ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
724
ARAB TILIDAGI O’XSHATISHLARDA LINGVO-MADANIY ASPEKTLARNING AKS
ETISHI
Mamasoliyeva Dilbarxon O‘ktamjonovna
Oriental Universiteti magistraturasi lingvistika(arab) yo’nalishi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10558926
Annotatsiya. Ushbu maqola arab va o’zbek tillaridagi o’xshatishning lingvo-madaniy
aspektlarini o’rganishga qaratilgan. U shuningdek, arab tiliga xos o’xshatishlar o’zbek tiliga
o’girilganda yuzaga kelishi mumkin bo’lgan ayrim lingvistik muammolarni hal qilishda o’ziga xos
yechimlar tadqiqi hamdir. Maqolada tarjimonlar madaniy soha bilan chambarchas bog’liq ushbu
fenomenni boshqa tillarga o’girishda qanday lingvistik strategiyalar asosida saqlab qolishlari va
mazkur ritorik omilni o’z ornida qo’llamaslik tarjimada qanday xato va kamchiliklarga olib kelishi
tahliliy yoritilgan. Bu yerda markaziy o’rin tutuvchi asosiy fikr arabcha o’xshatishlarning o’zbek
tiliga ifodali va aniq tarjima qilinishi o’zbek madaniyati va milliy til xususiyatlari yuzasidan
chuqur bilimga asoslanishini taqozo qiladi, zero ana shunda tillararo almashinayotgan fikrlar va
g’oyalar jarayonida mutanosiblik va muvofiqlik shakllanadi. Maqolada yana ba’zi muallif va
tarjimonlar tomonidan arab tilidagi matnlar boshqa tillarga o’girilayotganda arab xalqlariga xos
madaniy unsurlar ishtirokidagi muayyan tasviriy ifodalarni shaklan aynan saqlab qolishga
intilishlari mazmunni yetarlicha qamrab ololmasliklariga olib kelishi ham atroflicha tahlil
qilinadi.
Kalit so’zlar: tashbeh, badiiy san’atlar, o’xshatish, majoz, tasviriy ifoda, ko’chma ma’no.
REFLECTION OF LINGUISTIC AND CULTURAL ASPECTS IN SIMILES IN
THE ARABIC LANGUAGE
Abstract. This article is aimed at studying the linguistic and cultural aspects of simile in
Arabic and Uzbek languages. It is also a study of unique solutions in solving some linguistic
problems that may arise when Arabic similes are translated into Uzbek. The article analyzes how
translators preserve this phenomenon, which is closely related to the cultural sphere, on the basis
of linguistic strategies when translating into other languages, and how failure to use this rhetorical
factor in its place leads to errors and shortcomings in translation. The central idea here is that
the expressive and accurate translation of Arabic similes into Uzbek requires a deep knowledge
of the Uzbek culture and national language characteristics, because only then in the process of
cross-linguistic exchange of thoughts and ideas, proportionality and compatibility is formed. The
article also analyzes in detail the fact that some authors and translators, when translating Arabic
texts into other languages, strive to preserve certain visual expressions with the participation of
cultural elements characteristic of the Arab peoples in their form, which leads to insufficient
coverage of the content.
Key words: allegory, artistic arts, simile, metaphor, pictorial expression, figurative
meaning.
ОТРАЖЕНИЕ ЛИНГВОКУЛЬТУРНЫХ АСПЕКТОВ В СРАВНЕНИЯХ
АРАБСКОГО ЯЗЫКА.
Аннотация. Данная статья направлена на изучение лингвокультурологических
аспектов сравнения в арабском и узбекском языках. Это также исследование уникальных
решений некоторых лингвистических проблем, которые могут возникнуть при переводе
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
725
арабских сравнений на узбекский язык. В статье анализируется, как переводчики
сохраняют это явление, тесно связанное со сферой культуры, на основе лингвистических
стратегий при переводе на другие языки и как неиспользование этого риторического
фактора вместо него приводит к ошибкам и недостаткам перевода. Центральная идея
здесь заключается в том, что выразительный и точный перевод арабских сравнений на
узбекский язык требует глубокого знания узбекской культуры и особенностей
национального языка, поскольку только тогда в процессе межъязыкового обмена мыслями
и идеями формируется соразмерность и совместимость. В статье также подробно
анализируется тот факт, что некоторые авторы и переводчики при переводе арабских
текстов на другие языки стремятся сохранить в их форме определенные изобразительные
выражения с участием элементов культуры, характерных для арабских народов, что
приводит к недостаточному освещению содержание.
Ключевые слова: аллегория, художественное искусство, сравнение, метафора,
изобразительная выразительность, переносный смысл.
KIRISH
O’xshatish ritorikaning xos aspektlaridan biri bo’lib, u yozma va og’zaki nutqning birdek
yorqin, jozibador va ifodali tarzda shakllanishida katta ahamiyatga ega. Badiiy ifoda vositasi
sifatida u mutlaqo biri ikkinchisiga o’xshamaydigan ikki obyektning muqoyasasi ustiga quriladi.
Bunday lingvistik ustqurmada o’xshatiluvchi arab tilida
mushabbih
(هبشم), o’xshatilayotgan narsa
mushabbih bihi
( هبشم
هب
) deb ataladi. Tilshunoslikda o‘xshatish munosabati sodda va qo‘shma gap
doirasida tadqiq etib kelinadi. O‘xshatish sodda gaplarni falsafiy va nazariy nuqtai nazardan tadqiq
etib chiqqan Nizomiddin Mahmudov: «... o‘xshatish sodda gaplarda hamisha murakkab semantik
struktura, kamida ikkita semantik propozitsiya ifodalangan bo‘ladi”,- deb qayd etadi.
O‘xshatishning sintaktik qurilishi haqida gap ketganda, eng avvalo uning to‘rt komponentli
qurilma ekanligini unutmaslik kerak. M.Cheremisina tasnificha ular quyidagilardan tashkil
topgan: 1) o‘xshatish subyekti; 2) o‘xshatish etaloni; 3) o‘xshatish asosi; 4) o‘xshatish shakli.
