CHANGES IN THE CHILD'S BEHAVIOR DEPENDING ON THE CHARACTERISTICS OF THE SUBJECT

HAC
Google Scholar
To share
Axmatova, D. (2024). CHANGES IN THE CHILD’S BEHAVIOR DEPENDING ON THE CHARACTERISTICS OF THE SUBJECT. Modern Science and Research, 3(2). Retrieved from https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/29415
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Abstract

In this article, it will be explained how the characteristics of objects and bodies: color, shape, size, category, and material cause changes in children's behavior during play activities during childhood.


background image

ISSN:

2181-3906

2024

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

545

ПРЕДМЕТНИНГ ХУСУСИЯТИГА КАРАБ БОЛАНИНГ ҲАРАКАТИДАГИ

ЎЗГАРИШЛАР

Ахматова Дурдона Отамуродовна

ШАХДПИ нинг ПП 2.21 гурух талабаси

durdonaaxmatova@gmail.com

https://doi.org/

10.5281/zenodo.10659135

Аннотация.

Бу макола оркали болалик даврида асосан у́йин фаолиятида болаларда

предмет, жисмнинг хусусиятлари: ранги, шакли, хажми, тоифаси, материалига караб
болалар ҳаракатида кандай ўзгаришларга сабаб булиши ёритилади.

Калит сўзлар:

фаолият, Элконин, болалар психологияси, гўдак, жисм, предмет,

ҳаракат, босқич.

CHANGES IN THE CHILD'S BEHAVIOR DEPENDING ON THE

CHARACTERISTICS OF THE SUBJECT

Abstract.

In this article, it will be explained how the characteristics of objects and bodies:

color, shape, size, category, and material cause changes in children's behavior during play
activities during childhood.

Key words:

activity, Elkonin, child psychology, baby, div, subject, movement, stage.

ИЗМЕНЕНИЯ ПОВЕДЕНИЯ РЕБЕНКА В ЗАВИСИМОСТИ ОТ

ОСОБЕННОСТЕЙ СУБЪЕКТА

Аннотация.

В этой статье рассказывается о том, какие изменения в поведении

детей в детстве в основном происходят в домашней деятельности в зависимости от
особенностей предмета, тела: цвета, формы, размера, категории, материала.

Ключевые слова:

деятельность, Эльконин, детская психология, младенец, тело,

объект, движение, сцена.

Болалик - бу жадал ривожланиш ўзгариш ва ўрганиш давридир. Ҳозир ҳар кандай

зиёли одам болалик нима деган саволга жавоб бера олади.

Болаликни тушуниш ва тарихий ёндашувлар заруратини келтириб утади. Боланинг

етук мияси узоқ давом етадиган монотон фаолият натижасида ҳосил бўлган ортиқча
юкларга нисбатан анча сезгир бўлади. Шу муносабат билан тарбиявий таъсирларни ва
уларнинг хилма-хиллигини довалашнинг муҳим вазифаси пайдо бўлади. Чақалоқ миянинг
ешитиш соҳаларини доимий равишда инҳибе қилишни ривожлантирди. Гўдак жонсиз
нарсаларга караганда одамга диккатини баркароррок каратиши унинг катталарга
муносабати ўзгарганидан эмас, балки улар билан алокага киришганда суст рецептор
урнини фаолрок рецептор идрок килишдаги фарклашнинг такомиллашуви муҳим восита
хисобланади. Хаёт тажрибаси ортиб, бориши, машклар натижасида жисмларнинг аломат ва
белгиларини фарклаш укуви пайдо булади. Уйин фаолиятидаги табассум, жонланиш,
шодлик туйгулари аввал факат катталар иштирокида намоён булади. Вакт утиши билан
уйиннинг узи болага кувонч багишлайди. Гўдак бир ёшга якинлашган сари катталарнинг
хатти-ҳаракатларини изчил кузатишдан ташкари, ундан аста-секин уларнинг фаолиятида
иштирок этиш туйғуси, истаги пайдо булади. Кейинчалик уларга кўмак бериш иштиёки
туғилади. Натижада бола индивидуал фаолият туридан хамкорликдаги Фаолиятига хам ута


background image

ISSN:

