslaridan
(server,
tarmoq
infratuzilmasi,
ma'lumotlarni saqlash) foydalanishi; 2) iste'molchiga
dasturiy
ta'minot
platformasidan
foydalanish
imkoniyatini ta'minlovchi xizmat sifatida platforma
(PaaS); 3) xizmat koʻrsatuvchi dasturiy ta'minot
(SaaS), iste'molchi bankning tayyor dasturlaridan
foydalanishi mumkin boʻlgan xizmat sifatida dasturiy
ta'minot[4]. Raqamli texnologiyalar banklarning
toʻlov muddatlarini keskin qisqartirish, xarajatlarni
pasaytirish, toʻliq anonimlik, oshkoralik kabi yangi
imkoniyatlarni ochsa-da, kripto-valyutalarning hech
qanday aktivlarni taqdim etmasligi kabi salbiy jihatlar
ularning qiymatining yuqori oʻzgaruvchanligiga
egaligi,
investisiyalarning
chiqib
ketishini
ragʻbatlantirish
va
noqonuniy
faoliyatni
moliyalashtirishda ishtirok etish, bularning barchasi
ushbu sohada jiddiy tahdid va xavf tugʻdiradi[5].
Bugungi kunda bank sohasida moliyaviy
texnologiyalarga asoslangan innovasiyalarining eng
ommalashgan yoʻnalishlari bu onlayn toʻlov
texnologiyalari, biometrik identifikasiyalash va
robotlashtirishdir. Soʻnggi bir necha yil ichida
respublikamiz bank tizimida sezilarli texnologik
oʻzgarishlar yuz berdi. Dunyo taraqqiyotida raqamli
texnologiyalarning oʻrni va ahamiyati yil sayin
yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlar
jismoniy shaxslar ortib bormoqda. Ayniqsa, texnik
transformasion jarayonlarning moliyaviy
sektorlarga keng tatbiq etilishi bank tizimlari, toʻlov
operasiyalari, kreditlash va boshqa shu turdagi
xizmatlar
samaradorligini
yanada
oshirmoqda[6].Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy
banki tijorat banklari tizimini raqamlashtirishda faol
ishtirok etmoqda: tezkor toʻlovlar tizimi yaratildi, bu
toʻlovlarni real vaqtda tunu-kun, shu jumladan banklar
oʻrtasidagi dam olish va ta'til kunlari, milliy toʻlov
tizimi orqali amalga oshirishga imkon berdi. “Uzcard”
va “Humo” milliy toʻlov vositalarini qabul qilish
uchun infratuzilma yaratildi. Va shunga qaramay,
respublikamizda
moliyaviy
texnologiyalarni
rivojlantirishning asosiy harakatlantiruvchi kuchlari
tijorat banklari boʻlib, ular an'anaviy kredit
tashkilotlari boʻlib, texnologik modernizasiyaga
katta mablagʻ sarflaydilar va oʻzlarining
auditoriyalarini faol ravishda koʻpaytiradilar[7].
Zamonaviy bank tizimida an'anaviy banklar mijozlar
bilan ishlashda yangi texnologik echimlardan -mobil
ilovalar, chatlar va robo-edvayzerlardan(robot
maslahatchi)
foydalanadigan
neobanklarbilan
raqobatlashadi. Soʻnggi bir necha yil ichida Internet
tarmogʻining qamrab olinishi, uning sifati va
respublikamizda smartfonlar sonining koʻpayishi,
aholining moliyaviy va kompmyuter savodxonligi
oshdi.Banklar riskini kamaytirish uchun bank
mijozlarini
identifikasiyalash
va
autentifikasiyaqilishning yagona tizimini yaratish
rejalashtirilgan boʻlib, keyinchalik biometrik
parametrlar bilan toʻldiriladi. Tijorat banklari
moliyaviy mahsulotlar va xizmatlarni ishlab chiqish
va sotishda vositachilarni kamaytirish masofadan
ishlaydigan texnologiyalarini ishlab chiqishga
qaratilgan moliyaviy texnologiyalar qoʻllanila
boshlandi. Shuni qayd etish kerakki, tijorat
banklarini raqamli rivojlanish strategiyasi ishlab
chiqilishi lozim hamda aksiyadorlar tijorat
banklarini strategik rivojlantirishga oid tadbirlarning
bajarilishi ustidan nazorat qilish imkoniyatiga ega
boʻlishi kerak[8]. Fikrimizcha, tijorat banklarning
bankdan tashqari xizmatlar orqali raqamli
ekotizimni kengaytirishga boʻlgan tijorat
manfaatdorligi
oshishi
sabablari
quyidagilardir:Birinchidan, an'anaviy bank bozorida
raqobat kuchaymoqda. Ular bilan qamrab olinmagan
aholi ulushi borgan sari kamayib bormoqda.
Shubhasiz, ushbu sharoitda banklar oʻrtasida
mijozlarning qayta taqsimoti roʻyberish ehtimoli
katta.