M.Cheremisina tasnifiga qo‘shilgan holda N.Mahmudov o‘xshatishning to‘rt
komponentini quyidagi formula asosida {A[(B)P]C} aks ettiradi. Uning A belgisi subyekt uchun,
B belgisi etalon uchun, S belgisi o‘xshatish asosi uchun keltirilgan. p belgisi o‘xshatish shaklini
ifoda etadi. Bu modelga ko‘ra subyekt ega vazifasiga, etalon hol vazifasiga va o‘xshatish asosi
kesim vazifasiga xoslangan bo‘ladi. O‘xshatish shakli hamma vaqt o‘xshatish etalonining
morfologik shakli sifatida qayd etiladi. O‘xshatish komponentlarini ko‘rsatishda
D.Xudoyberganova mazkur tasnifga qo‘shilgan holda N.Mahmudovning maqolasiga
beradi
1
Махмудов Н. Ухшатиш содда гапларда семантик-синтактик асимметрия // Ж. Узбек тили ва адабиёти. -1986.
-№ 6. -Б. 30
2
Черемисина М. Сравнительные конструкции русского языка. Новосибирск, 1976. -С.17-18.
3
Махмудов Н. Ойбек шеъриятидаги ухшатишларнинг лингвопоэтикаси // Ж. Узбек тили ва адабиёти. 1983,
№4. Б.48.
4
Худойберганова Д.С. Семантическийи стилистический анализ конструкцию подобления в узбекском языке:
АКД. Тошкент, 1999.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
726
Aksariyat hollarda o‘xshatish turli grammatik vositalar:
-dek/-day qo‘shimchasi yoki “go‘yo”,
“kabi”, “xuddi”, “misli”, “misoli”, “yanglig‘”, “bamisoli”
kabi ko‘makchilar vositasida amalga
oshadi. Shu bilan birga o‘xshatish grammatik vositalarsiz amalga oshgan hollar ham tez-tez
kuzatiladi. O’xshatiluvchi va o’xshatilmishni bir-biriga o’zaro bog’lovchi eng umumiy grammatik
vosita bu
“-day, - dek”
qo’shimchalaridir. Ba’zi o’xshatishlar tarjima qilinayotgan tilda ham mos
ekvivalenti borligi uchun tarjimon quyidagi misoldagi kabi ma’noni erkin uzatib berishi mumkin:
عاجش
دسلااك
arslondek shijoatli.
Arab tilidagi o’xshatishlarni o’zbek tiliga tarjima qilish madaniy tavofutlardan chuqur
xabardor bo’lmagan mutaxassislar ko’pgina anglanmagan qiyinchiliklar tug’dirishi mumkin. Ana
shunday muammolarni chetlab o’tish uchun arab tilidagi xos o’xshatish hodisasini so’zma so’z
saqlab qolishdan voz kechib, o’zbek lingua-madaniy muhitiga muqobil variantlarni tadbiq etish
lozim. Masalan Aziz
tomonidan qilingan tahlilga nazar solsak: حافتلاك اهاتنج asl ma’no yonoqlari
olmadek , o’zbek madaniy muhitida ham olma, ham atirgul muvofiq o’xshatishlar sanaladi.
Adabiy-badiiy ijod jarayonida estetik mohiyatga urg’u berilganda so’zning leksik va
semantik ma’nosi bir qadar o’zgarishga uchraydi, zero badiiy ifoda talabi bilan yuzaga kelgan bu
tasviriy vosita yuqorida nazarda tutilgan ma’noning estetik uzatmasi o’zgarmasidan turib o’z
funksiyasini bajara olmaydi. Ritorik o’xshatishlarni bir tildan ikkinchi tilga tarjima qilish lingvistik
va madaniy tafovutlar tufayli murakkab jarayon sanaladi. Mazkur murakkablik madaniyatlar
o’rtasidagi mafkuraviy farqlar aniq yuzaga kelganda tarjima mas’uliyatini yanada oshiradi.
METAFORA VA O’XSHATISH
Metafora va o’xshatish tasviriy ifoda vositalari bo’lib, narsa-buyum va holatlarni ifodalash
uchun qo’llaniladi. Metod o’laroq qiyoslash va taqqoslashdan foydalaniladi. O’zbek tilida
o’xshatish qiyoslash metodidan foydalanilganda
kabi, -dek
singari ko’makchilarning ishtiroki
yordamida yuzaga keladi.U odatda bir-biriga o’xshamaydigan ikki narsani qiyoslaydi. О‘zbek
lingvistikasida о‘xshatish haqida dastlabki tadqiqot olib borgan M.Mukarramov о‘xshatishning
uch komponentdan tashkil topishi: о‘xshatiluvchi, obyekt va о‘xshovchi obraz о‘xshatishning
asosi ekanligiga urg’u beradi. О‘xshatish vositasi asos sifatida hisobga olinmaydi. О‘xshatishlar
borasida maxsus ilmiy tadqiqot yuritgan D.Xudoyberganova о‘xshatishlar tо‘rt asosdan iborat
ekanligini, ayrim о‘xshatish tizimlarida bu asoslarning biri uslub talabi bilan ifodalanmay qolishini
kо‘rsatadi. Olima о‘xshatish asoslarining bu tarzda birining ifodalanmasligini uning ma’nosini
boshqa qismlar orqali anglanishi bilan izohlab beradi.
Metafora narsa, belgi, harakat o‘rtasidagi nisbiy o‘xshashlikka asoslanadi:
-ko’ylakning yoqasi (o‘z ma’nosi), soyning yoqasi (ko‘chma ma’no);
- qattiq bodom ( o‘z ma’nosi) , qattiq sovuq ( ko‘chma ma’no) , qattiq muomala (ko‘chma
ma’no);
-xona toza (o‘z ma’nosi), uning qalbi toza ( ko‘chma ma’no).
O‘xshatish ham ko‘chma ma’no ustiga qurilishi bilan metaforalarga o‘xshash bo‘lib, ular
yordamida shaxs va predmetlar bir-biriga o‘xshatiladi. Masalan:
Adashgan it kabi,
Furqat qayon borgum bilolmasman.
5
Aziz,Y.Y.,Principles of Translation. Benghazi: University of Qar Younis.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
727
Lekin o‘xshatishlarda metaforalardan farqli o‘laroq
–dek,-day, -simon, -vash, - namo, kabi,
singari, yanglig‘, misoli, o‘xshash
kabi vositalar qo‘llaniladi. Masalan: Sardorbek – maktabimiz
quyoshi. (metafora) Sardorbek bamisoli quyosh. (o‘xshatish) Agar adabiyotshunoslikda ham
metafora va o‘xshatishni bir-biridan farqlaydigan bo‘lsak, metafora istiora san`atini hosil qiladi,
o‘xshatish esa, tashbeh san`atini hosil qiladi.
ARAB TILIDA O’XSHATISH
Arab tilshunosligida o’xshatish
نف
هيبشتلا deb ataladi. Badiiy va adabiy nutqda ifodani estetik
va ritorik jihatdan muayyan fikr yoki tuyg’uni pragmatik tasvirlab berishda, ikki qiyoslanuvchini
bir-biriga bog’lashda, o’xshatiluvchini o’xshatilayotgan bilan ijobiy yoki salbiy ma’noda
taqqoslanishi uchun ishlatiladi. Binobarin, o’xshatish lingvistik va estetik tasviriy ifoda vositasi
sifatida qanchalik muvofiqligi, samaradorligi, ma’nodorligi va ayniqsa, o’quvchida nechog’lik
taassurot qoldirayotgani bilan muallifdan muallifga farq qiladi.
Atraqjiy o’xshatishga inson nutqning qadimiy shakli sifatida ta’riflaydi. Unga ko’ra o’xshatish
ta’riflab berish, bayon qilish va oydinlashtirishning eng yaxshi yo’lidir. U ayni paytda ma’noning
chuqur qatlamlariga yetish uchun ham yaxshi vosita hisoblanadi. Tavsiya o’laroq hatto karlar
uchun ham ma’no-mazmunga ega til hodisasi sifatida qayd etadi.
Al Jurjoniyning nuqtai nazariga ko’ra
o’xshatish ifoda vositasi sifatida har turli narsalarni
jamlay oluvchi, turli makonlar o’rtasidagi masofani u hatto sharq va g’arb qadar katta bo’lsa ham
qisqartira oluvchi, mavhum tushunchalarga ham xuddi jonli mavjudotlardek mazmun kirita
oladigan, soqovni ham tilga kiritib, ajamdan arabdek so’zga chechanlik yasay oladigan lingvistik
san’at turidir. U minerallar olamidagi hayotni tasvirlay oladi, qarama qarshilikni ko’rsatib beradi:
hayot va o’lim, suv va olov
.
ِ Mashhur fors adibi Abu Hilol al Askariyga ko’ra
, o’xshatish ma’noni to’laroq ifodalab
uni tasdiqlovchi, arabu ajam birdek e’tirof etgan ritorik hodisadir.Ulardan hech biri bu borada
e’tiroz bildirmagan.
Abbosiylar davrining yirik filolog olimi al Mubarrid دربملا
-
- arablar nutqida keng
qo’llanilishini isbotlab bergan
. U yana arablarning nutqlari asosan o’xshatishlardan iboratligini
e’tirof etish aslo mubolag’a bo’lmasligini ta’kidlaydi
. Kishilar o’z nutqlarida o’xshatishdan
ixtiyorsiz yoki maqsadli tarzda, qachonki unga zarurat tug’ilsa ham foydalanadilar. Undan kishilik
jamiyatining barcha qatlamlari - arabu ajam, oliy va quyi tabaqa vakillari, qishloqliklaru
shaharliklar, sivilizatsiya egalariyu badaviylar, bilimli va bilimsiz, oqilu nodon - tomonidan birdek
istefoda qilinadi. U shunday adabiy tasvir vositasiki, u muayyan bir til yoki irqqa xos bo’lmay,
balki butun insoniyat uchun tabiiy xususiyat bo’lgan lingvistik komponentdir (Sheeba,1985:2).
O’XSHATISHNING TARKIBIY QISMLARI
6
دادغب
.
ةيبرعلاب
و
ةينآرقلا
تاهيبشتلا
.
1978
,
ديجم
ةدجاو
,
يجقرطلاا
7
O’sha asar
8
توريب
,
فراعملا
راد
.
ةغلابلا
رارسا
.
1978رهاقلادبع
,
يناجرجلا
9
ىلولاا
ةرشنلا
,
ةرهاقلا
,
1952
نيتعانصلا
,
يركسعلا لهس نب الله دبع نب نسحلا للاه وبأ
10
فاقولاا
ةرازو
اهتعبط
.
يوادنه
ديمحلا
دبع
قيقحتب
ةعبط
,
1998
,
دربملاب
فورعملا
ربكلاا
دبع
نب
ديزي
نب
دمحم
سابعلا
وبا
ةيدوعسلا
.
ةفيحص
-
108
.
11
O’sha manba. 108-bet.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
728
Ali al Jundiyga ko’ra
, arab tilida o’xshatish lingvistik hodisa sifatida quyidagi to’rt unsur
orqali yuzaga chiqadi:
1.
Mavzu (o’xshatiluvchi) - هبشملا;
2.
Tasvir (o’xshatilayotgan narsa) - هبشملا
هب
;
3.
O’xshatilish jihati -
هجو
هبشلا
;
4.
Bog’lovchi vosita yoki ko’makchi -
تادأ
هيبشتلا
(
اَك
,
َك
,
لثم
,
َناَك
,
يِهاَضُي
,
ُهِ بَشُي
,
كاحم
)
O’xshatishning mazkur to’rt komponenti quyidagi misolda to’la namoyon bo’ladi:
Laylo onasidek go’zal.
ىليل
اهتدلاوك
الاامج
Ushbu misolda ot (Laylo ىليل) mavzu - o’xshatiluvchini ifodalasa, boshqa bir ot (onasi
اهتدلاو) tasvir - o’xshatilayot narsani bildiradi. ك bog’lovchi vositasini bajarayotgan ko’makchi
bo’lib kelgan bo’lsa, لامج o’xshatish jihatini anglatuvchi nuqtadir.
O’xshatiluvchi va o’xshatilayotgan narsa (
هبشم
و
هبشم
هيلا
) muhim ikki unsur sanaladi. Al
Jundiyning (1952 yilgi nashr,94-bet) fikriga ko’ra, ayrim komponentlarni tushirib qoldirish
mumkin bo’lsa ham boshqa shunday qismlari borki (
هبشم
و
هبشم
هيلا
), ularsiz o’xshatish yuzaga
chiqmaydi. Quyidagi misollarni tahlil qilamiz:
Ali sherdek shijoatlidir.
يلع
عاجش
دسلااك
Ali bamisoli sherdir.
يلع
دسلااك
Ali sherdir.
يلع
دسأ
Birinchi misolda o’xshatishning barcha komponentlari ishtirok etgan. Ikkinchi misolda esa
o’xshatilish jihati - ةعاجشلا
bahodirlik - tushirib qoldirilgan bo’lsada, ma’nosi aniq tushuniladi.
Uchinchi misolda esa o’xshatilish jihati ham ( ةعاجشلا
bahodirlik), bog’lovchi vosita (ك bamisoli)
ham tushirib qoldirilib, ma’no to’g’ridan-to’g’ri ifodalangan.
O’XSHATISH TURLARI
Doktor Abdurauf (2006 yilgi nashri, 207-8 betlar) o’xshatishning mushabbah va
mushabbah ilayhiga ko’ra, ko’makchilar ishtiroki va o’xshatilish jihatiga muvofiq o’n to’rt turini
keltiradi. Bular:
1.
Bir turli yagona o’xshatish:
كتحيصن
ءاودلاك
-
Maslahatingiz misoli dori-darmon;
2.
Ko’p o’xshatishli struktura:
اذه
سيئرلا
ةكرشلا
هقباسك
يف
بذكلا
و
داسفلا
و
لهجلا
و
ءايرلا
Kompaniyaning bu boshlig’i ham yolg’onchilikda, korrupsiyada, kaltabinlikda va
ikkiyuzlamachilikda avvalgisi kabidir.
3.
Ikki turli o’xshatish yoki qo’shma o’xshatish:
سمشلا
لثم
ةركلا
ةيبهذلا
-
Quyosh bamisli oltin to’p;
4.
Ta’rif o’rnidagi o’xshatish (izohlovchi o’xshatish):
كملاك
لسعلاك
-
So’zlaringiz asal kabidir;
5.
Tafsilotli o’xshatish:
كملاك
لسعلاك
ةولاح
-
So’zlaringiz shirinlikda asal kabidir;
6.
Cheklanmagan o’xshatish:
كتحيصن
بهذلاك
-
Maslahatingiz oltin kabidir
;
12
133
ةفيحص
,
رصم
,
ةيرصملا
ةحضن
, )
1952
( ,
هيبشتلا
نف
,
يدنجلا
يلع
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
729
7.
Tasdiqlangan, qayd qilingan o’xshatish:
كتحيصن
بهذ
-
Maslahatingiz oltindir;
8.
Sezgi a’zolari bilan his qilishga asoslangan o’xshatish(hissiy+hissiy):
اذه
ريصعلا
ءامك
رحبلا
-
Bu sharbat baayni dengiz suvi;
9.
Intellektual hodisaga suyanuvchi o’xshatish(ongli+ongli):
عوجلا
سأيلاك
-
Ochlik nochorlikdir;
10.
Aqliy va hissiy hodisaga asoslangan o’xshatish(ongli+hissiy):
يظح
قيقدك
يف
موي
فصاع
-
Mening toleim bamisli bo’ronli kundagi unga o’xshaydi;
11.
Hissiy va ongli o’xshatish (hissiy+ongli):
اذه
رطعلا
ةداعسلاك
-
Bu atir saodatdekdir;
12.
Tasavvurga qurilgan o’xshatish:
همسج
مسجك
روصانيدلا
-
Uning jismi dinozavr jismidek;
13.
Teskari o’xshatish:
رانلا
قافنلاك
-
Olov munofiqlik singaridir;
14.
Ta’sir faktoriga qurilgan o’xshatish:
ديز
دسأ
- Zayd sherdir.
O’XSHATISHDAN KO’ZLANGAN MAQSADLAR
O’xshatishdan turli maqsadlarda foydalaniladi. Al Jundiyga ko’ra (1952:200-2023)
quyidagi maqsadlar farqlanadi:
1.
Mavzu bayon qilingan vaziyat yoki kontekstni oydinlashtirish uchun:
كنأك
سمش
و
كولملا
بكاوك
اذإ
تعلط
مل
نهنمودبي
بكاوك
Sen bamisli quyoshdirsan, o’zga shohlar esa yulduzlardir. Qachonki quyosh chiqar ekan,
yulduzlar deyarli g’oyib bo’lgusidir
2.
Mavzu doirasida berilgan kuchning qanchalik cheklanganligini yoki muayyan zaiflikni
to’laroq ta’riflash uchun:
اهيف
ناتنثإ
و
نوعبرأ
ةبولح
ءادوس
ةيفاخك
بارغلا
مخسلاا
Qirq ikki urg’ochi tuya borki,
Misoli qora qarg’aning poyafzalidek qora
3.
Kontekstdan anglashilgan holatning barqarorligini tasdiqlash uchun:
نإ
بولقلا
اذإ
رثانت
اهدو
لثم
ةجاجزلا
اهرسك
لا
بجي
Bordiyu qalbda muhabbat yuz o’girgudek bo’lsa,
Baayni singan shishadek uni butlamoq amri maholdir
4.
Bir-biriga zid ikki narsaning o’rtasidagi ma’lum bir o’xshashlikni ochib berish uchun:
تنا
سمشلاك
دعبت
نإ
ىماست
ونديو
اهنم
رونلا
و
عاعشلا
Sen misli quyoshdirsanki, u ko’p yiroqdir,
Va lek insonlarga uning nuri va yorug’ligi yaqindir;
5.
Go’zallashtirish uchun:
13
Shittu,S.A(2012). A Course in Arabic Rhetoric. Nigeria: National Open University of Nigeria Press, Page-22.
14
O’sha asar
15
O’sha asar
16
O’sha asar
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
730
ريرحلاك كمسج - Jisming bamisli ipak
6.
Ma’lum bir kamchilik yoki aybni tanqid qilish uchun:
ةميهبلاك ديز لكأي - Zayd hayvondek ovqatlanadi
TARJIMA VA MADANIY OMIL
Nyumark tarjima jarayonida madaniy omil qiymati haqida fikr bildirar ekan, boshqa hech
bir jihat tilning va muayyan tekstlarning yaxlit bir kompleks tabiatini tarjima amaliyotidek ko’rsata
bera olmasligini ta’kidlaydi
. Bundan tashqari yozma nutqning qanchalik ifodaliligi tarjimada
yaqqol ko’rinadi. Tarjima yangi bilimlarning keng yoyilishida ham katta ahamiyatga ega. Boshqa
tamaddunlardagi madaniyat rivojining har bir aspektini anglashga urinish bir paytning o’zida
kishilarni o’z madaniyatlarini chuqurroq tushunishlariga, uni boyitishiga ham olib keladi.
Azizning mulohazalariga ko’ra madaniyatga aniq qilib jamiyat a’zolari tomonidan umum
e’tirof etilgan e’tiqodga asoslangan tamoyillar majmui deb ta’rif berish mumkin. U bilan jamiyat
a’zolari xulq-atvori, turmush tarzi tartibga solinadi. Bu esa o’z navbatida din, iqtisodiyot, siyosat,
til va adabiyotni ham o’z ichiga oladi
. Binobarin, til madaniyatning ajralmas tarkibiy qismi
sifatida o’xshatish berilgan til va mana shu o’xshatish tarjima qilinayotgan til mansub bo’lgan
lingvo-madaniy xususiyatlarni aks ettiradi. Shunnaqning fikricha
, tarjimon o’xshatishlar aks
etgan iboralarni o’girish jarayonida so’zma-so’z tarjimaga emas, g’oyalar ifodasiga e’tibor
qaratish kerak. Tili o’girilayotgan xalq madaniyati bilan yaqindan tanishish bu jarayonning muhim
qismidir. Ilyos Osim
muayyan madaniyatga xos bo’lgan o’xshatish muqobili topilmagan
taqdirda, aynan ekvivalenti bo’lmasa ham bir xil funksiyani bajaruvchi boshqa o’xshatishni
qo’llash mumkinligiga oid mulohaza bildiradi. Bu o’rinda u qorni misol sifatida keltiradi. Qor
bilan bevosita tanish bo’lmagan madaniyat tiliga qor markaziy o’rin tutuvchi o’xshatishni o’girish
uchun qorga funksional o’xshash bo’lgan boshqa ramzdan foydalanish mumkin, masalan, paxta
ana shunday vosita bo’la oladi.
Demak, bir tildagi
qordek oq
jumlasini boshqa tilga
paxtadek oq
deya o’girish mumkin.
Kruzning nuqtai nazariga ko’ra
, tarjima nafaqat lingvistik jarayon, balki madaniy jarayon ham
bo’lib, ikki madaniyat o’rtasidagi muloqotni amalga oshiradi, zero o’z xususiyatlariga ko’ra
tarjima jarayoni ikki tomonlama bog’lovchi aspektga ega bo’lib, asliy til mansub bo’lgan madaniy
muhit bilan xorijiy til muhiti o’rtasida o’ziga xos ko’prik vazifasini o’taydi. U yana bir muhim
omilni ta’kidlar ekan, ikki til o’rtasidagi fundamental madaniy asos bir-biridan qanchalik tafovutli
bo’lib borsa, tarjimonlar ayni jihat ustida ko’proq ishlashlari lozim bo’lib boradi
17
Hussein Abdul-Raof,Arabic Rhetoric:A Pragmatic Analysis,Page-206
18
Hussein Abdul-Raof,Arabic Rhetoric:A Pragmatic Analysis,Page-209
19
Newmark, P. (1981).
Approaches to translation
. Language and teaching series. Pergamon. UK.
20
Aziz,Y.Y.,Principles of Translation. Benghazi : University of Qar Younis,Page-85.
21
Shunnaq,A.,Dollerup,C.,Saraireh,M.,(1998).
Issues in Translation.
Amman: Irbid National University and Jordan Translators' Association
22
Ilyas, Asim, I.,(1988).
Theories of Translation
. Mosul: Mosul University Press
23
Cruise, Alan,(2006).
A Glossary of Semantics and Pragmatics
.Edinburgh: Edinburgh University Press Ltd,Page-
11
24
Cruise, Alan,(2006).
A Glossary of Semantics and Pragmatics
.Edinburgh: Edinburgh University Press Ltd,Page-
12
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
731
O’xshatishlarda aks etgan lingvo-madaniy xususiyatlar tarjima tufayli boshqa bir tilda
ifodalanganda o’ziga xos fenomenlar - mahalliy madaniyatni ifodalovchi so’z va iboralar, tasviriy
ifodalar, ularning kelib chiqishi va nutqda qo’llanilishi - saqlanib qolishi zarurdir.
TADQIQOT UCHUN TANLAB OLINGAN AYRIM O’XSHATISHLAR TAHLILI
Tadqiqot uchun arab adabiy tilida ko’p uchraydigan o’xshatishlarning yettitasi tanlab
olindi va ularning leksik va semantik tahlili modellashtirildi.
1.
يبا
ميكح
نامقلك
(Al Maydaniy, Vol.1.Page-222);
2.
تنا
دوقح
لمجلاك
(Al Maydaniy, Vol.1.Page-222);
3.
ىليل
ةليمج
ردبلاك
(Al Maydaniy, Vol.1.Page-223);
4.
تنا
انه
نما
نم
مامح
ةكم
(Almaydaniy, Vol.1.Page-87);
5.
نلاف
رمعا
نم
رسن
(Al Maydaniy,Vol.2.Page-50);
6.
اذه
لجرلا
قمحا
احجك
(Al Maydaniy,Vol.1.Page-223);
7.
وه
ميرك
رحبلاك
(Abdul-Raof,2006,Page-199).
Ushbu o’xshatishlarning leksik va semantik tahlilida Pierini tomonidan taklif etilgan
lingvo-strategiyadan foydalanildi
1.
So’zma-so’z tarjima - bunda ayni o’xshatish vositasining o’zi saqlanib qoladi (inglizcha:
retention of the same vehicle - LT);
2.
O’xshatish vositasining tarjima jarayonida boshqa vositaga almashtirilishi (inglizcha:
replacement of the vehicle with a different vehicle - RVDV);
3.
Agarda ibora tarzda ifodalangan bo’lsa o’xshatishning tub mazmuniga qadar qisqarishi
(inglizcha: reduction of the simile, if idiomatic, to its sense - RSIS);
4.