2181-3906

2024

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

546

бошлайди ва хамкорликдаги фаолият куламини кенгайтиришга ёрдам беради. Шундай
килиб, гўдаклик даврида катталар билан фаол Алокага киришиш ехтиёжи туғилади ва бу
алока нутк давригача мулоқотнинг узига хос янги шакл сифатида Боланинг ўсишида муҳим
роль уйнайди. Бир ёшгача даврда пайдо булган эхтиёжнинг тобора чукурлашуви бу билан
нутк давригача мулоқот чекланганлигининг номутаносиблиги бир ёшдаги инкирозни
келтириб чикаради. Вужудга келган Карама-каршилик уз ечимини нутк оркали мулоқот
даврида топади ва бола укишнинг бир боскичидан иккинчи боскичига утаётганини
ифодалайди. Гўдакнинг нутк фаолияти такомиллашгани сайин мулоқотнинг мазмуни
бойиб, кулами Кенгайиб боради. Натижада ҳақиқий маънодаги шахсга Айланиши ва
ижтимоийлашувига кенг имкониятлар яратади. Мазкур даврда гўдакнинг ўсишини
таъминловчи объектив Ва субъектив шароитлар яратилиши боланинг фаоллиги ортиши
учун психологик негиз булади. Ҳаракатнинг психологик хусусиятлари ва механизмларини
қатор тажрибалар асосида ўрганган олимлардан

Д.Б.Эльконининг ишонч билан таъкидлашича, 2-3 хафталик гўдак куз

ковергенцияси вужудга келса хам уз нигохини турли жисмларга каратиб туриш жараёни
жуда қийин кечади. Я.Абрамович Лехтман гўдакнинг бир ёшгача даврида Предметлар
билан хракат цилишини ўрганиб, уларнинг олтита ривожланиш боскичидан иборат
эканлигини айтади. Булар:

а) фаол сергаклик (тетиклик) – 2 хафталикдан 4-5 хафталиккача;
б) сенсор фаоллик – 1,5 ойликдан 2,5-3 Ойликкача;
в) ҳаракат олди 2,5-3 ойликдан 4-4,5 ойликкача;
г) содда “сермахсул” >ҳаракат – 4 ойликдан 7 ойликкача;
д) узаро борланган (уйгун) ҳаракат – 7 ойликдан 10 ойликкача;
е) функционал )ҳаракат – 10-11 ойликдан 12-13 ойликкача давом этади. Муаллиф хар

бир боскичнинг узига хос хусусиятларини хам схематик, хам текстуал тарзда ифодаланган
хаётининг иккинчи ярим йилида боланинг предметлар билан хар хил харакатларини амалга
оширишидаги илдамлиги, орентирлаш фаолиятининг мураккаблашуви, фазода урин
алмаштиришнинг янги шакллари вужудга келиши уни катта ёшдаги одамларга бевосита
боглаб куяди. Гўдак ўсишининг мураккаблиги бу унинг хилма-хил фаолияти билан узаро
богланганидир. Шунинг учун катта ёшдаги одамлар бу даврда гўдакнинг эхтиёжларини тула
кондиришга харакат килишлари керак. Шундангина уларнинг бола психик дунёсига
мунтазам ва максадга таъсир этиши нажасида бола бош мия катта шарлари пустининг
фаолияти такомиллашади.

Предметнинг

хусусиятига

қараб

бола

ҳаракатидаги

ўзгаришларни

М.Ю.Кистяковская, Д.Б.Эльконин, Е.А.Аркин, В.С.Мухина, Н.А.Менчинская ва бошқалар
рецептор фаолият механизмларини, И.П.Павлов ва унинг шогирдлари Ф.Р.Дунаевский ва
бошқалар ўрганишган. Уларнинг талқинича, эмаклаш – гўдакнинг фазода мустақил ҳолда
ўрин алмаштириши, ҳаракат қилишнинг дастлабки кўринишидир. Мустақил юриш –
гўдакнинг инсонларга хос йўсинда фазода силжиш, жойидан қўзғалишни амалга ошириш
учун муайян даражада тайёргарликни тақозо қилувчи ҳаракатларнинг янги кўринишидир.