Shu
bilan
birga
bank
boʻlmagan
ishtirokchilarning -mikrofirmalar, chakana savdo
tarmoqlari, mobil aloqa operatorlarini bozordagi
ulushi kengayib bormoqda. Bunday raqobat
sharoitida banklar uchun samarali kurash vositalarni
ishlab chiqish muhim ahamiyat kasb etadi.
Ikkinchidan, banklar qoʻshimcha daromad
manbalarini izlashga urinmoqdalar, bular banklar
oʻzlariga xos boʻlmagan yangi xizmatlarni taklif
qilish orqali diversifikasiya qilish mumkin.
Fikrimizcha, raqamli texnologiyalar asoslangan yangi
sharoitlarda banklar uchun asosiy masala mijozlar
bilan oʻzaro munosabatlarni chuqurlashtirish
hisoblanadi. Avvalo, mijoz va bank oʻrtasida ishonch
ta'minlanishi kerak, shunda mijoz bankda qolish
orqali barcha xizmatlar boʻyicha takliflar paketini
oladi va tabiiyki, shunda mijoz boshqa banklarni
qidirish
uchun
vaqtni
sarflamasligi
mumkin.
Uchinchidan, raqamli ekotizimlar bozorga kirish
uchun kuchli toʻsiqlarni yaratadi. Raqamli
transformasiya jarayonini kechiktirayotgan tijorat
banklari asosiy mahsulotni takomillashtirishlarida,
qoʻshimcha moliyaviy va nomoliyaviy xizmatlarni
bozorga taklif qilish borasida murakkab vaziyatga
tushib qoladilar. Shunday qilib, raqamli iqtisodiyot
sharoitida tijorat banklari tobora koʻproq kuchli
raqobatda ustuvorlikka erishish uchun yangi
imkoniyatlarni qidirishga e'tibor qaratmoqdalar.
Ulkan ma'lumotlarni (Big data) tahlil qilishning
texnologik imkoniyatlaridan foydalangan holda,
tijorat banklari asosan mijozlarga yoʻnaltirilgan
takliflarni yaratmoqdalar, bank oʻz mijozlarini
qanoatlantiradigan qiymat qadriyatlarni ishlab
chiqarmoqdalar va eng asosiysi mijozni qiymat
yaratish jarayoniga jalb qilib yangi mahsulotni
birgalikda
bozorga
chiqaradilar.
Fikrimizcha,
bularning barchasi tijorat banklarini biznes
modellarini oʻzgartirishga olib keladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.
Mamadiyarov Z.T. Raqamli iqtisodiyotda
masofaviy bank xizmatlarining evolyusion
rivojlanishi:
mulohazalar
va
tahlillar
Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar”
ilmiy elektron jurnali. No 3, may-iyun, 2020
2.
Azlarova A.A., Abduraxmanova M.M.
Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishda tijorat
banklari xizmatlarining o‘rni “Iqtisodiyot va
innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron
jurnali. No 6, noyabr-dekabr, 2019
3.
Sviridov O. Yu., Badmaeva B. S. Razvitie
bankovskix
ekosistem
na
osnove
sovremennix sifrovix texnologiy / O. Yu.
Sviridov, B. S. Badmaeva Gosudarstvennoe
i munitsipalnoe upravlenie. Uchenie zapiski.
—2019. —No 3.
4.
Slonimskaya M.A Setevie formi organizatsii
ekonomicheskoy deyatelnosti: konsepsii i
modeli
razvitiya
Belorusskiy
ekonomicheskiy jurnal. 2019. No 1 (86). S.
106-120.
5.
Xoshimov, E.A., 2020. Problemi monetarnoy
politiki v usloviyax sifrovizatsii. Studies,
16,
pp.1203-
1238.https:www.researchgate.net/profile/el
murod-khoshimov-
2/publication/348391557_problemy_moneta
rnoj_politiki_v_usloviah_cifrovizacii/links/5
ffc7ca392851c
13fe068e98/problemy-
monetarnoj-politiki-v-usloviah-
cifrovizacii.pdf
6.
Jumaev, N.X., Nurmuratov, A.M., 2019.
Osnovnie napravleniya modernizatsii sistemi
valyutnogo regulirovaniya v Uzbekistane v
usloviyax
liberalizatsii
ekonomiki.
Innovatsionnie nauchnie issledovaniya v
sovremennom mire: teoriya, metodologiya,
praktika Ufa, 06 maya 2019 goda. (pp. 80-
89).https:
/www.elibrary.ru/item.asp?id=41175340
7.
Azlarova A.A., Abduraxmanova M.M.
Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishda tijorat
banklari xizmatlarining o‘rni “Iqtisodiyot va
innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron
jurnali. No 6, noyabr-dekabr, 2019 yil 26
6/2019 (No 00044) http:iqtisodiyot.tsue.uz
8.
Xusainov Sh.A. Korporativ boshqaruvning
samarali tizimini shakllantirishning nazariy-
amaliy jihatlari “Xalqaro moliya va hisob”
ilmiy jurnali. No 4, avgust, 2020 y