O’xshatishdagi ayni vositaning o’zini o’xshash xususiyatlarni to’laroq ifodalagan holatda
saqlab qolish (inglizcha: retention of the same vehicle plus explication of similarity features -
RSV+ESF);
5.
O’xshatishda foydalanilgan vositani kuchaytirilgan boshqa ma’no beruvchi bilan
almashtirish (inglizcha: replacement of the vehicle with a gloss - RVG);
6.
O’xshatishning tushirib qoldirilishi (inglizcha: omission of the simile - OS).
Ushbu modul bo’yicha maxsus tanlab olingan arabcha o’xshatishlarning o’zbekcha
ekvivalenti qanday tanlanilishi bo’yicha jadval tuzib, batafsil tahliliy ma’lumot berildi.
Birinchi jadval:
O’xshatish(qiyoslash)1
يبا
ميكح
نامقلك
Lingvo-strategiya
1 - Modul asosi
Otam xuddi Luqmon dono
bo’lganidek donodir
O’xshatishdagi ayni
vositaning o’zini o’xshash
xususiyatlarni to’laroq
ifodalagan holatda saqlab
qolish
2 - Modul asosi
Otam Luqmondekdir
So’zma-so’z tarjima
25
Pierini, P., (2007):
Simile in English
: From description to translation.CÍRCULO de Lingüistica Aplicada a la
Comunicación (clac) 29, 21-43
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
732
3 - Modul asosi
Otam bamisli boyqush
O’xshatish vositasining
tarjima jarayonida boshqa
vositaga almashtirilishi
4 - Modul asosi
Otam Sulaymondek
donishmanddir
O’xshatish vositasining
tarjima jarayonida boshqa
vositaga almashtirilishi
5 - Modul asosi
Otam misoli Sulaymondir
O’xshatish vositasining
tarjima jarayonida boshqa
vositaga almashtirilishi
6 - Modul asosi
Otam shu qadar dono
Agarda ibora tarzda
ifodalangan bo’lsa
o’xshatishning tub
mazmuniga qadar
qisqarishi
Ikkinchi jadval
O’xshatish(qiyoslash)2
وه
ميرك
رحبلاك
Lingvo-strategiya
1 - Modul asosi
U juda saxiy
Agarda ibora tarzda
ifodalangan bo’lsa
o’xshatishning tub
mazmuniga qadar
qisqarishi
2-
Modul asosi
Uning qo’li ochiq
Agarda ibora tarzda
ifodalangan bo’lsa
o’xshatishning tub
mazmuniga qadar
qisqarishi
3 - Modul asosi
U saxovatda bamisli
dengiz kabidir
O’xshatishdagi ayni
vositaning o’zini o’xshash
xususiyatlarni to’laroq
ifodalagan holatda saqlab
qolish
4 - Modul asosi
U dengizdek saxiydir
O’xshatishdagi ayni
vositaning o’zini o’xshash
xususiyatlarni to’laroq
ifodalagan holatda saqlab
qolish
5 - Modul asosi
U pulga xasis emas
Agarda ibora tarzda
ifodalangan bo’lsa
o’xshatishning tub
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
733
mazmuniga qadar
qisqarishi
6 - Modul asosi
U Xotami Toydek saxiydir
O’xshatish vositasining
tarjima jarayonida boshqa
vositaga almashtirilishi
Uchinchi jadval
O’xshatish(qiyoslash)3
تنا
دوقح
لمجلاك
Lingvo-strategiya
1 - Modul asosi
Sen tuyadek baxilsan
O’xshatishdagi ayni
vositaning o’zini o’xshash
xususiyatlarni to’laroq
ifodalagan holatda saqlab
qolish
2 - Modul asosi
Sen yovuzsan
Agarda ibora tarzda
ifodalangan bo’lsa
o’xshatishning tub
mazmuniga qadar
qisqarishi
3 - Modul asosi
Sen tuyadek badjahlsan
O’xshatishdagi ayni
vositaning o’zini o’xshash
xususiyatlarni to’laroq
ifodalagan holatda saqlab
qolish
4 - Modul asosi
Sen tuyadeksan
So’zma-so’z tarjima
5 - Modul asosi
Sen juda badjahlsan
Agarda ibora tarzda
ifodalangan bo’lsa
o’xshatishning tub
mazmuniga qadar
qisqarishi
6 - Modul asosi
Sen tuyasan
So’zma-so’z tarjima
To’rtinchi jadval
O’xshatish(qiyoslash)4
ىليل
ةليمج
ردبلاك
Lingvo-strategiya
1 - Modul asosi
Laylo to’lin oydan ham
go’zalroqdir
O’xshatishdagi ayni
vositaning o’zini o’xshash
xususiyatlarni to’laroq
ifodalagan holatda saqlab
qolish
2 - Modul asosi
Laylo oydek go’zaldir
O’xshatishdagi ayni
vositaning o’zini o’xshash
xususiyatlarni to’laroq
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
734
ifodalagan holatda saqlab
qolish
3 - Modul asosi
Laylo bamisoli to’lin oydir
So’zma-so’z tarjima
4 - Modul asosi
Laylo go’zallikda oydekdir
O’xshatishdagi ayni
vositaning o’zini o’xshash
xususiyatlarni to’laroq
ifodalagan holatda saqlab
qolish
5 - Modul asosi
Laylo shu qadar go’zal
Agarda ibora tarzda
ifodalangan bo’lsa
o’xshatishning tub
mazmuniga qadar
qisqarishi
6 - Modul asosi
Laylo sen tasavvur
qilgandan ham ko’ra
go’zalroqdir
O’xshatishda
foydalanilgan vositani
kuchaytirilgan boshqa
ma’no beruvchi bilan
almashtirish
Beshinchi jadval
O’xshatish(qiyoslash)5
تنا
انه
نما
نم
مامح
ةكم
Lingvo-strategiya
1 - Modul asosi
Sen bu yerda sog’ va
omonsan
Agarda ibora tarzda
ifodalangan bo’lsa
o’xshatishning tub
mazmuniga qadar
qisqarishi
2 - Modul asosi
Sen bu yerda shu qadar
omonsan
Agarda ibora tarzda
ifodalangan bo’lsa
o’xshatishning tub
mazmuniga qadar
qisqarishi
3 - Modul asosi
Sen bu yerda juda
omonsan
Agarda ibora tarzda
ifodalangan bo’lsa
o’xshatishning tub
mazmuniga qadar
qisqarishi
4 - Modul asosi