Шундай қилиб, гўдакнинг жисмлар билан бевосита амалий алоқага киришуви ва

улар ёрдамида ҳаракатланиши нарсаларнинг янги хосса ва хусусиятларини билиб бориши,


background image

ISSN:

2181-3906

2024

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

547

улар билан муносабатини янада кенгайтириши учун имкон яратади. Кейинчалик, яъни гўдак
иккита жисмдан фойдаланиши, улар билан машғул бўлиши натижасида унда мазкур
предметлар билан функционал ҳаракатларни амалга ошириши содир бўлади. Нарса билан
функционал ҳаракатни амалга оширишда, биринчидан, шу ҳаракатлар предмет билан
муносабат ўрнатишни талаб қилади, иккинчидан, мазкур ҳаракатдан фойдаланиш
жараёнида гўдакнинг қўл ишлари кўлами кенгаяди. Р.Я.Абрамович Лехтман гўдакнинг бир
ёшгача даврида предметлар билан ҳаракат қилишини ўрганиб, уларнинг олтита
ривожланиш босқичидан иборат эканлигини айтади. Булар:

а) фаол сергаклик (тетиклик) – 2 ҳафталикдан 4–5 ҳафталиккача;
б) сенсор фаоллик – 1,5 ойликдан 2,5–3 ойликкача;
в) ҳаракатолди – 2,5–3 ойликдан 4–4,5 ойликкача;
г) содда “сермаҳсул” ҳаракат – 4 ойликдан 7 ойликкача;
д) ўзаро боғланган (уйғун) ҳаракат – 7 ойликдан 10 ойликкача;
е) функционал ҳаракат – 10–11 ойликдан 12–13 ойликкача давом этади.
Муаллиф ҳар бир босқичнинг ўзига хос хусусиятларини ҳам схематик, ҳам текстуал

тарзда ифодалаган. Бир ёшгача болаларда таъсирланишнинг энг муҳим жиҳатлари пайдо
бўлиши ва шаклланиши жараёнининг ривожланиши схемасини Н.Л.Фигурин ва
М.П.Денисовалар туздилар. Бунинг учун улар таъсирланишнинг 34 та кўринишини танлаб:
таъсирланиш мавжуд эмаслиги, таъсирланиш намоён бўлиши, узил-кесил таъсирланиш
шаклланиш босқичларига психологик тавсиф берганлар. Жисмнинг хусусиятига қараб бола
ҳаракатидаги ўзгаришларни М.Ю.Кистяковская, Д.Б.Эльконин, Е.А.Аркин, В.С.Мухина,
Н.А.Менчинская ва бошқалар, рецептор фаолият механизмларини И.П.Павлов ва унинг
Шогирдлари Ф.Р.Дунаевский ва бошқалар ўрганишган. Уларнинг талқинича, эмаклаш –
гўдакнинг фазода мустақил ҳолда ўрин алмаштириши, ҳаракат қилишнинг дастлабки
кўринишидир. Мустақил юриш – гўдакнинг Инсонларга хос йўсинда фазода силжиш,
жойидан қўзғалишни амалга ошириш учун муайян даражада тайёргарликни тақозо қилувчи
ҳаракатларнинг янги кўринишидир. Шундай қилиб, гўдакнинг жисмлар билан бевосита
амалий алоқага киришуви ва улар ёрдамида ҳаракатланиши нарсаларнинг янги хосса ва
хусусиятларини билиб бориши, улар билан муносабатини янада кенгайтириши учун имкон
яратади.


REFERENCES

1.

Л.Ф.Обухова. Детская (возрастная) психология.

2.

ОБУХОВА Л. Ф., доктор психологических наук. Детская (возрастная)
психология.Учебник. – М., Российское педагогическое агентство. 1996, -- 374

3.

Эргаш Гозиев “Психология” oʻqituvchi 1994-года.

4.

Эргаш Гозиев “Онтогениз психологияси” Назарий експериментал тахлил 2010-года.

5.

Мехри Норбошева “Болалар психологияси” марузалар матни 2002-года.

6.

Мухина В.С. “Психологя дошкольника” Москва 1975-года.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов