204
O‘LKAMDA – NAVRO‘Z
Karimjonova Gulnora Saipovna
Toshkent shahar Shayxontohur tumani 320-maktabning boshlang‘ich sinf o’qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.10888197
Annotatsiya.
Bahor - fasllar gulshani, uyg'onish fasli. Butun borliq, ona tabiat barq
urib yashnaydi, yangilanadi. Tirik jonzot borki yangi kunning tug'ilishidan bahra oladi,
zavqlanadi. Turkiy xalqlar ham Navro'z bayramini, ya'ni yangi kunning tug'ilishini aynan
bahor faslida nishonlashi bejiz emas. Navro`z - bahor, yangi yil bayrami. “Navro`z” atamasi
ikki fors so'zidan tashkil topgan bo'lib “nav” - yangi, “ro'z” - kun ya'ni, “yangi kun” degan
ma'noni bildiradi. Navro'z – turkiy xalqlarning eng ommaviy va go'zal bayramidir. Ushbu
maqolada Toshkent shahar Shayxontohur tumani 320-maktabning boshlang‘ich sinf o’qituvchisi
hamda o‘quvchilari tomonidan o‘tkazilgan Navro‘z bayrami tadbiri haqida ham so‘z yuritilgan.
Kalit so‘zlar:
Navro’z, urf-odat, qadryat, xalqlar, bayram.
IN THE COUNTRY - NAVROZ
Abstract.
Spring is the flower of the seasons, the season of awakening. The whole being,
mother nature is alive and renewed. There is a living creature that can enjoy the birth of a new day.
It is no coincidence that Turkish peoples also celebrate Navruz holiday, that is, the birth of a new
day, in spring. Nowruz is a spring, New Year holiday. The term "Navroz" is composed of two
Persian words "nav" - new, "roz" - day, meaning "new day". Nowruz is the most public and beautiful
holiday of the Turkic peoples. This article also talks about the Nowruz holiday event held by the
teacher and students of elementary school 320 of Shaikhontohur district of Tashkent city.
Key words:
Nowruz, tradition, value, peoples, holiday.
В СТРАНЕ - НАВРОЗ
Аннотация.
Весна – цветок времен года, пора пробуждения. Все существо, мать-
природа, живо и обновлено. Есть живое существо, способное радоваться рождению нового
дня. Неслучайно весной турецкие народы также отмечают праздник Навруз, то есть
рождение нового дня. Навруз – весенний, новогодний праздник. Термин «Навруз» состоит
из двух персидских слов «нав» — новый, «роз» — день, что означает «новый день». Навруз –
самый общественный и красивый праздник тюркских народов. В данной статье также
рассказывается о праздничном мероприятии Новруз, проведенном учителем и учащимися
начальной школы №320 Шайхонтохурского района города Ташкента.
Ключевые слова:
Навруз, традиции, ценности, народы, праздник.
205
Yangilanish, yasharish fasli boshlandi. Shukuhli bu kunlarda esa yurtimizda
Navro‘z umumxalq bayrami keng nishonlanadi. Navro‘z saylidan qaytayotgan dehqonu
bog‘bonlar dala tomon oshiqar ekan, «Qadaming qutlug‘ kelsin, Navro‘z», deya niyat qilishadi.
Navro‘z — bunyodkorlik, birdamlik va rizq-ro‘z bayramidir.
Navro‘z nomoddiy-madaniy meros namunalaridan biri sifatida xalqaro YUNESKO
tashkilotining ro‘yxatidan joy olgan. Xalqimiz tarixi va madniyatining bir bo‘lagi bo‘lgan
Navro‘z qadimiy bo‘lishi bilan birga, har yili biz bilan birga yangilanib, anglanib borayotgan
ulug‘ va navqiron bir bayramdir. Qolaversa, O‘rta Osiyo va Sharq mamlakatlarida yashovchi
xalqlarning eng qadimiy an’anaviy bayrami hamdir.
Tarixiy manbalarga ko‘ra, Navro‘zni nishonlash turkiy xalqlarda eng katta bayramlardan
biri hisoblangan. Kuyoshning kamal burjiga kirishi, kecha bilan kunduzning barobar kelishi
yil boshi xisoblangan. Bu eski kuyosh yili xisobida farvardin oyining avvaliga (22 mart) – kecha
bilan kunduzning uzaya boshlashi, tabiatda jonlanish, baxorning boshlanish davriga to‘gri
keladi. Buni kichik Navro‘z bayrami yoki ommaviy Navro‘z bayrami deyilgan. Farvardinning
oltinchi kuni esa katta Navro‘z bayrami yoki maxsus (xususiy) Navro‘z bayrami deb atalgan.
An’anaga ko‘ra, kichik Navro‘z bayramdan boshlab xamma narsa amalga kiradi, deb,
xisoblashgan. Mahmud Koshg‘ariyning «Devonu lug‘otit turk» asarida Navro‘zga bag‘ishlangan
ko‘plab xalq qo‘shiqlari keltirilgan. Navro‘z bayrami haqidagi ma’lumotlar Abu Rayhon
Beruniyning «Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar», Umar Hayyomning «Navro‘znoma»si,
Alisher Navoiy, Zahiriddin Bobur va boshqa allomalarning asarlarida uchraydi. Umuman
olganda, Sharq mamlakatlarida Navro‘z bayramini yangi yilning boshlanishi sifatida yuqori
kayfiyatda va o‘zgacha shukuhda kutib olishgan.
Dunyoda bayramlar, unutilmas kunlar ko`p. Yer yuzida qancha xalq bo`lsa, shuncha
turfaxil bayramlar mavjud. Ularning har biri o`ziga xos tarovatlarga, ne`matlarga boy bo`lib
nishonlanishi jihatidan ham bir-biriga mutloqa o`xshamaydi. Masalan, gurji xalqida shunday
bir marosim borki, unda ishtirok etuvchi kishilar qo`llarini bir-birlarining elkasiga tashlab, jo`r
ovoz bo`lib qo`shiq kuylashadi. Qozoq qardoshlarimizning “Qiz quvdi”, “Qiz olib qochdi” singari
urf-odatlari o`sha mamlakat xalqlarining o`ziga xos milliy xususiyatlarini aks ettiradi. O`rta Osiyo
va yaqin sharq xalqlarini bir-biriga yaqinlashtiradigan ulug` bir bayram borki, bu Navro`zi olamdir.
Navro’z 3000 yillik tarixga ega bayramdir. Navro’z qadimiy milliy bayrami (fors tilidan
tarjima qilinganda “yangi kun” ma’nosini anglatadi) 21-mart kuniga to’g’ri keladi. Ushbu kun
kecha bilan kunduzning tenglashgan paytidir. Ushbu bayramning kirib kelishi bilan ko’pgina
206
O’zbek oilalarida Sumalak, xalim, ko’k somsa, Osh kabi turli milliy taomlarni tayyorlaydilar.
Mazkur taomlar odamzod organizmiga foydali bo’lgan ko’pgina vitaminlarga boydir.
Mamlakatimiz mustaqillikka erishgandan so’ng O’zbek xalqining qadimiy urf-odatlari va
qadriyatlari kuchga kirdi. Jumladan Navro’z bayramini nishonlash o’ziga xos tusga ega bo’ldi. Bu
bayram barcha xalqlarning do’stlik va birlik ramziga ega bo’lgan umumxalq bayramdir. Bugungi
kunda Navro’z bayrami mahallalarda va qishloqlarda, tuman va shaharlarda keng miqyosda
nishonlanmoqda.
Navro`z so`zi tilga olinganida, so’z va g’azal mulkining sultoni Nizomiddin mir Alisher
Navoiyning go`zal bir bayti xotiraga keladi:
Har tuning qadr o`libon,
Har kuning o`lsin Navro`z.
Ya`ni har bir kechang qadr kechasi, xayrli, qutlug`, tun bo`lsin, har-bir kuning yangi kun
bo`lsin! Bu albatta, inson zotiga har doim ham nasib bo`lavermaydigan oliv saodatdir.
Navro`zi olam kelishi bilan yer yuzi har- xil kiyimlar kiygan qiz – juvonlardek jilolandi.
Tog`lar, qirlar, dalalar ham butunlay turfa xil ranglarga burkanib, minglab gullar, chechaklar yer
ostidan shodiyona bosh ko`tardi. Butun olam ushbu kun muattar hidlarga to`ladi.
Navro`z asrlar davomida kishilarda ona yerga muhabbat, uni va tabiatni avaylab asrash
tuyg`usini uyg`otishga xizmat qilib kelgan, ularni mehnatga, muhabbat ruhida, yuksak manaviyatli
qilib tarbiyalashda jiddiy ahamiyat kasb etgan. Navro`z kunlarida o`zaro urushlarga chek
qo`yilgan, qarindoshlar bir – birini, yorug dunyodan ko`z yumganlar qabrini, yosh - yalanglar
keksalarni ziyorat qilganlar. Shu kunlarda arazlar, gina – va qudratlar unut bo`lgan. Zero
Navro`z kishlarni yaxshi ishlarga o`gatgan, qalblarini ezgu - tilaklarga to`ldirgan, mehr – oqibatni
kuchaytirgan.
Mamlakatimiz mustaqillakka erishgach, yurtimiz milliy urf – odatlarimizning qadrini
ko`tarishga e`tiborini kuchaytirdi. Jumladan, Navro`z shodiyonalari yanada keng miqyosda
tantana qilina boshladi. Mamlakatimiz rahbariyati kishilarni ma`naviyatli, yurtsevarlik ruhida
tarbiyalashda Navro`zning roli katta ekanligini ta`kidlamoqda. Jamiyatni ma`naviy jihatdan
yuksaltirish, demokratik hur fikrlik tamoyillarini qaror toptirishda Navro`z bayrami muhim
tadbirlardan biridir.
Xulosa qilib aytganda, Navro’z – xalqimiz qalbidan mustahkam o`rin egallagan, teran ildiz
otgan muqaddas bayramdir. Navro`z xalq tabiatida, tabiat qonuniyatida yashaydi. Ushbu bayram
har bir inson qalbiga olam – olam shodlik, quvonchlar hadiya etadi.
207
Har bir joyda bo`lgani kabi Toshkent shahar Shayxontohur tuman 320 – maktab 3 - A
sinf o‘quvchilari tomonidan sinf rahbari
S.R.Karimjonova Gulnora
boshchiligida tayyorlangan
tadbirda ham Navro`z shodiyonalarini yaqqol misol qilsak bo‘ladi. Ushbu tadbir 2024-yilning 20-
mart kuni bo‘lib o‘tdi. Obidova Jannatoy - kabutar qo‘shigi bilan Tulaboeva Ziyoda - Uzbekiston
qiziman, o‘quvchilar ijrosida - Sumalak qo‘shiklari jonli ijro etildi.
Sobirjonov Muxammad Ali, Oqilova Solixa, Ismoilov Rustambek, Xusniddinov Yusufbek saxna
ko‘rinishida qatnashdilar. Sinf qizlari ishtirokida bahor, Dutorchi qizlar raqslari ijro etildi. Tadbir
so‘ngida maktab rahbari
Dildora Xolmurodova
so‘zga chiqib tadbir qatnashchilarini o‘zining
samimiy so‘zlari bilan olqishladi. Shu bilan birga 3-chorak yulduzlarini rag‘batlantirdi va ularga
ma'muriyat tomonidan maqtov yorliqlari topshirildi.
208
Bayram arafasida maktab hududida, ko`cha va xiyobonlarni obod etishda, daraxt va
gullar o`tqazish maqsadida mahallalarda, viloyat, tuman markazlari, qishloqlarda xalq hasharlari
o`tkaziladi. Chunki o’zbek xalqining qon-qoniga singib ketgan bu azaliy qadriyatda har bir inson
faol ishtirok etishini o’zining muqaddas burchi deb biladi. Jumladan, biz pedagoglar ham
Navro’z bayramiga bag’ishlangan ma’naviy-ma’rifiy tadbirlarda faol ishtirok etib, o’z
fuqorolik burchimizni bajarib, xalqimiz quvonchiga quvonch bag’ishlaymiz.
Navro`z mehnat bayrami sifatida ham qadrlidir xalqimizda “Hamal kirdi, amal kirdi
“degan naql bor. Bu dehqonning yerga Baraka urug`ini sepishini bildiradi. Shuningdek
saxovat, mehr – oqibat, tinchlik, xayru baraka, san`at, pazandachilik bayrami sifatida ham
Navro`zga tarif - tavsif beriladi.
Navro`z keldi deguncha doshqozonlarda sumalaklar qaynaydi. Bu xushxor taom ilikuzuldi
davrida inson tanasiga cheksiz quvvat olib kiradi.
Mustaqillik sharofati bilan qaytadan dunyo yuzini ko`rgan Navro`zimiz bor bo`lsin. U
asrlar osha xalqimizga tinchlik, ezgulik, baxt, iqbol, xursandchilik, qut Baraka olib kelaversin!
Navro`z hammamizga qutlug` bo`lsin. Navro’z ayyomingiz muborak bo’lsin!
REFERENCES
1.
Boltaboy Shodiyev. Navruz bayrami. “O’zbekiston milliy ensiklopediyasi”
nashriyoti 2001 yil.
2.
Mamatqul Jo’rayev. Navro’z taronalari. Kamalak nashriyoti 2016 yil
3.
Shaxsiy fikrlar va internet manbalaridan foydalanilgan.