Sen bu yerda juda
omondirsan
Agarda ibora tarzda
ifodalangan bo’lsa
o’xshatishning tub
mazmuniga qadar
qisqarishi
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
735
5 - Modul asosi
Sen bu yerda ishonchli
qo’llardasan
Agarda ibora tarzda
ifodalangan bo’lsa
o’xshatishning tub
mazmuniga qadar
qisqarishi
6 - Modul asosi
Bu yerda sen Ka’baning
kabutarlaridek omonsan
O’xshatish vositasining
tarjima jarayonida boshqa
vositaga almashtirilishi
Oltinchi jadval
O’xshatish(qiyoslash)6
نلاف
رمعا
نم
رسن
Lingvo-strategiya
1 - Modul asosi
Kishi burgutdek
barhayot(yoshini bilib
bo’lmaydi)
O’xshatishdagi ayni
vositaning o’zini o’xshash
xususiyatlarni to’laroq
ifodalagan holatda saqlab
qolish
2 - Modul asosi
Kishi osmondagi oydek
uzoq yashagan
O’xshatish vositasining
tarjima jarayonida boshqa
vositaga almashtirilishi
3 - Modul asosi
Kishi burgut singari
sanoqsiz yillarni yashagan
O’xshatishdagi ayni
vositaning o’zini o’xshash
xususiyatlarni to’laroq
ifodalagan holatda saqlab
qolish
4 - Modul asosi
Kishi bamisoli burgut
So’zma-so’z tarjima
5 - Modul asosi
Kishining yoshini bilib
bo’lmaydi
O’xshatishning olib
tashlanishi
6 - Modul asosi
Kishi qarg’aning yoshiga
kirgan
O’xshatish vositasining
tarjima jarayonida boshqa
vositaga almashtirilishi
Arab madaniyatida burgut bardavomlik timsoli sanalib, tashbehlarda uzoq umr
ko’rganlarga nisbatan qo’llaniladi. Albatta ushbu qush timsol o’laroq arab lingvo-madaniy
platformasida tasodifan paydo bo’lib qolmagan, zero u sahro kengliklarida umr o’tkazuvchi
badaviylar hayotining ajralmas bir qismi bo’lib qolgan. Shu sabab ushbu aks etgan o’xshatishlar
va maqollarni arab madaniyatida ko’plab uchratishimiz mumkin. O’zbek tilida esa uzoq umr ramzi
sifatida burgutga o’xshab ketuvchi qarg’adan keng foydalaniladi.
Yettinchi jadval
O’xshatish(qiyoslash)7
اذه
لجلا
قمحا
احجك
Lingvo-strategiya
1 - Modul asosi
Bu kishi chinakam ahmoq
Agarda ibora tarzda
ifodalangan bo’lsa
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
736
o’xshatishning tub
mazmuniga qadar
qisqarishi
2 - Modul asosi
Bu kishi rostakam esipast
Agarda ibora tarzda
ifodalangan bo’lsa
o’xshatishning tub
mazmuniga qadar
qisqarishi
3 - Modul asosi
Bu kishi shu qadar ahmoq
Agarda ibora tarzda
ifodalangan bo’lsa
o’xshatishning tub
mazmuniga qadar
qisqarishi
4 - Modul asosi
Bu odam Juhodek tentak
O’xshatishda
foydalanilgan vositani
kuchaytirilgan boshqa
ma’no beruvchi bilan
almashtirish
5 - Modul asosi
Bu kishi haqiqiy tentakdan
boshqa narsa emas
Agarda ibora tarzda
ifodalangan bo’lsa
o’xshatishning tub
mazmuniga qadar
qisqarishi
6 - Modul asosi
Bu kishi bamisoli Juho
So’zma-so’z tarjima
Juho Sharq o’lkalari og’zaki adabiyotida mashhur obraz. Uning aynan qaysi paytdan
boshlab, ilk marotaba arab qissalariga kirib kelgani noma’lum bo’lsada, milodiy 9-asr taxminiy
dastlabki davr sifatida tilga olinadi. Juho ertaklari barcha arab diyorlarida keng tarqalgan. Juho
Eron, Turkiya va Markaziy Osiyo mintaqalarida ko’proq Nasriddin Afandi nomi bilan mashhur.
Juho ertaklari nodonlik va donolik o’rtasidagi juda nozik chegarani ifodalash uchun aytiladi. Juho
adabiy obraz sifatida hech qachon o’lmaydi - yoshu qari tomonidan uning qissalari so’zlanaveradi.
An’anaviy hikoyalarda esa u ko’proq podshohning yoki sultonning nodon xizmatchisi sifatida
namoyon bo’ladi. Binobarin, arab madaniyatida Juho ahmoqlik ramzi sifatida qo’llaniluvchi
timsol vazifasini bajaradi. O’xshatishlarda ko’p qo’llaniluvchi mazkur leksik hodisa faqatgina
musulmon Sharqiga xosligi bilan ajralib turadi.
XULOSA
Tadqiqot so’ngida bir qator umumlashtirishlardan so’ng quyidagilarni xulosa qilamiz:
1.
O’xshatish adabiy-badiiy lingvistik xususiyat sifatida barcha dunyo tillariga xos bo’lib
bundan arab va o’zbek tillari ham mustasno emas. O’xshatish xoh adabiy bo’lsin, xoh badiiy
bo’lsin nutqdagi mazmun va maqsadni to’laroq anglashga xizmat qiladi, o’quvchini o’ziga jalb
qiladi, ma’nosiga chuqurroq kirishga undaydi;
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
737
2.
O’zining lingvo-madaniy xususiyatlariga ko’ra muayyan tildagi o’xshatishlarni boshqa
tillarga bevosita o’girish murakkab masala hisoblanadi;
3.
O’xshatishlarni tarjima qilish jarayonida eng muhim omil bu eng munosib strategiyani
tanlashdir (so’zma-so’z tarjima, o’xshatish vositasi sifatida ishlatilgan so’zning boshqa ko’chma
ma’noda emas, o’z ma’nosida kelgan so’z bilan almashtirish va hokazo);
4.
Ba’zan tadqiqotchilar arab tilidagi muayyan o’xshatishni boshqa tilda ifodalashda asosan
shaklni saqlab qolishga intilib, mazmunni anglashda katta mavhumlik paydo bo’lishiga sabab
bo’lishadi;
5.
Muayyan hollarda biz ba’zi tadqiqotlarda هبشم
هب
dagi tasvir vositasini o’zgartirmasdan
turib boshqa tilda lingvo-madaniy xususiyatlarni aks ettira olmaslik ikki til mansub bo’lgan
madaniy muhit bilan yaxshi tanish bo’lmaslikdan kelib chiqadi;
6.
Ba’zan arab tilidagi o’xshatishlar ibora tarkibida keltirilgan bo’lsa, bu iborani o’zbek
tilida mazmunini aynan beruvchi ekvivalenti bilan almashtirish bilan tarjima qilish hamisha ham
o’zini oqlamaydi. Bunday hollarda o’xshatish tasviriy vosita sifatida olib tashlansa ham ma’nosi
to’g’ridan-to’g’ri o’girilishi samarali metod hisoblanadi;
7.
Garchand o’xshatish oson fahmlab olinuvchi adabiy hodisa bo’lsa ham muayyan tildagi
o’xshatishni boshqa tilga aynan o’girish pragmatik va semantik masalalar tufayli murakkab
jarayon hisoblanadi;
8.
Lingvo-madaniy xususiyatlar o’xshatishlarda muhim o’rin tutadi. Aytaylik,
Sulaymon
metin toshdek
misolida tosh arab madaniyatida kuchlilik timsoli bo’lsa, boshqa madaniyatlarda u
gapirmaydigan, gung shaxsni anglatadi;
9.
O’xshatishlarda qo’llanilgan timsollar o’zaro anglashuv zarurati tufayli almashishi
mumkin:
دوقح
لمجلاك
tuyadek badjahl = ilondek jahldor
va hokazo;
10.
O’xshatishda ko’p ishlatiluvchi yuklamalar boshqa tilda to’g’ridan-to’g’ri ma’no
anglatuvchi xususiyati tufayli olib tashlanishi mumkin, bunda o’xshatish hodisasi saqlanib qoladi.
REFERENCES
1.
يجقرطلاا
,ديجم ةدجاو,
1978
دادغب .ةيبرعلاب و ةينآرقلا تاهيبشتلا .
2.
يناجرجلا
رهاقلادبع,
1978
توريب,فراعملا راد.ةغلابلا رارسا.
3.
ىلولاا ةرشنلا ,ةرهاقلا,1952 نيتعانصلا,
يركسعلا لهس نب الله دبع نب نسحلا للاه وبأ
4.
,دربملاب فورعملا ربكلاا دبع نب ديزي نب دمحم سابعلا وبا
1998
ةرازو اهتعبط .يوادنه ديمحلا دبع قيقحتب ةعبط ,
.ةيدوعسلا فاقولاا
5.
يلع
( , هيبشتلا نف , يدنجلا
1952
رصم,ةيرصملا ةحضن, )
6.
Махмудов Н. Ухшатиш содда гапларда семантик-синтактик асимметрия // Ж. Узбек
тили ва адабиёти. -1986. -№ 6;
7.
Махмудов Н. Ойбек шеъриятидаги ухшатишларнинг лингвопоэтикаси // Ж. Узбек
тили ва адабиёти. 1983, №
8.
Черемисина М. Сравнительные конструкции русского языка. Новосибирск, 1976;
9.
Худойберганова Д.С. Семантическийи стилистический анализ конструкцию
подобления в узбекском языке: АКД. Тошкент, 1999.
10.
Aziz,Y.Y.,(1999).Principles of Translation. Benghazi : University of Qar Younis;
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
738
11.
Baldick, C .,(2001).The Concise Oxford Dictionary of Literary Terms.Oxford: Oxford
University Press;
12.
Best ,Wilfred D.,(1958).Student's Companion. Glasgow: Collins Clear Press;
13.
Child, P Fowler. R.,(2006). The Routledge Dictionary of Literary Terms . USA: Routledge;
14.
Cleary, Brian P.,(2009).What Are Similes and Metaphors? USA:Millbrook Press;
15.
Cruise, Alan, (2006).A Glossary of Semantics and Pragmatics.Edinburgh: Edinburgh
University Press Ltd;
16.
Crystal, D., (1992). An Encyclopedic Dictionary of Language and Languages. Blackwell
Publishing: USA;
17.
Cuddon, J.A.,(1980): Literary Terms and Literary Theory. Fifth Edition. Canada: Basil
Blackwell Ltd;
18.
House,J.,(2009).Translation. Oxford : Oxford University Press;
19.
Ilyas, Asim, I.,(1988).Theories of Translation. Mosul: Mosul University Press;
20.
Kennedy, George, A.,(2007).Aristotle on Rhetoric :A Theory of Civic Discourse.
Second
Edition
. OXFORD: Oxford University Press;
21.
Kleiser, G.,(1910):Similes and Their Use. USA: Funk and Wagnalls Company;
22.
Larson ,ML. (1984). Meaning- Based Translation: A Guide to CrossLanguage
Equivalences. United States of America: University Press of America, In. ;
23.
Leech, G., (1969). A Linguistic Guide to English Poetry. Longman:London and New York;
24.
Newmark, P. (1981). Approaches to translation. Language and teaching series. Pergamon.
UK;
25.
Pierini, P., (2007):Simile in English: From description to translation. CÍRCULO de
Lingüistica Aplicada a la Comunicación ;
26.
Quinn,Edward,( 2006). A Dictionary of Literary and Thematic Terms, Second Edition.
NY: InfoBase Publishing ;
27.
Shehab, H.M.,(1985).The Philological Treatment of Qur'an Similes in the Works of
Philologists, Exegetes, Literary and Literal Theories. M.Phil .Thesis. University of St.
Andrews;
28.
Shittu,S. A. (2012). A Course in Arabic Rhetoric. Nigeria: National Open University of
Nigeria Press ;
29.
Sommer,E.,(2013).Similes Dictionary.2nd edition,USA:Visible Inc Press;
30.
Shunnaq,A.,Dollerup,C.,Saraireh,M.,(1998).Issues in Translation.Amman: Irbid National
University and Jordan Translators' Association;
31.
Wilstach,F.,(1996).A Dictionary of Similes. Toronto: Thomas Allen Publishers.
